Kaletnik_744[01].Z3.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Małgorzata Latek

Zdobienie i wykończanie wyrobów kaletniczych
744[01].Z3.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Techniki zdobienia wyrobów kaletniczych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia
4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Metody wykończania brzegów wyrobów kaletniczych

    4.2.1. Materiał nauczania
    4.2.2. Pytania sprawdzające
    4.2.3. Ćwiczenia
    4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Okuwanie wyrobów kaletniczych

    4.3.1. Materiał nauczania
    4.3.2. Pytania sprawdzające
    4.3.3. Ćwiczenia
    4 .3.4. Sprawdzian postępów

19
22
23
23
25
26
28
29
29
35
35
38

4.4. Wykończanie wyrobów kaletniczych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć
6. Literatura

40
41
47

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i opanowaniu umiejętności

z zakresu zdobienia i wykończania wyrobów kaletniczych ze szczególnym uwzględnieniem
technik zdobienia, maszyn i urządzeń stosowanych do tego celu

metod wykończania brzegów

i wyrobów oraz okuwania wyrobów kaletniczych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia tej jednostki modułowej,

−

materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Do poszerzenia wiedzy wykorzystaj wskazaną
literaturę oraz inne źródła informacji,

−

zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić stopień opanowania przez Ciebie treści
z materiału nauczania,

−

ćwiczenia, które umożliwią nabycie umiejętności praktycznych,

−

sprawdzian osiągnięć. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie materiału z zakresu całej
jednostki modułowej,

−

wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie czy dobrze wykonujesz daną czynność.

Jednostka modułowa: „Zdobienie i wykończanie wyrobów kaletniczych”, z której treścią

teraz się zapoznasz jest częścią materiału modułu 744[01].Z3 “Technologia wytwarzania
wyrobów kaletniczych ”.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp oraz

instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

744[01].Z3

Technologia wytwarzania

wyrobów kaletniczych

744[01].Z3.01

Wykonywanie montażu wyrobów

744[01].Z3.02

Zdobienie i wykończanie

wyrobów kaletniczych

744[01].Z3.03

Ocenianie jakości wyrobów

kaletniczych

744[01].Z3.05

Cechowanie, pakowanie oraz

przechowywanie wyrobów

kaletniczych

744[01].Z3.04
Wykonywanie

napraw, renowacji i konserwacji

wyrobów kaletniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się terminologią dotyczącą wyrobów, części składowych, półproduktów
i dodatków kaletniczych,

−

rozróżniać rodzaje wyrobów kaletniczych,

−

rozróżniać elementy wyrobów kaletniczych,

−

rozpoznawać części składowe i dodatki w wyrobie kaletniczym,

−

określać techniki montażu i wykończenia wyrobów kaletniczych,

−

dokonać podziału wyrobów kaletniczych na grupy asortymentowe,

−

określać kryteria podziału wyrobów kaletniczych w aspekcie rozwiązań konstrukcyjnych
i materiałowych,

−

dokonywać analizy norm dotyczących wyrobów kaletniczych,

−

wymiarować na rysunkach części składowe wyrobów oraz proste części maszyn
i urządzeń,

−

odczytywać rysunki techniczne złożeniowe wyrobów kaletniczych,

−

przedstawiać w perspektywie zbieżnej figury, bryły i wyroby kaletnicze,

−

wykonywać odręczne rysunki brył i wyrobów kaletniczych,

−

stosować zasady kolorystyki i kompozycji w projektowaniu wyrobów kaletniczych,

−

dobierać barwy do projektowanych wyrobów,

−

zaprojektować ornamenty w wyrobach kaletniczych,

−

określać wielkości i proporcje wyrobów odpowiednio do przeznaczenia,

−

określać kierunki mody dotyczące wyrobów kaletniczych na podstawie analizy żurnali,
czasopism i pokazów,

−

stosować różne techniki kopiowania rysunków żurnalowych,

−

stosować techniki projektowania wyrobów kaletniczych,

−

wykonywać projekty wyrobów kaletniczych z uwzględnieniem aktualnej mody oraz
wzorów historycznych i ludowych,

−

rozróżniać maszyny i urządzenia stosowane w procesach technologicznych,

−

klasyfikować maszyny i urządzenia w zależności od budowy, zasady działania

i zastosowania praktycznego,

−

rozróżniać części maszyn,

−

wyjaśniać budowę i zasadę działania maszyn stosowanych w kaletnictwie,

−

określać podstawowe i specjalne wyposażenie maszyn,

−

dobierać parametry pracy maszyn i urządzeń kaletniczych,

−

określać zastosowanie mechanizmów maszyn,

−

określać rodzaj garbowania i sposób wykończania skór,

−

określać wymagania technologiczne dla poszczególnych rodzajów i gatunków skór,

−

rozpoznawć wady i uszkodzenia skór wyprawionych oraz określić ich wpływ na jakość
wyrobów kaletniczych,

−

dokonywać podziału skór gotowych ze względu na przeznaczenie asortymentowe,

−

określać przydatność tworzyw skóropodobnych w produkcji wyrobów kaletniczych,

−

charakteryzować sposoby wykończania tworzyw skóropodobnych,

−

określać zasady obsługi urządzeń i przyrządów pomiarowych,

−

posługiwać się instrukcjami obsługi maszyn i urządzeń,

–

posługiwać się dokumentacją techniczną i technologiczną,

–

korzystać z różnych źródeł informacji technicznej i technologicznej,

–

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
wymagania ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowiska pracy do zdobienia i wykończania wyrobów kaletniczych,

−

określić metody i techniki zdobienia elementów wyrobów kaletniczych,

−

wyjaśnić budowę i zasadę działania deseniarek i perforowarek,

−

dobrać oprzyrządowanie deseniarki i perforowarki,

−

przygotować do pracy i obsłużyć maszynę do perforowania i deseniowania,

−

wykonać zdobienie elementów przez deseniowanie i perforowanie,

−

dokonać konserwacji perforowarki i deseniarki,

−

posłużyć się narzędziami stosowanymi w technice sitodruku,

−

wykonać zdobienie elementów i wyrobów techniką sitodruku,

−

wykonać marszczenie i fałdowanie do zdobienia elementów i wyrobów,

−

wykonać zdobienia elementów i wyrobów metodą przeplatania,

−

nałożyć aplikacje na elementy i wyroby,

−

wykonać szycie ozdobne i haftowanie,

−

wykonać zdobienia elementów i wyrobów techniką liniowania,

−

scharakteryzować narzędzia do liniowania,

−

dobrać techniki wykończania brzegów wyrobów,

−

zastosować ręczne i maszynowe techniki zawijania brzegów,

−

wszyć zamki błyskawiczne,

−

wykończyć brzegi wyrobów przy pomocy maszyny i urządzeń,

−

dobrać rodzaje lamowania w zależności od rodzaju wyrobu i materiału,

−

wykonać wypustki według określonej technologii,

−

dobrać okucia w zależności od rodzaju materiału, charakteru i konstrukcji wyrobu,

−

dobrać techniki montażu okuć,

−

dobrać narzędzia stosowane w procesie okuwania,

−

dobrać metody montażu okuć w zależności od rodzaju okucia i wyrobu,

−

zabezpieczyć okucia przed korozją i uszkodzeniem,

−

dobrać środki wykończalnicze w zależności od rodzaju materiału,

−

dobrać metody wykończania wyrobów,

−

wykonać retuszowanie, apreturowanie, nabłyszczanie i polerowanie do wykończania

powierzchni wyrobu,

−

posłużyć się dokumentacją techniczną oraz instrukcjami obsługi maszyn i urządzeń,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

wymagania ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Techniki zdobienia wyrobów kaletniczych

