Komentowany przepis
Literatura
Prawo upadłościowe i
naprawcze. Komentarz
2006
dr Dorota Zienkiewicz, Jędrzej Minkus, Arkadiusz
Świderek
Prawo upadłościowe i
naprawcze Zimmerman
10.2007
Pr.upadłościowe i
naprawcze
red.Zienkiewicz08.2006
Prawo upadłościowe i
naprawcze Gurgul
05.2005
dla stanu prawnego na 2006-08-05
1
1. Obowiązek ogłoszenia upadłości obciąża dłużnika będącego osobą fizyczną osobiście
oraz każdego, kto ma prawo reprezentować sam lub łącznie z innymi osobami dłużnika,
który jest osobą prawną albo inną jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości
prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, gdy wystąpią podstawy do
ogłoszenia upadłości sprecyzowane w art. 11 PrUpadNapr. Termin do zgłoszenia
wniosku o ogłoszenie upadłości w sądzie wynosi dwa tygodnie od wystąpienia
podstawy ogłoszenia upadłości, tj. od dnia, gdy dłużnik stał się niewypłacalny (o
niewypłacalności patrz uwagi do art. 10 i 11 PrUpadNapr). Przepis art. 5 § 3 PrUp
zakładał, że terminy do zgłoszenia upadłości nie biegły lub ulegały zawieszeniu, gdy
przedsiębiorca złożył podanie o otwarcie postępowania układowego, czego obecne
rozwiązanie nie przewiduje. W szczególności złożenie w sądzie oświadczenia o
wszczęciu postępowania naprawczego nie może wywołać analogicznych skutków, jakie
wywoływało według art. 5 § 3 PrUp złożenie podania o otwarcie postępowania
układowego. Wierzyciele mogą mimo złożenia przez dłużnika podania o otwarcie
postępowania naprawczego składać wnioski o ogłoszenie upadłości dłużnika, zaś jego
rozpoznanie sąd może odroczyć do zakończenia postępowania naprawczego albo
połączyć rozpoznanie tego wniosku z postępowaniem o zatwierdzeniu układu (art. 499
ust. 1 i 2 PrUpadNapr).
2
2. Gdy dłużnik jest osobą fizyczną, obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłości obciąża
go osobiście. W przypadku śmierci dłużnika obowiązek ten nie przechodzi na inne
osoby wskazane w art. 7 PrUpadNapr, a jedynie mają one uprawnienia do zgłoszenia
wniosku o upadłość zmarłego dłużnika.
3
3. W odniesieniu do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających
osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, ustawodawca,
podobnie jak w art. 5 § 2 PrUp, sprecyzował krąg osób personalnie odpowiedzialnych
za wykonanie obowiązku określonego w ust. 1 PrUpadNapr.
Zakres podmiotowy przepisu ust. 2 obejmuje każdego, kto ma prawo reprezentować
samodzielnie lub łącznie z innymi osobami dłużnika będącego osobą prawną albo inną
jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, jeśli odrębna ustawa
przyznaje jej zdolność prawną.
Przykładowo można tu wymienić członka zarządu spółki kapitałowej – art. 201 i 368 §
1 KSH, a także członka rady nadzorczej oddelegowanego do pełnienia funkcji członka
zarządu – art. 383 § 1 KSH, wspólników spółek jawnych – art. 29 § 1 KSH,
partnerskich – art. 96 § 1 KSH i komandytowych – art. 117 KSH oraz komandytowo-
akcyjnych – art. 137 § 1 KSH, mających prawo ich reprezentacji, dyrektora
Page 1 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html
przedsiębiorstwa państwowego – art. 32 ust. 1 ustawy z 25.9.1981 r. o
przedsiębiorstwach państwowych (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 ze zm.).
Zasadniczo osobami odpowiedzialnym za zgłoszenie upadłości są osoby wchodzące w
skład organu osoby prawnej.
Należy zauważyć, że w związku z przykładowym wyliczeniem w art. 20 ust. 2
PrUpadNapr kategorii osób uprawnionych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości
pojęcie "każdy uprawniony do reprezentacji" nie zostało użyte w tym przepisie w
znaczeniu szerokim.
Nie budzi wątpliwości, że likwidator jest osobiście odpowiedzialny za terminowe
złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości (postanowienie SN z 19.6.1996 r., III CZP
66/96, OSNC 1996, Nr 10, poz. 133), posiada on bowiem nie tylko wynikające z ustawy
prawo reprezentacji, ale - przeprowadzając czynności likwidacyjne - obowiązany jest
prowadzić interesy i likwidację majątku. Kurator ustanowiony na podstawie art. 26 ust.
1 KrRejSU nie jest obowiązany do jego zgłoszenia, albowiem z przepisu szczególnego
art. 30 KrRejSU wynika jedynie uprawnienie do zgłoszenia takiego wniosku, a nie
obowiązek, z którym można byłoby wiązać sankcje za jego niewykonanie (art. 373 ust.
