2011-12-18
1
Rachunek kosztów dla
inżynierów
Wykładowca:
dr inż. Grażyna Paulina Wójcik
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego
Wydział Inżynierii Produkcji
Zarządzanie i Inżynieria Produkcji
2011-12-18
2
Metody kalkulacji
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa,
zleceniowa
Zakres tematyczny
1. Kalkulacja doliczeniowa - asortymentowa.
2. Kalkulacja doliczeniowa - zleceniowa.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
3
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Przykład 4
Założenia:
Przedsiębiorstwo wytwarza dwa rodzaje wyrobów: X i Y. Koszty
bezpośrednie bieżącego okresu przedstawia poniższa tabela.
Rachunek kosztów dla inżynierów
Pozycja kosztów
Wyrób X
Wyrób Y
Razem
Materiały bezpośrednie
3 000 zł
2 000 zł
5 000 zł
Płace bezpośrednie
2 000 zł
1 000 zł
3 000 zł
Razem koszty
bezpośrednie
5 000 zł
3 000 zł
8 000 zł
2011-12-18
4
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Przykład 4
Założenia:
Przedsiębiorstwo poniosło również koszty pośrednie:
1. koszty wydziałowe
1 200 zł
2. koszty zarządu
2 300 zł
Podstawą rozliczenia kosztów pośrednich jest:
a) dla rozliczenia kosztów wydziałowych - wartość płac
bezpośrednich,
b) dla rozliczenia kosztów zarządu - koszt wytworzenia produktów
gotowych.
W bieżącym okresie wytworzono 100 szt. wyrobów gotowych X
i 85 szt. wyrobów gotowych Y.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
5
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Przykład 4
Dyspozycje:
Dokonać niezbędnych obliczeń kalkulacyjnych w
celu ustalenia kosztu jednostkowego wyrobu X i Y.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
6
Rozwiązanie przykładu 4
1. Rozliczenie kosztów wydziałowych:
a) obliczenie wskaźnika procentowego
b) rozliczenie kosztów wydziałowych na:
- wyroby gotowe X:
- na wyroby gotowe Y
razem 1 200 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
2
2011-12-18
7
Rozwiązanie przykładu 4
2. Rozliczenie kosztów zarządu:
a) obliczenie wskaźnika procentowego
-
koszt wytworzenia:
wyroby gotowe X
3 000 zł + 2 000 zł + 800 zł = 5 800 zł
wyroby gotowe Y
2 000 zł + 1 000 zł + 400 zł = 3 400 zł
razem 9 200 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
8
Rozwiązanie przykładu 4
2. Rozliczenie kosztów zarządu:
b) rozliczenie kosztów zarządu na:
-
wyroby gotowe X:
-
wyroby gotowe Y:
razem 2 300 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
9
3. Kalkulacja:
Tabela 5. Kalkulacja kosztów wyrobów gotowych:
Rachunek kosztów dla inżynierów
Treść
Wyrób X
Wyrób Y
Razem
1. Materiały bezpośrednie
2. Płace bezpośrednie
3. Koszty wydziałowe
3 000 zł
2 000 zł
800 zł
2 000 zł
1 000 zł
400 zł
5 000 zł
3 000 zł
1 200 zł
4. Koszt wytworzenia
5. Koszty zarządu
5 800 zł
1 450zł
3 400 zł
850 zł
9 200 zł
2 300 zł
6. Koszt całkowity
7. Liczba wyrobów gotowych
8. Koszt jednostkowy
7 250 zł
100 szt.
72,50 zł
4 250 zł
85 szt.
50,00 zł
11 500 zł
2011-12-18
10
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Zadanie 7
Założenia:
Spółka z o.o. „ABC" wytwarza dwa typy wyrobów
A i B, które objęte są odrębnymi zleceniami
produkcyjnymi. Zlecenie 1 obejmuje 120 szt.
wyrobów A, zlecenie 2 - 240 szt. wyrobu B.
Produkcja odbywa się na dwóch wydziałach
produkcyjnych.
Koszty bieżącego okresu ilustruje tabela 6.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
11
Założenia zadania 7
Rachunek kosztów dla inżynierów
Koszty
Zlecenie 1
Zlecenie 2
Razem
Materiały bezpośrednie
3 000 zł
3 300 zł
6 300 zł
Płace bezpośrednie
1 500 zł
3 200 zł
4 700 zł
Koszty wydziałowe
- Wydział I
- Wydział II
2 800 zł
3 300 zł
Koszty zarządu
3 420 zł
Tabela 6. Koszty bieżącego okresu
2011-12-18
12
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Zadanie 7
Założenia:
Wszystkie zlecenia zostały zakończone.
