ENDOSKOPIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

14

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

fałdów błony śluzowej oraz owrzodzeń. 
Niektóre ciała obce, zwłaszcza niewielkich 
rozmiarów, o tępych krawędziach i swo-
bodnie leżące w świetle żołądka, przez 
dłuższy czas mogą nie dawać objawów 
klinicznych, a rozpoznane zostają przy-
padkowo (2, 3, 4, 5, 6, 7, 10, 13).

Rozpoznawanie ciał obcych w żołądku 

psów powinno opierać się na: informa-
cjach uzyskanych z wywiadu (w którym 
szczególnie ważne jest ustalenie oko-
liczności, w jakich doszło do połknięcia 
ciała obcego i jego rodzaju), wyniku ba-
dania klinicznego oraz wynikach uzy-
skanych w badaniach obrazowych, ta-
kich jak: badanie radiologiczne, badanie 
radiologiczne kontrastowe, badanie ul-
trasonografi czne i badanie endoskopowe 
przedniego odcinka przewodu pokarmo-
wego (2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 12).

C

EL

 

PRACY

 

Celem artykułu jest przedstawienie wła-
snych doświadczeń związanych z rozpo-
znawaniem ciał obcych zalegających w żo-
łądkach psów.

M

ATERIAŁ

 

I

 

METODY

 

Badaniami objęto 11 psów różnej rasy 
i płci w wieku od 8,5 miesięcy do 12 lat, wy-
branych spośród zwierząt skierowanych 
w okresie od 2007 r. do 2009 r. do pracow-
ni endoskopowej Katedry Chorób We-
wnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Ko-
tów w celu wziernikowania przedniego 
odcinka przewodu pokarmowego (pa-
nendoskopia), u których rozpoznano cia-
ła obce w żołądku.

U każdego psa przeprowadzono wy-

wiad, badanie kliniczne oraz badania la-
boratoryjne krwi (hematologiczne i bio-
chemiczne) oraz badanie endoskopowe 
przedniego odcinka przewodu pokarmo-
wego. U 8 zwierząt przed endoskopią wy-
konano badanie radiologiczne, a u 1 bada-
nie ultrasonografi czne jamy brzusznej.

Panendoskopię wykonywano po od-

powiednim przygotowaniu dietetycznym 

Jedną z przyczyn wywołujących zabu-
rzenia w prawidłowym funkcjonowaniu 
żołądka u psów są zalegające w nim cia-
ła obce, do których połknięcia dochodzi 
najczęściej podczas zabawy lub łapczy-
wego jedzenia. W zależności od wielko-
ści zwierzęcia oraz wielkości i kształtu 
ciał obcych mogą one utkwić w przełyku, 
żołądku lub jelitach. Do często spotyka-
nych ciał obcych w żołądku psów nale-
żą: igły do szycia, haczyki na ryby, kości, 
kamienie, patyki, piłki, woreczki folio-
we, szklane kulki, części ubrań, mone-
ty, zabawki, baterie oraz inne metalowe 
i niemetalowe przedmioty codziennego 
użytku. Losy ciał obcych zalegających 
w żołądku psów mogą być różne. Część 
z nich zostaje wydalona podczas odru-
chu wymiotnego, część jest rozpuszcza-
na przez sok żołądkowy, inne natomiast 
przechodzą bez konsekwencji do dal-
szych odcinków przewodu pokarmo-
wego i zostają wydalone z kałem pod-
czas defekacji. Niektóre ciała obce mogą 
przez wiele tygodni lub miesięcy zalegać 
w żołądku i wówczas mechanicznie draż-
nią błonę śluzową, wywołując jej zapale-
nie. W rzadkich przypadkach ciała obce 
mogą utkwić w części odźwiernikowej 
żołądka, doprowadzając do niedrożno-
ści (1, 2, 4, 5, 6, 8, 13).

