untitled

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 7 - 8 / 2 0 0 4

o c h r o n a p r z e c i w p o r a ż e n i o w a

ochrona przed dotykiem

bezpośrednim

chrona przed dotykiem bezpo-
średnim dotyczy warunków

w stanie normalnej pracy urządzenia
(przy nieuszkodzonej izolacji), która
ma:

uniemożliwić personelowi obsłu-

gującemu urządzenia energoelek-
troniczne zetknięcie się z częścia-
mi czynnie przewodzącymi prąd;

ograniczyć prąd dotykowy (raże-

niowy), spowodowany upływno-
ścią izolacji do wartości niepowo-
dującej zagrożenia dla zdrowia lub
życia człowieka.
Bezpośrednia ochrona przeciwpo-

rażeniowa wymaga dobrania właści-
wej izolacji (zgodnie z tabelą 2 za-
mieszczoną w cześci 1 artykułu w nu-
merze „elektro.info“ 4/2004) między
częściami czynnie przewodzącymi
prąd a częściami przewodzącymi do-
stępnymi. Wszystkie dostępne części
przewodzące, które nie są oddzielo-
ne od części czynnie przewodzących
prąd przynajmniej izolacją podstawo-
wą, muszą być traktowane jako czyn-
nie przewodzące prąd.

Izolacja zastosowana dla oddzie-

lenia części czynnie przewodzących
prąd od części przewodzących dostęp-
nych może być zapewniona przez izo-
lację stałą lub płynną, przez odstępy
izolacyjne powietrzne lub odstępy
izolacyjne powierzchniowe.

Poszczególne części układu powin-

ny być zamknięte w osłonach unie-
możliwiających dotknięcie części
przewodzących, będących pod nie-
bezpiecznym napięciem. Wnętrze

poszczególnych obudów nie może
być dostępne dla obsługi bez użycia
specjalnych środków (narzędzi) będą-
cych na jej wyposażeniu. Dostęp do
pracującego urządzenia po otwarciu
drzwi lub zdjęciu osłon może mieć tyl-
ko odpowiednio przeszkolony perso-
nel konserwujący układ, przy czym
elementy znajdujące się pod niebez-
piecznym napięciem powinny być
opisane i zabezpieczone przed przy-
padkowym dotykiem osób konserwu-
jących układ.

Obudowy służą do zabezpiecze-

nia człowieka nie tylko od porażenia
w warunkach normalnej pracy, lecz
również zabezpieczają przed łukiem
i ewentualną eksplozją bezpieczni-
ków, zaworów półprzewodnikowych
lub baterii kondensatorów. Zwłaszcza
ta ostatnia w układach energoelektro-
nicznych może być wyjątkowo groź-
na dla człowieka. Dlatego też baterię
kondensatorów należy specjalnie obu-
dować. Ochrona przeciwporażeniowa
przed dotykiem bezpośrednim wyma-
ga, aby izolacja stała przekształtnika
i odstępy izolacyjne powietrzne były
odpowiednio dobrane do przepięć
przychodzących z sieci zasilającej lub
generowanych wewnątrz przekształt-
nika. Normalnie energoelektroniczne
układy napędowe są dopasowane do
III klasy przepięciowej.

Odpowiada to wytrzymałości

przepięciowej 4 kV impulsem 1,2/
50 µs względem obudowy (lub są-
siednich obwodów przekształtnika),
o ile układ jest zasilany z sieci TN-S
napięciem 230/400 V. Jeżeli układ jest
dopasowany do II klasy przepięcio-
wej, czyli do wytrzymałości 2,5 kV,

to wówczas są wymagane dodatko-
we środki zmniejszające przepięcia
w układzie (warystory, filtry, trans-
formator prostownikowy).

Obudowy chroniące człowieka

przed porażeniem powinny mieć od-
powiednią wytrzymałość mechanicz-
ną (wykonane z blachy o odpowied-
niej grubości), aby izolacja powietrz-
na izolująca obudowę nie zmniejsza-
ła się po narażeniach mechanicznych.
W ostatnio publikowanych normach
są podawane grubości blach (Fe, Al,
Cu), w zależności od wymiarów gaba-
rytowych obudów. W ochronie prze-
ciwporażeniowej przed dotykiem
bezpośrednim, izolacja wewnątrz
poszczególnych obudów powinna
być odpowiednio dobrana do stop-
nia zapylenia i wilgoci środowiska,
w którym układ pracuje. Na zapyle-
nie są szczególnie wrażliwe odstępy
izolacyjne powierzchniowe. W środo-
wiskach zapylonych należy stosować
specjalne środki ochrony (obudowy
szczelne, podgrzewanie wnętrz obu-
dów, specjalne wymienniki powie-
trze-powietrze).

