1
PRAWO KARNE SKARBOWE – WYKŁADY
dr A. Golonka
RYS HISTORYCZNY
1)
dekret z 11 kwietnia 1947 r. – Prawo karne skarbowe
2)
ustawa z 13 kwietnia 1960 r. – ustawa karna skarbowa
3)
ustawa z 26 października 1971 r. – ustawa karna skarbowa
4)
ustawa z 10 września 1997 r. – Kodeks karny skarbowy
Prawo karne skarbowe to wszystkie ustawy, które regulują zagadnienia karne związane
z podatkami, subwencjami, obrotem dewizowym, grami i zakładami wzajemnymi.
Prawo karne skarbowe zawiera dużą ilość przepisów blankietowych.
PODSTAWY ODPOWIEDZIALNOŚCI
Czyn:
1.
definicja czynu zabronionego:
Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określony w kodeksie karnym
skarbowym, chociażby to zachowanie nie stanowiło przestępstwa skarbowego lub
wykroczenia skarbowego.
Przestępstwo skarbowe – czyn zabroniony pod groźbą kary grzywny w stawkach
dziennych (liczba stawek od 10 do 720, przy nadzwyczajnym obostrzeniu do 1080
stawek), karą ograniczenia wolności (1 miesiąc – 12 miesięcy, obostrzenie – 18
miesięcy) albo karą pozbawienia wolności (od 5 dni do 5 lat, nadzwyczajnie
obostrzona do lat 10).
Brak jest samoistnych kar 25 lat i dożywotniego pozbawienia wolności.
Wykroczeniem skarbowym jest czyn zabroniony pod groźbą kary grzywny
określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie
należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza 5-krotnej
wysokości minimalnego wynagrodzenia (w czasie popełnienia tego wykroczenia), ale
wykroczeniem skarbowym jest także czyn zabroniony jeżeli kodeks tak stanowi.
2.
karygodny
W odniesieniu do społecznej szkodliwości oprócz kryteriów wspólnych z KK, takich
jak rodzaj i charakter zagrożonego dobra, postać zamiaru, motywacja sprawcy, rodzaj
naruszonych reguł ostrożności, wprowadza się typowe dla przestępstw i wykroczeń
2
skarbowych kryteria, takie jak: waga naruszonego obowiązku finansowego, czy
wysokość uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznej.
3.
zawiniony
KKS podobnie jak KK wyraźnie wskazuje w art. 1 § 3, że nie popełnia przestępstwa
skarbowego lub wykroczenia skarbowego sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie
można mu przypisać winy w czasie czynu. Przesłanki winy są tak samo rozumiane jak
na gruncie KK.
KKS reguluje w 4 przypadkach odpowiedzialność za zaniechanie skutkowych czynów
zabronionych. Penalizuje on sytuacje niedopełnienia przez sprawcę obowiązku
nadzoru w sytuacji, gdy sprawca przestępstwa chociażby nieumyślnie doprowadza do
popełnienia takiego czynu (art. 84, art. 96, art. 106ł, art. 111 KKS).
KKS w odróżnieniu od KK nie definiuje zbrodni ani występku. Jedynym czytelnym
kryterium pozwalającym na odróżnienie przestępstwa skarbowego od wykroczenia
skarbowego jest kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności.
CZAS POPEŁNIENIA CZYNU, PRAWO KARNE INTERTEMPORALNE
Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym nastąpiło zachowanie sprawcy,
chyba że kodeks stanowi inaczej (art. 2 § 1 KKS).
Zasada: stosujemy ustawę nową, a starą gdy jest względniejsza dla sprawcy.
W § 3 KKS wyraźnie wskazuje, że stosujemy ustawę nową w całości.
W przepisie tym stosowanie ustawy w całości dotyczy tylko przepisów prawa materialnego.
Modyfikacja penalizacji – jedna zmiana w stosunku do KK: w sytuacji modyfikacji
penalizacji, gdy czyn nie jest już zabroniony pod groźbą kary pozbawienia wolności zamienia
się karę na grzywnę, przyjmując, że jeden dzień pozbawienia wolności równa się dwóm
stawkom dziennym grzywny.
MIEJSCE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA
Art. 3 KKS
Została określona zasada terytorialności – art. 3. Reguluje on kwestie rozrzucone w KK.
W § 1 - generalnie powtórzenie KK, z tym, że w KK wyróżnia się miejsce działania i
zaniechania (choć nie ma to znaczenia).
Terytorium Polski – ustawa o ochronie granicy państwowej, ustawa o wodach terytorialnych
[czy jakoś tak], także szelf kontynentalny i platformy.