Głównym objawem klinicznym wy-

woływanym przez ciała obce zalegające 
w żołądku psów są ostre lub przewlekłe 
wymioty. W przypadku ciał obcych ostro-
kończystych uszkadzających błonę śluzo-
wą żołądka wymioty mogą mieć charak-
ter „fusowaty” lub zawierać skrzepy krwi. 
Innymi objawami klinicznymi stwierdza-
ny przy obecności ciał obcych w żołądku 
psów są: zmniejszony apetyt, brak apety-
tu, zmienny apetyt, bolesność okolicy żo-
łądka, odwodnienie, utrata masy ciała oraz 
fetor ex ore. Ciała obce utrudniające pa-
saż treści pokarmowej w żołądku wywo-
łują permanentny stan jego wypełnienia, 
co w konsekwencji prowadzi do zwięk-
szonego wydzielania gastryny i przerostu 

dr n. wet. Marcin Jankowski, dr hab. n. wet. Krzysztof Kubiak, prof. nadzw., dr n. wet. Jolanta Spużak,
lek. wet. Maciej Grzegory, prof. dr hab. dr h.c. Józef Nicpoń

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu

Abstract

The paper discusses diagnosing stomach 
foreign bodies in 11 dogs of different bre-
ed and sex, aged 8.5 months to 12 years 
referred to the laboratory for the endosco-
py of the anterior part of the alimentary 
tract in 2007-2009. The examination has 
revealed vomiting as the most frequent 
clinical symptom in patients with foreign 
bodies in the stomach. The most useful 
diagnostic techniques are imaging tech-
niques, such as an X-ray examination 
and endoscopy, the latter examination 
may be of both diagnostic and thera-
peutic nature.

Key words

dog, foreign body, stomach

Streszczenie

Celem artykułu jest przedstawienie wła-
snych doświadczeń związanych z rozpo-
znawaniem ciał obcych zalegających w żo-
łądkach psów. Badaniami objęto 11 psów 
różnej rasy i płci w wieku od 8,5 miesięcy 
do 12 lat, wybranych spośród zwierząt 
skierowanych w okresie od 2007 r. do 
2009 r. do pracowni endoskopowej w celu 
wziernikowania przedniego odcinka pokar-
mowego, u których rozpoznano ciała obce 
w żołądku. Na podstawie przeprowadzo-
nych badań należy stwierdzić, że najczęst-
szym objawem klinicznym występującym 
przy obecności ciał obcych w żołądku są 
wymioty, a w ich rozpoznaniu najbardziej 
przydatnymi metodami diagnostycznymi 
są techniki obrazowe, takie jak: badanie 
radiologiczne i endoskopia.

Słowa kluczowe

pies, ciało obce, żołądek

Ciała obce

w żołądku psów

STOMACH FOREIGN BODIES IN DOGS

ENDOSKOPIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

15

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

pacjenta, które polegało na 24-godzinnym 
okresie głodzenia i 6-godzinnej przerwie 
w podawaniu płynów bezpośrednio przed 
badaniem, w znieczuleniu złożonym we-
dług następującego schematu:
• premedykacja: ksylazyna (1-2 mg/

kg m.c.) z atropiną (0,05 mg/kg m.c.), 
podawane w jednej iniekcji domięśnio-
wej (i.m.);

• znieczulenie główne: tiopental (dawka 

początkowa 5 mg/kg m.c., a następnie 
według efektu działania), dożylnie 
(i.v.);

• znieczulenie miejscowe okolicy gardła 

i krtani: 2-procentowa lidokaina.
Endoskopię wykonywano fi berosko-

pem Olympus GIF XQ 20 (długość ro-
bocza 100 cm, średnica 9,8 mm). Ciała 
obce usuwano kleszczykami: Olympus 
FG-6L lub Olympus FG-49L-1 typu „ząb 
szczura”.

W

YNIKI

 

I

 

OMÓWIENIE

W okresie od 2007 r. do 2009 r. ciała obce 
rozpoznano u 11 zwierząt, co stanowi-
ło 7% wszystkich psów skierowanych 
do pracowni endoskopowej Katedry Cho-
rób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów 
i Kotów w celu wziernikowania przed-
niego odcinka przewodu pokarmowe-
go. Stanowiły one średnio ok. 3,6 przy-
padku na rok.

