Człowiek, który kochał kwiaty
Przełożył: MICHAŁ WROCZYŃSKI
Wczesnym majowym wieczorem tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego trzeciego roku
posuwał się żwawo z rękami w kieszeniach po nowojorskiej Trzeciej Alei młody mężczyzna.
Powietrze było łagodne i rześkie, niebo powoli ciemniało, przechodząc od błękitu do
spokojnego, stonowanego fioletu zmierzchu. Istnieją osoby, które uwielbiają miasto, a w
takie czarowne wieczory można miasto pokochać jeszcze bardziej. Mijający się w progu
delikatesów, automatycznych pralni chemicznych czy restauracji ludzie uśmiechali się do
siebie serdecznie. Stara kobieta pchająca zdezelowany wózek dziecięcy, na który załadowała
dwie torby z zakupami, uśmiechnęła się do młodego mężczyzny.
-
Hej, śliczny!
Młody człowiek oddał jej uśmiech i skinął ręką.
Minęła go myśląc: Zakochany.
Rzeczywiście sprawiał takie wrażenie. Miał na sobie jasnoszary garnitur, wąski krawat z
poluźnionym odrobinę węzłem, a guzik od koszuli pod szyją rozpięty. Jego włosy były
ciemne i krótko obcięte, cera jasna, a oczy błękitne. Twarz niczym szczególnym się nie
wyróżniała, ale w tak cudny wiosenny wieczór, w tej alei, w maju tysiąc dziewięćset
sześćdziesiątego trzeciego roku był naprawdę śliczny i stara kobieta z lekką nostalgią
pomyślała sobie, że na wiosnę każdy może być śliczny... zwłaszcza jeśli śpieszy na kolację z
kimś ze swoich snów, a później, zapewne, na tańce. Wiosna jest jedyną porą roku, kiedy
nostalgia nie bywa zaprawiona goryczą, więc kobieta szła dalej bardzo z siebie rada, że
odezwała się do młodzieńca, i jeszcze bardziej rada z tego, że on podziękował jej za
komplement delikatnym skinieniem ręki.
Młodzieniec przeciął Sześćdziesiątą Trzecią Ulicę. Szedł lekkim, prawie tanecznym
krokiem, na ustach igrał mu uśmiech. W połowie drogi do kolejnej przecznicy ujrzał
staruszka, a obok niego załadowany kwiatami ręczny wózek, z którego łuszczyła się zielona
farba; przeważały żółte –feeria żonkili i późnych krokusów. Były tam też goździki i
cieplarniane róże. Staruszek jadł obwarzanek i słuchał masywnego radia tranzystorowego,
które stało na skraju wózka.
Z głośnika płynęły same złe wiadomości; morderca, który zabijał swoje ofiary młotkiem,
ciągle jeszcze przebyeał na wolności; John Fitzgerald Kennedy oświadczył, że rozwój
wypadków w małym azjatyckim kraiku zwanym Wietnamem (spiker wymawiał
„Wietenam”) władze Stanów Zjednoczonych śledzą z najwyższą uwagą i niepokojem; z East
River wyłowiono zwłoki nie zidentyfikowanej kobiety; w sprawie toczonej obecnie przez
zarząd miasta wojnie z handlarzami heroiny sąd i ława przysięgłych nie wydały wyroku;
Rosjanie dokonali kolejnej próby nuklearnej. Każda z tych wiadomości wydawała się bez
znaczenia. Powietrze było delikatne i wonne. Dwaj mężczyźni z brzuchami piwoszy stali
przed sklepem z pieczywem i wymieniając kuksańce grali w gazdę. Wiosna przechylała się
już w stronę lata, a lato w mieście to pora marzeń.
Młodzieniec minął stragan z kwiatami i głos przekazujący złe wiadomości stopniowo cichł.
Niebawem jednak młody człowiek zawahał się, obejrzał przez ramię, chwilę się zastanawiał,
po czym sięgnął do kieszeni i dotknął czegoś, co w niej trzymał. Przez moment wyglądał na
kogoś zdziwionego, smutnego, wręcz opętanego, ale kiedy tylko wyciągnął rękę z kieszeni,
jego twarz znów stała się pełna wielkiej pogody i niecierpliwego oczekiwania.