W prawie karnym skarbowym za terytorium uważamy także wyłączną strefę ekonomiczną,
w której RP na mocy prawa wewnętrznego i umów międzynarodowych wykonuje prawa
odnoszące się do badań i eksploatacji dna morskiego i jego zasobów.
3
Wyjątki od zasady terytorialności (§ 3 i § 4) – co do zasady jest uregulowana tak jak w art.
112 KK (zasada ochronna bezwzględna). Nie każda zasada bezwzględna ma zastosowanie
zarówno do przestępstw jak i wykroczeń skarbowych.
Do przestępstw skarbowych zastosowanie ma bezwzględna zasada ochronna dotycząca
przedmiotowo przestępstw przeciwko istotnym interesom finansowym RP w sytuacji, gdy są
one popełnione przez obywatela albo cudzoziemca; bądź przeciwko interesom finansowym
wspólnot europejskich, w sytuacji, gdy są popełnione przez obywatela RP.
Przepisy te stosujemy bez względu na przepisy obowiązujące w miejscu popełnienia
przestępstwa.
Zawężenie – odesłanie do konkretnych rozdziałów KKS.
Istotnie interesy finansowe – takie, w których wartość wynosi co najmniej 10-krotność
wielkiej wartości (tj. przekraczającą 1000-krotność minimalnego wynagrodzenia).
W odróżnieniu od tego, zasada ochronna bezwzględna dotycząca wykroczeń, od strony
przedmiotowej czynów zabronionych przeciwko obowiązkom celnym i zasadom obrotu z
zagranicą, które mogą być popełnione zarówno przez obywatela jak i cudzoziemca pod
warunkiem, że: zostały ujawnione poza terytorium RP przez polskie organy w wyniku
czynności kontrolnych.
W sposób szczególny KKS reguluje także instytucje podżegania i pomocnictwa w oparciu o
zasady prawa skarbowego międzynarodowego.
W KKS nie ma uwypuklenia zasady personalności. Wynika ona z innych przepisów.
STRONA PODMIOTOWA
Instytucje te uregulowane w ten sam sposób (art. 4).
Jest kilka artykułów odsyłających do nieumyślności (zawierają klauzulę nieumyślności).
Zasadą jest umyślność. Dwie postaci umyślności – tak jak w KK.
Nieumyślność – jeżeli sprawca nie ma zamiaru albo jeśli kodeks tak stanowi (dotyczy
zarówno przestępstw jak i wykroczeń).
Formuła mieszana – w prawie karnym skarbowym właściwie figura teoretyczna.
WIEK
Art. 5
Zasada taka jak w KK – od 17 lat.
Różnica – KKS nie przewiduje obniżonej granicy wiekowej odpowiedzialności.
4
Różnica § 2 art. 5 - w stosunku do sprawcy nieletniego istnieje obowiązek, a nie tylko
możliwość stosowania środków wychowawczych, leczniczych, poprawczych.
ZBIEGI PRZESTĘPSTW
Punktem wyjścia jest jednoczynowa koncepcja przestępstwa ciągłego. Z koncepcji tej
wykształciła się koncepcja czynu ciągłego, który uregulowany jest podobnie jak w KK, ale z
różnicą.
Podobieństwa:
o
muszą być dwa lub więcej zachowań sprawcy
o
więcej podobieństw brak
Różnice:
o
w odróżnieniu od KK czyn ciągły wymaga aby te dwa zachowania w wykonaniu tego
samego zamiaru
1
lub z wykorzystaniem takiej samej sposobności (teoretycznie
możliwy jest więc czyn ciągły czynów nieumyślnych)
o
krótki odstęp czasu – w odróżnieniu od KK jest zdefiniowany, ale tylko jeśli chodzi o
uszczuplenie lub … należności publicznoprawnej – odstęp do 6 miesięcy. Pozostałe
przestępstwa tak samo jak w KK
o
czyn ciągły może dotyczyć także wykroczeń skarbowych
o
brak wymogu tożsamości dobra prawnego
Art. 6 § 1 należy wiązać z art. 8 § 2.
ZBIEG PRZEPISÓW
Zasadą jest zbieg kumulatywny (tak jak w KK).
Art. 84, 96 – reguła subsydiarności.
Istotna różnica w stosunku do KK – instytucja zbiegu idealnego (dochodzi do zbiegu
przepisów KK i KKS). Kwalifikacji i wykonaniu podlegają kary z obu ustaw. Istnieje w
pewnych wypadkach możliwość zaliczenia, jeżeli kara była poprzednio wykonywana (kara ta
sumuje się).
W odróżnieniu od zasad łączenia kar wynikających z KK w przypadku zbiegu idealnego w
razie wymiaru grzywny łącznej łącznemu wykonaniu podlega tylko najsurowsza kara
grzywny.