Nie stwierdzono predyspozycji 

co do płci i wieku zwierząt, ponieważ 
ciała obce rozpoznano u 5 samic (45,45%) 
i 6 (54,55%) samców, a średni wiek psów 
wynosił 4,01 ± 3,86 lat (najmłodszy pies 
– 8,5 miesięcy, a najstarszy – 12 lat). 
W odniesieniu do wieku zwierząt należy 
zauważyć, że jedynie 2 psy (18,18%) były 
w wieku szczenięcym (poniżej 1. roku), 
a aż 7 (63,63%) w wieku dorosłym. Dwa 
psy (18,18) były w wieku starszym. Nie 

stwierdzono również predyspozycji raso-
wych, gdyż ciała obce wykryto u: owczar-
ka środkowoazjatyckiego, dalmatyńczy-
ka, owczarka niemieckiego, labradora 
(2 przypadki), yorkshire terriera, doga 
niemieckiego, beagle`a, dobermana, ame-
rican staffordshire terriera oraz chichu-
achua.

Najczęstszym objawem klinicznym wy-

stępującym u psów z badanej grupy były 
wymioty – 9 (81,81%) przypadków. In-
nymi objawami klinicznymi stwierdzo-
nymi u tych zwierząt były: zmniejszo-
ny apetyt – 3 przypadki (27,27%), brak 
apetytu – 1 przypadek (9,09%), zmienny 
apetyt – 4 przypadki (36,36%), fetor ex ore 
– 1 przypadek (9,09%) oraz bolesność 
okolicy żołądka – 2 przypadki (18,18%). 
Podobne objawy kliniczne u psów z cia-
łami obcymi w żołądku stwierdzili inni 
autorzy (2, 5, 13).

Parametr

Jednostka

Średnia 

arytmetyczna

Odchylenie 

standardowe

Wartość 

minimalna

Wartość 

maksymalna

Norma 

fi zjologiczna

RBC

T/l

7,15

± 0,96

5,8

8,23

5,5-8,9

Hct

l/l

0,45

± 0,04

0,39

0,50

0,37-0,55

HGB

mmol/l

9,42

± 1,31

7,5

11,54

7,4-11,8

WBC

G/l

13,49

± 7,09

6,92

29,96

6,0-15,0

PLT

G/l

370,36

± 86,92

226,0

483,0

150,0-500,0

Tab. 1. Wyniki badania hematologicznego psów z grupy badanej

ENDOSKOPIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

16

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

W przypadku obecności ciał obcych 

w żołądku wyniki badań hematologicznych 
i biochemicznych krwi z reguły są w grani-
cach normy fi zjologicznej. Jedynie w przy-
padku ciał obcych ostrokończystych, które 
uszkadzają błonę śluzową żołądka, wy-
wołując masywne lub długotrwałe krwo-
toki, w badaniu hematologicznym można 
stwierdzić obniżoną liczbę erytrocytów 
i liczbę hematokrytową, obniżone stęże-
nie hemoglobiny oraz obniżone wskaź-
niki czerwonokrwinkowe (MCV, MCHC, 
MHC). Z kolei w przypadku ciał obcych 
będących przyczyną zapalenia błony śluzo-
wej żołądka, w badaniach krwi może wy-
stępować leukocytoza oraz zasadowica me-
taboliczna, hypokaliemia i hypochloremia, 
jako następstwo występujących wymio-
tów (1, 2). Powyższe obserwacje potwier-
dzają badania własne, w których jedynie 
w 2 przypadkach w badaniu hematologicz-
nym stwierdzono wzrost liczby leukocytów 
(odpowiednio: 29,9 G/l i 23,5 G/l). Pozo-
stałe parametry hematologiczne i bioche-
miczne krwi były w zakresie normy fi zjo-
logicznej (tab. 1 i 2).