4.1.1. Materiał nauczania

Przy produkcji wyrobów kaletniczych, szczególnie torebek damskich czy pasków,

wykonuje się wiele czynności mających na celu podniesienie  estetyki i atrakcyjności wyrobu
przez wprowadzenie elementów zdobniczych. Dobór rozwiązań zdobniczych uzależniony jest
od  wymagań  mody,  przeznaczenia  wyrobu  i  jego  konstrukcji,  rodzaju  zastosowanych
surowców do produkcji, płci, wieku użytkownika itp.
      Do  najczęściej  stosowanych  technik  zdobniczych  w  wyrobach  kaletniczych  zaliczamy:
deseniowanie,  perforowanie,  liniowanie,  sitodruk,  stemplowanie  tamponowe,  marszczenie,
fałdowanie, przeplatanie, szycie ozdobne, haft.
      Deseniowanie  –  nadanie  licu  sztucznych  deseni  poprzez  wytłaczanie  –  stosuje  się
w celach zdobniczych lub zamaskowania na powierzchni skóry różnych uszkodzeń, zadrapań,
skaleczeń,  blizn  itp.  Deseniowanie  skór    przeprowadza  się  na  maszynie  zwanej  deseniarką,
która jest wyposażona w specjalne matryce (imitujące naturalne  uziarnienie lica  skór  gadów
i płazów, szwy ozdobne lub inne fantazyjne desenie) oraz urządzenie grzejne i regulujące siłę
nacisku, a także czas prasowania.
Hydrauliczna  deseniarka  (prasowarka)  Svit  typ  07591  (rys.1,2)  jest  przeznaczona  do
prasowania  i  deseniowania  licowej  strony  skór  naturalnych  garbowania  chromowego
i  roślinnego.  Płyta  prasująca  lub  deseniująca  jest  przytwierdzona  do  płyty  grzejnej  3
nagrzewanej  prądem  elektrycznym  lub  strumieniem  pary.  Przy  nagrzewaniu  prądem
wysokość  temperatury  roboczej  sygnalizuje  i  reguluje  termometr  stykowy,  zaś  dopływ  pary
reguluje  zawór.  Suw  (skok)  stołu  roboczego 5  jest  na tyle duży,  że zapewnia pracownikowi
swobodne  manipulowanie  skórą  pod  płytą  grzejną  przed,  jak  i  po  deseniowaniu.  Długość
skoku  prasy  jest  ograniczona  pierścieniem  odległościowym  6  wprowadzonym  między
przegub  soczewkowy  7  i  stół  roboczy  5.  Ze  względu  na  to,  że  stół  roboczy  spoczywa  na
wahliwym  łożysku,  możliwe  jest  prasowanie  lub  deseniowanie  skóry  o  zróżnicowanej
grubości  (wynikającej  z  jej  układu  topograficznego).  System  hydrauliczny  prasy  jest
zaopatrzony  w  pompę  tłokową  napędzaną  silnikiem  elektrycznym  za  pośrednictwem  paska
klinowego.  Żądane  parametry  deseniowania  ustala  się  przed  rozpoczęciem  pracy  na
przyrządach  sygnalizacyjnych:  docisk  stołu  5  na  manometrze  kontaktowym,  temperaturę
płyty  na  termometrze  kontaktowym,  zaś  czas  prasowania  (lub  tłoczenia)  sygnalizuje
przekaźnik czasowy.
Przebieg  pracy.  Skórę  1    przeznaczoną  do  deseniowania  rozkłada  się  na  elastycznym
podkładzie  4  (najczęściej  z  filcu)  stykającym  się  bezpośrednio  z  płytą  stołu  roboczego.
Opuszczenie  bocznych  osłon  8  wprawia  mechanizmy  automatyczne  w  cykl  działania  wg
uprzednio  określonych  parametrów.  Osłony  8  uniemożliwiają  pracownikowi  dostęp

w zakresie niebezpiecznej przestrzeni, tj. między stół roboczy 5 i płytę grzejną 3.
Maksymalny nacisk prasy wynosi do 6,3 MN Podczas deseniowania skór garbowania
roślinnego temperatura nie powinna przekraczać 60

C, zaś skór garbowania chromowego 90

Negatywy płyt stalowych do wytłaczania deseni na skórach przedstawia rysunek 3.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Perforowanie – wycinanie w elementach dziurek różnego kształtu i wielkości

tworzących  ozdobny  wzór.  Do  perforowania  używa  się  specjalnych  matryc  i  pras  zwanych
perforowarkami.  Biorąc  pod  uwagę  efekt  zdobniczy  perforacji  czynność  tę  należy  wykonać
wyjątkowo  starannie.  Rodzaje  i  wielkość  perforacji  zależą  od  rodzaju  materiału  i  wyrobu.
Nieodpowiednia perforacja może spowodować osłabienie wyrobu. Przy perforacji elementów
z  tworzyw  skóropodobnych  należy  stosować  dziurki  okrągłe  lub  owalne.  Należy  unikać
perforacji o zbyt ostrych konturach, tj. dziurek trójkątnych, kwadratowych lub prostokątnych,
co  może  być  powodem  pękania  lica  materiałów  podczas  użytkowania.  Dość  często  w  celu
uzyskania  efektu  zdobniczego,  pod  otwory  perforacji  podkładamy  materiał  o  odmiennym,
umiejętnie  dobranym  kolorze  kontrastującym  z  barwą  elementu  perforowanego.  Z  budową
i działaniem  maszyny  do  perforowania  zostałeś  zapoznany  w  jednostce  modułowej
744[01].Z2.02 „ Dokonywanie rozkroju materiałów i przygotowanie elementów do montażu.

Liniowanie – jest to wyciskanie na brzegach wyrobów, najczęściej skórzanych, trwałych

linii w celu nadania wyrobowi estetycznego wyglądu, a także w celu wzmocnienia
zawiniętych, a nie przyszytych brzegów wyrobu. Liniowanie przeprowadza się :

−

„na zimno”– przy wyrobach ze skór garbowania roślinnego,

−

„na gorąco”– przy wyrobach ze skór garbowania chromowego, stosując temperaturę

80–90

C i niektórych gatunków skór garbowania roślinnego stosując temperaturę 55–69

Liniowanie na zimno odbywa się przy użyciu liniarki drewnianej, zaś  na gorąco przy użyciu
liniarek  metalowych  nagrzanych  do  odpowiedniej  temperatury  lub  przy  użyciu  urządzeń  do
liniowania.
      Na    przebieg  liniowania  duży  wpływ  mają  właściwości  lica  skóry-kolor,  skład  farb
kryjących,  sposób  wykończenia  itp.  Przy  liniowaniu  materiałów  o  różnych  kolorach
otrzymuje  się  różne  wyniki,  przy  zastosowaniu  jednakowej  temperatury  nagrzania  liniarki.
Przy  liniowaniu  czarnego  materiału otrzymuje się zawsze dobre  wyniki, zaś przy  liniowaniu
materiałów jasnych- ciemne linie niekiedy są przepalone lub też są o różnych odcieniach. Na
przebieg  liniowania  mają  wpływ:  temperatura,  nacisk  i  właściwości  lica  skóry.  Temperaturę
i nacisk należy ustalić przeprowadzając liniowanie próbne.

Do liniowania ręcznego używa się: liniarek różnej wielkości i o różnych promieniach

krzywizn,  płyty  marmurowej,  urządzenia  do  ogrzewania  liniarek.    Przed  przystąpieniem  do
liniowania ustala się sposób wykonania liniowania, rodzaj linii, odległość linii od brzegu oraz
rodzaj liniarki i jej temperaturę.
Zależnie  od  kształtu  i  wielkości  obrabianego  wyrobu  stosuje  się  przy  liniowaniu  ręcznym
różne promienie krzywizn roboczych  liniarek. Do liniowania elementów dużych, o brzegach
prostoliniowych stosuje się liniarki o małym łuku, natomiast do wyrobów małych, o brzegach
krzywoliniowych – liniarek o dużym łuku.

Liniarka ręczna do liniowania na zimno (rys. 4) wykonana jest z drewna twardego.

Powierzchnia  części  roboczej  ma  kształt  prostokąta  o  wymiarach  20÷30  x  10÷12  mm.
Środkowa  część  liniarki  może  mieć  dowolny  kształt,  który  powinien  umożliwiać  wygodne
i  mocne  trzymanie  liniarki  w  czasie  liniowania.  Na  powierzchni  roboczej  wzdłuż  dłuższych
boków  liniarki  wycięte  są  dwa  grzbiety  równolegle  w  stosunku  do  siebie.  Grzbiet  skrajny
służy  do  prowadzenia  jej  w  czasie  liniowania  przy  boku  części  składowej  wyrobu.  Jest  on
wyższy  od  sąsiedniego  grzbietu  przeznaczonego  do  liniowania  o  1,5÷2,0  mm.  Odległość
między  grzbietami  wynosi  1,0÷2,5  mm,  zależnie  od  odległości  wykonywanych  linii  od
krawędzi liniowanego przedmiotu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Częścią pracującą jest stalowa końcówka ogrzewana spiralą grzejną zasilaną

z transformatora o napięciu 24V. Liniarka tego typu może zastąpić inne liniarki ręczne,
ponieważ jej końcówkę można dowolnie wymieniać. Dzięki stałemu zasilaniu końcówki
prądem elektrycznym likwiduje się przerwy na podgrzewanie liniarek tradycyjnych.