Grzywna w KKS wynosi od 1/10 do 20-krotności minimalnego wynagrodzenia (w przypadku
wykroczeń) – art. 48
1
nie ma zwrotu „z góry powziętym”, ale różnica jest tylko pozorna
5
WSPÓŁSPRAWSTWO
Współdziałanie dzielimy (tak jak w KK):
1)
formy sprawcze
a.
sprawstwo wykonawcze
o
jednosprawstwo
o
współsprawstwo
b.
sprawstwo niewykonawcze
Art. 9 § 3 – odpowiada jak sprawca także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji
właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami
gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki
organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność
prawną (nie ma tego w KK).
Na podstawie tego artykułu odpowiada osoba, która zajmuje się sprawami gospodarczymi
innego podmiotu. Pojęcie zajmowanie się sprawami należy odróżnić od prowadzenia
działalności gosp., czyli są to wszystkie czynności prawne i faktyczne podejmowane w
związku z działalnością tej firmy i dotyczące sfery gospodarczej.
Odpowiedzialność posiłkowa, która dotyczy kary grzywny, którą nakłada się na podmiot i za
którą odpowiedzialność posiłkową może ponosić osoba prowadząca sprawy podmiotu jako
pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działający w innym charakterze, o ile:
1)
podmiot ten odniósł korzyść względnie mógł odnieść korzyść majątkową z
popełnionego przestępstwa
2)
sprawcą jest osoba zastępująca ten podmiot lub jedna z wyżej wymienionych.
Odpowiedzialność posiłkowa nie wygasa jeżeli śmierć skazanego nastąpiła już po
uprawomocnieniu się orzeczenia albo nałożonej kary (grzywny) nie można wyegzekwować z
powodu nieobecności skazanego w kraju.
Ten rodzaj sprawstwa dotyczy zarówno przestępstw jak i wykroczeń skarbowych.
Art. 84, art. 96 § 1, art. 111
Uzupełnieniem sprawstwa w odniesieniu do wykroczeń jest sprawstwo polegające na
niedopełnieniu obowiązku nadzoru nad przestrzeganiem reguł obowiązujących działom(?)
gospodarczych i przez to dopuszczenie do popełnienia wykroczenia skarbowego.
Pomocnictwa i podżegania nie ma przy wykroczeniach skarbowych.
Art. 20 § 3 – w przypadku podżegania, pomocnictwa do przestępstw indywidualnych, którego
okoliczność nie dotyczy sąd może także ustąpić od wymierzenia kary lub środka karnego (wg
KK tylko gdy extraneus … sąd może nadzwyczajnie złagodzić – art. 21 § 3 KK).
BŁĄD
Art. 10 KKS
Dotyczy generalnie przestępstw i wykroczeń skarbowych.
Znamiona dynamiczne na gruncie KKS to tylko teoria.
6
Błąd co do kontratypu (§ 3) – dotyczy także okoliczności wyłączających winę (na gruncie
KK). W KKS błąd co do kontratypu dotyczy tylko okoliczności wyłączających bezprawność
(kontratypów), a mianowicie istnieje tylko w KKS kontratyp eksperymentu medycznego(?)
(patrz art. 20 § 2 i § 5)
Błąd co do bezprawności w KKS dotyczy karalności, co oznacza postawienie mniejszych
wymagań.
Konsekwencje prawne błędu - jeżeli błąd był nieusprawiedliwiony to przy wykroczeniu sąd
nie może odstąpić od wymierzenia kary albo środka karnego, w przypadku przestępstwa
skarbowego nadzwyczajnie złagodzić karę. Błąd usprawiedliwiony wyłącza winę.
OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINĘ
Art. 11 – niepoczytalność
Różnice w KKS dotyczą konsekwencji prawnokarnych. W przypadku ograniczonej
poczytalności (w znacznym stopniu) sąd może poza nadzwyczajnym złagodzeniem kary orzec
karę w wysokości nieprzekraczającej 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia, a nawet
odstąpić od wymierzenia kary lub środka karnego (z wyłączeniem dobrowolnego poddania się
odpowiedzialności). W przypadku wykroczeń skarbowych ustawa nie przewiduje
nadzwyczajnego złagodzenia kary, w takim wypadku (tj. ograniczonej poczytalności) sąd
może jednak odstąpić od wymierzenia kary albo środka karnego w postaci przepadku
przedmiotów lub ściągnięcia ich wartości, chyba że przepadek dotyczyłby przedmiotów,
którymi obrót jest zakazany
TERMINOWOŚĆ
Zasada określoności terminu – art. 14
Przepis ten określa tylko kryteria jakimi powinien kierować się uprawniony organ
wyznaczając termin.