Koszty wydziału I rozliczane są na zlecenia według liczby
maszynogodzin, z których 75 mgodz. przypada na
zlecenie l, a 65 mgodz. na zlecenie 2. Koszty wydziału II
rozlicza się proporcjonalnie do kosztów bezpośrednich,
a koszty zarządu do kosztu wytworzenia.
Dyspozycje
a) dokonać niezbędnych obliczeń kalkulacyjnych,
b) sporządzić kartę kalkulacyjną zleceń.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
3
2011-12-18
13
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Rozwiązanie zadania 7
1. Rozliczenie kosztów wydziału I
a) koszty wydziału I przypadające
na 1 maszynogodzinę
2 800 zł : 140 mgodz. = 20 zł/mgodz.
b) koszty wydziału I obciążające poszczególne
zlecenia:
zlecenie 1: 75 mgodz. x 20 zł/mgodz. = 1 500 zł
zlecenie 2: 65 mgodz. x 20 zł/mgodz. = 1 300 zł
razem 2 800 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
14
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Rozwiązanie zadania 7
2. Rozliczenie kosztów wydziału II
zlecenie 1:
zlecenie 2:
razem 3 300 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
15
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Rozwiązanie zadania 7
3. Rozliczenie kosztów zarządu:
- koszt wytworzenia
zlecenie 1
3 000 zł + 1 500 zł + 1 500 zł + 1 350 zł = 7 350 zł
zlecenie 2
3 300 zł + 3 200 zł + 1 300 zł + 1 950 zł = 9 750 zł
razem 17 100 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
16
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Rozwiązanie zadania 7
3. Rozliczenie kosztów zarządu:
- koszt wytworzenia
zlecenie 1
zlecenie 2
razem 3 420 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
17
Rozwiązanie zadania 7
Tabela 7. Karta kalkulacyjna zleceń
Rachunek kosztów dla inżynierów
Treść
Zlecenie 1
Zlecenie 2
Razem
1. Materiały bezpośrednie
3 000 zł
3 300 zł
6 300 zł
2. Płace bezpośrednie
1 500 zł
3 200 zł
4 700 zł
3. Koszty wydziałowe:
- Wydział I
- Wydział II
1 500 zł
1 350 zł
1 300 zł
1 950 zł
2 800 zł
3 300 zł
4. Koszt wytworzenia
5. Koszty zarządu
7 350 zł
1 470 zł
9 750 zł
1 950 zł
17 100 zł
3 420 zł
6. Koszt własny (zakładowy)
8 820 zł
11 700 zł
20 520 zł
7. Ilość wyrobów gotowych
120 szt.
240 szt.
8. Koszt jednostkowy
73,50 zł/szt.
48,75 zł/szt.
2011-12-18
18
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Zadanie 8
Założenia:
Przedsiębiorstwo „MEBELEK" zajmuje się produkcją mebli na
zamówienie. W bieżącym miesiącu realizuje trzy zlecenia:
zlecenie 10 obejmuje produkcję szaf typu „Styl" do zabudowy
wnęk w przedpokoju, zlecenie 11 produkcję szaf typu „Mróz"
do zabudowy sprzętu chłodniczego oraz zlecenie 12 na
produkcję stolików okrągłych typu „Tulipan". Zlecenia
realizowane są na dwóch wydziałach produkcyjnych.
Wielkość zamówień jest następująca:
zlecenie 10 20 sztuk,
zlecenie 11 15 sztuk,
zlecenie 12 25 sztuk.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
4
2011-12-18
19
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Zadanie 8
Założenia:
Zlecenie 10 rozpoczęto w okresie ubiegłym i zakończono
w bieżącym.
Zlecenie 11 rozpoczęto i zakończono w bieżącym okresie,
a zlecenie 12 rozpoczęto, ale nie zakończono w bieżącym
okresie.
Koszty produkcji w toku na początek okresu przedstawia
tabela 8.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
20
Założenia zadania 8
Tabela 8. Koszty okresu ubiegłego
Rachunek kosztów dla inżynierów
Treść
Zlecenie 10
Materiały bezpośrednie
18 000 zł
Płace bezpośrednie
16 000 zł
Koszty wydziałowe:
- Wydział I
- Wydział II
14 000 zł
12 000 zł
Koszty zarządu
10 000 zł
2011-12-18
21
Założenia zadania 8
Koszty poniesione w bieżącym okresie kształtowały się tak, jak to
ilustruje tabela 9
Tabela 9. Koszty okresu bieżącego
Rachunek kosztów dla inżynierów
Treść
Zlecenie 10
Zlecenie 11
Zlecenie 12
Razem
Materiały bezpośrednie
7 000 zł
8 000 zł
9 000 zł
24 000 zł
Płace bezpośrednie
4 500 zł
5 500 zł
6 000 zł
16 000 zł
Koszty wydziałowe:
- Wydział I
- Wydział II
18 000 zł
12 600 zł
Koszty zarządu
6 990 zł
2011-12-18
22
Założenia zadania 8
Koszty wydziałowe rozlicza się proporcjonalnie do
maszynogodzin. Spośród przepracowanych na wydziale I i II
maszynogodzin przypada na:
-
Wydział I 600 mgodz., z tego na:
zlecenie 10 300 mgodz.
zlecenie 11 200 mgodz.
zlecenie 12 100 mgodz.
razem 600 mgodz.
