Spistreści

WstępdoKsięgiMicheasza

.4

Mi1

.6

Tytuł

6

SĄDNADIZRAELEM

..7

WyrokBożynaSamarię

.7

LamentacjaProroka

.9

Mi2

.12

Lichwamożnychiuciskubogich

.12

ZapowiedźkaryBożejzauciskludu

.13

ProtestmożnychiodpowiedźProroka

.14

Powrótzniewoli

16

Mi3

.17

Nadużyciawśródkastyrządzącej

17

Nadużyciawśródproroków

..18

Nieprawośćprzywódcówludu

.19

Mi4

.20

NADZIEJEMESJAŃSKIE

.20

PanowanieBoganaSyjonie

.20

PowrótwygnańcówdokrólestwaBożego

.21

Groźbaniewoliiobietnicauwolnienia

.22

WizjaoblężeniaiuwolnienieJerozolimy

.23

Mi5

.24

MesjasziJegokrólestwo

.24

Triumfykrólestwamesjańskiego

.26

Fałszyweśrodkipomyślnościbędązniszczone

.27

Mi6

.28

DROGADOZBAWIENIA

..28

SkargaPańskawytoczonaludowi

28

Istotaprawdziwejreligii

30

Zachłannośćmożnychbędzieukarana

.31

Mi7

.33

Powszechnanieprawośćwśródludzi

33

ZawstydzeniewrogówSyjonu

.35

OdbudowaIzraela

.36

ModlitwaopomocBożą

.37

Prośbaoponiżenienieprzyjaciół

38

Prośbaoprzebaczenie

.39

KsięgaMicheasza

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WstępdoKsięgiMicheasza

NazwaksięgiwWulgaciebrzmi:"ProroctwoMicheasza"(Prophetia

Michaeae).WBibliihebr.iLXXnazywasiępoprostu"Micheasz",odimienia
Proroka.Micheasz(hebr.MikalubMikaja[h]znaczy:"KtojestjakJahwe?"),
jedenzdwunastuprorokówmniejszych(różnyodMikajehu,synaJimliz1Krl
rozdz.22[->1Krl22,1]),prorokowałwspółcześniezIzajaszem.Takjakjego
poprzednikAmos,żywiłongłębokieprzeświadczenieoswoimpowołaniu
prorockim(Mi3,8).

Oprócznagłówka(Mi1,1),zawierającegoinformacjeoprzedmiocie

proroctwa(wizjaoSamariiiJeruzalem),ocharakterzereligijnymorędzia(słowo
Jahwe),opochodzeniuProroka(MoreszetwokolicyGatwSzefeli)ioczasie
jegodziałalności(zaJotama:739-736,Achaza:734-728iEzechiasza:728-699),
księgadzielisięnatrzyczęści:I.SądnadIzraelem(rozdz.1-3[->Mi1,1]);II.
Nadziejemesjańskie(rozdz.4-5[->Mi4,1]);III.Drogadozbawienia(rozdz.6-7
[->Mi6,1]).Prorokjednakniezawszetrzymasiętylkojednegozagadnienia.I
taknp.częśćpierwsza,gdziesąniemalsamegroźbyiwyrocznie,zawiera
równieżjednąobietnicę(Mi2,12n);częśćdruga-nadziejemesjańskie
przeplatanegroźbami(Mi4,9n;Mi5,9-14),awczęścitrzeciejProrokpowraca
dozagadnieńporuszonychpoprzednioiwiążejewcelachdydaktycznych,
nadającimpostaćdramatycznegodialogu.

KsięgaMicheaszawnosiważneszczegółydohistoriiobjawienia:o

pochodzeniuinaturzeMesjasza(Mi5,1.3n),oJegoMatce(Mi5,2),o
oczyszczonejReszcie(Mi2,12;Mi5,6n),oprzyszłymkrólestwiemesjańskim
(Mi4,1-4;Mi5,1-14).Wteologiizostałapodkreślonaszczególniewszechmoci
sprawiedliwośćBoża(wpływAmosa)orazmiłośćBoża,domagającasię
wzajemnościnamocyprzymierzasynajskiego(wpływOzeasza).

MowyMicheaszabyłyspisaneprawdopodobniejeszczezażyciaProroka,ale

ichdzisiejszyukładpochodzizapewneodpóźniejszegoredaktoraksięgi(możez
czasówniewolibabilońskiej),któryusiłowałzłagodzićgroźbyiwtymcelu
zestawiłjezobietnicami,jaknp.gdyruinieSyjonu(Mi3,12)bezpośrednio
przeciwstawiawywyższenieSyjonu(Mi4,1nn).Jakiśinnyautorpowygnaniu
babilońskimnapisałdodatekliturgiczny(Mi7,19n),atakżepróbował
dostosowaćniektóreprzepowiedniedonowych,zmienionychwarunkówjużpo
ichwypełnieniu.ZapewneodniegopochodziwzmiankaoBabilonie(Mi4,10)i
oodbudowiemurówobronnych(Mi7,11),amożenaweticałyobrazprzyszłej,
odnowionejJerozolimy(Mi7,8-17).

WKsiędzeMecheaszaprzeważająmowyzawierającegroźbyiobietnicew

styluprorockim.Jednakniektórefragmentyzewzględunaswojątreśći
specjalnąformępoetyckąmożnazaliczyćdoodrębnychutworówliterackich,np.
Mi1,2nntohymnwysławiającypotęgęimajestatBoga,Mi1,8-16lamentacja,
Mi6,6nnpoematdydaktyczny,Mi7,7-20kilkakrótkichpsalmów,Mi3,8iMi
7,7dwapoetyckiewyznaniawiary.Motywemczęstosiępowtarzającymjestsąd
Bożynadgrzesznikami,któregopowagęProrokpodnosizapomocąopisów
teofanijnych.Innyważnymotywtonadzieja,którąProrokożywiaprzez
dalekosiężneobietnice,porywającemetaforylubwizjeszczęśliwszychczasów.

SłownictwoistylMicheaszaodpowiadająśrodowiskuwiejskiemu,wjakim

sięwychował:obrazowaiprostafrazeologia,wyrażeniakonkretne,żyweopisy,
gwałtownezmiany,śmiałewypowiedzipołączonezjasnościąwizjiigłębokim
uczuciemnawetwtedy,gdyobfitująwparonomazje.Tecechystylu
najwyraźniejwystępująwczęściI,wczęścizaśIIiIIIzewzględunazmienione
warunkiinaturęprzepowiedni,stylnietracącniczeswegopiękna,stajesię
spokojniejszyiobfitujewrefleksje.

KontynuującmisjęAmosaiOzeasza,Micheaszwystępujewobronie

sprawiedliwościijednościbraterskiejwnarodzie,którezostałyzłamaneprzez
niesprawiedliwyustrójspołeczny,faworyzującybogaczyiklasęrządzącą.By
nakłonićnaróddopoprawyipokuty,ProrokgrozistrasznymikaramiBożymi,
jakniewola(Mi1,16),zniszczenieJerozolimyiświątyni(Mi3,12).Pewne
oznakipokutyProrokzapewneoglądałjeszczezaswegożycia(por.Jr26,18n),
alewwidzeniuprorockimobejmowałonczasybardziejodległe,wktórych
prawdziwapokutaoczyścinaródwybrany(Mi7,7nn).TakiemuIzraelowi,
ocalałejioczyszczonejReszcie,przepowiadaMicheaszszczęśliweczasy
królestwamesjańskiego(Mi4,1-4,7).PóźniejprzepowiedniętęProrokbardziej
skonkretyzujezapowiadając,żewładcąkrólestwamesjańskiegobędziespecjalny
wysłannikBoży,którywyjdziezBetlejem(Mi5,1.3).Naprzyjęcietego
królestwaIzraelicimusząsięprzygotowaćprzezcałkowitąodmianęserc,bo
istotąnowejekonomiizbawieniabędąniezewnętrzneformyreligijne,lecz
wewnętrznedążenieczłowiekadopełnieniasprawiedliwości,miłosierdziai
miłościorazpokornegoobcowaniazBogiem(Mi6,6nn).

WpływMicheaszabyłdługotrwały.WstolatponimwspółcześniJeremiasza

znająicytująjegoproroctwooJerozolimie(Jr26,18).TakżeideałResztyi
królestwamesjańskiego,głoszonyprzezMicheasza,musiałwpłynąćnateologię
prorokówzokresuwygnaniababilońskiego(Ezechiela,Deutero-Izajasza,
Daniela),mówiąonibowiemotychrzeczachjakooczymśznanymjuż
słuchaczom.DwatekstyMicheaszastosujeNT:Mi5,1wMt2,6iJ7,42(o
pochodzeniuMesjasza),aMi7,6wMt10,36iŁk12,53(onieprzyjaźniw
rodzinie).PięknaskargaBoża(Mi6,3n)znalazłazastosowaniewliturgii

KościołajużodVIIw.(tzw.ImproperiawWielkimTygodniu).