Przepis ten pełni funkcję gwarancyjną.
Ustawodawca nie tworzy katalogu zamkniętego.
Organy postępowania przygotowawczego dzielimy na:
a)
finansowe
a.
US
b.
Inspektor Kontroli Skarbowej
c.
Urząd Celny
b)
niefinansowe
a.
Policja
b.
Straż Graniczna
c.
Ż
andarmeria Wojskowa
d.
nie: prokurator
7
Uszczuplona należność publicznoprawna – wyrażona liczbowo kwota do której uiszczenia
osoba zobowiązana się uchyla i wywołuje to w rzeczywistości uszczerbek finansowy
Przykłady terminów: termin wskazany jest w przepisach dotyczących:
o
czynnego żalu (art. 16 § 2)
o
warunkowego umorzenia postępowania (art. 41 § 2)
o
warunkowego zawieszenia wykonania kary (art. 41 § 2)
o
art. 26
Zgodnie z art. 15 KKS nie zwalnia sprawcy od obowiązku uiszczenia należności
publicznoprawnej zapadłe w tej sprawie orzeczenie sądowe.
Niezależnie od tego czy sprawca zostanie ukarany musi pokryć uszczerbek w budżecie.
Należnością publicznoprawną jest należność państwa lub samorządowa będąca przedmiotem
przestępstwa lub wykroczenia. Należnością państwową jest podatek stanowiący dochód
budżetu państwa, należność z tytułu rozliczenia dotacji czy subwencji lub należność celna.
Należnością samorządową jest podatek stanowiący dochód jednostki samorządu
terytorialnego i należność z tytułu udzielonej subwencji lub dotacji.
Od 1 maja 2004 r. należnością publicznoprawną jest także należność stanowiąca przychód
budżetu ogólnego UE.
Art. 15 mówi o orzeczeniu zapadłym w postępowaniu w sprawie o przestępstwo skarbowe lub
wykroczenie skarbowe. Chodzi o każde orzeczenie, nie tylko wyrok, ale i mandat, wyrok
umarzający, decyzja o umorzeniu. Zasadą jest, że takie orzeczenie nie zwalnia z obowiązku
wyrównania (była o tym mowa). Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja, w której orzeczono
przepadek przedmiotów (analogicznie ściągnięcie ich równowartości), z zastrzeżeniem , że
można orzec obowiązek uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej, jeżeli wartość
przedmiotu podlegającego przepadkowi jest niewspółmiernie niska do powstałego
uszczuplenia.
Istnieją przypadki, gdy wyrównanie uszczerbku jest obligatoryjne. Orzeczenie zobowiązujące
do uregulowania uszczuplonych należności publicznoprawnych ma charakter obligatoryjny:
1)
w wypadku zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (art. 17)
2)
odstąpienia od wymierzenia kary (art. 19 § 2)
3)
warunkowego umorzenia postępowania (art. 41 § 2)
4)
warunkowego zawieszenia wykonania kary (art. 41 § 2)
5)
warunkowego przedterminowego zwolnienia (art. 41 § 2)
Art. 77 jest wyjątkiem od zasady, że uregulowanie uszczerbku powinno nastąpić do
zakończenia postępowania.
Nieterminowe uregulowanie należności publicznoprawnej wywołuje „reakcję odwrotną” do
sytuacji, o których mowa powyżej np. odwołanie warunkowego zawieszenia.
Art. 15 § 4 – orzeczenie kończące nie zawiera rozstrzygnięcia dotyczącego tego obowiązku –
w przypadku takim rozstrzygnięcie pozostawia się … (z tym, że nie musi to być finansowy
organ postępowania przygotowawczego)
8
ZANIECHANIE UKARANIA SPRAWCY
Główną funkcją prawa karnego skarbowego jest funkcja kompensacyjna, w związku z tym
realizacja tej funkcji przez sprawcę przy spełnieniu określonych warunków i gdy istota czynu
pozwala na to, można skorzystać z takich instytucji.