-
Wydział II 300 mgodz., z tego na:
zlecenie 10 100 mgodz.
zlecenie 11 150 mgodz.
zlecenie 12 50 mgodz.
razem 300 mgodz.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
23
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Zadanie 8
Założenia:
Koszty zarządu rozlicza się na produkty gotowe i produkcję
nie zakończoną w stosunku do kosztów przerobu.
Dyspozycje
Dokonać kalkulacji zleceń i wyrobów.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
24
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Rozwiązanie zadania 8
1. Rozliczenie kosztów wydziału I:
a) koszty wydziału I przypadające na 1 maszynogodzin
18 000 zł : 600 mgodz. = 30 zł/mgodz.
b) koszty wydziału I obciążające poszczególne zlecenia:
zlecenie 10: 300 mgodz. x 30 zł/mgodz. = 9 000 zł
zlecenie 11: 200 mgodz. x 30 zł/mgodz. = 6 000 zł
zlecenie 12: 100 mgodz. x 30 zł/mgodz. = 3 000 zł
razem 18 000 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
5
2011-12-18
25
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Rozwiązanie zadania 8
2. Rozliczenie kosztów wydziału II:
a) koszty wydziału II przypadające na 1 maszynogodzinę
12 600 zł : 300 mgodz. = 42 zł/mgodz.
b) koszty wydziału II obciążające poszczególne zlecenia:
zlecenie 10: 100 mgodz. x 42 zł/mgodz. = 4 200 zł
zlecenie 11: 150 mgodz. x 42 zł/mgodz. = 6 300 zł
zlecenie 12: 50 mgodz. x 42 zł/mgodz. = 2 100 zł
razem 12 600 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
26
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Rozwiązanie zadania 8
3. Rozliczenie kosztów zarządu:
- koszty przerobu:
zlecenie 10:
4 500 zł + 9 000 zł + 4 200 zł = 17 700 zł
zlecenie 11:
5 500 zł + 6 000 zł + 6 300 zł = 17 800 zł
zlecenie 12:
6 000 zł + 3 000 zł + 2 100 zł = 11 100 zł
razem 46 600 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
27
Kalkulacja doliczeniowa – asortymentowa, zleceniowa
Rozwiązanie zadania 8
3. Rozliczenie kosztów zarządu:
- koszty przerobu:
zlecenie 10:
zlecenie 11:
zlecenie 12:
razem 6 990 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
28
Rozwiązanie zadania 8
Tabela 10. Karta kalkulacyjna zleceń
Rachunek kosztów dla inżynierów
Treść
Zlecenie 10
Zlecenie 11
okres bieżący
Zlecenie 12
okres bieżący
Razem
okres ubiegły
okres bieżący
1. Materiały
bezpośrednie
18 000 zł
7 000 zł
8 000 zł
9 000 zł
24 000 zł
2. Płace
bezpośrednie
16 000 zł
4 500 zł
5 500 zł
6 000 zł
16 000 zł
3. Koszty
wydziału I
14 000 zł
9 000 zł
6 000 zł
3 000 zł
18 000 zł
4. Koszty
wydziału II
12 000 zł
4 200 zł
6 300 zł
2 100 zł
12 600 zł
5. Koszt
wytworzenia
60 000 zł
24 700 zł
25 800 zł
20 100 zł
70 600 zł
6. Koszty zarządu
10 000 zł
2 655 zł
2 670 zł
1 665 zł
6 990 zł
6. Koszt własny
(zakładowy)
70 000 zł
27 355 zł
28 470 zł
21 765 zł
77 590 zł
2011-12-18
29
Rozwiązanie zadania 8
Rachunek kosztów dla inżynierów
5. Obliczono koszty jednostkowe produkowanych
mebli:
Zlecenie 10:
(70 000 zł + 27 355 zł) : 20 szt. = 4 867,75 zł/szt.
Zlecenie 11:
28 470 z ł : 15 szt. = 1 898 zł/szt.
Zlecenie 12:
21 765 zł : 25 szt. = 870,60 zł/szt.