Mi1

Tytuł

1

SłowoPańskieskierowanedoMicheaszazMoreszetzaczasów

Jotama,AchazaiEzechiasza,królówjudzkich–to,cowidziałw
odniesieniudoSamariiiJeruzalem.

1,1.Moreszet.Położoneok.9,5kmnapółnocnywschódodLakisznaSzefeli,Moreszet(Tellel-Dżudeida,oddaloneok.32kmnapołudniowyzachódodJerozolimy),mogłobyćjednymz

przedmieśćfilistyńskiegomiastaGat(Telles-Safi).PopowstaniukrólestwaDawidapełniłowrazzLakisz,AdullamiMareszarolęufortyfikowanegomiasta(2Krn11,8).Wszystkietemiejscawrazz
„niezliczonymi”wioskamizostałyzniszczoneprzezarmięSennacherybaw701przedChr.

1,1.Chronologia.PonieważredaktorksięgipodałimionakrólówJudy,którzypanowaliwokresiesłużbyprorockiejMicheasza,możnadatowaćzebranywniejmateriałna2.poł.VIIIw.

przedChr.PierwszeproroctwoMicheasza(Mi1,2-7),dotyczącestolicypółnocnegoIzraela,Samarii,zostałowygłoszonenakrótkoprzedzniszczeniemmiastaprzezAsyryjczykóww722przedChr.

SĄDNADIZRAELEM

WyrokBożynaSamarię

2

Słuchajcie,wszystkienarody,wsłuchujsię,ziemio,ito,cocię

napełnia!NiechPanBógprzeciwwambędzieświadkiem,Panz
pałacuswegoświętego!

1,2-7TawyroczniaprzeciwSamarii,wcześniejszaniżzniszczeniemiastaw721r.,zostałanastępnieodniesionadoJerozolimy.
1,2PanBóg.BJ:„Jahwe”,wedługniektórychrkpsówgrec.Teksthebr.:„PanJahwe”.

3

BootoPanwychodzizeswegoprzybytku,zstąpiizdepcze

wyniosłościziemi.

1,3.Deptaćbędziepowyniosłościachziemi.AtmosferamajestatutypowadlateofaniizostałatutajwzmocnionazapomocąobrazuJahwe„wychodzącegozeswegoprzybytku”.Potęgai

mocwyrażonazapomocąobrazu„deptania”pojawiasięczęstowopisachpokonaniawrogów(Pwt33,29;Ps108,14).WtymprzypadkujednakobrazutegoużytodoopisaniapanowaniaBoganad
stworzeniem,któryużywagórniczymkamiennychschodów(Am4,13).WpodobnymobraziepojawiającymsięwugaryckimEposieoBaaluiAnatukazanoszybkie,skoczneruchyboskichposłańców
przemierzającychgóry.Starożytnemiastawznoszonozwyklenawzniesieniachzuwaginanaturalnąobronność,atakżedlatego,żepozwalałotosprawowaćstrategicznąkontrolęnadokolicą.Metafora
deptaniapogórachmówizatemozwycięstwieibezpieczeństwie.

4

StopniejąpodNimgóry,rozdzieląsiędolinyjakwoskprzy

ogniu,jakwodyrozlanepostoku.

5

Wszystkotozpowoduwystępku

JakubaigrzechówdomuJudy.JakiwystępekJakuba?Czynie
Samaria?CzymsąwyżynydomuJudy?CzynieJeruzalem?

1,5wyżynydomuJudy?Zatekstemhebr.BJ:„grzechdomuJudy”,wedługgrec.iTargumu.
1,5.Samaria.SamariazostałazbudowanaprzezOmriego,któryuczyniłjąstolicąPółnocnegoKrólestwaIzraela.Oddaloneook.19,5kmnazachódodpoprzedniejstolicy,Tirsy,miasto

leżałoprzyważnymskrzyżowaniudróg,miałoteżłatwydostępdodolinyJizreelnapółnocy,Sychemnapołudniowymwschodzieorazwybrzeżamorskiegonazachodzie.Znajdowałosięzarazemw
pobliżugłównychszlakówprzebiegającychnazachódodJordanunaliniipółnoc-południe.Podczaspracwykopaliskowychna„akropolu”odkrytoruiny,byćmożepałacuOmriego,atakżefragment
muruoddzielającego„akropol”oddolnegomiasta.Murmiałok.1,5mszerokościizostałzbudowanyznajlepszychznanychwówczasmateriałów(dużychkamiennychblokówustawionychwwykopie,
wrazzgłowicamiirozporami).Achabumocniłfortyfikacje,dodającmurkazamatowyoszerokościponad9m.

6

PrzetouczynięSamariępolemruin,miejscempoduprawę

winnicy;kamieniejejstoczęwdolinęiobnażęjejfundamenty.

1,6.UpadekSamarii.Źródłaasyryjskieopisują„spustoszenie”Samarii(ok.724-721przedChr.),uwagatamożesięjednakodnosićdocałegoobszaru.Pewnearcheologiczneślady

zniszczeniaodnalezionowizraelskimmieścieSychem.JesttozgodneztypowąstrategiąstosowanąprzezAsyryjczyków,polegającąnaniszczeniuziemnajechanegopaństwa,anastępniena
przystępowaniudooblężeniajegogłównegomiasta,odciętegojużodźródełzaopatrzenia.StrategiętęzastosowaliprzeciwkoJerozolimieSennacherybiNabuchodonozorII.Fakt,żeoblężenieSamarii
trwałotrzylatamimoniezrównanychmachinoblężniczych,któreposiadaliAsyryjczycy,wskazuje,żemiastobyłosilnieufortyfikowane.Samariapadław722/721przedChr.ChociażBibliaprzypisuje
zdobycieSamariiSalmanassarowiIII,wrocznikachasyryjskichsukcestenpołączonozpostaciąjegonastępcy,SargonaII.Sargontwierdziłteż,żepoleciłodbudowaćmiasto.

1,6.Kamieniejejstoczęwdolinę.WielkasiłagniewuJahwewywartegonaSamariizostałaporównanadozniszczeniaspowodowanegoprzeztrzęsienieziemi.Ponieważmiastabyłyzwykle

wznoszonenawzgórzach,niszczonoje,staczającwdolinykamienie,zktórychzbudowanomur.

7

Wszystkiejejbożkibędąpotłuczoneicałyjejdorobekwogniu

spalony.Wszystkiejejposągirozbiję,bozzapłatynierządnicysą
nagromadzoneiwzapłatęnierządnicysięobrócą.

1,7dorobek.Chodziozapłatęzaprostytucjęsakralną,związanązkultemSamarii(Am2,7-8;Oz4,14;por.Pwt23,19+).DlaMicheaszacałaSamariajestprostytutką,jakIzraeldlaOzeasza,

Jeremiasza,Ezechiela(por.Oz1,2+).

—sąnagromadzone.Wedługgrec,przekładusyr.iWulgaty.Teksthebr.:„zgromadziła”.
1,7.Darynarzeczświątyni[BT:„zapłatanierządnicy”].Daryskładanenarzeczświątynistanowiłyczęstozapłatęzausługiprostytuteksakralnych(zob.komentarzdoPwt23,17-18).W

darzeprzekazywanosrebroizłoto(późniejmożnabyłoznichprzygotowywaćnoweposągibogów)lubziarnoizwierzęta.Micheaszmożejednak,podobniejaktoczyniłOzeasz(Oz4,10-15),
utożsamiaćbałwochwalstwoznierządem.FałszywykultsprawowanywbałwochwalczychświątyniachstanowiłprzejawniewiernościwobecJahwe.Bożkiczczonewtymprzybytkumiałyzostać
zniszczonewrazzichczcicielami,zaśjegozłupieniedostarczyćzwycięzcombogactwaumożliwiającegokontynuowaniedzieła.

LamentacjaProroka

8

Przetozawodzićbędęilamentować,chodzićbosoinago;jak

szakalebędęzawodziłilamentowałjakstrusie.

1,8-16TalamentacjazapowiadanieszczęściedwunastumiastomnapołudniowymzachodzieJudy,zktórychsiedemjestznanych:Gat,Moreszet-Gat,Saanan,Lakisz,Akzib,Maresza,

Adullam(por.Joz15,33-44).Nazwajednegoznichznikła(w.10),pozostałychczterechzaśnależyszukaćwtymsamymregionie.Sensogólnyjestjasny:najazdspadającynakraj,wktórymsięurodził
prorok,służyjakoostrzeżeniedlaJerozolimy.MusituchodzićonajazdSennacherybanaFilisteęiJudęw701r.