Wewnętrzne wyposażenie elek-

tryczne przekształtnika powinno
być tak rozmieszczone, aby uchronić
obsługę przed dotykiem bezpośred-
nim po otwarciu obudowy. Części wy-
posażenia, będące pod niebezpiecz-
nym napięciem, powinny być opi-
sane i zlokalizowane w określonym
miejscu oraz osłonięte przed bez-
pośrednim dotykiem podczas stro-
jenia układu.

Prądy upływowe (pojemnościowe

i upływowe wynikające z izolacji) nie
mogą przekraczać określonych warto-

ści dopuszczalnych dla danego syste-
mu sieciowego (TN, IT).

Jeżeli są one większe niż usta-

lone w normach, to użytkownika
trzeba o tym poinformować (napi-
sem na urządzeniu i w dokumen-
tacji technicznej), co umożliwi mu
zastosowanie specjalnych, dodatko-
wych środków ochrony przeciwpo-
rażeniowej w instalacji przed doty-
kiem bezpośrednim. Prądy upływo-
we są zwykle wynikiem zastosowa-
nia pojemnościowych filtrów elimi-
nujących zaburzenia elektromagne-
tyczne oraz wynikiem przetworze-
nia energii w przekształtniku przy
wysokiej częstotliwości.

ochrona przed dotykiem

pośrednim

Ochrona przed dotykiem pośred-

nim polega na stosowaniu jednego
lub kilku środków ochrony, które
zabezpieczają obsługę przed poraże-
niem, przy uszkodzeniu izolacji pod-
stawowej i pojawieniu się napięcia na
osłonach urządzenia przekraczającego
wartość przyjętą za dopuszczalną dłu-
gotrwale w danym środowisku. Sto-
sowane podstawowe środki ochrony
pośredniej są następujące:

samoczynne i szybkie wyłączanie

zasilania w wymaganym czasie,

zastosowanie dodatkowej izolacji,

obniżenie występującego napięcia
dotykowego do wartości niezagra-
żającej porażeniem lub pożarem
w urządzeniu lub instalacji,

zastosowanie połączeń wyrów-

nawczych ekwipotencjalizujących
napięcie w całym pomieszczeniu.

ochrona przeciwporażeniowa

w układach

energoelektronicznych

(część 2)

mgr inż. Andrzej Michalski, mgr inż. Andrzej Pytlak, mgr inż. Henryk Świątek

o c h r o n a p r z e c i w p o r a ż e n i o w a

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 7 - 8 / 2 0 0 4

W przypadku układów instalowa-

nych w obudowach przewidzianych
do pracy w I klasie ochronności wyłą-
czenie urządzenia powinno nastąpić
zarówno przy zwarciu przewodów do
uziemionej obudowy, jak i przy zwar-
ciu międzyprzewodowym.

W ochronie przeciwporażeniowej

pośredniej istotne jest zabezpiecze-
nie urządzenia energoelektronicz-
nego przed zwarciem międzyprze-
wodowym, ponieważ zwarciom
wewnątrz urządzenia może towa-
rzyszyć powstanie łuku elektrycz-
nego, który w następstwie może
spowodować zwarcie do obudo-
wy. Łuk elektryczny może powstać
przy eksplozji bezpiecznika, wy-
łącznika, przyrządu półprzewodni-
kowego lub baterii kondensatorów.
W ochronie przeciwporażeniowej
pośredniej zwarcia międzyprzewo-
dowe i do uziemionej obudowy na-
leży rozważać łącznie.

W przypadku układów umiesz-

czanych w obudowach w II klasie
ochronności, ochrona przeciwpora-
żeniowa jest również zapewniona,
przez zastosowanie dodatkowej (lub
podwójnej) izolacji, która spełnia wy-
magania izolacji podstawowej i elimi-
nuje możliwość pojawienia się niebez-
piecznego napięcia. Wyłączenie ukła-
du przekształtnikowego jest wymaga-
ne nie tylko ze względu na ochronę
człowieka przed możliwością poraże-
nia, ale również z powodu:

ochrony urządzenia i instalacji

przed możliwością wystąpienia
pożaru,

ochrony części składowych urzą-

dzenia przed możliwością ich
uszkodzenia.
Bezpieczniki szybkie można sto-

sować jako elementy zabezpieczają-
ce ludzi i przekształtniki w ochronie
przeciwporażeniowej, jeżeli są w sta-
nie wyłączyć prąd zwarcia.