2011-12-18
30
Metody kalkulacji
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Zakres tematyczny
1. Charakterystyka produkcji sprzężonej.
2. Wycena produktów głównych, ubocznych i odpadów.
3. Metody kalkulacji kosztów produkcji sprzężonej.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
6
2011-12-18
31
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Przykład 5
Założenia:
W przedsiębiorstwie o produkcji sprzężonej jest wytwarzany
produkt główny X oraz produkty uboczne A i B. W bieżącym
okresie koszty produkcji wynosiły 49 500 zł.
Wytworzono 10 000 sztuk produktu X oraz 800 sztuk produktu
ubocznego A i 1 300 sztuk produktu ubocznego B.
Ceny sprzedaży produktów wynoszą:
•
produkt X 5 zł/szt.
•
produkt A 3 zł/szt.
•
produkt B 2 zł/szt.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
32
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Przykład 5
Dyspozycje:
Wykorzystując przedstawione założenia ustalić koszty
jednostkowe produktów oraz ich jednostkową rentowność
w następujących wariantach:
1.
W kalkulacji kosztów pomija się wycenę produktów
ubocznych.
2.
Produkty uboczne wycenia się w cenach sprzedaży,
a ustaloną wartość odejmuje się od całkowitych kosztów
produkcji (kalkulacja odjemna).
3.
Koszty produkcji rozlicza się według współczynników, którymi
są ceny sprzedaży.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
33
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Rozwiązanie przykładu 5
Wariant 1.
Koszt jednostkowy wyrobu X =
Ocenę rentowności produktów zawiera tabela 11.
Tabela 11. Wyznaczenie jednostkowej rentowności wyrobów
Rachunek kosztów dla inżynierów
Wyszczególnienie
Produkt
główny X
Produkty
uboczne
A
B
1. Jednostkowa cena sprzedaży (zł/szt.)
5,00
3
2
2. Jednostkowy koszt wytworzenia (zł/szt.)
4,95
0
0
3. Jednostkowa rentowność (zł/szt.)
0,05
3
2
2011-12-18
34
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Rozwiązanie przykładu 5
Wariant 2.
1. Wycena produktów ubocznych:
produkt A = 800 sztuk x 3 zł/szt. = 2 400 zł.
produkt B = 1 300 sztuk x 2 zł/szt. = 2 600 zł
razem 5 000 zł
2. Ustalenie kosztów wytworzenia produktu głównego X:
49 500 zł – 5 000 zł = 44 500 zł
3. Ustalenie kosztu jednostkowego produktu głównego X:
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
35
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Rozwiązanie przykładu 5
Wariant 2.
4. Ocenę rentowności produktów zawiera tabela 12
Tabela 12. Wyznaczenie jednostkowej rentowności wyrobów
Rachunek kosztów dla inżynierów
Wyszczególnienie
Produkt
główny X
Produkty
uboczne
A
B
1. Jednostkowa cena sprzedaży (zł/szt.)
5,00
3
2
2. Jednostkowy koszt wytworzenia (zł/szt.)
4,45
3
2
3. Jednostkowa rentowność (zł/szt.)
0,55
0
0
2011-12-18
36
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Rozwiązanie przykładu 5
Wariant 3.
1. Wyznaczenie współczynników do rozliczenia kosztów na
produkt główny i produkty uboczne (ujk/szt.):
X – 5 ujk/szt.
A – 3 ujk/szt.
B – 2 ujk/szt.
2. Ustalenie ilości umownych jednostek kalkulacyjnych (ujk):
X –
10 000 sztuk x 5 ujk/szt. = 50 000 ujk
A –
800 sztuk x 3 ujk/szt. = 2 400 ujk
B –
1 300 sztuk x 2 ujk/szt. = 2 600 ujk
razem 55 000 ujk
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
7
2011-12-18
37
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Rozwiązanie przykładu 5
Wariant 3.
3. Koszt umownej jednostki kalkulacyjnej (zł/ujk):
4. Jednostkowy koszt rzeczywisty wyrobów:
X = 0,9 zł/ujk x 5 ujk/szt. = 4,5 zł/szt.
A = 0,9 zł/ujk x 3 ujk/szt. = 2,7 zł/szt.
B = 0,9 zł/ujk x 2 ujk/szt. = 1,8 zł/szt.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
38
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Rozwiązanie przykładu 5
Wariant 3.
5. Ocenę rentowności produktów zawiera tabela 13
Tabela 13. Wyznaczenie jednostkowej rentowności wyrobów
Rachunek kosztów dla inżynierów
Wyszczególnienie
Produkt
główny X
Produkty
uboczne
A
B
1. Jednostkowa cena sprzedaży (zł/szt.)
5,00
3,0
2,0
2. Jednostkowy koszt wytworzenia (zł/szt.)
4,50
2,7
1,8
3. Jednostkowa rentowność (zł/szt.)
0,50
0,3
0,2
2011-12-18
39
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Zadanie 9
Założenia:
W cukrowni „Burak” w bieżącym okresie wyprodukowano
65 000 kg cukru oraz 75 000 kg wysłodków.
