9. Osadnictwo na prawie polskim i niemieckim na

ziemiach polskich.

Osadnictwo na prawie polskim była to forma kolonizacji

wewnętrznej zwana też obyczajem wolnych ludzi.
Osadnictwo na prawie polskim wykształciło się w związku z
dążeniami chłopów do poprawy warunków bytu oraz
dążeniami panów do lepszego zagospodarowania i
podniesienia dochodowości swoich dóbr. Feudał na włości
immunitetowej pozyskiwał ludzi, którzy mieli prawo do
swobodnego przenoszenia się i zawierał z nimi umowy.
Umowa ta zawierała szereg atrakcyjnych warunków:



zamiana ciężarów prawa książęcego na określone
świadczenie (czynsz)



wolnizna – zwolnienie od czynszu na wyznaczony
okres na zagospodarowanie



prawo wychodu (opuszczenia wsi po spełnieniu
określonych warunków)



unormowanie prawa do ziemi na zasadzie własności
podległej.

Osadnictwo na prawie niemieckim rozwijało się od

połowy XII wieku. Aby lokować wieś na prawie niemieckim
feudał musiał uzyskać od monarchy immunitet i przywilej
lokacyjny (zgodę na założenie wsi lub miasta na prawie
niemieckim). Następnie feudał poszukiwał człowieka, który
chciałby załatwić wszystkie sprawy związane z lokowaniem
wsi (zasadźcy) oraz wydawał dokument lokacyjny, w którym
określał prawa i obowiązki przyszłej społeczności wiejskiej
oraz jej samorząd.

Istotnymi warunkami organizacji wsi na prawie

niemieckim były:



nadanie ziemi na zasadzie własności podległej
(zbliżonej do lenna)



oznaczony czynsz (w zbożu, pieniądzu lub
mieszany)



wolnizna (okres zwolnienia od czynszu 2-24
lata)



prawo wychodu – chłop musiał:

 doprowadzić

gospodarstwo

do

porządku

 obsiać ziemię
 zapłacić roczny czynsz

 dać gospodarstwu równie zasobnego

w inwentarz zastępcę



stosowanie

własnego

prawa

i

form

organizacji osadniczej



wspólne korzystanie z pastwisk, łąk i lasów



sądownictwo dominalne.