Specyficzną cechą układów energo-

elektronicznych jest fakt, że w przy-
padku uszkodzenia izolacji podstawo-
wej w poszczególnych stopniach ob-
wodu głównego przekształtnika lub
sterowania elektronicznego w prze-
wodzie ochronnym PE może płynąć
prąd przemienny, stały lub zmien-
ny o wartości zależnej od miejsca
doziemienia. Przykładowo prąd do-
ziemienia w prostowniku tyrysto-
rowym może mieć różną wartość
w zależności od kąta wysterowania
tyrystorów.

W układach energoelektronicznych

są stosowane połączenia wyrównaw-
cze, które łączą obudowy metalowe
części składowych układu energo-
elektronicznego między sobą i z ma-
gistralą uziemiającą. Zastosowanie
połączeń wyrównawczych powodu-
je, że w przypadku uszkodzenia izo-
lacji do obudowy, napięcie dotykowe
względem sąsiednich uziemionych

części przewodzących będzie znacz-
nie ograniczone.

W urządzeniach energoelektro-

nicznych zasilanych z sieci TN-S do-
ziemienie dowolnego punktu ukła-
du może powodować nadmierny
prąd zwarciowy przepływający przez
przewody ochronne. Układ musi być
natychmiast wyłączony.

Ze względu na to, że zwarcie

w układach energoelektronicznych
może w niektórych rozwiązaniach
układowych trwać dłużej, zaleca się
zastosowanie zwiększonego przekro-
ju przewodu ochronnego i pewne jego
mocowanie. Do wyłączenia zwarcia
doziemnego są wykorzystywane na-
stępujące zabezpieczenia:

urządzenia różnicowoprądowe

(wyłączniki lub czujniki) działające
na składową stałą i przemienną,

blokada bramkowa,
zabezpieczenie nadprądowe,
zabezpieczenie przetężeniowe prze-

Lp.

Numer normy

Opis normy

PN-EN 60 664-1

Koordynacja izolacji urządzeń elektrycznych w układach

niskonapięciowych. Część 1: Zasady, wymagania

i badania.

Norma określa podstawy doboru izolacji stałej, izolacyjnych odstępów powietrznych i powierzchniowych w zależności

od środowiska i materiału izolacyjnego.

PN-IEC 60364

Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych.

Arkusze tej normy stanowią podstawę (jest ich kilkadziesiąt) wykonania instalacji, jej zabezpieczenia dla wszelkiego

rodzaju urządzeń elektrycznych.

PN-EN 60990:2002

Metody pomiaru prądu dotykowego i prądu w przewodzie

ochronnym.

Norma podaje metody pomiaru prądu dotykowego i w przewodzie ochronnym o różnej częstotliwości jest podstawą

doboru ochrony przeciwporażeniowej bezpośredniej wyrobów wykonywanych w I klasie ochronności lub II klasie

ochronności oraz pośredniej przy doborze zabezpieczeń różnicowoprądowych.

PN-EN 61000

(1-1, 2-1, 2-4, 4-1,5-1)

Kompatybilność elektromagnetyczna (EMC).

Wieloarkuszowa norma podaje określenia, wymagania oraz badania urządzeń elektrycznych i elektronicznych pod kątem

ich kompatybilności elektromagnetycznej i kompatybilności ze środowiskiem.

PN-EN 50178:2003.

Urządzenia elektroniczne do stosowania w instalacjach

dużej mocy.

Odnosi się głównie do przemysłowych urządzeń energoelektronicznych, a jej postanowienia wypełniają wymagania

dyrektywy niskiego napięcia. Norma ta stanowi podstawę doboru izolacji funkcjonalnej, podstawowej i podwójnej

obwodów sieciowych i obwodów niesieciowych. Określa napięcie probiercze przemienne i impulsowe 1,2/50 µs dla

napięć znamionowych poszczególnych obwodów. Podaje tabele pozwalające ustalić odstępy izolacyjne powietrzne

i powierzchniowe, w zależności od rodzaju materiału i stopnia zapylenia środowiska. Jest podstawową normą w zakresie

ochrony przeciwporażeniowej pośredniej odnośnie wykonania urządzeń i ich instalowania.

PN-EN 60950-1:2004

Urządzenia techniki informatycznej. Bezpieczeństwo.