Koszty produkcji kształtowały się następująco:
•
zużycie materiałów bezpośrednich 34 000 zł
•
wynagrodzenie pracowników produkcyjnych 12 000 zł
•
zmienne koszty wydziałowe 18 000 zł
•
stałe koszty wydziałowe związane z wykorzystywanymi
zdolnościami produkcyjnymi 26 000 zł
razem 90 000 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
40
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Zadanie 9
Cena sprzedaży cukru wynosi 1,5 zł/kg, natomiast
wysłodków 0,2 zł/kg.
Dyspozycje:
Wykorzystując przedstawione założenia ustalić koszty
wytworzenia 1 kg cukru stosując:
•
kalkulację odjemną,
•
kalkulację współczynnikową.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
41
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Rozwiązanie zadania 9
Kalkulacja odjemna
1. Wycena produktu ubocznego: 75 000 kg x 0,2 zł/kg = 15 000 zł
2. Ustalenie kosztu produkcji produktu głównego (cukru):
90 000 zł – 15 000 zł = 75 000 zł
3. Ustalenie kosztu 1 kg cukru:
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
42
Rozwiązanie zadania 9
Kalkulacja współczynnikowa
1.
Obliczenie ilości umownych jednostek kalkulacyjnych zawiera
tabela 14
Tabela 14. Ilość umownych jednostek kalkulacyjnych
Rachunek kosztów dla inżynierów
Produkt
Współczynnik
Produkcja (w kg)
Ilość umownych jednostek
kalkulacyjnych (2 x 3)
1
2
3
4
Cukier
1,5
65 000
97 500
Wysłodki
0,2
75 000
15 000
Razem
x
X
112 500
2011-12-18
8
2011-12-18
43
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Rozwiązanie zadania 9
Kalkulacja współczynnikowa
2. Ustalenie kosztu jednostkowego umownej jednostki
kalkulacyjnej (ujk):
3. Ustalenie jednostkowych kosztów wyrobów:
cukier 0,8 zł/ujk x 1,5 = 1,20 zł/kg
wysłodki 0,8 zł/ujk x 0,2 = 0,16 zł/kg
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
44
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Zadanie 10
Założenia:
W przedsiębiorstwie „Rolnik” spółka z o.o. z mleka wytwarza
się masło (produkt główny) i maślankę (produkt uboczny).
W okresie sprawozdawczym wyprodukowano 5 000 kg masła
oraz 8 000 litrów maślanki. Należy zaznaczyć, że jedynie 50%
produkcji maślanki jest przedmiotem obrotu.
Na produkcję wyrobów poniesiono następujące koszty:
•
koszty produkcji masła i maślanki (wspólnie) 40 600 zł
•
koszty związane ze sprzedażą masła 4 000 zł
•
koszty związane ze sprzedażą maślanki 2 000 zł
•
koszty związane z likwidacją maślanki, która nie jest
przeznaczona do obrotu 1 000 zł
razem 47 600 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
45
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Zadanie 10
Cena sprzedaży masła wynosi 10 zł/kg, natomiast
maślanki 1 zł/litr.
Dyspozycje:
Wykorzystując przedstawione założenia ustalić koszt
wytworzenia 1 kg masła oraz 1 litra maślanki stosując:
•
kalkulację odjemną, wyceniając jedynie produkt uboczny
przeznaczony do obrotu,
•
kalkulację współczynnikową, przyjmując do rozliczenia
wspólnych kosztów produkcji ceny sprzedaży.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
46
Kalkulacja produkcji sprzężonej
Rozwiązanie zadania 10
Kalkulacja odjemna
1. Wycena produktu ubocznego:
4 000 litrów x 1 zł/kg = 4 000 zł
2. Koszty produkcji masła:
koszty produkcji (40 600 zł – 4 000 zł) 36 600 zł
koszty związane ze sprzedażą 4 000 zł
razem 40 600 zł
3. Koszt jednostkowy 1 kg masła
40 600 zł : 5 000 kg = 8,12 zł/kg
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
47
Rozwiązanie zadania 10
Kalkulacja współczynnikowa
1. Ustalenie jednostkowych kosztów produkcji (tabela 15):
Tabela 15. Jednostkowe koszty produkcji masła i maślanki
* kujk =
Rachunek kosztów dla inżynierów
Produkt
Wielkość
produkcji (w
kg)
Współczyn
nik
Ilość umownych
jednostek
kalkulacyjnych (ujk)
Koszt jednostki
umownej (kujk) *
Koszt jednostkowy
produktu głównego
(3 x 5)
1
2
3
4
5
6
Masło
5 000 kg
10
50 000
0,7
7,0
Maślanka
8 000 litrów
1
8 000
0,7
0,7
Razem
x
x
58 000
X
X
2011-12-18
48
Rozwiązanie zadania 10
Kalkulacja współczynnikowa
1. Ustalenie ostatecznych kosztów jednostkowych
produktów (tabela 16):
Tabela 16. Ostateczne jednostkowe koszty produktów
Rachunek kosztów dla inżynierów
Wyszczególnienie
Masło
Maślanka
1.