1.
czynny żal – stosujemy odpowiednio art. 15 (art. …); w prawie karnym skarbowym
czynnym żalem nazywamy dążenie sprawcy do naprawienia wyrządzonej szkody,
zwłaszcza w postaci uszczerbku finansowego, czego konsekwencją jest rezygnacja z
karania sprawcy. Zawieszenie karalności czynu wynika ze spełnienia następujących
przesłanek:
a.
zawiadomienia organu ścigania
2
- ustawodawca mówi o organach ścigania,
czyli nie musi to być finansowy organ postępowania; może to być np. policja;
nie mają znaczenia motywy sprawcy, byleby było dobrowolne
b.
ujawnienia istotnych okoliczności czynu, w tym w szczególności osób
współdziałających w jego popełnieniu – uchw. SN z 29.01.2004 r., gdzie sąd
stwierdził, że chodzi o ujawnienie , a nie potwierdzenie. Tak długo jak sprawca
jest przekonany, że organy nie wiedzą , tak długo jest ujawnienie. „Istotne” tj.
takie, które przyczynią się do ustalenia innych ważnych faktów.
c.
uiszczenia w terminie wyznaczonym przez organ uszczuplonej należności
publicznoprawnej, ewentualnie wyrażenie zgody na przepadek i ściągnięcie
równowartości
Zaniechanie ukarania jest obligatoryjne i następuje z mocy prawa.
Ograniczenia:
a. podmiotowe
o
prowokator – nakłania inną osobę, celem popełnienia przestępstwa
o
osoba biorąca udział w zorganizowanej grupie albo związku mającym na
celu popełnienie przestępstwa; chyba że dokonał zawiadomienia o tym
czynie wraz ze wszystkimi członkami grupy czy związku
3
o
sprawca kierowniczy
o
sprawca polecający
b. przedmiotowe
o
gdy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o
popełnieniu tego przestępstwa lub wykroczenia skarbowego
o
zawiadomienie zostało złożone po rozpoczęciu przez organ czynności
służbowej, w szczególności czynności kontrolnych lub sprawdzających
2.
korekta deklaracji (odmiana czynnego żalu) – art. 16a
Korekta deklaracji oznacza, że pierwotna deklaracja zawierała jakieś błędy czy
nierzetelności. Takie zachowanie stanowi czyn zabroniony z art. 56 KKS. Klauzula
niekaralności została dodana 1.09.2005 r. Z tym dniem zrezygnowano z konieczności
występowania z czynnym żalem.
Klauzula obejmuje zachowania polegające na złożeniu w terminie nierzetelnej czy też
błędnej deklaracji i nie ma zastosowania do nieterminowego złożenia deklaracji.
Skorzystanie z tej instytucji uwarunkowane jest spełnieniem równocześnie 2
przesłanek:
2
albo pisemnie albo ustnie do protokołu
3
grupa jest mniej zorganizowana niż związek
9
a. złożenie prawnie skutecznej korekty deklaracji wraz z uzasadnieniem –
korekta nie będzie prawnie skuteczna, która w szczególności:
o
nie zawiera uzasadnienia
o
została złożona w czasie trwania postępowania lub kontroli podatkowej
i dotyczy zakresu objętego tym postępowaniem
b. uiszczenie uszczuplonej należności publicznoprawnej
3.
zezwolenie na poddanie się odpowiedzialności
Instytucja ta może być również środkiem karnym. Warunkiem jest niebudząca
wątpliwości wina i okoliczności. Wniosek o dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności składa się do finansowego organu postępowania
przygotowawczego. Uwarunkowane jest ponadto:
a. przesłanki materialne
o
uiszczenie należności publicznoprawnej
o
uiszczeniem przez sprawcę sumy odpowiadającej 1/3 minimalnego
wynagrodzenia przy przestępstwach skarbowych i 1/10 minimalnego
wynagrodzenia przy wykroczeniach tytułem grzywny
o
wyrażenie przez sprawcę zgody na przepadek przedmiotów, gdy jest
on obowiązkowy (lub równowartości)
b. przesłanka formalna
o
uiszczenie zryczałtowanej równowartości kosztów postępowania
(uregulowana w rozporządzeniu - 1/10 minimalnego wynagrodzenia
przy przestępstwach, 1/12 przy wykroczeniach)
Wniosek składa sprawca. Wniosek w imieniu osoby, która nie ukończyła 18 lat może
zgłosić przedstawiciel ustawowy. Uzupełnienie wniosku jest możliwe w zwykłym
trybie proceduralnym (7 dni). Wniosek można złożyć w formie pisemnej bądź ustnej
do protokołu. Sprawcy przysługuje prawo cofnięcia wniosku, ale nie wcześniej niż po
upływie miesiąca i nie później niż do złożenia przez FOP do sądu wniosku o
udzielenie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. O wszystkich warunkach
organ postępowania przygotowawczego ma obowiązek poinformować sprawcę o
wszystkim w trybie KPK. Wniosek musi zawierać wszystkie okoliczności, do wniosku
sprawca przedkłada dokumentację uiszczeni wpłat. Wniosek musi zawierać
uzasadnienie. Kodeks nie wymaga przyznania się do winy, co nie zwalnia organu z
zebrania dowodów.