Elementy o brzegach prostych można liniować maszynowo. Mechanizm roboczy liniarki

(rys. 7) składa się z dwu par walców.

Rys. 7. Mechanizm roboczy mechanicznej liniarki do pasów [2, s. 129 ]

Po uruchomieniu maszyny walec górny, podgrzany do wymaganej temperatury, dociska

pasek  do  walca  dolnego  i  wyciska  na  skórze  odpowiednie  linie,  a  druga  para  walców
transportuje  pasek.  Na  powierzchni  elementów  można  również  wytłoczyć  ozdobne  desenie.
Do  tego  celu  używa  się  tłoczarki  (rys.  8),  której  działanie  polega  na  tej  samej  zasadzie  co
praca liniarki. Elementem wyciskającym deseń jest specjalnie grawerowany walec.

Rys. 8. Tłoczarka mechaniczna [2, s. 130 ]

      Sitodruk  –  to  technika  zdobnicza  polegająca  na  przecieraniu  farby  przez  sita
z utrwalonymi  wzorami.  Miejsca  drukujące  siatki  są  zakryte  warstwą  nie  przepuszczającą
farby, w miejscach drukujących oczka sita są otwarte, a więc zdolne do przepuszczani farby.
W  technice  sitodruku  stosuje  się  siatki  z  włókien  naturalnych  (jedwab),  z  włókien
syntetycznych  i  siatki metalowe ( rys. 9). Siatki napina się na ramie z drewna lub metalowej
uzyskując tzw. sito (rys. 11). W celu uzyskania drukowań wielobarwnych stosuje się kolejno
kilka  sit  o  różnym  rozmieszczeniu  wzorów  przy  czym,  przez  każde  sito  nakłada  się  farbę
w innym kolorze. Farby sitodrukowe  dzielimy na cztery grupy:

−

wysychające przez odparowanie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

wysychające przez utlenienie,

−

zestalające się przez polimeryzację,

−

wysychające przez wsiąkanie.

W druku sitowym wysychanie spoiwa jest niesłychanie ważne ze względu na specyfikę
budowy farby drukarskiej.
Urządzeniem do wykonywania odbitek ozdobnych jest prasa drukarska. Składa się ona
z następujących elementów:

−

ramy, na której napina się sito,

−

stołu, na którym wykonuje się odbitki,

−

ścieraka ( rys. 10) (rakla) przeciskającego farbę przez niezasklepione oczka sita,

−

zbieraka farby.

Rys. 9. Prosty splot tkaniny przeznaczonej na siatki do sitodruku: T- grubość tkaniny, S- oczko tkaniny.[14,s.15]

Rys. 10. Profile ścieraków [14,s.15]: a- o kącie 90

, b- 45

, c- 60

, d- spłaszczony, e- prosty, f- półokrągły

Rys. 11. Ręczne napinanie siatki [14, s. 15]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 12. Mechaniczne napinanie siatek [14, s. 15]

Technika stemplowania tamponowego przy zastosowaniu farb – jest to metoda

polegająca  na  automatycznym  naniesieniu  wzoru  ozdoby  za  pomocą  stempla  (matrycy),
zamoczonego w farbie i wydrukowaniu na materiale. Stemplowania możemy dokonywać przy
użyciu  automatycznych  stemplowarek.    Praca  maszyny  jest  prawie  całkowicie
zautomatyzowana. Obsługa  maszyny przez pracownika ogranicza się do ułożenia elementów
na stanowisku pracy, uzupełnieniu zbiornika farbą i wymianie matryc. Maszyna wyposażona
jest w następujące urządzenia:

−

zbiornik farby,

−

kliszę (matrycę) drukarską,

−

mechanizm drukujący (nóż drukarski),

−

stempel gumowy (rys. 13) (tampon drukarski) o trzech różnych twardościach i o różnych

kształtach.

Rys.13. Kształty tamponów [ 14,s. 10]: a- okrągłe, b- podłużne.

Do podstawowych oprzyrządowań stosowanych w technice stemplowania zalicza się

stempel  (matrycę).  Matryca  może  być  wykonana  z  blachy  cynkowej  metodą  trawienia.
Matryca  powinna  dokładnie  reprodukować  wszystkie  szczegóły  zdobnicze  (dekoracyjne).
Drugim bardzo ważnym elementem jest tampon drukarski (stempel). Tampony produkowane
są w różnych kształtach i w trzech twardościach: miękki, średniotwardy i twardy. O twardości
tamponu  decyduje  wykonanie  obrazu  drukarskiego  i  rodzaj  drukowanego  materiału,  np.
miękkie  tampony  zaleca  się  do  drukowania  większych  pism  i  powierzchni  oraz  nierównych
płaszczyzn, a twarde tampony używa się do drukowania drobnego pisma. Wielkość tamponu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dobieramy tak, aby stempel drukarski dobrze przykrywał obraz drukarski przy przyjmowaniu
farby. Przygotowanie rysunku do druku odbywa się analogicznie jak przy druku sitowym,
w sposób kopiowania fotograficznego. Nóż drukarski zamocowany jest do oprawy rakli w ten
sposób, że wystaje z niej około 4÷5 mm. Zbiornik farby jest wbudowany w maszynę.

Zdobienie przez marszczenie – do tego celu używa się taśmy gumowej lub nici.

Marszczenie  taśmą  gumową  o  szerokości  8÷10  mm  stosuje  się  w  stosunku  do  elementów
z boksów  cielęcych,  nubuków,  welurów  oraz  cieńszych  materiałów  z  PCW.  W  tym  celu
rozciągniętą  odpowiednio  taśmę  gumową  naszywa  się  na  brzeg  materiału.  W  kaletnictwie
marszczenie takie używa  się, np. w stosunku do ścianek, które będą umocowane w zamkach
biglowych.  Elementy  z  grubszych  i  twardszych  materiałów  marszczy  się  przy  użyciu  taśmy
gumowej  o  szerokości  20  mm.  Taśmę  rozciąga  się  na długość  wzornika  i  przybija  szydłami
lub  teksami  do  deski  tak,  aby  jej  końce  wystawały  po  10  mm  poza  długość  elementu
marszczonego.  Ścieniony  brzeg  elementu  skleja  się  z  taśmą  gumową  i  po  usunięciu  szydeł
element marszczy się do odpowiedniej długości. W celu zapewnienia symetrycznego ułożenia
się  fałd,  miejsca  w  których  są  przewidziane  można  ścienić  od  strony  mizdry  i  delikatnie
sklepać na płycie marmurowej.

Rys. 14.

Marszczenie przy użyciu taśmy gumowej[2, s. 131]:

a) przygotowanie taśmy gumowej, b) ścianka korpusu po zmarszczeniu

Marszczenie nicią stosuje się w stosunku do cienkich materiałów. Można

przeprowadzić je ręcznie lub maszynowo. Przy ręcznym marszczeniu brzeg elementu
przeszywa się mocną nicią dwoma lub trzema rzędami ściegów w odstępach 4–5 mm.
Następnie nitki ściąga się na długość wzornika, a końce ich zakończa węzłami, aby zapobiec
rozsuwaniu się materiału.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Marszczenie brzegów torby ściegiem ręcznym [2 ,s. 132 ]

Przy marszczeniu maszynowym nić wychodzącą z bębenka należy odpowiednio

zwolnić, tak aby podczas szycia była ona wyciągana bez trudu przez nić górną. Po
zmarszczeniu elementu nitki zakończa się węzłami. Marszczenie brzegu szwem maszynowym
możemy dokonać na maszynie praworamiennej, wyposażonej w prowadnik umożliwiający
marszczenie (np. maszyna firmy Adler 105 RM – 25).

Rys. 16. Marszczenie brzegów szwem maszynowym [2, s.132]:

a) ścianka przed marszczeniem, b) ścianka zmarszczona

Fałdowanie – stosuje się zwykle w kaletnictwie w stosunku do ścianek torebek

z grubszych  czy  sztywniejszych  materiałów,  których  nie  można  marszczyć.  Najpierw
wykonuje  się  wzorniki,  na  których  oznacza  się  długości  i  odstępy  fałd.    W  przypadku  skór
cieńszych, ślady załamań oznacza się kostką, natomiast na skórach grubszych należy miejsca
fałd ścienić na ścieniarce. Poukładane fałdy sklepuje się lekko młotkiem, a następnie na górny
brzeg  ścianki  nakleja  się  pasek  papieru.  Klej  należy  nanieść  na  taką  szerokość,  jaka  będzie
później zakryta innymi elementami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 17. Sklepywanie fałd [2, s. 133]: a) ścianka torebki po oznaczeniu załamań,

b) ścianka torebki po sklepaniu fałd

W przypadku grubych lub sprężystych materiałów fałdy można po prostu zszywać.