W badaniu radiologicznym jamy brzusz-

nej, które zostało wykonane u 8 psów, 
w 5 przypadkach (62,5%), uzyskano wy-
nik wskazujący na obecność ciała obcego 
w żołądku (ryc. 1), a w 3 (37,5%) – wynik 

negatywny. Również u psa, u którego wy-
konano USG jamy brzusznej, wynik tego 
badania wskazywał na obecność ciała ob-
cego w żołądku.

W badaniu endoskopowym przedniego 

odcinka przewodu pokarmowego u wszyst-
kich 11 psów stwierdzono obecność ciał ob-
cych w żołądku i były to: skarpety męskie, 
fragmenty skóry z buta, fragmenty opako-
wań foliowych (3 przypadki), fragmenty pił-
ki, piłki (2 przypadki), fragment skóry z buta 
z metalową klamerką, zabawka „jeżyk” oraz 
monety 20 gr (ryc. 2, 3, 4). W 9 przypad-
kach wziernikowanie wykonano po stan-
dardowym przygotowaniu dietetycznym, 
a w 2 przypadkach była to tzw. endoskopia 
interwencyjna (bez przygotowania diete-
tycznego), gdyż właściciele widzieli, jak ich 
zwierzęta połknęły ciało obce i natychmiast 
zgłosili się do pracowni endoskopowej. Na-
leży zauważyć, że w przypadku endoskopii 
interwencyjnej badanie to jest utrudnione, 
gdyż treść pokarmowa obecna w żołądku 
utrudnia obserwację wnętrza tego narzą-
du. U 8 (72,72%) psów endoskopia mia-
ła charakter terapeutyczny, gdyż przy po-
mocy specjalnych kleszczyków udało się 
wyciągnąć ciała obce z żołądka. Jedynie 
u 3 (27,27%) psów, ze względu na wielkość 
i konsystencje ciał obcych, usunięto je ope-
racyjnie. Dodatkowo u 6 (54,54%) zwierząt 

podczas badania endoskopowego stwier-
dzono zmiany zapalne błony śluzowej żo-
łądka w postaci: zaczerwienienia i obrzęku 
błony śluzowej oraz obecności pojedyn-
czych nadżerek i owrzodzeń. W tych przy-
padkach zastosowano również leczenie 
farmakologiczne z zastosowaniem: leków 
obniżających wydzielniczość soku żołąd-
kowego – omeprazol, leków pobudzają-
cych opróżnianie żołądka – metoklopra-
mid i leków osłaniających błonę śluzową 
żołądka – sukralfat.

P

ODSUMOWANIE

 

Na podstawie przeprowadzonych badań 
należy stwierdzić, że najczęstszym ob-
jawem klinicznym występującym przy 
obecności ciał obcych w żołądku są wy-
mioty, a w ich rozpoznaniu najbardziej 
przydatnymi metodami diagnostycznymi 
są techniki obrazowe, takie jak: badanie 
radiologiczne i endoskopia. Dodatkowo 
należy podkreślić, że badanie endoskopo-
we, oprócz diagnostycznego, może mieć 
również charakter terapeutyczny. 



Piśmiennictwo
  1. Boag A.K., Coe R.J., Martinez T.A., Hu-

ghes D.: Acid-base and electrolyte abnormali-
ties in dogs with gastrointestinal foreign bodies. 
„J. Vet. Intern. Med.”, 2005, 19, 6, 816-821.