Złożenie wniosku do FOP nie oznacza automatycznie udzielenia zgody na dobrowolne
poddanie się odpowiedzialności. Organ ten może uzależnić złożenie przez siebie
wniosku o udzielenie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności od dalszych
przesłanek, tj.:
o
uiszczenia tytułem grzywny (a nie: uszczuplonej należności
publicznoprawnej) dodatkowej kwoty nie przekraczającej jednak
połowy górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za dane
przestępstwo lub wykroczenie skarbowe
o
wyrażenia zgody na przepadek przedmiotów nieobjętych wnioskiem
sprawcy
o
uiszczenia pozostałych kosztów postępowania
Organem uprawnionym do występowania do sądu z wnioskiem o zastosowanie
zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest wyłącznie FOP (czyli
nie np. prokurator).
10
Udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności jest możliwe
przy wszystkich wykroczeniach i przy przestępstwach skarbowych zagrożonych
samoistną karą grzywny. Zatem niedopuszczalne jest ono w odniesieniu do:
o
przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności i ograniczenia wolności ,
o
zagrożonych wprawdzie karą grzywny, ale popełnionych w warunkach
nadzwyczajnego obostrzenia kary
o
gdy zgłoszono interwencję do przedmiotu podlegającego przepadkowi.
Interwenient to podmiot niebędący podejrzanym lub oskarżonym w postępowaniu
karnoskarbowym, który zgłasza w tym postępowaniu roszczenia co do przedmiotu
podlegającego przepadkowi. Zgłoszenie interwencji jest możliwe do rozpoczęcia
przewodu przed sądem I instancji.
Prawomocne orzeczenie o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
powoduje skutki takie jak każde prawomocne orzeczenie kończące postępowanie w
sprawie, jednakże w porównaniu z wyrokiem skazującym istnieją różnice:
1) nie podlega ono wpisowi do KRK
2) uiszczenie kwoty tytułem grzywny za przestępstwo skarbowe nie stanowi
przesłanki recydywy karnoskarbowej.
4.
odstąpienie od wymierzenia kary lub środka karnego
Może ono mieć nieco inny charakter jak w KK.
Zawsze ma charakter fakultatywny. Jest możliwe w odniesieniu do przestępstw, jak i
wykroczeń skarbowych, przy czym są to odrębne uregulowania.
Odstąpienie jest możliwe w wypadkach wskazanych w KKS, np.
o
przy usiłowaniu nieudolnym (usiłowanie przestępstwa skarbowego
zagrożonego karą nieprzekraczającą roku pozbawienia wolności lub karą
łagodniejszego rodzaju jest karalne tylko, gdy kodeks tak stanowi, np. art.
106d; karalność usiłowania fakultatywnie do 2/3 górnej granicy ustawowego
zagrożenia za dane przestępstwo),
o
w stosunku do podżegacza lub pomocnika, gdy czynu nie usiłowano popełnić
o
ograniczona poczytalność (art. 11 § 2, 3 KKS)
o
nieusprawiedliwiony błąd (art. 10)
o
w odniesieniu do przestępstwa i wykroczenia skarbowego polegającego na
pobraniu i niewpłaceniu przez płatnika bądź inkasenta pobranej należności, o
ile została ona uiszczona przed wszczęciem postępowania w sprawie (art. 77 §
4 i 5)
Możliwość bezwarunkowego odstąpienia dotyczy sytuacji, gdy nie nastąpiło
uszczuplenie należności publicznoprawnej, a warunkowe jest uzależnione od:
1) uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej
2) zagrożenia karą (do 3 lat pozbawienia wolności lub łagodniejszego rodzaju)
3) niższym niż znaczny stopniem społecznej szkodliwości
4) brakiem podstaw do nadzwyczajnego obostrzenia kary, z zastrzeżeniem, że przy
ciągu przestępstw i umyślnym przestępstwie przy którym uszczuplona należność jest
dużej wartości (przekracza 500-krotność minimalnego wynagrodzenia - tego nie ma
w KK) oraz uiszczenia uszczuplonej należności, można zastosować odstąpienie od
wymierzenia kary lub środka karnego, podobnie jak przy udziale w zorganizowanej
przestępczości, gdy sprawcy odstąpili od udziału i ujawnili istotne okoliczności
popełnionego przestępstwa (bo to dotyczy tylko przestępstw), co zapobiegło
popełnieniu zamierzonego czynu zabronionego.
W odniesieniu do wypadku mniejszej wagi należy go traktować jako wykroczenie
skarbowe. Przy jego uwzględnieniu bierzemy pod uwagę elementy przedmiotowe i
11
podmiotowe, w szczególności dotyczy to sytuacji, gdy uszczuplona należność nie
przekracza ustawowego progu 5-krotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, a
sposób i okoliczności popełnienia czynu nie wskazują na lekceważenie przez sprawcę
porządku publicznego (czyli przy chuligańskim nie można).