Rys. 18. Zszywanie fałd [2, s. 133]:

a) ścianka torebki przed zszyciem, b) ścianka po zszyciu

Przeplatanie – może mieć miejsce wyłącznie po uprzednim nacięciu materiału. Jest

logicznym  następstwem  tej  czynności.  Poprzez  nacięcia  przetykane  bywają  paski  skóry
różnych  szerokości  i  kolorów,  tworząc  zaplanowany  deseń  plecionki.  Drogą  przeplatania
uzyskuje  się  wiele  efektów  zdobniczych,  zmieniających  w  zasadniczy  sposób  zewnętrzny
wygląd wyrobu. Z chwilą wejścia do produkcji wyrobów materiałów tworzywowych – zdarza
się, że wchodzą one do przeplatań jako podstawowy materiał. Jeśli projekt wzorniczy planuje
wykonanie przeplatania całej powierzchni zewnętrznej - można na to tło zużyć skórę o niższej
jakości,  przy  czym  końcowy  efekt  nie  zostaje  pomniejszony.  Plecionki  i  przeplatania
wykonuje  się  z różnych  surowców,  wśród  których  znajdują  się:  rafia,  słoma,  wiórki
drewniane itp.

Szycie ozdobne – ponieważ ma na celu upiększenie wyrobu, dlatego powinno być

wykonane szczególnie starannie i dokładnie. Istnieje wiele szwów ozdobnych, które zależą od
inwencji twórczej projektantów modelarzy. Mogą być jedno- lub wielorzędowe,
z zastosowaniem wszystkich znanych rodzajów szwów i ściegów. Bardzo często szwy
ozdobne wykonuje się kontrastowymi, kolorowymi nićmi lub też nićmi grubymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Haft – jest rodzajem szycia ozdobnego. Może być wykonywany ręcznie lub maszynowo.

Polega na wyszywaniu  elementów wyrobu  według nakreślonego wzoru. Ręczne haftowanie
jest  metodą  bardzo  pracochłonną.  Metoda  haftowania  maszynowego  realizowana  jest  na
automatach  szyjących,  sterowanych  komputerowo.  Ten  sposób  zdobienia  jest  bardzo
ekonomiczny i efektowny, ale wymaga dużego wkładu pracy w przygotowanie odpowiednich
matryc i programów.

W wyrobach skórzanych można zastosować ponadto takie zdobienia, jak:

−

kontrastowe połączenia,

−

okucia ozdobne,

−

plisowania,

−

aplikacje i inne.

Organizacja stanowiska pracy do zdobienia i wykończania wyrobów

Stanowisko pracy to część powierzchni produkcyjnej, przestrzennie ograniczonej,

wyposażonej  w  przyrządy,  narzędzia,  urządzenia  i  maszyny,  na  której  pracownik  wykonuje
swoje  zadania  produkcyjne.  Rozplanowanie  i  wyposażenie  stanowiska  pracy  zależy  od
poziomu  specjalizacji    i  procesu  technologicznego.  Stanowiska  pracy  mogą  być  ręczne

i  maszynowe.  Na  stanowiskach  maszynowych  zakres  pracy  musi  być  ograniczony  do
obsługiwania  maszyn  i  czynności  bezpośrednio  z  tym  związanych.  Do  podstawowych
urządzeń  stanowiska  pracy  tak  ręcznego  jak  i  częściowo  zmechanizowanego  należą:  stół
roboczy, krzesło oraz urządzenia do składania półfabrykatów.

Stół roboczy dla czynności zdobienia i wykończania wyrobów w zasadzie nie różni się od

typowych  stołów  kaletniczych  dla  innych  stanowisk  ręcznych.  Musi  on  być  przydatny  do
zmiany  warunków  produkcji,  jakie  powszechnie  występują  w  produkcji  wyrobów
kaletniczych. Na nim często mogą być instalowane urządzenia do wykonywania określonych
zadań produkcyjnych. Przy każdym stole należy wydzielić miejsca na:

−

powierzchnię roboczą, której wielkość uzależniona jest od rozmiarów przedmiotów pracy,

−

powierzchnię do podręcznego składowania przedmiotów pracy,

−

przechowywanie narzędzi i pomocy warsztatowej.

Krzesło – nie powinno różnić się od stosowanych przy innych stanowiskach roboczych.

Powinno posiadać regulowana wysokość, być miękkie i posiadać podpórki pod nogi. Każde
stanowisko pracy powinno być wyposażone w stołek lub krzesło, niezależnie od tego, czy
praca wymaga pozycji stojącej czy siedzącej.

Urządzenia do składowania półfabrykatów to wszelkiego rodzaju regały, półki czy

pojemniki. Wielkość ich powinna być dostosowana do potrzeb stanowiska wynikających
z rodzaju zadań produkcyjnych. Wielkość i odległość tych urządzeń od stanowiska zdobienia
i wykańczania powinna zapewnić pracownikowi wygodne pobieranie przedmiotów pracy bez
narażania go na wykonywanie dodatkowych lub utrudnionych czynności.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz metody zdobienia elementów w wyrobie?
2.  Jaki jest cel deseniowania ?
3.  Jakie parametry charakteryzują deseniowanie?
4.  Na czym polega perforowanie?
5.  Jak należy perforować elementy z tworzyw skóropodobnych?
6.  Jak można uzyskać efekt dwubarwny przy perforowaniu?
7.  Co to jest liniowanie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8.  Od czego zależy efekt liniowania?
9.  Jakie znasz techniki liniowania?
10.  Jakie narzędzia stosuje się do liniowania?
11.  Jakie jest wyposażenie stanowiska pracy przy liniowaniu ręcznym?
12.  Na czym polega technika druku sitowego?
13.  Jak wykonane są sita w technice sitodruku?
14.  Jak dzielimy farby stosowane w sitodruku?
15.  Na czym polega technika stemplowania tamponowego?
16.  Jakie znasz rodzaje tamponów drukarskich?
17.  Jak dobieramy twardość tamponów?
18.  Jakie materiały stosujemy do marszczenia  elementów?
19.  Co wpływa na dobór sposobu marszczenia?
20.  Jak przebiega czynność marszczenia taśmą gumową?
21.  Jak przebiega ręczne marszczenie elementów?
22.  Jak przebiega maszynowe marszczenie elementów?
23.  Kiedy stosujemy zdobienie przez fałdowanie?
24.  Jak przebiega fałdowanie elementów ze skór cieńszych?
25.  Jak przebiega fałdowanie elementów z materiałów grubych lub sprężystych?
26.  Co wykorzystujemy w szyciu ozdobnym?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj właściwą nazwę przedstawionym metodom zdobienia wyrobów

kaletniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

wyrobów,

4)  nadać właściwe nazwy przedstawionym metodom zdobienia,
5)  zapisać na paskach samoprzylepnych nazwy metod zdobienia,
6)  przykleić samoprzylepny pasek z właściwą nazwą zdobienia do wyrobu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kolekcja wyrobów zdobionych różnymi metodami,

–

samoprzylepne papierowe paski,

–

przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2
Dokonaj marszczenia elementu przy użyciu nici ściegiem ręcznym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat marszczenia przy użyciu

nici,

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  dobrać odpowiednie elementy do marszczenia ściegiem ręcznym,
4)  przygotować igłę z nitką,
5)  oznaczyć linie i ilość rzędów szycia,
6)  przeszyć element zgodnie z oznaczeniami,
7)  ściągnąć nitki, a końce zakończyć węzłami,
8)  zaprezentować wykonaną pracę i uzasadnić dobór elementu,
9)  wnioski zapisać w zeszycie.