Z uśmiechem zawrócił do straganu. Podaruje jej kwiaty. Powinna się ucieszyć. Lubił
patrzeć, jak jej oczy lśnią z zaskoczenia i radości, kiedy jej coś przynosił – drobny prezencik,
ponieważ daleko było mu od zamożności. Pudełko czekoladek. Bransoletkę. Raz podarował
tylko torbę pomarańcz Valencia, ponieważ wiedział, że ten gatunek Norma lubi najbardziej.
-
Mój młody przyjacielu – odezwał się sprzedawca kwiatów, kiedy mężczyzna w szarym
garniturze i płaszczu zatrzymał się przy straganie i z uwagą zaczął oglądać wystawiony
na wózku towar.
Sprzedawca miał co najmniej sześćdziesiąt osiem lat, ubrany był w tkany maszynowo,
zniszczony sweter, a na głowie, mimo że wieczór był bardzo ciepły, nosił małą czapeczkę.
Jego twarz stanowiła mapę zmarszczek, oczy były głęboko osadzone, a między palcami drżał
mu papieros. Ale doskonale pamiętał, co to znaczy być młodym na wiosnę – młodym i tak
zakochanym, że trudno sobie znaleźć miejsce. Zazwyczaj twarz sprzedawcy przybierała
surowy wyraz, ale teraz rozjaśniał ją pogodny uśmiech, taki sam jak twarz starszej kobiety z
zakupami: chłopiec stanowił przypadek ewidentny. Sprzedawca strząsnął z wypchanego na
brzuchu swetra okruchy obwarzanka i pomyślał: Gdyby temu dzieciakowi nagle cos się
przytrafiło, każdy z najwyższą ochotą ruszyłby mu na pomoc.
-
Po ile ma pan kwiaty? – zapytał młody człowiek.
-
Za dolara przygotuję przepiękny bukiet. To są róże z cieplarni. Kosztują trochę drożej,
siedemdziesiąt centów za sztukę, ale jeśli kupi pan pół tuzina, sprzedam je za trzy i pół
dolara.
-
Trochę drogo.
-
Nic, co dobre, nie jest tanie, mój młody przyjacielu. Matka nie nauczyła pana tej
prawdy?
Młodzieniec roześmiał się.
-
Chyba coś o tym wspomniała.
-
Jasne. Musiała wspominać. Dam panu sześć: dwie czerwone, dwie żółte i dwie białe. Czy
może być coś piękniejszego? Przybiorę trochę gipsówką. One to uwielbiają. I dam kilka
liści paproci. Ale może woli pan bukiet za dolara?
-
One? – zapytał młody człowiek ciągle się uśmiechając.
-
Mój młody przyjacielu – odparł sprzedawca, wrzucając do rynsztoka niedopałek
papierosa; uśmiechnął się. – W maju nikt nie kupuje kwiatów dla siebie. To jest zgoła
prawo narodowe. Rozumie pan co mam na myśli.
Młodzieniec pomyślał o Normie, o jej radosnych pełnych zdumienia oczach, o łagodnym
uśmiechu i pochylił lekko głowę.
-
Chyba tak.
-
Jasne. Więc na co się pan decyduje?
-
A jak pan myśli?
-
Powiem panu, co myślę. Ej, porada jest za darmo, prawda?
-
Myśle, że to jedyna rzecz na swiecie, którą jeszcze można mieć za darmo – odparł
młodzian ze smętnym uśmiechem.
-
Ma pan bezsporną rację – odrzekł kwiaciarz. – W porządku, młody przyjacielu. Jeśli
kupuje pan kwiaty dla matki, proponuje kilka żonkili, kilka krokusów, trochę konwalii.
Wtedy nie zepsuje panu humoru słowami: „Och, synku, one są cudowne, ale musiały
dużo kosztować. Och, na pewno dużo kosztowały, a przecież wiesz, że nie powinieneś
trwonić pieniędzy”.
Młody mężczyzna zadarł głowę i roześmiał się, a sprzedawca ciągnął dalej:
-
Ale jeśli kupuje pan kwiaty dziewczynie, to już zupełnie inna sprawa, synu. I dobrze o
tym wiesz. Jeśli nawet dostanie róże, nie zamieni się w księgową; ma pan na to moje
najuroczystrze słowo honoru. Może nawet zarzuci panu ręce na szyję...
-
Wybieram róże – oświadczył młodzieniec i teraz z kolei sprzedawca wybuchnął
gromkim śmiechem.