Jednostkowy koszt produkcji
7 zł/kg
0,7 zł/litr
2.
Jednostkowy koszt
sprzedaży
4 000 zł : 5000 kg = 0,8 zł/kg
2 000 zł : 4 000 litrów = 0,5 zł/litr
3.
Jednostkowy koszt likwidacji
maślanki, która nie jest
przedmiotem obrotu
-
1 000 zł : 4 000 litrów = 0,25 zł/litr
4.
Razem
7,8 zł/kg
1,45 zł/litr
2011-12-18
9
2011-12-18
49
Metody kalkulacji
Kalkulacja podziałowa procesowa (fazowa)
Zakres tematyczny
1. Przesłanki stosowania kalkulacji fazowej.
2. Odmiany kalkulacji fazowej.
3. Kalkulacja półfabrykatowa.
4. Kalkulacja bezpółfabrykatowa
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
50
Kalkulacja fazowa
Przykład 6
Założenia:
1. W spółce „TQ" produkcja podstawowa odbywa się w dwóch
fazach produkcyjnych, a mianowicie:
a) w fazie I są wytwarzanie półprodukty A i B,
b) w fazie II są produkowane wyroby gotowe X i Y,
c) półfabrykaty A i B są montowane w wyrobach gotowych lub
mogą być sprzedawane odbiorcom zewnętrznym,
d) dla wytworzenia 1 sztuki wyrobu X należy wykorzystać dwa
półfabrykaty A, natomiast w celu wyprodukowania 1 sztuki
wyrobu Y zużywa się 3 półfabrykaty B.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
51
Kalkulacja fazowa
Przykład 6
Założenia:
2. Koszty wydziałowe, związane z produkcją podstawową, są
gromadzone łącznie. Rozlicza się je na poszczególne fazy
proporcjonalnie do kosztów bezpośrednich.
3. W spółce wydzielono dwa wydziały produkcji pomocniczej,
a mianowicie:
a) wydział remontowy, który świadczył usługi na rzecz remontu
maszyn produkcyjnych,
b) wydział transportu, który świadczył usługi związane ze
sprzedażą wyrobów gotowych.
4. Półfabrykaty wycenia się według kosztu wytworzenia.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
52
Kalkulacja fazowa
Przykład 6
Założenia:
5. Na potrzeby polityki cenowej do kosztów wyrobów gotowych
są pozaksięgowo doliczane koszty sprzedaży i zarządu.
Wymienione koszty pośrednie rozlicza się na wyroby gotowe
proporcjonalnie do kosztu wytworzenia fazy II.
6. Koszty bieżącego okresu zawiera tabela 17.
7. W bieżącym okresie wyprodukowano:
a) w fazie I 1 000 sztuk półfabrykatu A oraz 1 500 sztuk
półfabrykatu B, które w całości przekazano do fazy II,
b) w fazie II 500 sztuk wyrobu gotowego X oraz 500 sztuk
wyrobu Y.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
53
Przykład 6 - założenia
Rachunek kosztów dla inżynierów
T
a
b
e
la
1
7
.
K
o
s
z
ty
p
o
n
ie
s
io
n
e
w
s
p
ó
łc
e
„
T
Q
"
Wyszczególnienie
Koszty
fazy I
Koszty
fazy n
Koszty
wydziałow
e
Koszty działalności
pomocniczej
Koszty
sprzedaż
y
Koszty
zarządu
Razem
Wydział
remontowy
Wydział
transportu
1. Amortyzacja
-
-
5 300
500
1000
-
700
7500
2. Zużycie
materiałów
i energii
12 000
15 000
1 000
1 200
300
600
500
30 600
3. Usługi obce
-
-
800
-
200
-
900
1 900
4. Wynagrodzenia
6 000
11 000
2 200
600
200
800
4 000
24 800
5. Ubezpieczenia
społeczne i inne
świadczenia
2 000
4 000
700
200
50
200
800
7 950
6. Podatki i opłaty
-
-
-
-
100
-
200
300
7. Pozostałe koszty
rodzajowe
-
-
-
-
100
200
400
700
8. Razem
20 000
30 000
10 000
2 500
1 950
1 800
7 500
73 750
2011-12-18
54
Kalkulacja fazowa
Przykład 6
Założenia:
8. Koszty fazy I rozlicza się na półfabrykaty A i B według
przyjętych współczynników. Współczynniki przyjęte do
rozliczenia kosztów materiałów bezpośrednich wynoszą 1: 2,
natomiast do rozliczenia kosztów przerobu 2:3.