      Wyposażenie stanowiska pracy:
–  zestaw próbek elementów  z różnych materiałów przeznaczonych do zdobienia,
–  przybory do rysowania i pisania,
–  igły i nici,
–  zeszyt,
–  literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj zdobienia elementu przez marszczenie, przy użyciu urządzenia marszczącego

zamocowanego do maszyny szyjącej praworamiennej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości

na temat marszczenia

maszynowego,

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować maszynę szyjącą poprzez odpowiednie zwolnienie nici wychodzącej

z bębenka,

4)  przeszyć górny brzeg elementu,
5)  zmarszczyć materiał,
6)  zakończyć nitki węzełkami,
7)  zaprezentować wykonaną pracę i uzasadnić dobór elementu,
8)  zapisać wnioski w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw elementów z różnych materiałów przeznaczonych do zdobienia,

–

maszyna szyjąca praworamienna z urządzeniem marszczącym,

–

nici,

–

zeszyt,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Dobierz metodę zdobienia paska odzieżowego damskiego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat metod zdobień,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  dokonać obserwacji przedstawionych metod zdobienia,
4)  dobrać odpowiednie metody zdobienia,
5)  naszkicować pasek  z uwzględnieniem dobranych zdobień,
6)   zapisać wnioski w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kolekcja zdobień,

–

prospekty i żurnale z wyrobami kaletniczymi dla mężczyzn,

–

blok rysunkowy,

–

przybory do pisania i rysowania,

–

zeszyt,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Dobierz metodę zdobienia tornistra szkolnego dla dzieci w wieku 7–9 lat.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat metod zdobień,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zaproponować zdobienia tornistra,
4)  naszkicować tornister z zaproponowanymi zdobieniami,
5)  uzasadnić dobór zdobień,
6)  wnioski zapisać w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kolekcja zdobień,

–

prospekty i żurnale z wyrobami kaletniczymi dla dzieci,

–

przybory do rysowania i pisania,

–

blok rysunkowy,

–

zeszyt,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić metody zdobienia wyrobów?

2) rozpoznać metody zdobienia?

3) scharakteryzować perforowanie?

4) scharakteryzować liniowanie?

5) dobrać techniki liniowania w zależności od rodzaju materiału?

6) wyjaśnić technikę sitodruku?

7) wyjaśnić technikę stemplowania tamponowego?

8) omówić zdobienie przez marszczenie?

9) dokonać marszczenia taśmą gumową?

10) dokonać zdobienia przez fałdowanie?

11) dokonać zdobienia przez przeplatanie ?

12)

rozpoznać i scharakteryzować urządzenia i narzędzia stosowane do
zdobienia wyrobów?

13) scharakteryzować deseniowanie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Metody wykończania brzegów wyrobów kaletniczych

4.2.1. Materiał nauczania

Odpowiednie wykończenie brzegów wyrobów wpływa na jego estetyczny wygląd

i trwałość. Istnieje wiele metod wykończania, których wybór zależy od rodzaju materiału,
konstrukcji wyrobu czy jego przeznaczenia. Najczęściej stosowane metody to: barwienie,
opalanie, frezowanie, polerowanie, zawijanie, lamowanie i duolastik.

Barwienie – przy zastosowaniu na elementy skór grubszych, brzegi elementu, które

w  dalszych procesach  technologicznych  nie  będą  wykończone  innymi  metodami  i  pozostają
z widocznym przekrojem skóry  należy  barwić. Przy skórach garbowania roślinnego, którego
kolor przekroju jest identyczny albo zbliżony do powierzchni lica, wykończenie brzegów nie
jest konieczne.  W przypadku  skór garbowania chromowego brzegi cięte do kantu wymagają
barwienia.  Zwykle    stosuje  się  do  tego  celu  farb  kryjących  jakimi  skóry  zostały  pokryte
w garbarni. Brzegi elementu barwi się ręcznie za pomocą pędzla lub przez natrysk elementów
równo ułożonych w stos. Stos należy układać ściśle, aby nie powstały zacieki.

Opalanie – jest jednym ze sposobów wykończenia skór grubszych. Przed opaleniem

krawędzie  elementu  należy  stępić.  Opalanie  wykonuje  się  na  maszynie  zwanej  opalarką.
Istota  opalania  polega  na  tym,  że  skóra  pod  wpływem  temperatury  kurczy  się,  a  przy
jednoczesnym  usunięci  wilgoci  ścieniony  brzeg  staje  się  podatny  na  przegięcie.  Właściwe
opalenie brzegu do złudzenia przypomina brzegi zawinięte.

Frezowanie – obróbka polegająca na wyrównywaniu brzegów elementów. Istota

frezowania polega na oddzieleniu materiału w kształcie strużyn, które zmieniają swój
przekrój od minimum do maksimum lub odwrotnie w zależności od zastosowania. Metoda ta
nie jest dominującą wśród metod wykończania brzegów w kaletnictwie .

Polerowanie brzegów – ma na celu podniesienie estetyki wyrobu oraz zabezpieczenie

przed wilgocią. Stosuje się przy brzegach ciętych do kantu z grubszych skór naturalnych. Na
powierzchnię  brzegu  nanosi się odpowiednio dobrany środek, np. wosk, a następnie poleruje
się  na  szczotkarce  z  włosia.  Wosk  może  być  również  nanoszony  przy  użyciu  specjalnych
szczotek  nawoskowanych,  które  wcierają  go,  a  następnie  poleruje  się  szczotką  z  włosia.
Metoda ta nie znajduje większego zastosowania.

Zawijanie – czynność ta jest skomplikowana, nie tylko z uwagi na warunki techniczno-

produkcyjne, lecz i przez różnorodne właściwości materiałów i substancji klejowych.

W kaletnictwie stosuje się:

−

zawijanie ręczne,

−

zawijanie maszynowe.
Zawijanie może być:

−

niewidoczne (kryte) – zawinięte brzegi w następnych fazach obróbki będą zakryte inną
częścią wyrobu najczęściej ciętą do kantu,

−

widoczne (odkryte) - krawędź zawiniętego elementu jest widoczna.

Zawijanie może przebiegać po linii prostej, łamanej lub krzywej (wklęsłej i wypukłej).
W miejscach łuków wklęsłych wykonuje się nacięcia na brzegu elementu.

Ze względu na sposób wykonania zawijanie ręczne dzieli się na:

−

zawijanie bezpośrednie - stosuje się przy skórach grubszych i szerokim brzegu zawijania,
brzegi elementu należy przygotować, tj. ścienić go, nanieść klej i następnie zawinąć, po
zawinięciu brzeg należy lekko zaklepać,

−

zawijanie pośrednie (na wzornik) – stosuje się przy elementach ze skór cienkich

i  delikatnych  o  wąskim  do  zawinięcia  brzegu,  na  przygotowany  element  (ścieniony)
nakłada  się  wzornik  z  cienkiej  blachy  cynkowej,  następnie  na  brzeg  nanosi  się  klej
i zawija kostką na wzornik, po zawinięciu sprawdza się szerokość zawiniętego brzegu,
wyrównuje  go,  a następnie  wzornik  lekko  się  podnosi  i  wyjmuje,  a  brzegi  doklepuje
się młoteczkiem. Po zawinięciu brzegi w miarę potrzeby, wyrównuje się nożykiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do zawijania brzegów służy maszyna zwana zawijarką. Maszyna nanosi klej na brzeg

elementu, nacina go na krzywiznach, zawija i oklepuje.

Przy zawijaniu obowiązują następujące wymagania technologiczne:

−

szerokość zawijania brzegów zależy od grubości materiału i konstrukcji wyrobu,
wymagania te określa każdorazowo dokumentacja technologiczna,

−

szerokości zawinięcia brzegów elementów skórzanych muszą być uwzględnione już
podczas rozkroju,

−

powlekanie klejem brzegów przeznaczonych do zawijania powinno być równomierne
i niezbyt obfite, aby klej po dociśnięciu materiału nie wydostawał się spod zawinięcia,

−

po zawinięciu, bez względu na kształt konturów, na materiale nie mogą występować
fałdy, zmarszczki, rozdarcia itp.,

−

zewnętrzne brzegi zawinięcia powinny być równo obcięte na wymaganą szerokość.
Parametry zawijania dobierane w zależności od rodzaju wyrobu i konstrukcji

poszczególnych części zawarte są w literaturze fachowej bądź instrukcjach wykonania.
Przykładowe szerokości zawinięć w gotowym wyrobie podano w tabeli 1.

Tabela 1. Szerokości zawinięcia w gotowych wyrobach ze skóry w mm [24,s.75].