Grający w gazdę mężczyźni popatrzyli z rozbawieniem w ich stronę.
-
Kawalarze! – zawołał jeden z nich. – Może chcesz tanio kupić obrączkę? Mogę sprzedać
swoją... mnie już niepotrzebna.
Młody człowiek uśmiechnął się krzywo i oblał pąsem po koniuszki włosów.
Kwiaciarz wybrał sześć róż, przyciął odrobinę łodyżki, spryskał kwiaty wodą i wsunął w
dużą stożkowatą torebkę z celofanu.
-
„Dzisiaj pogoda zapowiada się na taką, o jakiej śnicie” – dobiegło z radia. – „Będzie
ciepło, przewidywana temperatura o północy około trzydziestu stopni. Jeśli ktoś ma
dusze romantyka, to wymarzona noc do patrzenia z dachu na gwiazdy... Dobrej zabawy,
wielki Nowy Jorku, dobrej zabawy!”
kwiaciarz zakleił torbę kawałkiem taśmy samoprzylepnej i poradził młodemu człowiekowi,
żeby jego dama wsypała do wody odrobinę cukru, dzięki czemu kwiaty dłużej postoją.
-
Przekaże jej pańskie słowa – obiecał młody człowiek i wyciągnął z kieszeni
pięciodolarowy banknot. – Dziękuję.
-
Wykonuję po prostu swoją pracę, mój młody przyjacielu – odparł sprzedawca, wydając
mu dolara i dwie dwudziestopięciocentówki. Uśmiechnął się trochę smutno. – Niech pan
da jej ode mnie całusa.
W radiu zespół „The Four Seasons” zaczął śpiewać swój aktualny przebój Sherry.
Młodzieniec schował drobne do kieszeni i ruszył ulicą. Oczy miał wielkie, czujne i ożywione
pragnieniem, ale niewiele dostrzegał z pulsującej bujnym życiem Trzeciej Alei. A działo się
wokół niego wiele: matka ciągnęła dziecko siedzące w samochodzie-zabawce (malec miał
komicznie usmarowaną lodami buzię), mała dziewczynka skakała na skakance i wyliczała:
„Ene-due-like-fake-torba-borba-ósme-smake-eus-deus-kosmateus-i-morele-baks”. Przed
pralnią stały kobiety, paliły papierosy i porównywały swoje ciąże. Przy wystawie sklepu ze
sprzętem radiowym grupka mężczyzn patrzyła w ogromny, kolorowy telewizor z metka, na
której widniała czterocyfrowa cena. Nadawano akurat transmisję z meczu baseballowego, a
twarze graczy były zielone. Boisko miało barwę nie do końca dojrzałej truskawki, ale Metsi
z Nowego Jorku tuż przed końcem rozgrywki prowadzili wysoko z Philliesami.
Młodzieniec szedł przed siebie, ściskał w dłoni kwiaty, nieświadom tego, że dwie kobiety
przed pralnią, kiedy je mijał, przerwały na chwilę rozmowę i spoglądały na niego tęsknym
wzrokiem; dni kiedy one dostawały kwiaty, minęły już dawno i bezpowrotnie. Nie zauważył,
że młody policjant na skrzyżowaniu Trzeciej Alei z Sześćdziesiąta Dziewiątą Ulicą
gwizdkiem zatrzymał ruch, żeby on mógł przejść bezpiecznie przez jezdnię. Policjant sam
był zakochany i podobne maślane oczy widywał we własnym lusterku podczas golenia.
Młody człowiek nie spostrzegł, że dwie nastolatki, które nadchodziły z przeciwka, minąwszy
go, objęły się mocno ramionami i zachichotały.
Na rogu Siedemdziesiątej Trzeciej przystanął, po czym skręcił w prawo. Ta ulica była
trochę bardziej zaciemniona i ciągnęły się wzdłuż niej domy o fasadach z piaskowca; na
parterach mieściły się restauracje o włoskich nazwach. Trzy przecznice dalej w zapadającym
zmroku grano w ulicznego baseballa. Młody człowiek nie poszedł aż tak daleko; w połowie
przecznicy skręcił w wąski zaułek.
Na niebie pokazały się pierwsze lśniące lekko gwiazdy, ale zaułek był mroczny; w
ciemnościach majaczyły pojemniki na śmieci. Teraz już młody mężczyzna był sam... nie,
niezupełnie. Z mroku dobiegł przeraźliwy wrzask i młodzieniec zmarszczył brwi. Była to
pieśń miłosna kocura i nie było w niej nic pięknego.