1,8.Będąchodzićbosoinago.NaBliskimWschodzieistniałokilkarytuałówżałobnych.Niektórewymagałyskładaniaofiar,np.opisanenatabliczkachzEbla,innestanowiłyelement

królewskiegokultuzmarłych.Wpewnychprzypadkachczynnościąwykonywanąprzezżałobników(np.wugaryckimeposieKeret)byłnieprzerwanypłaczizawodzenie.Kiedypogrążeniwżałobie
rozdzierali(Lm2,10)lubzdejmowaliszatyiobuwie(porównajproroctwoIzajaszawIz20,2),wyrzekalisięswojejpoprzedniejpozycji,comiałooznaczaćpoddaniesięlosowi(porównajograniczenia
dotyczącesposobówwyrażaniażałobywEz24,17).Wtensposóbprzyznawali,podobniejaktouczyniłHiob,żeprzyszlinaświatnadzy(Hi1,21).

1,8.Szakaleistrusie.Głosywspomnianychzwierzątbyłyczęstosłyszanenapustyniiwmiejscachodludnych(Iz34,13;Jr50,39;„proroctwoBalaama”zDeirAlla).Szakaleistrusie

wydawałyostre,przeszywającedźwięki,któreprzerażałyibudziłymyśliośmierci(zwróćmyuwagę,żepodpostaciąszakalaprzedstawianoegipskiegobogaAnubisabędącegoopiekunemumarłychi
grobowców).

9

Boranajejjestnieuleczalna;ach,dochodziażdoJudy,dosięga

bramymegoludu,ażdoJeruzalem!

1,9rana.BJ:„ciosJahwe”,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„jejrany”.

10

WGat[tego]nieogłaszajcie,wcaleniepłaczcie,wBet-Leafra

tarzajciesięwprochu!

1,10JakwIz10,28-32,równieżtutajuprawiasięgręsłówznazwamidwunastumiast.IstniejealiteracjamiędzyGatitaggîdu,„ogłaszajcie”;międzyBet-Leafraiafar,„proch”;(może

międzySzafiriszofar,„róg”);międzySaananijaceah,„wyszła”;międzyBet-Haeceli’acal,„zabrać,wyrwać”;międzyLakiszirekesz,„rumak”.Marotznaczy„gorycz”.NazwaMoreszet(ojczyzna
proroka;1,1)przypominame’ôraszah,„narzeczona”:należyprzekazaćmiastowrazzdaramiślubnyminowemuwłaścicielowi.Akzibodpowiada’akzab,„rozczarowanie”.Mareszajestzbliżonedo
joresz,„ten,ktozdobywa”.

—wcaleniepłaczcie.BJ:„w...niepłaczcie”.Stychskażonyipozostałatylkojednaliteraznazwymiasta,któremiałobyćwspomniane.

11

Uchodź,mieszkankoSzafiru,whaniebnejnagości;mieszkanka

Saananuniechniewychodzi;żałobawBet-Haeselpozbawiawas
oparcia.

1,11BJ:„Dmijwróg,/ty,któryprzebywaszwSzafirze!/Niewyjdziezeswegomiastata,/któramieszkawSaananie!/Bet-Haeselwyrwanezeswychfundamentów,/zeswejpodstawy!”.

„Dmijwróg”,szôfarhebîru,nazasadziedomysłu(dodaneszôfar,abyuzyskaćaliteracjęz„Szafir”).Teksthebr.:ibrîlakem,„przechodźdowas”(?).

—„zeswegomiasta”,meirah,nazasadziedomysłu;por.grec.Teksthebr.:erjahboszet,„nagość,wstyd”.
—„wyrwane,zagrec.iTargumem.Teksthebr.:„wyrwie”.
—„zeswychfundamentów”,misôdô,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:mispad,„żałoba”.
—„zpodstawy”,mimmekôn,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:mikkem,„odwas”.

12

NadobrezachorowałamieszkankaMarotu!Albowiemspadło

nieszczęścieodPananabramyJeruzalem.

1,12Nadobrezachorowała.BJ:„Czybędziemogłaoczekiwać”,kîjîchaleh,nazasadziedomysłu;por.Targum.Teksthebr.:kîchalah,„ponieważskręciłasięzżądzy”.

13

Zaprzęgajrumakidowozu,mieszkankoLakisz,którabyłaś

początkiemgrzechudlaCórySyjonu,bowtobieznalezionowystępki
Izraela!

1,13.Lakisz.DominującenadSzefeląizachodniąJudąLakiszstanowiłocentralneogniwoliniiobronnejkrólówJudy.PołożonewpołowiedrogipomiędzyJerozolimąafilistyńskimi

państwami-miastami,Lakiszstrzegłogłównychdrógprowadzącychodwybrzeżawgłąblądu.Wmiejscustarożytnegomiasta,Telled-Duweir,odnalezionośladyzasiedleniazokresuchalkolituoraz
masywneumocnieniaobronneiimponującebramymiejskiezokresuśrodkowegobrązuII(byłowówczasLakiszważnymmiastemkananejskim)orazzokresużelazaII(byłowtedyzachodnim
bastionempopodzialeIzraelanadwakrólestwa;2Krn11,5-10).Pomimoswojejgórującejnadokolicąpozycji(wzgórzema45mwysokości),miastopadłowwynikuoblężeniaprzezwojska
asyryjskiegokrólaSennacherybaw701przedChr.(RocznikiSennacheryba;natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdo2Krn32,9).Graficznymdowodemkrwawegocharakteruoblężenia
LakiszsąasyryjskiereliefyzkrólewskiegopałacuwNiniwieprzedstawiająceówczesnewydarzeniaorazpotężnewałyoblężniczenapołudniowo-zachodnimkrańcuwzgórza.Masowygrób,wktórym
pogrzebanook.1500ciał,możemiećrównieżzwiązekzupadkiemmiasta.Wruinachstrażnicyodnalezionodwadzieściajedenlistówwformieostrakonówzawierającychrelacjęzpóźniejszego
oblężeniamiastaprzezNabuchodonozoraw586przedChr.Opisująonerozpaczliwąsytuacjęobrońców,gdyobserwowaligasnąceogniesygnałowewsąsiednichmiastach.

14

PrzetodaszwianodlaMoreszet-Gat,domyAkzibubędązłudną

nadziejądlakrólówizraelskich.

1,14domyAkzibu.Lekcjabatte’akzîbwedługtekstuhebr.WBJ:„Bet-Akzib”,nazasadziedomysłu.

15

Zdobywcęsprowadzętakżenaciebie,mieszkankoMareszy;aż

doAdullamudajesięchwałaIzraela.

1,15sprowadzę.Lekcja’abiwedługtekstuhebr.WBJ:„powróci”,jabo’,nazasadziedomysłu.
—AdullambyłoschronieniemdlauciekającegoDawida.Poprawkapozwoliłabyczytać:„NazawszezAdullamodejdziechwałaIzraela”:Jahweporzucitomiejsce,wktórymdynastia

zapoczątkowałaswewielkieczyny.

1,10-15.Trasawojsk.WszystkiemiejscawymienionewtychwersetachznajdowałysięwzachodniejJudzie,wkrainiegórzystejnoszącejnazwęSzefeli.RelacjaSennacherybazjego