Część 1: Wymagania podstawowe

W normie podano całokształt wymagań odnośnie wykonania i instalowania urządzeń informatycznych

i energoelektronicznych małej mocy, instalowanych na stałe i za pomocą gniazd wtykowych typu przemysłowego

i normalnego zastosowania. Norma ta podaje wymagania na maksymalny prąd upływowy w stanach normalnej pracy

do ziemi przez obudowy urządzeń przenośnych, stacjonarnych, wykonanych w II klasie ochronności. Podaje ona szereg

tabel, na podstawie których można ustalić odstępy izolacyjne i napięcie probiercze, w zależności od napięć pracy

poszczególnych obwodów. Jest przywoływana w innych grupowych normach dotyczących bezpieczeństwa (np. w UPS).

PN-IEC 61010-1+A1

Wymagania bezpieczeństwa elektrycznych przyrządów

pomiarowych, automatyki i urządzeń laboratoryjnych.

Wymagania ogólne.

W normie omówiono całokształt wymagań i badań związanych z bezpieczeństwem urządzeń pomiarowych, sterowniczych

i laboratoryjnych.

PN-EN 61800-5-1:2004

Norma ta określa wymagania i badania w zakresie bezpieczeństwa pożarowego oraz przeciwporażeniowego w układach

napędowych prądu stałego i przemiennego, w zakresie napięć do 35 kV.

IEC 61800-3

Elektryczne układy napędowe mocy o regulowanej

prędkości.

W normie przedstawiono kompatybilność elektromagnetyczną (EMC) energoelektronicznych układów napędowych

z uwzględnieniem specjalnych metod badań.

10.

TR IEC 61000-5-2

Electromagnetic compatibility EMC Part 5: Installation and

mitigation guidelines – Section 2: Earthing and cabling.

Raport techniczny (nietłumaczony).

Podstawowy dokument podający sposób prowadzenia instalacji z punktu widzenia ochrony i kompatybilności oraz

wykonania uziomów.

Tab. 1 Normy w zakresie ochrony przeciwporażeniowej bezpośredniej i pośredniej oraz kompatybilności elektromagnetycznej

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 7 - 8 / 2 0 0 4

kształtnika, w tym wyłączniki nad-
prądowe i szybkie bezpieczniki sto-
sowane do ochrony zaworów,

podzespoły elektroniczne do wyłą-

czania układu w przypadku prze-
palenia się bezpiecznika;
W urządzeniach zasilanych z sieci

IT doziemienie jednej fazy nie daje
efektu przepływu nadmiernego prą-
du zwarcia, a jedynie następuje zmia-
na rozkładu potencjałów poszczegól-
nych punktów obwodu w stosunku
do ziemi, co może skutkować wzro-
stem prądów upływu izolacji płyną-
cego w przewodach ochronnych. Na-
tomiast w przypadku zwarcia dwóch
faz, nawet w różnych punktach in-
stalacji, następuje szybkie wyłącze-
nie układu.

Praca układu, aczkolwiek możliwa

z punktu widzenia działania funkcjo-
nalnego, nie powinna być dopuszczal-
na w dłuższym czasie. Jeżeli taki stan
pracy układu wystąpi, to powinny być
spełnione warunki:

ograniczenie napięcia dotykowe-

go między obudową urządzenia
będącego pod napięciem wzglę-
dem uziemionych dostępnych
części metalowych do wartości
U £ 50 V prądu przemiennego
lub 120 V prądu stałego,

prąd doziemienia nie powinien

uszkodzić połączeń ochronnych
i wyrównawczych.
Urządzenie zasilane z sieci typu IT

należy wyposażyć w mierniki kon-
troli stanu izolacji, które sygnalizują
uszkodzenie izolacji i mogą oddziały-
wać na wyłączenie układu.

Istotny element ochrony pośred-

niej stanowi szyna ochronna PE (lub
odpowiedni zacisk ochronny PE), in-
stalowana wewnątrz obudowy prze-
kształtnika, która powinna być połą-
czona przewodem ochronnym z zaci-
skiem ochronnym PE rozdzielni za-
silającej. Z szyną tą powinny być po-
łączone przewodami wyrównawczy-
mi, mocowanymi w sposób nieza-
wodny, obudowy wszystkich części
składowych układu i części przewo-
dzące obce (np. instalacji ciepłowni-
czej, wodnej i metalowych konstruk-
cji budynku).