W przypadku wykroczenia skarbowego istnieje możliwość odstąpienia, jeżeli
wystąpi wypadek zasługujący na szczególne uwzględnienie. Przy ocenie tego
znamienia bierzemy pod uwagę w szczególności charakter i okoliczności popełnienia
wykroczenia, właściwości i warunki osobiste sprawcy czy jego zachowanie się po
popełnieniu czynu. Nie bierzemy natomiast pod uwagę stopnia społecznej
szkodliwości, gdyż z założenia jest on niski. W stosunku do nieobecnych orzeczenie
co do kary lub środka karnego można ograniczyć do przepadku przedmiotów.
Można odstąpić od wymierzenia kary pozostając przy środku karnym.
PRZEPADEK
Przepadek jest możliwy w stosunku do:
1) przedmiotów pochodzących bezpośrednio lub pośrednio z przestępstwa, przy czym
pośrednio jeżeli były one przeznaczone do popełnienia przestępstwa lub służyły jego
popełnieniu (producta instrumentalis)
2) opakowań oraz przedmiotów połączonych z przedmiotem przestępstwa tak, iż nie
można ich rozłączyć bez uszkodzenia któregokolwiek z nich
3) przedmiotów, których wytwarzanie, przechowywanie lub szeroko pojęty obrót są
zabronione
W przypadku przedmiotów niebędących własnością sprawcy możliwe jest orzeczenie
przepadku przedmiotów pochodzących z przestępstwa, opakowań i wskazanych w pkt. 3),
natomiast przedmioty służące do popełnienia przestępstwa podlegają w takim wypadku
przepadkowi w zakresie w jakim ich właściciel niebędący sprawcą, w skutek niezachowania
reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach przewidywał albo mógł
przewidzieć, że mogą one służyć lub być przeznaczone do popełnienia przestępstwa
skarbowego.
NADZWYCZAJNE ZŁAGODZENIE
Art. 36 KKS odsyła do odpowiedniego stosowania KK. Ustawodawca w KKS nie wskazuje w
zasadzie generalnych podstaw do nadzwyczajnego złagodzenia.
Instytucja ta ma zazwyczaj charakter fakultatywny i polega na:
1) wymierzeniu kary łagodniejszego rodzaju albo
2) orzeczeniu samoistnej grzywny w wysokości do połowy górnej granicy ustawowego
zagrożenia (tu jest różnica w stosunku do KK) albo
3) odstąpienia od wymierzenia kary i wymierzeniu środka karnego, a nawet
4) odstąpienie od jego wymierzenia.
12
Zgodnie z art. 20 § 2 KKS na grunt prawa karnego skarbowego zostały recypowane przepisy
art. 60 § 1 i 2 (podstawy nadzwyczajnego złagodzenia).
Zgodnie z § 1 art. 60 KK sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w wypadkach
przewidzianych w ustawie oraz w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym
względy określone w art. 54 § 1, przy czym ustawodawca mówi o ustawie a nie o kodeksie
karnym.
Samoistne podstawy nadzwyczajnego złagodzenia: błąd ograniczona poczytalność, art. 21 §
3 KKS (stosujemy KK w pełnym zakresie), art. 20 § 2 KKS (pomocnik), podżegacz i
pomocnik (art. 20 § 2 KKS) – w przypadku przestępstwa indywidualnego, gdy sprawca nie
ma cech indywidualnych), art. 23 (KKS nie wymaga dobrowolności), art. 22 § 2 (też na
zasadzie odesłania), art. 60 KK, art. 60 § 2(?).
Dwie niezależne podstawy z KKS:
Z KKS wynikają przesłanki nadzwyczajnego złagodzenia kary w postaci:
a) uiszczenia uszczuplonej należności publicznoprawnej przed wydaniem wyroku
b) ujawnienie wobec organu przestępstwa przygotowanego przez sprawcę współdziałającego
z inną osobą w popełnieniu przestępstw informacji dotyczących osób i okoliczności
przestępstwa (tzw. mały świadek koronny skarbowy)
Z art. 36 § 3 wynika instytucja małego świadka koronnego skarbowego; podobnie jak w art.
60 § 3 KK nadzwyczajne złagodzenie ma wówczas charakter obligatoryjny, a nawet sąd może
(fakultatywnie) warunkowo zawiesić wykonanie kary.