3 pkt 1 PrUpadNapr). Jeżeli ustanowienie kuratora następuje na podstawie art. 42 KC,
to kurator jest obowiązany do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, gdyż celem
jego ustanowienia jest nie tylko działanie w celu powołania właściwego organu osoby
prawnej, ale również przeprowadzenie jej likwidacji, jeżeli zajdzie taka potrzeba.
Mimo że szerokie prawo reprezentacji przedsiębiorcy rozciąga się także na prokurentów
samoistnych i łącznych, którzy obowiązkowo podlegają wpisowi do Krajowego
Rejestru Sądowego, posiadając prawo reprezentacji, nie można obowiązku zgłoszenia
upadłości rozciągać na prokurentów, prokurent bowiem nie ma obowiązku zajmowania
się sprawami przedsiębiorcy, a jedynie prawo reprezentacji i często pozbawiony jest
wglądu we wszystkie interesy. Ponadto jego prawo do reprezentacji wynika z
umocowania opartego na szczególnej formie pełnomocnictwa – prokurze, która nie
obejmuje czynności zmierzających do likwidacji przedsiębiorstwa, a jedynie do tych,
które wiążą się z jego prowadzeniem – art. 109
1
§ 1 KC. Do dokonania czynności
prawnej zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której
następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania
nieruchomości (art. 109
3
KC) konieczne jest odrębne pełnomocnictwo szczególne, gdyż
zakres prokury nie obejmuje tych czynności.
Niewątpliwie prokurent reprezentujący dłużnika nie jest uprawniony do złożenia
wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku dłużnika, albowiem
takie działanie zmierzałoby wprost do likwidacji przedsiębiorstwa dłużnika (Tak P.
Czajkowski, Sytuacja prawna prokurenta na tle nowego prawa upadłościowego i
naprawczego, PPH 2004, Nr 3). Inaczej przedstawia się sytuacja przy składaniu
wniosku o ogłoszenie upadłości zmierzającej do zawarcia układu z wierzycielami, która
to czynność ma na celu oddłużenie przedsiębiorstwa dłużnika i jego zachowanie.
Wydaje się, że prokurent reprezentujący dłużnika może złożyć wniosek o ogłoszenie
upadłości dłużnika z możliwością zawarcia układu, albowiem czynność ta jest wprost
związana z prowadzeniem przedsiębiorstwa i zmierza do jego zachowania i dokonania
oddłużenia w ramach układu, który może w tym postępowaniu zostać zawarty z
wierzycielami. (Podobnie Z. Miczek, M. Załucki, Niektóre zagadnienia prokury na tle
nowego prawa upadłościowego i naprawczego, PPH 2004, Nr 7, którzy wyrazili pogląd,
że „z praktycznego punktu widzenia nie można zatem zgodzić się z poglądem, iż w
przypadku upadłości naprawczej prokura wygasa”, przy czym jako upadłość naprawczą
autorzy rozumieją upadłość z możliwością zawarcia układu). Mimo że prokurent złoży
wniosek o ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu, to utraci atrybut
reprezentanta dłużnika z chwilą ogłoszenia jego upadłości, albowiem z tą chwilą
prokura wygasa (art. 109
7
§ 2 KC).
Page 2 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html
Świderek
4
4. Osoby odpowiedzialne za zgłoszenie upadłości we właściwym terminie w przypadku
niewykonania tego obowiązku podlegają odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną na
skutek zaniechania. Odpowiedzialność na podstawie przepisu ust. 3 art. 21 PrUpadNapr
ma charakter cywilnoprawnej odpowiedzialności deliktowej, a przepis ten stanowi jedną
z wielu sankcji przewidzianych również w przepisach:
1) . art. 299 KSH - przewidującego odpowiedzialność solidarną członków
zarządu za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja z majątku spółki okaże się
bezskuteczna, a członek zarządu nie zwolni się z odpowiedzialności przez
wykazanie, że zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie
albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy,
albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wierzyciel nie
poniósł szkody,
2) . art. 586 KSH - przewidującego odpowiedzialność karną członków zarządu
albo likwidatorów, którzy pomimo powstania warunków uzasadniających
wystąpienie z wnioskiem według przepisów o upadłości nie zgłaszają upadłości
spółki handlowej,
3) . art. 373 PrUpadNapr - przewidującego orzeczenie zakazu prowadzenia
działalności gospodarczej.
5
5. Właściwy termin, od którego należy liczyć dwa tygodnie, w ciągu których osoba
odpowiedzialna za złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości powinna złożyć w sądzie
taki wniosek, należy oceniać od dnia, w którym ujawniły się wobec tej osoby
informacje stanowiące podstawę ogłoszenia upadłości, np. w sporządzonym bilansie,
bądź przy należytej staranności mogły te dane się wobec niej ujawnić.
Page 3 of 3
2009-08-27
https://legalis.net.pl/menu.html