kampaniizawieraszczegółoweinformacjedotycząceprzebiegubitewzFilistynami,jednakniewielenatematSzefeli.WrelacjachfilistyńskichpojawiająsięwzmiankioElteke,TimnieiEkronie.
Oznaczałobyto,żearmiazostałaulokowanawodległościzaledwiekilkukilometrówodGat,przygotowanadowkroczenianaziemieJudy.JeśliwMi1podanotrasęmarszuwojsk,wynikałobyzniej,że
AsyryjczycyprzybylizpołudniaprzezGatiobjęlikontrolęnaddrogąprzebiegającąkilkakilometrównazachódodLakisz(najważniejszejtwierdzywtymrejonie),następnieskręcilinapołudnie,by
przybyćdoLakiszodpołudniowegowschodu.PoominięciuLakiszskręcilinapółnocnywschódwstronęJerozolimy,wówczasteżnaprzeszkodziepozostałajeszczetylkoMaresza.Opissugeruje
wielkiezniszczenieSzefeli.Badaniaarcheologicznepotwierdzajązmniejszenieliczbymiastwtymrejoniezniemal300napoczątkuVIIIw.przedChr.domniejniż50wVIIwiekuprzedChr.
Zmniejszeniuoniemal15%uległarównieżliczbamieszkańców.StarożytneGatznajdowałosięprzypuszczalniewmiejscudzisiejszegoTelles-Safi.Wielenazwmiastpojawiającychsięwtym
fragmencietworzyspecyficznągręsłów:Bet-Leafra(znaczy„pył”),Szafir(„róg”,położenietegomiejscapozostajenieznane,niektórzybadaczewskazująjednaknaTellEitun),Bet-Haesel(„miejsce
szanowane”,położenienieznane),Saanan(„onawychodzi”,byćmożeSenanwrejonieLakisz,wspomnianewJoz15,37)iMarot(„gorzki”,miejscenieznane).Lakiszjestnajważniejszympunktemna
trasiewędrówkiwojskizostanieomówioneoddzielnie.Moreszet-GatbyłorodzinnąwioskąMicheaszaiprzypuszczalnieznajdowałosięwmiejscudzisiejszegoTellel-Dżudeida(zob.komentarzdoMi
1,1).Moreszet-Gatleżywcentrumkolistegoobszaruobejmującegowszystkiewspomnianemiejsca.Grasłówopartanajejhebrajskiejnazwiewskazuje,żewszyscymieszkańcywioskiuciekli.Akzib
(byćmożeTelel-BeidanapółnocnywschódodLakisz)zostałoporównanedo„wyschłegostrumienia”-twierdzaniespełniłaoczekiwańkrólawyznaczającychjejokreślonemiejscewsystemie
obronnympaństwa.NazwaMaresza(miejscowośćpołożonanapółnocnywschódodLakisz)zestawionazostałazesłowemoznaczającym„dziedzica”,cooznacza,żekrajpozbawionyzostanie
przyszłości.Adullam(Tellesz-SzeikMadchur)równieżniemaprzyszłościwobliczuatakunieprzyjaciela.

16

Wyrywajwłosy–izgólje–[zżałoby]naddziećmi,twoją

radością;zróbsobiełysinęszerokąjakusępa,bopójdąoneodciebie
wniewolę.

1,16.Ogolonegłowy.Znamykilkarytuałówstarożytnychmającychzwiązekzżałobą,m.in.rozdzieranieszat,zadawanieran(zob.komentarzdoKpł19,28),poszczenie(zob.komentarzdo

2Sm12,16)iposypywaniegłowyprochem/popiołem(zob.komentarzdo2Sm13,19).Goleniegłowybyłojednocześnieznakiemżałoby(Jr41,5)ielementemobrzęduoczyszczenia(Kpł14,8-9;Lb
6,9).Naprzykładasyryjscykapłanigoliligłowyprzeduroczystościąobjęciaurzędu.PodobnieczłowiekpodającysięzalekarzawUbogimczłowiekuzNippur(tabliczkiSultantepe)goliswojągłowę.
Możemiećtozwiązekzoczyszczeniemlubzwielokrotnymkontaktowaniemsięlekarzazumierającymiizmarłymi.

Mi2

Lichwamożnychiuciskubogich

1

Biadatym,którzyplanująnieprawośćiobmyślajązłonaswych

łożach!Gdyświtaporanek,wykonująje,bojestonowichrękach.

2

Gdypożądająpól,zagarniająje,gdydomów–tojezabierają;biorą

wniewolęgospodarzawrazzjegodomem,człowiekazjego
dziedzictwem.

2,2Chodziozajmowaniewłasnościzadługi,cowierzycielewykorzystujądlapowiększaniaswychposiadłości.
2,2.Zagarnięciemajątku.Gromadzeniemajątkuprzezuciskanieubogichisłabychstanowiłonaruszenieprzykazania,zabraniającegopożądaniacudzejwłasności,oraznakazu,bynie

zmieniaćustalonegowprzymierzupodziałuziemi,zgodniezktórymkażdyródIzraelitówpopodbojuKanaanuotrzymałwłasnąziemię.Mimotychprawnarastającydługdrobnychwłaścicieliziemskich
orazwładzapolitycznapiastowanaprzezdużychwłaścicieliziemskichprowadziłydonadużyć(zob.komentarzdoIz5,8),októrychwspominasięrównieżwegipskiejliteraturzemądrościowej
(PouczeniaAmenemope).

ZapowiedźkaryBożejzauciskludu

3

PrzetotakmówiPan:OtoJaobmyślamdlategoplemienia

niedolę,odktórejnieuchyliciekarkówiniebędzieciedumnie
kroczyć,bobędzietoczasniedoli.

4

Wowymdniuwygłosząprzeciw

wamsatyrę,podniosąwielkilament,mówiąc:„Jesteśmyograbienido
szczętu!”Odmierzonosznuremdziałmojegoludu,iniktmugonie
zwrócił;polanaszeprzydzielonograbieżcy.

2,4Wierszskażony,tłumaczeniewedługgrec.
—Kara,dziełoobcegonajeźdźcy,spadanacałylud.
—Asonanspomiędzy„polanasze”(sadenu),„(nasz)grabieżca”(szôbenu)i„jesteśmyograbieni”(neszaddunu).

5

Przetoniebędzieuwasnikogo,ktobyodmierzałsznuremdział

wzgromadzeniuPańskim.

2,5uwas.Nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„uciebie”.
—Wyzyskiwaczebędąwyłączeniznowegopodziałuziemiwodnowionymkrólestwie.
2,5.ZgromadzeniePańskie.Zob.komentarzdoPwt23,1-8,gdziewyjaśnionoznaczenietegoterminu,którymobejmowanogrupęludziwyznaczonychdopodejmowaniadecyzjiw

społecznościIzraelaorazsłużeniawwojsku.

2,5.Podziałziemipoprzezrzucanielosów.Pośmierciojcaziemiędzielonomiędzyjegosynówwdrodzerzucanialosów.OsytuacjitejjestmowawPrawachEsznunna,Kodeksie

HammurabiegoiprawachŚrodkowegoPaństwaasyryjskiego.OpispodziałuziemiwwynikurzucanialosówznaleźćmożnarównieżwtekstachzTellSifr.Micheaszsugerujetutaj,żeczłowiek,który
gromadziłziemię,uciskającbliźnich,niebędziemiałjejkomupozostawić.

ProtestmożnychiodpowiedźProroka

6

Niebredźcie!Niechbredząoni!Nigdyniebędąprzepowiadaćw

tensposób:„Hańbaniebędzieoddalona.”

2,6-11Słuchaczeprorokaprotestują—wimięprzymierza—przeciwjegogroźbom(w.6-7).Micheaszodpowiada(w.8-10),żezostałoonozerwanewskutekniesprawiedliwościtych

fałszywiepobożnych,którzychcielisłyszećodswychprorokówtylkoobietnicepomyślnościmaterialnej(w.11).

2,6Niebredźcie!BJ:„niewróżcie”.Słowoprzetłumaczonetujako„wróżyć”,aww.11jako„prorokować”znaczydosł.:„sączyć”,„ślinićsię”,ijestużywaneogólniewsensie

pejoratywnym.

—Końcowystychzatekstemhebr.,gdziedosł.:„niecofnieobelg”.BJ:„Hańbanasniedosięgnie”,nazasadziedomysłu.

7

CzymiałbybyćprzeklętydomJakuba?Czyskorydogniewu

jestDuchPański,czytakiejestJegopostępowanie?CzyżsłowaJego
niesążyczliwedlatego,ktojestsprawiedliwy?

2,7przeklęty.Lekcja’arârnazasadziedomysłu.Teksthebr.:’amur,„powiedziane”.
—słowaJego.Zagrec.Teksthebr.:„mojesłowa”.
—dlatego,ktojestsprawiedliwy?Zatekstemhebr.:imhajjaszarhôlek,„zasprawiedliwym,którychodzi”.BJ:„dlajegoluduIzraela”.Lekcjaammôjisra’elnazasadziedomysłu.

8

Wczorajludpowstałprzeciwswemuwrogowi,awywydzieracie

spodtunikiodzienietym,którzywracajączwojny,kroczącałkiem
bezpieczni.

2,8Teksthebr.:„iwczorajmójludstałsięnieprzyjacielem;otwarciezabieraliściedrogieszatytym,którzyprzechodzązufnością,wracającpobitwie”.BJ:„Towypowstajeciejako

nieprzyjaciele/megoludu./Niewinnymwyrywaciepłaszcz;/natych,którzyczująsiębezpieczni,sprowadzacienieszczęściawojny”.Proponowanaturekonstrukcjamazapodstawęgrec.

9

Kobietyludumegowyrzucaciezichprzytulnychdomów;

dzieciomichodbieraciechwałęmojąnazawsze.

2,9ich...ich.Wedługgrec.Wtekściehebr.1.poj.ChwałęwynikającązbyciawolnymwIzraelu.

10

Wstańcieiuchodźcie,bonietujestwaszemiejscespoczynku.

Przeznieczystośćsprowadzaszzniszczenie,azniszczenietobędzie
okropne.