Wyroby

Rodzaje

zawijania

części

składowych

wyrobu

Teczka

męska

zwykła

Teczka

męska

bankowa

Torebka

damska z

zamkiem

Torebka

damska

kopertowa

Portfele

podwójne

składane

Portmonetka

męska

Zawijanie

korpusu dokoła

bez tektury

4,5-5

Zawijanie

przegródki

4,5-5

5-7

4-5

4,0-4,5

4-5

Zawijanie

brzegu górnego

przedniej

ścianki na

tekturze

4,5-5

5-7

4,5-5

4-5

To samo bez

tektury

4,5-5

4-5

Zawijanie

górnej części

mieszka

4-5

4-4,5

Zawijanie na

mieszek z

tekturą

7-8

5-6

4-5

To samo bez

tektury

4-5

Zawijanie

kieszeni i

półkieszonek

7-8

5-6

4,5-5

4,5

Zawijanie klap

4,5-5

5-7

5-6

4-5

Zawijanie

klapek

4,5-5

5-7

4-5

4-4,5

Przegródka na

puderniczkę

4-5

Lamowanie – jest to wzmocnienie zszytych brzegów wyrobu, zabezpieczenie ich przed

strzępieniem oraz w przypadku lamowania widocznego, nadanie wyrobowi estetycznego
wyglądu. Rozróżniamy lamowanie zwykłe i ozdobne (tzw. francuskie).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Lamowanie brzegów zwykłe polega na łączeniu i naszyciu na brzeg elementów paska

materiału (lamówki). Lamówkę składa się na pół wzdłuż długości i zawija nią brzegi
elementów, a następnie zszywa jednym rzędem ściegów zwartych.

Rys. 19. Lamowanie brzegów lamówką zwykłą [2, s. 124]

Lamowanie ozdobne – brzegi elementów i lamówkę składa się stronami zewnętrznymi do

siebie, przeszywa jednym rzędem ściegów zwartych, następnie odwraca i ponownie
przeszywa takim samym rzędem ściegów.

Rys. 20. Naszywanie lamówki ozdobnej [2, s. 126]

Wykończanie metodą Duolastic – stosowane jest w przypadku stosowania skór

grubszych.  Brzeg  elementu  rozdwaja  się  na  nacinarce  (poziome  nacięcie  do  głębokości
30mm  i  10mm  na  krzywiznach).  Następnie  zewnętrzną  cześć  brzegów  zawija  się,  zaś
wewnętrzną obcina   przy obszywaniu. Tak wykończony  brzeg sprawia wrażenie, że element
ma  podszewkę.  W  rozdwojony  brzeg  można  wszyć,  np.  zamek  błyskawiczny  lub  bizę
uzyskując ciekawy efekt wzorniczy.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz metody wykończania brzegów?
2.  Jak przebiega wykończanie przez barwienie?
3.  W stosunku do jakich skór stosujemy opalanie?
4.  Jakimi technikami wykonujemy zawijanie?
5.  Jakie znasz rodzaje zawijania ręcznego?
6.  Dlaczego  w  miejscach  wklęsłych  krzywizn  brzegi  przed  zawijaniem  powinny  być

nacięte?

7.  Jakie wymagania technologiczne obowiązują przy zawijaniu?
8.  Od czego zależą parametry zawijania?
9.  Jakie znasz rodzaje lamowania?
10.  Jak wykonujemy lamowanie zwykle?
11.  Jak przebiega lamowanie ozdobne?
12.  Do jakich skór stosujemy wykończanie metodę Duolastic?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj przedstawione metody wykończania brzegów w wyrobach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat metod wykończania

brzegów,

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  dokonać obserwacji przedstawionych metod wykończania brzegów w wyrobach,
4)  nadać właściwe nazwy przedstawionym metodom wykończenia brzegów,
5)  zapisać na paskach samoprzylepnych nazwy metod wykończania,
6)  przykleić samoprzylepny pasek z właściwą nazwą wykończenia brzegu do wyrobu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  kolekcja wyrobów o różnych metodach wykończenia brzegów,
–  samoprzylepne papierowe paski,
–  przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj lamowania brzegów lamówką zwykłą, uprzednio zszytych elementów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat lamowania,
2)   zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  dobrać lamówkę,
4)  dobrać i przygotować maszynę do lamowania zwykłego,
5)  wykonać lamowanie brzegów,
6)  zaprezentować wykonaną pracę,
7)  ocenić poprawność wykonania ćwiczenia,
8)  zapisać wnioski w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  zszyte dowolne dwa elementy,
–  lamówki z różnych materiałów i o różnej szerokości,
–  maszyny szyjące wraz z oprzyrządowaniem,
–  literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj wykończania brzegów paska męskiego ze skóry czarnej garbowania

chromowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat metod wykończania

brzegów,

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  dokonać oględzin wyciętego paska, zwracając szczególną uwagę na przekrój skóry,
4)  zaproponować metodę wykończenia brzegów,
5)  wykończyć brzegi paska  zaproponowaną metodą,
6)  zaprezentować wykończone brzegi i uzasadnić dobór metody,
7)  ocenić wykonane prace,
8)   zapisać wnioski w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  pasek ze skóry garbowania chromowego o brzegach niewykończonych,
–  zestaw materiałów, środków, narzędzi i maszyn do wykończania brzegów elementów,
–  literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 4

Dokonaj zawijania bezpośredniego brzegów elementu ze skóry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat metod wykończania

brzegów przez zawijanie,

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) dokonać zawinięcia brzegu w następującej kolejności:

−

nanieść klej na brzegi elementu,

−

zawinąć brzegi kostką,

−

zaklepać zawinięty brzeg,

−

dokonać oceny zawiniętego brzegu,

4) zapisać wnioski i uwagi w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  elementy wyrobu kaletniczego ze skóry,
–  klej,
–  pędzel do nanoszenia kleju,
–  kostka,
–  młotek cholewkarski,
–  płytka marmurowa,
–  literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować metody wykończenia brzegów w wyrobach?

scharakteryzować rodzaje lamowania ?

scharakteryzować i wykonać opalanie brzegów?

scharakteryzować i wykonać zawijanie ręczne, i maszynowe?

dobrać parametry zawijania?

dokonać lamowania zwykłego?

dokonać lamowania francuskiego?

wszyć zamek błyskawiczny z jednoczesnym wykończeniem
brzegu metodą Duolastic?

scharakteryzować i wykonać barwienie brzegów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Okuwanie wyrobów kaletniczych

4.3.1. Materiał nauczania

Okuwanie polega na trwałym umocowaniu części metalowych na elementach wyrobu

lub na gotowym wyrobie. W wyrobach kaletniczych okucia stosuje się :

−

ze względów konstrukcyjnych jako wzmocnienie,

−

do połączenia ze sobą określonych części składowych,

−

jako ochronę wyrobu przed przedwczesnym zużyciem,

−

ze względów estetycznych w celu upiększenia wyrobu,

−

jako zamknięcie wyrobu.

Do okuwania zalicza się montaż zamków błyskawicznych, mimo, że nie są one zaliczane

do okuć.

Rys. 21. Przykładowe rodzaje okuć [2. s. 135]:

a – szyna do teczki, b – antabki, c – zawias do walizy,

d – nit typu zbitka, e – półkółko.

Pod względem jakości i wyglądu okucia można podzielić na dwa rodzaje:

−

okucia białe bez połysku (srebrne lub platerowe), białe z połyskiem (niklowane lub

chromowane),

−

okucia imitujące złoto (złocone lub powlekane mosiądzem).

Przy doborze okuć należy zwracać uwagę nie tylko na odpowiedni ich wygląd i jakość,

ale również na ich kształt. Przy wyrobach luksusowych okucia powinny być wysokiej jakości
i bardzo efektowne, natomiast przy wyrobach z tańszych surowców należy stosować okucia
estetyczne, ale skromniejsze. Jeżeli okucie pełni funkcję konstrukcyjną szczególną uwagę
należy zwrócić na jego wytrzymałość.

Montaż okuć

Okucia przymocowuje się do wyrobu ręcznie lub maszynowo.

W zależności od konstrukcji wyrobu, okucia łączy się z wyrobem w czasie montażu jego
poszczególnych części lub w końcowej fazie obróbki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W zależności od konstrukcji okuć i wyrobu, okucia przymocowuje się przez:

−

nitowanie,

−

zaciskanie,

−

przyszycie,

−

rozginanie.
Nitowanie ( rys.22) odbywa się w czasie montowania wyrobu lub w czasie wykończenia.

Do nitowania używa się nitów zwykłych lub nitów – zbitek. Niezbędne narzędzia przy
nitowaniu ręcznym to: kowadełko, płyta stalowa, płytka ołowiana, szczypce do obcinania
nitów lub gwoździ, dziurkacze, młotki do rozklepywania nitów, nagłowniak.

Rys. 22. Nity w elementach wyrobu [9. s. 111]:

a-za długi nit, b- nit obcięty, c-formowanie łepka półokrągłe, d-formowanie łepka płaskie.