Ryc. 1. Badanie radiologiczne jamy brzusznej. W żołądku widoczne ciało obce – moneta; Ryc. 2. Badanie endoskopowe żołądka. Widoczne ciało obce – piłka; 
Ryc. 3. Badanie endoskopowe żołądka. Widoczne ciało obce – folia; Ryc. 4. Badanie endoskopowe żołądka. Widoczne ciało obce – zabawka „jeżyk”

fot. ar

chiwum autor

ów

2

3

4

1

ENDOSKOPIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

17

www.weterynaria.elamed.pl

MAJ • 5/2010

Parametr

Jednostka

Średnia 

arytmetyczna

Odchylenie 

standardowe

Wartość 

minimalna

Wartość 

maksymalna

Norma 

fi zjologiczna

AST

U/l

60,61

± 18,45

38,3

83,4

< 90

ALT

U/l

68,64

± 17,4

39,4

90,3

< 100

ALP

U/l

121,48

± 46,06

60,2

192,0

< 200

Mocznik

mmol/l

6,44

± 1,52

3,95

8,5

3,3-8,9

Kreatynina

μmol/l

111,9

± 21,35

89,5

149,8

88,0-159,0

Na

+

mmol/l

148,87

± 5,25

140,3

156,4

139,1-156,5

Cl

-

mmol/l

111,53

± 6,42

101,9

119,0

98,7-119,0

K

+

mmol/l

4,65

± 0,62

3,6

5,5

3,6-5,8

 2. Hayes G.: Gastrointestinal foreign bodies in dogs 

and cats: a retrospective study of 208 cases. 
„J. Small Anim. Pract.”, 2009, 50, 576-583.

  3. Horstman C.L., Eubig P.A., Cornell K.K., 

Khan S.A., Selcer B.A.: Gastric outfl ow ob-
struction after ingestion of wood glue in a dog. 
„J. Am. Anim. Hosp. Assoc.”, 2003, 39, 
1, 47-51.

 4. Kraft W.: Tierärztliche Endoskopie. Schat-

tauer, Stuttgart 1993.

  5. Kubiak K., Jankowski M., Nicpoń J., 

Pasławska U., Spużak J., Glińska K., 
Noszczyk-Nowak A., Dubińska A., Mak-
symowych I.: Endoscopy in diagnosing foreign 
bodies in anterior part of digestive tract in dogs 
and cats. „Scientific Messenger of Lviv 
National Academy of Veterinary Medi-
cine named after S.Z. Gzhytskyj”, 2006, 
8, 2, 242-245.

  6. Kubiak K., Jankowski M., Spużak J., 

Nicpoń J.: Usuwanie ciał obcych z żołądka 
psa za pomocą endoskopu – opis przypadku. 
„Magazyn Weterynaryjny”, 2008, 17, 134, 
500-501.

  7. Kubiak K., Jankowski M., Spużak J., Nic-

poń J.: Etiopatogeneza, diagnostyka i terapia 
zapaleń żoładka u psów i kotów. „Magazyn 
Weterynaryjny”, 2008, 17, 135, 716-718.

  8. Michels G.M., Jones B.D., Huss B.T., 

Wagner-Mann C.: Endoscopic and surgical 
retrieval of fi shhooks from the stomach and 
esophagus in dogs and cats: 75 cases (1977-
1993). „J. Am. Anim. Hosp. Assoc.”, 1995, 
207, 9, 1194-1197.

  9. Nicpoń J., Kubiak K.: Badanie endoskopowe 

psów i kotów. AWA, Wrocław 2000.

 10. Niemand H.G., Suter P.F.: Praktyka klinicz-

na – psy. Galaktyka, Łódź 2003.

 11.  Tams T.R.: Small Animall Endoscopy. 

C.V. Mosby Company, St. Louis. 1990.

 12.  Twardowski P., Dębiak P., Lisiak B.: Rozpo-

znawanie radiografi czne ciał obcych w żołądku 
i jelitach u psów. „Magazyn Weterynaryjny”, 
2006, 15, 109, 15-17.

 13. Veeder Ch.L., Taylor D.T.: Injury Related 

to Environmental Enrichment in a Dog (Canis 
familiaris): Gastric Foreign Body. „J. Am. As-
soc. Lab. Anim. Sci.”, 2009, 48, 1, 76-78.

dr n. wet. Marcin Jankowski

Katedra Chorób Wewnętrznych

z Kliniką Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

50-366 Wrocław

pl. Grunwaldzki 47

Tab. 2. Wyniki badania biochemicznego krwi psów z grupy badanej