2,10nieczystość.Zatekstemhebr.:tame’ah.BJ:„nic”,me’umah,nazasadziedomysłu.
—zniszczenie...okropne.Wedługtekstuhebr.:techabbelwechebel,„niszczysziból”.BJ:„wymuszaciezastawniszczący”,tachbeluchabol,nazasadziedomysłu.

11

Jeślibypowstałmążrzekomonatchnionyiszerzyłtokłamstwo:

Poprorokujęcizawinoisycerę,tenstajesięprorokiemtegoludu.

2,11szerzył.Zatekstemhebr.BJ:„szerzy”,nazasadziedomysłu.
—Wyroczniakłamliwegoprorokawykorzystujedwojakieznaczeniesłowa:„prorokować”i„sączyć”(por.2,6+).
2,11.Przyjmowanieprorokówwieszczącychpomyślność.WAsyriioczekiwanoodproroków,żebędąwspieralikrólaiprowadzonąprzezniegopolitykę.Prorocyizraelscybylipodtym

względemwyjątkowi-częstokrytykowalisposóbpostępowaniakrólów.WJr28,8-9czytamywprost,żeludpowiniensięwystrzegać„proroka,któryprzepowiadapomyślność”.WstarożytnymIzraelu
roląprorokówbyłoganienieiostrzeganieludu,gdytenłamałpostanowieniaprzymierza.RóżniichtoodprorokówBliskiegoWschodu,np.wspominanychwtekstachzMari,którzyogólniezajmowali
sięprzewinieniamiwsferzekultu(niezłożeniemofiarylubniezbudowaniemobiecanejświątyni)lubsprawamiwojny.

Powrótzniewoli

12

Zaprawdęzgromadzęciebiecałego,Jakubie!Zbioręwjedno

ResztęIzraela,umieszczęjąrazemjakowcewzagrodzie,jaktrzodę
pośródpastwiska,ibędągwarnymmrowiemludzi.

2,12-13PrzypisywanieMicheaszowiobietnicponownegozłączeniaipowrotujestdyskusyjne.Jaksięwydaje,sięgająonewygnaniaibyłybytuumieszczone,byzrównoważyćotaczająceje

straszliwewyrocznie.

13

Wyjdzieprzednichtorującydrogę,przebijąiprzejdąbramę,i

wyjdąprzeznią;ichkrólpójdzieprzednimi,Pannaichczele.

Mi3

Nadużyciawśródkastyrządzącej

1

Potemrzekłem:Słuchajcie,proszę,książętaJakubaiwodzowie

domuIzraela!Czyniewasząjestrzecząznaćsprawiedliwość?

3,1Jakuba.Zatekstemhebr.WBJ:„domuJakuba”,zagrec.iw.9.

2

Wy,którzymaciewnienawiścidobro,amiłujeciezło,którzy

zdzieracieskóręzludziiciałoichażdokości.

3

Boci,którzyjedzą

ciałomegoluduiskóręzniegozdzierają,akościmułamiąitnąna
kawałki,jakdogarnka,jakmięso[przeznaczone]downętrzakotła,

3,3jakmięso.Wedługgrec.iprzekładusyr.Teksthebr.:„jak”.
3,2-3.Metaforakanibalizmu.DrapieżnycharakterprzywódcówisędziówJudyprorokporównałdoucztykanibali,podczasktórejludziepadająofiarąekonomicznychzakusóworaz

nienasyconegoapetytuskorumpowanychurzędników.Realistycznyobrazprzygotowywaniamięsaiłamaniakości,bywyjąćszpik,możebyćopartynaczynnościachkoniecznychdlaprzeżyciawokresie
głoduluboblężeniamiasta(zob.komentarzdo2Krl6,29).

4

wołaćbędąwówczasdoPana,aleimnieodpowie,leczzakryje

wtymczasieobliczesweprzednimizpowoduwystępków,które
popełnili.

Nadużyciawśródproroków

5

TakmówiPanprzeciwprorokom,którzyzwodząlud,którzy,

gdymająustapełne,wówczasgłosząpokój,ajeśliktośniczegow
ustaimniewłoży,ogłaszająświętąwojnęprzeciwniemu.

3,5-8Opodarkachdlaprorokówpor.1Sm9,7-8;1Krl14,3;2Krl4,42;5,15.22;8,8-9;Am7,12.
—Micheaszniekwestionujenatchnieniatychproroków,aleoskarżaichointeresowność.

6

Dlategonocbędziedlawasbezwidzeńiciemnośćdlawasbez

wieszczby;zajdziesłońcenadprorokamiizaćmisiędzieńnadnimi.

7

Zawstydząsięwtedywidzący,wieszczkowiesięzarumieniąi

zasłoniąwszyscybrody,boniebędzieBożejodpowiedzi.

3,5-7.Bezskuteczniprorocy.Niespełnionymlubniemającympowodzeniaprorokiembyłten,któryprzestałotrzymywaćwiadomościodBoga(zob.„głód”słowaBożegowAm8,11-12).

ZaprzestanieotrzymywaniawiadomościodBogabyłospowodowanechciwościąsprawującychurządprorocki,którzywolelisprzedawaćkłamliweproroctwaniżprzemawiaćzgodniezBożymnakazem.
Komercjalizacjadziałalnościprorockiejdoprowadziładotego,iżprorocyogłaszalipokójipomyślnośćkupcomiarystokracjizahojnewynagrodzenie,zaświeścilizagładę,przedstawionątutajpod
postaciąalegoriiwojny,tym,którzyniechcielidaćimłapówki.Micheasz,któryniebyłczłonkiemgildiiprorockiej,lecz,podobniejakAmos,zwyczajnymczłowiekiem,przezktóregoBoguspodobało
sięprzemawiać(Am7,1-15),zastąpiłprawdziwymisłowamiBożymispaczonerytuałyizwyczajestawianiawyroczni.Asyryjscyprorocydziałającywtymokresiebyliczęstozatrudnianinadworzedla
legitymowaniawładzypanujących.Możnabyrzec,żemusieliprzedewszystkimniezapominaćotym,ktołożynaichutrzymanie.

8

JazaśnaprawdępełenjestemmocyDuchaPańskiego,

sprawiedliwościimęstwa,abyogłaszaćJakubowijegowystępki,
Izraelowi–grzechjego.

Nieprawośćprzywódcówludu

9

Słuchajcietego,książętazdomuJakubaiwodzowiedomu

Izraela!Wy,którymwstrętnajestsprawiedliwośćiprzekręcacie
wszystko,coproste.

3,9przekręcacie.Nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„przekręcają”.

10

Wy,którzykrwiąbudujecieSyjon,anieprawościąJeruzalem.

3,10budujecie.Wedługprzekładówstarożytnych.Teksthebr.„budujesz”.
—PatrzącnawielkiebudowlestolicyMicheaszmyśliprzedewszystkimoniesprawiedliwości,zaktórejcenęjewzniesiono(jakAm3,10.15;5,11;6,8;Jr22,13-15).

11

Książętajegosądzązapodarunki,zazyskrozstrzygająjego

kapłani,prorocyjegowieszczązapieniądze,powołująsięjednakna
Pana,mówiąc:CzyżPanniejestwśródnas?Niespadnienanas
nieszczęście.

3,11rozstrzygają.Chodziodecyzjekapłańskie(tôrôt;por.Wj22,8;Pwt17,8-13;Jr18,18;Ez7,26;Ag2,11-14;Ml2,7).

12

PrzetozpowoduwasSyjonbędziejakpolezorany,Jeruzalem

rumowiskiemsięstanie,agóraświątyni–szczytemzalesionym.

3,12.Zaoranepole.Poletrzebabyłooczyścićzkamieniprzedzaoraniemiobsianiem.Metaforaukazujecałkowitezniszczeniemiastaijegofundamentów.WojskaAsyriizaorająmiastoi

zburząjegopodstawytak,iżpodobniejakdawniejstaniesiępolemuprawnym(porównajIz5,6).Chociażproroctwotoniespełniłosięzajegożycia,JeremiaszsięgnąłpowyrocznięMicheaszai
zacytowałjąstarszymIzraelapodczasswojegoprzesłuchania(Jr26,18),codowodzi,żeprzepowiednieprorokówbyłygromadzoneibadane.

Mi4

NADZIEJEMESJAŃSKIE

PanowanieBoganaSyjonie

1

Staniesięnakońcuczasów,żestaćbędziemocnogóraświątyni

Pańskiejnaszczytachgóriwystrzeliponadpagórki.Ipopłynądoniej
narody.

4,1-5Pochodzenietejwyroczni,którąodnajdujemywIz2,2-4,jestniepewne.JakwIz60opisanowniejprzybycienaSyjonnawróconychpogan(por.Iz45,14+).Tentematjestobcymyśli

Micheasza,przynajmniejjeślisądzićnapodstawieniekwestionowanychwyroczni.