Typowym przykładem montażu okuć przez zaciskanie jest montaż zamknięć oprawek,

narożników i ozdobnych uchwytów. Przy zakładaniu tego rodzaju okuć używa się
specjalnych szczypców do rozwierania i zaciskania, łopatek do wsuwania brzegów wyrobu,
cęgi.

Rys. 23. Zamknięcie metalowe proste zaciskane na brzegach [2. s.140]:

a, b, c- o profilu płaskim, d- o profilach okrągłych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy mocowaniu okuć przez rozginanie zaczepów występują następujące czynności:

−

wykonanie otworów w elemencie,

−

włożenie zaczepów okucia w otwory,

−

założenie podkładki,

−

rozgięcie zaczepów.

Rys. 32. Montaż okuć przez rozginanie.

Za pomocą szycia ręcznego można przymocować do wyrobu sprzączki, półkółka, ramki,

kółka, zaś za pomocą szycia maszynowego zamki błyskawiczne. Z techniką szycia
maszynowego i ręcznego zostałeś zapoznany w jednostce modułowej 744[01].Z3.01
„Wykonywanie montażu wyrobów”.

Czynności okuwania można wykonywać ręcznie przy pomocy prostych narzędzi takich

jak wycinaki na dziurki (rys.33), młotki (rys. 34) i nagłowniki do wyrównywania główek
nitów po ich rozklepaniu (rys. 35).

Rys. 33. Wycinaki na dziurki[2, s. 24]

a) o okrągłym przekroju ostrza, b) o przekroju eliptycznym, c) kleszcze z wmontowanymi wycinakami.

Rys. 34. Młotki [ 2, s.25]:

a) do nitowania, b) do rozklepywania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 35. Nagłowniak [ 3, s.25]

Nitowanie i zakładanie nap można wykonać stosując specjalne przyrządy takie jak prasy

do nitów lub nap (rys. 36).

Rys. 36. Napownica [18]

Stosowane mogą być również urządzenia pneumatyczne, które w zależności od

zastosowanego oprzyrządowania mogą rozgniatać oczka, dziurkować, zaginać klamry
(rys. 37).

Rys. 37. Rozgniatacz [19]

Wszywanie zamków błyskawicznych.

Wszywanie zamka błyskawicznego w element przedstawia rysunek 38:

−

w miejscu przeznaczonym na wszycie zamka rysuje się prostokąt o długości i szerokości
zamka,

−

materiał w ramach prostokąta przecina się,

−

brzegi przecięć zawija się,

−

do zawiniętych brzegów przykleja się zamek błyskawiczny.
Po wykonaniu wymienionych czynności następuje wszycie zamka po obwodzie
prostokąta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 38. Wszywanie zamka błyskawicznego [2. s. 137]

Wszelkie czynności związane z montażem wyrobów należy wykonywać zgodnie z kartą

technologiczną wyrobu dokumentacji technicznej, która została omówiona w jednostce
modułowej 744[01].Z2.04 „Prowadzenie dokumentacji technologicznej”.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Na czym polega czynność okuwania?
2.  Jakie znasz rodzaje okuć?
3.  Jakie znasz sposoby montażu okuć?
4.  Jakie znasz narzędzia i przyrządy stosowane do okuwania?
5.  Jak przebiega montaż okuć przy użyciu nitów?
6.  Jak wszywamy zamki błyskawiczne?
7.  Jak przebiega montaż okuć przez rozginanie?
8.  Jak przebiega montaż okuć przez zaciskanie?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj i nazwij przedstawione narzędzia stosowane przy okuwaniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat okuwania,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  dokonać obserwacji przedstawionych narzędzi do okuwania,
4)  nadać właściwe nazwy przedstawionym narzędziom,
5)  zapisać na paskach samoprzylepnych nazwy narzędzi,
6)  przykleić samoprzylepne paski z właściwą nazwą na poszczególnych narzędziach.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  kolekcja narzędzi do okuwania,
–  samoprzylepne papierowe paski,
–  przybory do pisania,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj montażu sprzączki w pasku stosując metodę nitowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat nitowania,
2) stosować instrukcję bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie gdzie

będzie realizowane ćwiczenie,

3)  założyć odzież ochronną,
4)  zapoznać się z zasadami i instrukcją bezpiecznej pracy na stanowisku,
5)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
6)  wykonać otwory w pasku,
7)  założyć sprzączkę,
8)  przeprowadzić nit przez otwory,
9)  rozklepać i ukształtować nit.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

płytka ołowiana,

−

płytka stalowa,

−

dziurkacz,

−

wycinak,

−

nagłowniak,

−

młotek,

−

nity,

−

stół roboczy,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Dokonaj montażu narożników przez zaciskanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat montażu okuć przez

zaciskanie,

2) stosować instrukcję bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie gdzie

będzie realizowane ćwiczenie,

3)  założyć odzież ochroną,
4)  zapoznać się z zasadami i instrukcją bezpiecznej pracy na stanowisku,
5)  zorganizować stanowisko pracy,
6)  dobrać narzędzia,
7)  umieścić brzeg wyrobu w narożniku za pomocą łopatki,
8)  wyrównać powstałe fałdki i zmarszczki,
9)  zacisnąć brzegi narożnika.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół roboczy,

−

łopatka do montażu narożników,

−

szczypce,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Dokonaj montaż pukli przez rozginanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat montażu okuć przez

rozginanie,

2) stosować instrukcję bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie gdzie

będzie realizowane ćwiczenie, założyć odzież ochroną,

3)  zapoznać się z zasadami i instrukcją bezpiecznej pracy na stanowisku,
4)  zorganizować stanowisko pracy,
5)  dobrać narzędzia,
6)  zaznaczyć miejsca montażu pukli,
7)  wykonać otwory,
8)  przełożyć przez otwory zaczepy,
9)  założyć podkładkę,
10)  rozgiąć na podkładce zaczepy pukla.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół roboczy,

−

linijka,

−

ołówek,

−

pukle,

−

dziurkacz,

−

podkładka,

−

młotek,

−

płytka do wycinania otworów,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Dokonaj montażu zamka błyskawicznego bezpośrednio do grzbietu torby gospodarczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat montażu zamków

błyskawicznych,

2) stosować instrukcję bezpieczeństwa i higieny pracy w warsztatach lub w zakładzie gdzie

będzie realizowane ćwiczenie,

3)  założyć odzież ochroną,
4)  zapoznać się z zasadami i instrukcją bezpiecznej pracy na stanowisku,
5)  zorganizować stanowisko pracy,
6)  dobrać narzędzia,
7)  zawinąć górny brzeg wyrobu stosując klej pomocniczy,
8)  nanieść klej pomocniczy na zawinięte brzegi wyrobu,
9)  przykleić zamek błyskawiczny,
10)  wszyć zamek błyskawiczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stół roboczy,

−

klej kauczukowy,

−

pędzel,

−

młoteczek,

−

dygestorium,

−

zamek błyskawiczny,

−

maszyna szyjąca leworamienna,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

określić cel stosowania okuć w wyrobach kaletniczy?

dokonać podziału i scharakteryzować okucia?

rozróżnić i scharakteryzować narzędzia i przyrządy do
okuwania?

scharakteryzować metody montażu okuć?

dobrać narzędzia do okuwania?

wykonać okuwanie elementów dowolnie wybraną metodą?

wszyć zamek błyskawiczny?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Wykończanie wyrobów kaletniczych

4.4.1. Materiał nauczania

Wykończanie jako ostatni etap procesu produkcji wyrobów kaletniczych wpływa na jego

końcowy efekt. Do wykończania wyrobów kaletniczych stosuje się woski, środki
nabłyszczające i apretury. Oprócz tego stosuje się farby do barwienia brzegów i retuszowania
oraz środki zmywające.

Z podziałem i charakterystyką środków wykończalniczych zostałeś zapoznany

w jednostce modułowej 744[01].Z1.04 „Stosowanie materiałów pomocniczych do produkcji
wyrobów kaletniczych”

Nabłyszczanie powierzchni – jeżeli przecieranie powierzchni wyrobu czystą flanelą nie
wystarczy, odtworzenie naturalnego połysku uzyskujemy przez nabłyszczanie. Do
nabłyszczania stosuje się odpowiednio dobrane apretury.