9. W fazie II dla ustalenia technicznego kosztu wytworzenia
stosuje się również kalkulację współczynnikową. Współczynniki
do rozliczenia kosztów materiałów bezpośrednich wynoszą
odpowiednio 1: 1,5, natomiast współczynniki do rozliczenia
kosztów przerobu kształtują się w stosunku 2:2,5.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
10
2011-12-18
55
Kalkulacja fazowa
Przykład 6
Dyspozycje:
Na podstawie przedstawionych założeń:
rozliczyć koszty wydziałów produkcji pomocniczej,
po rozliczeniu świadczeń działalności pomocniczej ustalić
koszty według typów działalności,
rozliczyć koszty wydziałowe na I i II fazę produkcji,
ustalić koszty jednostkowe półfabrykatów A i B,
ustalić koszty jednostkowe wyrobów gotowych X i Y.
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
56
Kalkulacja fazowa
Rozwiązanie przykładu 6
1.
Rozliczenie kosztów wydziału remontowego, który świadczył
usługi na rzecz wydziału produkcyjnego - 2 500 zł.
2.
Rozliczenie kosztów wydziału transportu, który świadczył
usługi na rzecz kosztów sprzedaży - 1950 zł.
3.
Ustalenie kosztów po rozliczeniu świadczeń działalności
pomocniczej:
a) koszty wydziałowe = 10 000 zł + 2 500 zł = 12 500 zł
b) koszty sprzedaży = 1 800 zł + 1 950 zł = 3 750 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
57
Kalkulacja fazowa
Rozwiązanie przykładu 6
4. Rozliczenie kosztów wydziałowych na poszczególne fazy
produkcyjne:
a) ustalenie procentowego narzutu kosztów
wydziałowych (N
KW
):
b) kwoty kosztów wydziałowych obciążające poszczególne fazy
produkcyjne:
faza I = 20 000 zł x 25% : 100% = 5 000 zł
faza II = 30 000 zł x 25% : 100% = 7 500 zł
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
58
Kalkulacja fazowa
Rozwiązanie przykładu 6
5.
Zestawienie kosztów fazy I:
a) koszty materiałów bezpośrednich
12 000 zł,
b) koszty przerobu (6 000 zł + 2 000 zł + 5 000 zł) 13 000 zł.
6.
Rozliczenie kosztów fazy I za pomocą kalkulacji
współczynnikowej:
a) ustalenie ilości umownych jednostek kalkulacyjnych
(tabela 18)
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
59
Przykład 6 - rozwiązanie
Rachunek kosztów dla inżynierów
T
abela
18.
I
loś
ć
um
ow
ny
c
h
jednos
tek
k
alk
ulac
y
jny
c
h
Półfabrykat
Wielkość
produkcji
(sztuk)
Współczynniki do
rozliczenia kosztów
Ilość umownych jednostek
kalkulacyjnych dla
rozliczenia kosztów
materiałów
przerobu
zużycia
materiałów
(2x3)
przerobu
(2x4)
1
2
3
4
5
6
A
1 000
1
2
1 000
2 000
B
1 500
2
3
3 000
4 500
Razem
x
x
x
4 000
6 500
2011-12-18
60
Kalkulacja fazowa
Rozwiązanie przykładu 6
6.
Rozliczenie kosztów fazy I za pomocą kalkulacji
współczynnikowej:
b) ustalenie kosztu umownej jednostki kalkulacyjnej (ujk) dla:
- materiałów bezpośrednich
- kosztów przerobu
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
11
2011-12-18
61
Rozwiązanie przykładu 6
6.
Rozliczenie kosztów fazy I za pomocą kalkulacji
współczynnikowej:
c) ustalenie jednostkowych kosztów półfabrykatów (tabela 19)
Rachunek kosztów dla inżynierów
T
a
b
e
la
1
9
.