2

Mnogieludypójdąipowiedzą:Chodźcie,wstąpmynagórę

Pańską,doświątyniBogaJakuba.Niechnasnauczydrógswoich,
byśmykroczyliJegościeżkami,boPrawopochodzizSyjonuisłowo
Pańskie–zJeruzalem.

3

Onbędzierozjemcąmiędzylicznymiludamii

wydawyrokinanarodypotężne,dalekie;wtedyswemieczeprzekują
nalemiesze,aswojewłócznienasierpy.Naródprzeciwkonarodowi
niepodniesiemiecza,niebędąsięwięcejzaprawiaćdowojny,

4,3dalekie.Dodanezatekstemhebr.WBJpominięte,bobraktegosłowawIz2,4.
4,3.Przekująmieczenalemiesze.Zamiasto„płozę”pługusłużącądoodgarnianiaziemi,możetutajchodzićometalowykoniec,któryrozrywapowierzchnięgruntuirobiwniejbruzdę.To

samohebrajskiesłowozostałojednakużytew2Krl6,5,gdziewydajesięodnosićdojakiegośrodzajutopora[BT:„siekiera”].Ponieważmieczzostał„przekuty”,możliweżewykonanozniego
metalowytrzpieńposiadającywielezastosowań.

4

leczkażdybędziesiadywałpodswąwinorośląipodswoim

figowcem;iniktniebędzie[ich]niepokoił,boustaPanaZastępów
przemówiły.

4,4.Każdybędziesiadywałpodswąwinorośląipodswymdrzewemfigowym.Winogronaifigistanowiłypodstawowyskładnikjadłospisuorazrolniczejgospodarkiwiejskiej

starożytnegoIzraela,dlategoutratawinnicisadówfigowychoznaczałabyniepowetowanąstratędlaludu(Jl1,6-7).IdyllicznymobrazempokojuipomyślnościfunkcjonującymnaBliskimWschodzie
byłosiedzeniepodwłasnymkrzewemwinnymlubfigowcem.Obraztenpojawiasięnaegipskichmalowidłachgrobowych,asyryjskichreliefachiwutworachpisarzybiblijnych,gdziedotyczyludzi
panującychnadwłasnymżyciem,wolnychodobcejingerencji,zdolnychuprawiaćrolę,którądaliimbogowie/Bóg(1Krl4,25;Iz36,16).Winnicaidrzewofigowedostarczałycieniaiowocu,zaś
radowaniesięnimiwymagałodłuższegohoryzontuczasowego,bowiemkażdepotrzebowałokilkulatdoosiągnięciapełnejdojrzałości.

5

Choćbywszystkieludywystępowały,każdywimięswegoboga,

myjednakwystępowaćbędziemywimięPana,Boganaszego,zawsze
inawieki.

4,5Dodatekliturgiczny(jakwIz2,5).

PowrótwygnańcówdokrólestwaBożego

6

Wowymdniu–wyroczniaPana–zbioręchromych,zgromadzę

rozproszonychitych,którychpognębiłem.

4,6-8Obrazdobregopasterza(por.Ez34,1+)przynosiobietnicęodnowieniaIzraelanaSyjoniepoprzeminięciukary.W.6-7sąbardzobliskie2,12-13imająprawdopodobnietosamo

pochodzenie.

7

ChromychuczynięResztą,awyrzutków–potężnymnarodem.I

będziekrólowałPannadniminagórzeSyjon,odtądinawieki.

8

Aty,

WieżoTrzody,GóroCórySyjonu,dociebiedawnawładzapowróci,
władzakrólewska–doCóryJeruzalem.

4,8WieżoTrzody.Wedłughebr.Migdal-Eder.Tastarożytnanazwamiejsca(por.Rdz35,21)określatuJerozolimęjakoowczarnię.
—Góro.BJ:„Ofel”.Todzielnicamiastazrezydencjąkrólewską(Iz32,14;2Krn27,3).
4,8.Wieża/twierdza.ChociażMigdal-Eder[BT:„WieżaTrzody”]jestgdzieindziejnazwąmiejsca(Rdz35,21),wtymkontekściestanowiparalelędoOfel-częścistaregoMiasta

DawidowegopołożonejnawschodnimzboczuJerozolimy.Takwięcobydwaobrazyprzedstawiająwieżęlubtwierdzęchroniącą„trzodę”isłużącązapunktzbornypodczasewentualnegoodnowienia
przezBoganaroduiludu(por.obrazprzeciwstawnywIz32,14).Jeślitermintenodnosisiędoprawdziwejwieży,mogłatobyćśrodkowawieżatwierdzyOfel(cytadelalubwzgórze,naktórymstała)w
Jerozolimie(córzeSyjonu).

Groźbaniewoliiobietnicauwolnienia

9

Czemuteraztakszlochasz?Czyniemaszkróla,czyzginęlitwoi

doradcy,żechwyciłciębóljakrodzącą?

4,9-10Tawyroczniazapowiadadeportację.WspomnienieBabilonuww.10dotyczywygnaniaw587r.

10

Wijsięzbóluijęczjakrodząca,CóroSyjonu,boterazmusisz

wyjśćzmiastaiwpoluzamieszkać.PójdzieszażdoBabilonu,tam
będzieszocalona,tamcięodkupiPanzrękitwychnieprzyjaciół.

4,10ijęcz.Lekcjawehegînazasadziedomysłu.Teksthebr.:wagochî,„iwytryskaj”.
4,10.Babilon.WczasachMicheaszabyłobybardziejlogiczne,gdybynamiejscewygnaniawyznaczonoAszurlubNiniwę.Jednakproroctwoniezawszebywalogiczne.Wczasach

MicheaszaimperiumneoasyryjskieznajdującesiępodpanowaniemwładcówzdynastiiSargonidów,SargonaIIiSennacheryba,byłonajpotężniejszympaństwemświata.Rozciągałosięnacałymniemal
BliskimWschodzie,anawet,nakrótko,objęłoswojądominacjąEgipt.TowłaśniewtymczasieBabilonijegochaldejscywładcyzostalipodbiciprzezAsyryjczyków,podobniejakinnepaństwatego
rejonu.Jednak,takjakMedowiezzachodniegoIranu,cojakiśczasrzucaliwyzwanieasyryjskiejhegemonii,wzniecającpowstanialubstarającsiępozyskaćsprzymierzeńcówAsyriiijejpaństwa
wasalne.SzczególnekłopotynastręczałAsyryjczykomMerodak-Baladan,któryprzynajmniejdwukrotnieusunąłasyryjskichwładcówBabilonu.Wkońcu,w689przedChr.,Sennacherybzłupiłmiastoi
nadałsobietytułkrólaBabilonu.Tużpo660przedChr.,gdyimperiumasyryjskiezaczęłosięchylićkuupadkowi,BabilończycyiMedowiepołączyliswojesiły,wywierającjeszczewiększąpresjęna
ostatniegozwielkichkrólówasyryjskich,Asurbanipala.Jegośmierćw627przedChr.wyznaczałakresświatowejhegemoniiAsyrii-pojawiłsięNabuchodonozoriimperiumneobabilońskie.

WizjaoblężeniaiuwolnienieJerozolimy

11

Zebrałosięterazprzeciwtobiewielenarodów,któremówią:

Niechbędziezbezczeszczona,niechsięnasycąoczynasze
[widokiem]Syjonu!

4,11-13WodróżnieniuodpoprzedniejtawyroczniaopisujeuwolnieniedokonującesięnasamymSyjonie,oblężonymprzeznarody.WspółczesnyMicheaszowiIzajaszprzedstawiapodobne

proroctwa(Iz10,24-27.32-34;14,24-27;29,1-8;30,27-33;31,4-9).WewszystkichtychwyroczniachchodziprawdopodobnieonajazdSennacherybaw701r.iojegotajemnicząklęskę.Późniejatak
narodównaJerozolimę(orazichrozgromienie)staniesięważnymtematemeschatologicznym(Ez38-39;Jl4;Za14).

12

AleonenieznajązamiarówPana,planówJegoniepojmują,że

Onjezgromadziłjaksnopynaklepisku.

4,12.Snopynaklepisku.JednymznajważniejszychmiejscznajdującychsięwrolniczychczęściachIzraelabyłoklepisko.Przywożonotamzebranezpolazbożedomłóceniai

przewiewania.Klepiskobyłodużym,płaskim,otwartymobszaremizpewnościąsłużyłorównieżinnymcelomopróczmłocki-wykonywanotamczęstoważneobrzędyrytualne..Niejestwięcniczym
zaskakującym,żeliczbaklepiskjakomiejscpodgołymniebemulegałapodwojeniu,gdyzamkniętebudowleniebyływystarczającodużelubgdypragnieniepublicznejjawnościsprawiało,żepałacenie
nadawałysięnamiejscezgromadzeń.WugaryckiejepiceAkchatkrólDanilpublicznierozsądzasprawynaklepiskuubramdoswojegomiasta.Dobrooddzielanotuodzła.