Ochrona pośrednia obwodów

głównych przekształtnika wymaga
skojarzonego systemu działania róż-
nych środków wyłączających urzą-
dzenie podczas zwarcia i obejmują-
cych zarówno samą instalację, jak
i pozostałe elementy wyposażenia
układu przekształtnika. Dobór środ-
ków ochrony przeciwporażeniowej
pośredniej zależy od rodzaju prze-
kształtników, topologii układu ener-
goelektronicznego, jego mocy, zasila-
nia, zastosowania i liczby stopni prze-
kształcania energii.

przepisy dotyczące

bezpieczeństwa

i kompatybilności

elektromagnetycznej

Dokumentami obligatoryjnymi

w krajach Unii Europejskiej są dyrek-
tywy, które w sposób ogólny formułu-
ją wymagania normatywne i przywo-
łują określone normy lub ich części do
obowiązkowego stosowania. Dotyczy
to zarówno norm już istniejących, jak
i ich wersji znowelizowanych. Z chwi-
lą znowelizowania normy, odnoszące
się do niej postanowienia dyrektyw-
ne, są automatycznie przenoszone na
nowo opracowaną jej wersję, która sta-
je się obligatoryjna, ponieważ jej sym-
bol nie znika z dyrektywy. Dyrektywy
w ogólnym zakresie określają odpo-
wiedzialność personelu za zachowa-
nie bezpieczeństwa, a normy podają
różne środki ochrony przed zagroże-
niami. W zakresie urządzeń energo-
elektronicznych najczęściej mamy do
czynienia z trzema dyrektywami:

dyrektywą niskiego napięcia 73/23/

EEC ze zmianami 93/68/ECC: 1993,

dyrektywą kompatybilności elek-

tromagnetycznej 89/336/EEC (92/
31/EEC, 93/68/EEC),

dyrektywą maszynową 89/392/

EEC (91/368/EEC, 93/44/EEC, 93/
68/EEC).
Zasadniczym celem normalizacji

dotyczącej bezpieczeństwa pracy jest
pomoc personelowi w zakresie pro-
jektowania, instalowania i eksplo-
atacji urządzeń. Normy umożliwia-
ją wybór najkorzystniejszego rozwią-

o c h r o n a p r z e c i w p o r a ż e n i o w a

w w w. e l e k t r o . i n f o . p l

n r 7 - 8 / 2 0 0 4

zania technicznego i ich zabezpiecze-
nia przed możliwymi do wystąpienia
zagrożeniami. Obecnie wychodzi się
z założenia, że personel techniczny
jest najbardziej kompetentny w zakre-
sie organizacji bezpiecznej pracy urzą-
dzeń, ponieważ zna on proces tech-
nologiczny i środowisko, w jakim
ten proces się odbywa. Jest to istot-
ny powód, dla którego zdecydowa-
no się w skali światowej odstąpić od
obligatoryjności norm technicznych,
pozostawiając personelowi technicz-
nemu swobodę w ich wykorzystaniu,
a w konsekwencji obciążając go odpo-
wiedzialnością za prawidłowe i bez-
pieczne działanie urządzeń.

Przy opracowaniu norm między-

narodowych i unijnych przyjmu-
je się przestrzeganie pewnej hierar-
chii w zakresie bezpieczeństwa pra-
cy urządzeń. Zasadą takiej hierarchii
jest podporządkowanie wymagań
normy dotyczącej bezpieczeństwa
wyrobu normom podstawowym lub
grupowym. Takie podejście umożli-
wia zachowanie spójności między
wymaganiami bezpieczeństwa doty-
czącymi wykonania instalacji a wy-
maganiami dotyczącymi wykonania
bezpiecznego urządzenia.

Podstawowa norma bezpieczeń-

stwa – zawiera koncepcję, zasady
i wymagania dotyczące ogólnych
aspektów bezpieczeństwa.

Grupowa norma bezpieczeństwa

– zawiera wymagania adresowa-
ne do grupy podobnych wyrobów,
z przywołaniem w jak największym
stopniu wymagań z podstawowych
norm bezpieczeństwa.