J
e
d
n
o
s
tk
o
w
e
k
o
s
z
ty
p
ó
łf
a
b
ry
k
a
tó
w
Półfabrykat
Współczynnik dla:
Koszt jednostki umownej dla:
Jednostkowy koszt półfabrykatu:
zużycia
materiałów
kosztów
przerobu
zużycia
materiałów
kosztów
przerobu
zużycie
materiałów
(2x4)
koszty
przerobu
(3x5)
razem
(6+7)
1
2
3
4
5
6
7
8
A
1
2
3
2
3
4
7
B
2
3
3
2
6
6
12
2011-12-18
62
Kalkulacja fazowa
Rozwiązanie przykładu 6
7. Zestawienie kosztów dotyczących fazy II:
a) koszty materiałów bezpośrednich 15 000 zł
b) koszty przerobu (11 000 zł + 4 000 zł + 7 500 zł) 22 500 zł
c) koszty sprzedaży 3 750 zł
d) koszty zarządu 7 500 zł
8. Rozliczenie kosztów wytworzenia fazy II metodą kalkulacji
współczynnikowej:
a) ustalenie ilości umownych jednostek kalkulacyjnych
(tabela 20),
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
63
Rozwiązanie przykładu 6
Rachunek kosztów dla inżynierów
T
abela
20.
I
loś
ć
um
ow
ny
c
h
jednos
tek
k
alk
ulac
y
jny
c
h
Wyrób
gotowy
Wielkość
produkcji
(sztuk)
Współczynniki do
rozliczenia kosztów:
Ilość umownych jednostek
kalkulacyjnych do rozliczenia
kosztów:
materiałów
przerobu
zużycia
materiałów
(2x3)
przerobu
(2x4)
1
2
3
4
5
6
X
500
1
2
500
1 000
Y
500
1,5
2,5
750
1 250
Razem
x
x
x
1 250
2 250
2011-12-18
64
Kalkulacja fazowa
Rozwiązanie przykładu 6
8. Rozliczenie kosztów wytworzenia fazy II metodą kalkulacji
współczynnikowej:
b) ustalenie kosztu umownej jednostki kalkulacyjnej (ujk) dla:
- materiałów bezpośrednich
- kosztów przerobu
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
65
Rozwiązanie przykładu 6
8. Rozliczenie kosztów wytworzenia fazy II metodą kalkulacji
współczynnikowej:
c) ustalenie jednostkowych kosztów wyrobów gotowych
Rachunek kosztów dla inżynierów
T
abela
21.
J
ednos
tk
ow
e
k
os
z
ty
w
y
robów
got
ow
y
c
h
Wyrób
gotowy
Współczynnik dla:
Koszt jednostki umownej dla:
Koszt jednostkowy wytworzenia
wyrobów gotowych:
zużycia
materiałów
kosztów
przerobu
zużycia
materiałów
kosztów
przerobu
zużycie
materiałów
(2x4)
koszty
przerobu
(3x5)
razem
(6+7)
1
2
3
4
5
6
7
8
X
1
2
12
10
12
20
32
Y
1,5
2,5
12
10
18
25
43
2011-12-18
66
Kalkulacja fazowa
Rozwiązanie przykładu 6
9. Rozliczenie kosztów sprzedaży i zarządu:
a) ustalenie kosztu wytworzenia wyrobów gotowych:
wyrób X = 32 zł/szt. x 500 sztuk = 16 000 zł
wyrób Y = 43 zł/szt. x 500 sztuk = 21 500 zł
razem 37 500 zł
b) ustalenie narzutów procentowych kosztów pośrednich:
sprzedaży = 3 750 zł : 37 500 zł x 100% = 10%
zarządu = 7 500 zł : 37 500 zł x 100% = 20%
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
12
2011-12-18
67
Kalkulacja fazowa
Rozwiązanie przykładu 6
9. Rozliczenie kosztów sprzedaży i zarządu:
c) ustalenie całkowitego kosztu jednostkowego wytworzenia
wyrobów w fazie II:
wyrób X = 32 zł/szt.+0,1 x 32 zł/szt.+0,2 x 32 zł/szt. = 41,6 zł/szt.
wyrób Y = 43 zł/szt.+0,1 x 43 zł/szt.+0,2 x 43 zł/szt. = 55,9 zł/szt.
10. Ustalenie ostatecznych kosztów jednostkowych wyrobów
gotowych po doliczeniu kosztów półfabrykatów
(tabela 22).
Rachunek kosztów dla inżynierów
2011-12-18
68
Ostateczne koszty jednostkowe
wyrobów gotowych
Rachunek kosztów dla inżynierów
T
a
b
e
la
2
2
.
O
s
ta
te
c
zn
e
k
o
s
zt
y
j
e
d
n
o
s
tk
o
w
e
w
y
ro
b
ó
w
g
o
to
w
y
c
h
Wyrób gotowy
X
Y
1. Koszt jednostkowy
z fazy II
41,6 zł/szt.
55,9 zł/szt.
2. Koszt półfabrykatu
2 x 7 zł/szt.
= 14 zł/szt.
3 x 12 zł/szt.
= 36 zł/szt.
3. Razem
55,6 zł/szt.
91,9 zł/szt.