13

Wstańimłóć,CóroSyjonu!Borógtwójuczynięzżelaza,a

kopytatwojezrobięzespiżu,abyśzmiażdżyłaludymnogie;ichłupy
obłożyszklątwądlaPanaibogactwaichdlaWładcycałejziemi.

4,13.Rógtwójuczynięzżelaza,akopytatwojezrobięzespiżu.Chociażwtekściebiblijnymniemabezpośrednichwzmianeknatematzwierzątciągnącychsaniemłockarskie(zob.

jednakkomentarzdo2Sm24,22),Micheasznajwyraźniejopisujetypoweczynnościwykonywanenaklepisku.Egipskiemalowidłagroboweprzedstawiająwołyiosłyciągnącepokłosachsanie
obciążonekawałkamikrzemieniaimetalu;sposóbtenjestzresztąnadalstosowanyprzezrolnikównaBliskimWschodzie.

14

Terazzewrzyjszeregi,Załogo!Zgotowanonamoblężenie,rózgą

bićbędąwpoliczeksędziegoIzraela.

4,14.Rózgąbićbędąwpoliczek.Uderzeniekogośwpoliczekbyłogestemwyrażającympogardę(zob.1Krl22,24;Hi16,10).KodeksHammurabiegoprzewidujeróżnekarydlaczłowieka,

któryuderzydrugiegowpoliczek-odchłostyiokaleczeniapowysokągrzywnę.Uderzenie„sędziego”Judyoznaczanietylkopogardęwobecnarodów,leczrównieżniemożnośćwładcyJudyudzielenia
natengestodpowiedzi.PodczasświętaNowegoRoku(akitu)obchodzonegowAsyriiiBabiloniikapłanuderzałkrólawpoliczekpodczasrytuału,wtrakciektóregokrólogłaszał,żeniedopuściłsię
żadnejniesprawiedliwości.

Mi5

MesjasziJegokrólestwo

1

Aty,BetlejemEfrata,najmniejszejesteśwśródplemion

judzkich!ZciebiewyjdziedlamnieTen,którybędziewładałw
Izraelu,apochodzenieJegoodpoczątku,oddniwieczności.

5,1najmniejsze.Wedługgrec.Teksthebr.:„małe”.Wnimiwgrec.dodano:„bybyć”,cotuniepotrzebne,apochodzizw.1c(„Ten,którybędzie”).
—Efrata,któremuMicheaszprzypisuje—jaksięzdaje—etymologiczneznaczenie„płodne”,„żyzne”zewzględunanarodzinyMesjasza,oznaczałopoczątkowoszczepsprzymierzonyz

Kalebem(1Krn2,19.24.50)iosiadływrejonieBetlejem(1Sm17,12;Rt1,2).Późniejnazwaprzeszłanamiasto(Rdz35,19;48,7;Joz15,59;Rt4,11),stądBetlejemjestglosąwtekście.

—WdwukońcowychstychachMicheaszmyśliodawnychpoczątkachdynastiiDawida(1Sm17,12n;Rt4,11.17.18-22).Ewangeliściuznają,że„BetlejemEfrata”oznaczamiejscenarodzin

Mesjasza.

5,1.Betlejem.PodwójnanazwamiejscaBetlejemEfrataodzwierciedlapodziałyplemienneprzebiegającewewnątrzspołecznościBetlejemorazpodkreślajejzwiązkizrodzinąDawida(zob.

komentarzdoRt1,1;1Sm16,4;17,12).PołączenieprzyszłegomesjańskiegokrólaraczejzmiejscempochodzeniaroduDawidaniżJerozolimąprzypomina,jakDawidzostałwybranynakróla
bezpośrednioprzezJahwe,wbrewprzyjętymzasadomdziedziczenia.WskazujetonaoczekiwanieprzyjścianowegoDawida.

5,1.ApochodzenieJegoodpoczątku,oddniwieczności.Większośćkrólówneoasyryjskichutrzymywało,żebogowiewyznaczyliichwzamierzchłychczasach.Asurbanipaltwierdził,że

zostałstworzonyprzezAszuraiNinlilaorazogłoszonyprzezAszuraiSinakrólemodczasówprzedwiecznych,stworzonydopanowaniajużwłoniematki.

2

Przeto[Pan]porzuciichażdoczasu,kiedyporodzimająca

porodzić.WtedyresztabraciJegopowrócidosynówIzraela.

5,2[Pan].Dosł.:„On”.ChodzioJahwe.
—mającaporodzić.ChodziomatkęMesjasza.MożeMicheaszmanamyślisłynnąwyrocznięoalmah(Iz7,14+),wypowiedzianąprzezIzajaszaok.trzydziestulatwcześniej.

3

PowstanieOnipaśćbędziemocąPańską,wmajestacieimienia

Pana,Bogaswego.Osiądąwtedy,boodtądrozciągnieswąpotęgęaż
pokrańceziemi.

4

ATenbędziepokojem.JeśliAsyriawtargniedo

naszegokraju,jeślideptaćbędzieponaszychpałacach,wzbudzimy
przeciwniejsiedmiupasterzyiośmiuksiążątludu.

5,4-5TenfragmentobwieszczaprzyszłezwycięstwonadAsyrią.PrzypisujejesynowiDawida(początekw.4,koniecw.5)iprzywódcomJudy(w.4b-5a,elementpierwotny,wykorzystany

ponownie).

5,4ponaszychpałacach.Wedługtekstuhebr.WBJ:„nasząziemię”,zagrec.iprzekłademsyr.
5,4.Inwazjaasyryjska.AsyryjczycynajechaliJudęw713przedChr.(chociażcelemkampaniiwojennejbyłaFilistea),zaśw701przedChr.ponowniewkroczyłdoniejSennacheryb.W

omawianymtekściechodziprzypuszczalnieodrugąinwazję.Natematdodatkowychinformacjizob.wstawkędo2Krn32.Mianempasterzaczęstookreślanokrólów,więcsiedmiu/ośmiumożeoznaczać
koalicję,któramiałasięzorganizowaćprzeciwkoasyryjskiejinwazji.InskrypcjeSennacherybawspominająoSydonie,AszkelonieiEkronie(zpomocąEgiptuiNubii),którewystąpiłyprzeciwkoAsyrii
izostałypokonane.Innemiasta-państwaorazziemiepoddałysięizapłaciłydaninę(ArwadiByblosnapółnocyorazAszdod,Ammon,MoabiEdomnapołudniu).Niejestjasne,ileznichfaktycznie
wchodziłowskładkoalicjiantyasyryjskiej.

5

IbędąpaśćkrajAsyriimieczem,akrajNimrodasztyletem.Tak,

ocaliOnnasodAsyrii,gdywtargnieonadonaszegokraju,gdy
deptaćbędzienaszegranice.

5,5sztyletem.Zajednymrkpsemgrec.iłac.Teksthebr.:„wjegobramach”.
5,5.KrajNimroda.Nimrod,„pierwszymocarznaziemi”,pojawiasiętylkowRdz10,8-11(zob.komentarzdotegofragmentu),wokresieprzedpotopem.Tutajczynisięgozałożycielem

wielumezopotamskichmiast,wtymBabilonuiNiniwy,słuszniewięcsymbolizujekażdeimperiummezopotamskie.

Triumfykrólestwamesjańskiego

6

WówczasbędzieResztaJakubawśródwieluludówjakrosa

[zesłana]przezPana,jakobfitydeszcznatrawę,któraniepokłada
nadzieiwczłowiekuanisięnasynówludzkichnieogląda.

5,6-7Wyroczniata,wdwusymetrycznychstrofach,obwieszczarolęResztywzbawieniunarodów(por.5,1-4;7,12)orazwichukaraniu(4,13;5,8.14).Tematpierwszy,pojawiającysię

dopieroprzykońcuwygnania,sugeruje,żetawyroczniajestpóźniejszaniżMicheasz.

7

WówczasbędzieResztaJakubamiędzynarodami,wśródwielu

ludów,jaklewpomiędzyzwierzętamilasu,jaklwiątkomiędzy
trzodamiowiec,cogdyprzychodzi,tratujeirozdziera,aniema
takiego,ktobyjeocalił.

5,7międzynarodami.Dodanezatekstemhebr.

8

Niechzatriumfujetwojarękanadtwymiwrogami,iniech

wszyscynieprzyjacieletwoiwyginą.