Apreturowania możemy dokonać ręcznie przy użyciu gąbki naturalnej o drobnych

porach.  Apreturowanie  mechaniczne  jest  wykonywane  pistoletem,  który  pod  ciśnieniem
sprężonego  powietrza  rozpyla  apreturę  i  nanosi  ją  na  powierzchnię  wyrobu.  Apreturowanie
mechaniczne nie może być stosowane  w przypadku wyrobów z okuciami.
Wykończanie  wyrobów  ze  skór  welurowych  i  nubukowych  -–    w  przypadku  uszkodzeń
tych skór stosuje się pudry retuszerskie, czyli sproszkowane pigmenty. Służą one przeważnie
do wyrównywania różnic odcieni między elementami. Przed ich zastosowaniem powierzchnię
należy dokładnie oczyścić szczotką.
Drobne  uszkodzenia  skóry  –  powstałe,  np.  przy  nitowaniu  czy  montażu  okuć  możemy
zatuszować barwnymi ołówkami woskowymi.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie mamy sposoby wykończania powierzchni wyrobów?
2.  Jak możemy przeprowadzić apreturowanie?
3.  Jak możemy wyrównać różnice odcieni w wyrobach ze skór welurowych i nubukowych?
4.  Jak retuszujemy drobne uszkodzenia?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj retuszowania drobnych uszkodzeń powstałych na skórze licowej przy montażu

zamka na elemencie wyrobu kaletniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat retuszowania,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  dobrać  ołówek do retuszowania zgodnie z barwą skóry,
4)  zretuszować uszkodzenie,
5)  zapisać obserwacje w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

uszkodzony element skórzany z zamontowanym zamkiem,

–

kolorowe ołówki do retuszowania,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Dokonaj apreturowania ręcznego wyrobu kaletniczego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych wiadomości na temat apreturowania,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  zidentyfikować rodzaj skóry w wyrobie kaletniczym,
4)  dobrać  apreturę  zgodnie z rodzajem wykończenia skóry,
5)  wykonać apreturowanie,
6)  zapisać obserwacje w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

wyrób kaletniczy ze skóry,

–

zestaw apretur,

–

narzędzia do apreturowania,

–

przybory do pisania,

–

zeszyt,

–

literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować sposoby wykończania wyrobów?

opisać i scharakteryzować sposoby apreturowania wyrobów
kaletniczych ?

uzasadnić dlaczego wyroby zaopatrzone w okucia nie można
apreturować mechanicznie?

wyjaśnić celowość i zasady wyrównywania odcieni w skórach
welurowych i nubukowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  dotyczących  zdobienia  i  wykończania  wyrobów  skórzanych.

Wszystkie zadania są zadaniami wielokrotnego wyboru.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

–

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Odpowiedzi udzielaj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję

z wykonanego zadania.

7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do wytłaczania rysunku sztucznego lica na elementach wyrobu należy zastosować

a)  perforowarkę.
b)  krążkowarkę.
c)  wycinarkę.
d)  deseniarkę.

2. Brzegi połączonych ścianek korpusu plecaka turystycznego wykonanego z tkaniny

impregnowanej, w celu wzmocnienia połączeń i nadania estetycznego wyglądu,
dodatkowo wykończono przez

a)  lamowanie francuskie.
b)  barwienie.
c)  opalanie.
d)  perforowanie.

3. Na rysunku obok przedstawiono jedną z metod wykończania brzegów elementów za

pomocą wąskiego paska złożonego w kształcie litery U. Ten sposób wykończania
uzyskano stosując

a)  zawijanie brzegu.
b)  ścienianie brzeg.
c)  lamowanie zwykle.
d)  kiedrowanie.

4. Brzeg klapy torebki damskiej ukazany na schemacie obok poddano wykończeniu przez

zawijanie. Jest to rodzaj zawijania

a)  krytego.
b)  odkrytego.
c)  bezpośredniego.
d)  pośredniego.

5. W wyrobach z grubszych skór, brzegi elementów ciętych do kantu wykończa się przez

a)  apreturowanie.
b)  barwienie.
c)  zawijanie na wzornik.
d)  wypustkowanie.

6. Narzędzie przedstawione na rysunku to

a)  tłoczarka ręczna.
b)  zgrzewarka ręczna.
c)  spawarka ultradźwiękowa.
d)  liniarka ręczna elektryczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Do wyciskania na brzegach wyrobu trwałych linii służą

a)  tłoczarki.
b)  liniarki.
c)  nagłowniaki.
d)  żłobniki.

8. Cęgi płaskie przedstawione na rysunku służą do

a)  rozszerzania antabek.
b)  rozszerzania zamków ramkowych.
c)  zaciskania antabek.
d)  zaciskania zamków ramkowych.

9. Narożniki w wyrobach kaletniczych montuje się przez

a)  zaciskanie.
b)  rozginanie.
c)  szycie ręczne.
d)  szycie maszynowe.

10. W procesie wytwarzania wyrobów skórzanych ich licowe płaszczyzny mogą ulec

zmatowieniu. Jeżeli przecieranie czystą flanelą nie wystarczy do odtworzenia naturalnego
połysku, powierzchnię wyrobu wykończa się stosując

a)  barwienie.
b)  czyszczenie i barwienie.
c)  apreturowanie.
d)  pastowanie i barwienie.

11. W wyrobach kaletniczych marszczenie nicią stosuje się w stosunku do elementów

z materiałów

a)  cienkich.
b)  grubych.
c)  grubych i sprężystych.
d)  grubych i sztywnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Barwne woskowe ołówki stosuje się do tuszowania

a)  pofałdowanego lica skóry.
b)  przekrojów skóry.
c)  drobnych uszkodzeń lica skóry.
d)  wiotkości skóry.

13. Do wyrównywania różnic odcieni między elementami ze skór welurowych i nubukowych

stosuje się

a)  apretury.
b)  pudry retuszerskie.
c)  farby kazeinowych.
d)  farby lakierowane.

14. Perforowanie jest to

a)  wytłaczanie na licu skóry dowolnego wzoru.
b)  wycinanie dziurek różnego kształtu i wielkości tworzących ozdobny wzór.
c)  oznaczanie miejsc naszycia aplikacji.
d)  wykończenie brzegu farbą.

15. W zdobieniu wyrobów kaletniczych techniką stemplowania tamponowego stosuje się

tampony o różnych stopniach twardości. Do drukowania większych pism i płaszczyzn
stosuje się tampony

a)  twarde.
b)  średniotwarde.
c)  miękkie.
d)  średniomiękkie.

16. Do wykonania zdobienia metodą druku sitowego niezbędnie potrzeba m.in.

a)  noża i dziurkacza.
b)  ramy z sitem i ścierakiem.
c)  młotka.
d)  kostki.

17. Jedną z metod wykończania brzegów jest opalanie. Metodę tę stosuje się w przypadku

elementów

a)  z tkanin.
b)  ze skór cienkich.
c)  ze skór grubych.
d)  z tworzyw skóropodobnych.

18. Do deseniowania wykrojonych elementów zastosujemy

a)  nożyce stołowe.
b)  gilotynę.
c)  matrycę.
d)  sito.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Zdobienie i wykończanie wyrobów kaletniczych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punktacja

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Brzozowski Cz., Kałuża B., Kosior Z.: Technologie kierunek skórzany. Podstawowe

studium zawodowe, WSiP, Warszawa 1993

2.  Christ J. W.: Kaletnictwo – Podręcznik technologii dla ZSZ. WSiP, Warszawa 1991
3.  Encyklopedia techniki. Przemysł lekki. WTN, Warszawa 1986
4.  Epsztejn M.: Rękawicznictwo. WPLiS, Warszawa1960
5.  Grabkowski  M.:  Obuwnictwo  Podręcznik  dla  zasadniczej  szkoły  zawodowej.  WSiP,

Warszawa 1992

6.  Hansen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1998
7.  Instrukcje obsługi i konserwacji maszyn i urządzeń
8.  Moda skórzana – kwartalnik Wyd. TWiL Warszawa
9.  Napora S.: Galanteria ze skóry i tworzyw sztucznych. WPLiS, Warszawa 1962
10.  Napora S.: Technologia galanterii skórzanej. WPLiS, 1957
11.  Odzież – miesięcznik Wyd. SIGMA NOT. Warszawa
12.  Persz

T.:

Materiałoznawstwo

dla

zasadniczych

szkół

zawodowych.

WSiP,

Warszawa 1997

13.  Rerutkiewicz J., Tobiszewski A.: Rymarstwo. WPLiS, Warszawa 1956
14.  Przegląd Skórzany – miesięcznik, egzemplarze archiwalne, Wyd. Skórimpex, Łódź
15.  Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
16.  http://www.optimasz.com.pl/index.php?op=20
17.  http://www.nikta.pl/foto_maszyny/49rozgniatacz.jpg