Młodzian zwolnił kroku. Popatrzył na zegarek. Kwadrans po ósmej i Norma powinna już
po prostu...
Wtedy ją dostrzegł. Wychodziła z podwórka. Miała na sobie ciemnoniebieskie, rozszerzane
spodnie i bluzkę z marynarskim kołnierzem. Na ten widok ścisnęło mu się serce. Za każdym
razem, gdy rzucał na nią pierwsze spojrzenie, dziwił się niebywale; zawsze stanowiło to
pełen słodyczy wstrząs – wyglądała tak młodo.
Uśmiechnął się – promieniał wręcz uśmiechem – i przyśpieszył kroku.
-
Norma – powiedział.
Uniosła głowę i uśmiechnęła się... lecz kiedy się do siebie zbliżyli, jej twarz spoważniała.
Jego uśmiech też jakby lekko przygasł i młodzieńca ogarnął na chwilę niepokój. Twarz nad
marynarskim kołnierzem nagle rozmazała się. Było coraz ciemniej... czyżby się pomylił? Z
całą pewnością nie. To była Norma.
-
Przyniosłem ci kwiaty – powiedział, ogarnięty radosnym zapałem i wręczył jej bukiet w
celofanie.
Spoglądała chwilę na kwiaty, uśmiechnęła się i... oddała mu je z powrotem.
-
Dziękuję, ale pan najwyraźniej się pomylił. Nazywam się...
-
Norma – szepnął i z kieszeni wyciągnął młotek na krótkim trzonku. – One są dla ciebie,
Normo... zawsze były dla ciebie... wszystkie są dla ciebie.
Cofnęła się o krok, jej twarz była już tylko niewyraźną, białą plamą, usta ogromnym,
czarnym O przerażenia i wcale to nie była Norma, Norma nie żyła, nie żyła od dziesięciu
lat. Ale to już nie było istotne, ponieważ zamierzała krzyczeć. Machnął młotkiem, żeby
powstrzymać ten krzyk, zabić ten krzyk, i kiedy machnął młotkiem, bukiet upadł na ziemię,
opakowanie pękło, a czerwone, białe oraz żółte róże rozsypały się obok pogiętych
pojemników na śmieci, gdzie w mroku koty uprawiały swą obcą miłość, wrzeszcząc w
miłosnym upojeniu, wrzeszcząc, wrzeszcząc.
Machnął młotkiem i już nie krzyczała, ale mogła krzyczeć, bo nie była przecież Normą,
żadna z nich nie była Normą. Więc machał młotkiem, machał młotkiem, machał młotkiem.
Nie była Normą, więc machał młotkiem tak, jak już robił to pięć razy.
W jakiś bliżej nie określony czas później wsunął go do wnętrza kieszeni i odsunął się od
rozciągniętego na bruku ciemnego cienia, odszedł od wonnych róż rozsypanych obok
pojemników ze śmieciami. Odwrócił się i opuścił zaułek. Teraz było już zupełnie ciemno.
Gracze w baseballa dawno rozeszli się do domów. Jeśli nawet na jego garniturze widniały
plamy krwi, nie było ich widać w mroku późnowiosennego wieczoru. A ona wcale nie
nazywała się Norma. Ale on dobrze wiedział, jak on sam się nazywa. Nazywał się...
nazywał...
Miłość.
Nazywał się miłość i spacerował ciemnymi ulicami, ponieważ Norma na niego czekała. I
znajdzie ją. Już niebawem.
Zaczął się uśmiechać. Znów wędrował lekkim, tanecznym krokiem po Siedemdziesiątej
Trzeciej Ulicy. Na schodkach przed domem siedziało małżeństwo. Obserwowało go: zadarta
głowa, oczy wpatrzone w dal, lekki uśmiech na ustach. Kiedy ich minął, kobieta
powiedziała:
-
Jak to się dzieje, że ty już tak nie wyglądasz?
-
Czego?
-
Nic, nic – odparła, nie spuszczając wzroku z młodego człowieka w szarym garniturze,
który znikał w ciemności nadchodzącej nocy, i myślała, że jeśli istnieje coś piękniejszego
niż wiosna, musi to być młodzieńcza miłość.
Przepisywał: Mando