Norma bezpieczeństwa wyrobu

– zawiera wymagania odnoszące się
do bezpieczeństwa i funkcjonowania
określonego wyrobu z przywołaniem
norm podstawowych i grupowych.

analiza norm

dotyczących ochrony

przeciwporażeniowej

Wymagania w zakresie środków

ochrony przeciwporażeniowej bez-
pośredniej i pośredniej oraz kompa-
tybilności elektromagnetycznej ukła-

dów energoelektronicznych bazują na
dokumentach podanych w tabeli 1.

prąd dotykowy i prąd

w przewodzie ochronnym

W urządzeniach energoelektro-

nicznych, w których obudowa jest
uziemiona, płynie do niej prąd upły-
wowy, spowodowany pojemnościa-
mi filtrów oraz upływnością izola-
cji. W urządzeniach podłączonych do
sieci TN-S prąd ten płynie w prze-
wodzie PE i jest nazywany prądem
w przewodzie ochronnym. Prąd
ten ma istotny wpływ na dobór za-
bezpieczeń różnicowoprądowych.
W przypadku uszkodzenia przewo-
du ochronnego, prąd ten może pły-
nąć przez człowieka, w momencie,
gdy dotyka on do obudowy urządze-
nia i innych metalowych części bę-
dących na potencjale ziemi. Prąd ten
jest nazywany „prądem dotykowym”
i jest uzależniony od impedancji cia-
ła ludzkiego. Prądy: upływowy, doty-
kowy i w przewodzie ochronnym, są
praktycznie tej samej wartości, po-
nieważ impedancja ciała ludzkiego
jest znacznie mniejsza niż rezystan-
cja izolacji.

Urządzenia energoelektroniczne

o prądzie upływo-
wym poniżej 3,5 mA
nie wymagają stoso-
wania specjalnych
środków ochrony,
a urządzenia powy-
żej tego prądu do-
tykowego, wymaga-
ją stosowania alter-
natywnie: zwiększo-
nego przekroju prze-
wodu ochronnego,
kontroli ciągłości
przewodu ochronne-
go lub zastosowania
dwóch przewodów
ochronnych.

Na rysunku 1 po-

kazano uproszczo-
ny sposób pomia-
ru prądu dotykowe-
go I

dot

i w przewo-

dzie ochronnym I

Uszkodzenie się przewodu ochron-
nego PE odwzorowuje rozłączony
styk S1.

W urządzeniach energoelektronicz-

nych przetwarzających energię przy
wysokiej częstotliwości mogą pły-
nąć prądy dotykowe również przy
jednoczesnym dotyku różnych obu-
dów układu energoelektronicznego,
jeżeli przewody wyrównawcze mają
znaczną reaktancję. Może to mieć
miejsce przy dotyku obudowy prze-
kształtnika i silnika, w których prze-
kształtnik częstotliwości pracuje przy
wysokiej częstotliwości przetwarza-
nia PWM. Urządzenia energoelektro-
niczne wy konane w II klasie ochron-
ności, w których obudowa jest izolo-
wana od ziemi, prąd dotykowy może
płynąć przez człowieka, w przypad-
ku jego jednoczesnego dotyku obu-
dowy i części będących na potencja-
le ziemi. Dopuszczalne wartości prą-
du dotykowego dla urządzeń tech-
niki informatycznej zostały podane
w normie PN-EN 60950 – 1. Norma
ta wymaga, aby:

urządzenia wykonane w II klasie

ochronności miały prąd dotykowy
nie większy niż 0,25 mA,

urządzenia ręczne wykona-

ne w I klasie ochronności miały

prąd dotykowy nie większy niż
0,75 mA,

urządzenia stacjonarne miały prąd

dotykowy nie większy niż 3,5 mA.

literatura

1. Pytlak Andrzej, Świątek Henryk,

Ochrona przeciwporażeniowa
w układach energoelektronicz-
nych, Centralny Ośrodek Szkole-
nia i Wydawnictw SEP, Warsza-
wa 2002.

2. Michalski Andrzej, Pytlak Andrzej,

Świątek Henryk, Szczucki Franci-
szek, Ochrona przeciwporażeniowa
bezpośrednia personelu obsługują-
cego i konserwującego urządzenia
energoelektroniczne, Śląskie Wia-
domości Elektryczne, nr 1/2002.

3. Michalski Andrzej, Pytlak An-

drzej, Świątek Henryk, Szczuc-
ki Franciszek, Ochrona przeciw-
porażeniowa przed dotykiem po-
średnim w układach energoelek-
tronicznych, Śląskie Wiadomości
Elektryczne, nr 2/2002.

4. Michalski Andrzej, Pytlak An-

drzej, Świątek Henryk, Nor-
my i przepisy z zakresu ochrony
przeciwporażeniowej w układach
energoelektronicznych.

Rys. 1 Schemat poglądowy dla określenia prądu I

w przewodzie ochronnym oraz prądu dotykowego I

dot

odczuwanego przez człowieka (opracowano na podstawie normy IEC-EN-60990)