Różnice między art. 36 KKS a art. 60 KK:
o
KK mówi „wobec”, KKS „przed” – nie jest to istotne
o
KK mówi o organie powołanym do ścigania przestępstw, a KKS o „organie
postępowania przygotowawczego” (w grę wchodzą więc także niefinansowe organy
postępowania przygotowawczego, ale nie prokurator)
o
KK mówi o „informacji…oraz istotnych okoliczności jego popełnienia”, a KKS mówi
o „wszystkich istotnych informacjach dotyczących osób oraz okoliczności” –
ujawnienie musi być zatem pełne, a informacje istotne zarówno w odniesieniu do
osób jak i okoliczności
o
instytucja małego świadka koronnego nie ma zastosowania względem (w KK tego nie
ma):
osoby, która wezwana do złożenia wyjaśnień lub zeznań nie potwierdzi
ujawnionych informacji w postępowaniu
sprawcy kierowniczego
sprawcy polecającego
prowokatora
Są dwie przesłanki wyłączające (nie wynikają z art. 36):
o
osoba, która brała udział w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu
popełnianie przestępstw i w ich ramach popełniła przestępstwo skarbowe
o
osoba, która uczyniła sobie stałe źródło dochodów z popełniania przestępstw,
z zastrzeżeniem, że te wypadki wyłączają tylko możliwość warunkowego zawieszenia
wykonania kary.
Art. 36 § 1 – sposoby nadzwyczajnego złagodzenia kary (znać !)
Art. 26 KKS pozwala sądowi orzec zamiast kary pozbawienia wolności karę ograniczenia
wolności (czyli tak jak przy nadzwyczajnym złagodzeniu). Mamy tu więc dwie podstawy:
jeżeli zostaje wyłączony art. 26 przez § 3, to wtedy zostaje art. 36.
13
Art. 540a KPK - nie potwierdzenie w postępowaniu ujawnionych przez siebie informacji jest
niezależną podstawą do wznowienia postępowania.
Art. 69 KK (do którego odsyła art. 20 § 2 KKS), który stanowi, że zawieszenia wykonania
kary co do zasady nie stosuje się do multirecydywisty. Przepis ten stosujemy z jednym
wyjątkiem – art. 64 KK (dotyczy recydywy) nie został wciągnięty do odpowiedniego
stosowania, gdyż recydywa jest w KKS uregulowana odrębnie.
NADZWYCZAJNE OBOSTRZENIE KARY
Polega na:
o
wymierzeniu kary pozbawienia wolności do 6 m-cy albo kary ograniczenia wolności,
gdy przestępstwo skarbowe zagrożone jest tylko karą grzywny do 360 stawek albo
o
wymierzeniu kary pozbawienia wolności do roku albo kary ograniczenia wolności w
przypadku, gdy czyn zagrożony jest karą powyżej 360 stawek albo
o
wymierzeniu kary przewidzianej za dane przestępstwo w wysokości minimum 1
miesiąca do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę
4
albo
o
w wypadkach przestępstw taksatywnie wyliczonych wymierzeniu kary pozbawienia
wolności nie niższej niż 3 m-ce do górnej granicy ustawowego zagrożenia
Podstawy nadzwyczajnego obostrzenia kary:
o
umyślne przestępstwo, które powoduje uszczuplenie należności publicznoprawnej
dużej wartości (czyli przekraczającej 500-krotność nominalnego wynagrodzenia);
obligatoryjne obostrzenie jest wyłączone, gdy sprawca uiścił wymaganą należność
przed zamknięciem przewodu I instancji (wtedy sąd może, ale nie musi)
o
uczynienie sobie stałego źródła dochodów (nie oznacza głównego, ani jedynego)
o
ciąg przestępstw – stosowanie obostrzenia jest wyłączone, gdy wymagana należność
została uiszczona przed zamknięciem przewodu w I instancji
o
recydywa – popełnienie umyślnego przestępstwa skarbowego, sprawca skazany na
karę pozbawienia wolności, ograniczenia wolności albo grzywnę, jeżeli popełnia w
ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 m-cy kary pozbawienia wolności albo 6 m-cy
ograniczenia wolności albo po uiszczeniu grzywny wynoszącej co najmniej 120
stawek, podobne przestępstwo tego samego rodzaju
o
popełnienie czynu w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu
popełnianie przestępstw
o
popełnienie przestępstwa z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia
o
popełnienie przestępstwa przez osobę, która nadużyła w stosunku do niej zależności
lub wykorzystała jej krytyczne położenie
o
art. 36 § 2 pkt 1 – samo popełnienie wymienionych tam przestępstw z zastrzeżeniem,
ż
e uszczuplona należność była wielkiej wartości (czyli przekraczała 1000-krotność
minimalnego wynagrodzenia)
4
taka jest interpretacja, choć ustawodawca mówi „podwójne”