5,8-14wyginą;Wytracę;Odbiorę;Usunę.Wewszystkichprzypadkachtensamczasownikhebr.,któryBJoddajeprzez„odciąć”.
—Wyroczniaww.9-13obwieszcza,żeJahwe„odetnie”odswegoluduwszystkiefałszyweludzkiezabezpieczenia(por.Oz3,4;8,14;Iz2,7-8;30,1-3.15-16;31,1-3):siłęmilitarną,

przedmiotywróżbiarskieikultwyżyn.Tagroźbapociągazasobąobietnicęerypokojuiwiary.Ww.8i14odniesieniewyrocznidoludówpogańskichwrogichJahwe,cojestprzeróbkąpierwotnego
tekstu.

Fałszyweśrodkipomyślnościbędązniszczone

9

Iwowymdniu–wyroczniaPana–wytracękonietwojespośród

ciebieizniszczętwerydwany.

10

Wytracęmiastatwegokrajuizburzę

wszystkietwojetwierdze.

11

Odbioręczaryztwejrękiiobjaśniaczy

znakówjużwtobieniebędzie.

5,11.Czary.Odkrytotysiącestarożytnychtekstówzajmującychsięmagią,m.in.zaklęciamająceusuwaćbólzęba,pomagaćnienarodzonymopuścićmatczynełonolubniepłodnejzajśćw

ciążę.Możnaodnieśćwrażenie,żezwykliludziekorzystalizusługkapłanaznającegozaklęcianawetwnajbardziejprzyziemnychsprawachżycia.Poprzybyciukapłanwypowiadałzaklęcie,bywygnać
demonalubinnąboskąsiłępowodującąniedogodność.Ludziestarożytnizpewnościąodwoływalisiędozaklęćkapłanów,byuniknąćzapowiadanegolubzagrażającegonieszczęścia.Obrzędymagiczne
iwróżbiarskiebyłyszerokorozpowszechnionewMezopotamiiiEgipcie,gdzieegzorcyści,wróżbiarzeimagicystaleprzebywalinadworze,wyjaśniającomenyiwykonującrytuały.Opróczludzi
zawodowozajmującychsięwspomnianymisprawamiistnielirównieżczarownicypraktykującywrogieformymagii.Tekstbiblijnyzabraniaobydwuformczarów,uprawiającyjeludziezwracalisię
bowiemdoinnychbogówopróczJahweipróbowalimanipulowaćbóstwem.

12

Usunęspośródciebierzeźbytwojeisteleijużniebędziesz

oddawaćpokłonudziełomswoichrąk.

5,12.Stele.Pionowekamienielubmassebothbyłytypowącechąreligiikananejskiej;pojawiająsięteżjakopomnikipamiątkowewpewnychizraelskichkontekstachprzymierzowych(zob.

Wj24,3-8;Joz24,25-27).ZwiązekzAszerą,BaalemiinnymibóstwamiKananejczykówstanowiłpodstawęichpotępieniajakorywalaizagrożeniadlakultuJahwe.Archeolodzyodkryliświęte
kamienie/stelewGezer,Sychem,Dan,ChasoriArad.Wtrzechostatnichmiejscachstelestałynaterenieświątynnymistanowiłyelementpraktykkultowych,któretamodbywano.Nakamieniachz
Chasorznajdująsiępłaskorzeźbyprzedstawiającewzniesioneramionaisłonecznydysk.

13

Powyrywamspośródciebietweaszeryizniszczętwojemiasta.

5,13.SłupyAszery/aszery.Aszeratoimięboginipłodnościlubnazwaprzedmiotukultowego(jaktutaj).BoginitabyłapopularnawpogańskichkultachwIzraelu,czasamiteżpełniłarolę

pośredniczkibłogosławieństwJahwe.DowodytejwiarypojawiająsięwinskrypcjachzKuntilletAdżrudiChirbetel-Kum.WmitologiikananejskiejbyłaAszeramałżonkąnajwyższegobóstwa,Ela.
WzmiankioniejpojawiająsięteżwliteraturzemezopotamskiejjużwXVIIIw.przedChr.,gdziejestmałżonkąamoryckiegoboga,Amurru.Symbolkultowymógł,chociażniemusiał,nosićznak
bóstwa.Słupmógłsymbolizowaćsztucznedrzewo,Aszerabyłabowiemczęstozwiązanazeświętymigajami.Czasamiprzedmiotkultowywytwarzanolubbudowano,kiedyindziejsadzono.Posiadamy
niewieleinformacjinatematrolitychsłupówwpraktycerytualnej.AutorKsięgiKrólewskiejpodajekult,którymotaczanosłupyAszery,zajedenzpowodówpodbiciaIzraelaprzezAsyrię(zob.
komentarzdo2Krl17,10).PodczasreformpodjętychprzezEzechiaszaiJozjaszapróbowanousunąćteświęteprzedstawieniakananejskiejboginiAszery.

14

Takwgniewieiwuniesieniudokonampomstynanarodach,

któreniebyły[Mi]posłuszne.

Mi6

DROGADOZBAWIENIA

SkargaPańskawytoczonaludowi

1

Słuchajcie,proszę,tego,coPanpowiedział:Stań,prawujsię

wobecgór,niechsłuchająpagórkitwegogłosu!

6,1-8PomowieoskarżycielskiejJahweprzypominającegoswedobrodziejstwa(w.3-5)następujepytanieskruszonegowiernegoowymaganiajegoBoga(w.6-7)iodpowiedźproroka(w.8).
6,1Góry—wpełnymtegosłowaznaczeniumiejscaspotkańBogazJegoludem(Synaj,Nebo,EbaliGarizim,Syjon,Karmelitd.)iniezawodniichświadkowie—sączęsto

personifikowane(Rdz49,26;2Sm1,21;Ez35-36;Ps68,16-17;itd.).

2

Słuchajcie,góry,sporuPańskiego,nakłońcieuszu,posady

ziemi!OtoPanwiedziespórzeswymludemioskarżaćbędzieIzraela.

6,2nakłońcieuszu.Lekcjaweha’azînunazasadziedomysłu.Teksthebr.:weha’etanîm,„iwy,trwałe”.
6,1-2.Sprawysądoweonaruszenieprzymierza.Wwiększościpismhebrajskichproroków(zob.Iz1,2-4;Jr2,4-9)znaleźćmożnapodobneformułytraktatowe,terminologięorazukład

sąduprzymierzowego-dotego,którywystępujewstarożytnychtraktatachBliskiegoWschodu,np.wtraktaciezawartymprzezRamzesaIIiHattusilisaIII.Wtymprzypadkucałestworzeniezostaje
wezwanenaświadkapogwałceniaprzezIzraelaprzymierzazJahwe(zob.komentarzdoIz1,2).WerdyktusprawiedliwiateżwymierzeniekaryprzymierzowemupartnerowiBoga.

3

Ludumój,cóżemciuczynił?Czymcisięuprzykrzyłem?

OdpowiedzMi!

4

Tym,żecięwywiodłemzziemiegipskiej?Żez

domuniewoliwybawiłemcię?ŻeposłałemprzedtobąMojżesza,
AaronaiMiriam?

6,4cięwywiodłem.Asonanspomiędzy„cisięuprzykrzyłem”,hele’etîka,i„cięwywiodłem”,heelitîka.
—Ludowi,narzekającemunaporzucenieprzezBoga,Jahweprzypominaswedobrodziejstwazprzeszłości.TekstpodjętywImproperiach(łac.Wyrzuty)WielkiegoPiątku.

5

Ludumój,wspomnij,proszę,cozamierzałBalak,królMoabu,

comuodpowiedziałBalaam,synBeora;cobyłoodSzittimdoGilgal
–żebyśpoznałzbawczedziełaPańskie.

6,5cobyło.WBJjestwtymmiejscuwielokropek.Wtekściehebr.luka.ChodzioprzejścieJordanu.
—żebyśpoznał.Wedługprzekładówstarożytnych.Teksthebr.:„zewzględunaznajomość”.
—zbawcze.BJ:„sprawiedliwe”.Chodziowielkiewydarzeniahistoriiświętej,poprzezktóreJahwedotrzymałswychzobowiązańsprzymierzeńca.Jakożesamoprzymierzepochodziz

inicjatywyBożej,toowa„sprawiedliwość”jestwyłączniełaską.

6,5.Balak/Balaam.Prorokprzypominasłuchaczomsłynnewydarzenie,podczasktóregoobcynaródisławnyjasnowidzwyprowadzenizostaliwpole.Zamiastoczekiwanegoprzekleństwa,

Izraelotrzymałbłogosławieństwo.WLb22,6Balaamukazanyzostałjakoprorokwypowiadającyskutecznebłogosławieństwaiprzekleństwa.BalaampochodziłzgórnejMezopotamii,zokolic
Karkemisz,cieszyłsięteżmiędzynarodowąsławąprawdziwegoproroka.BalakbyłkrólemMoabuwokresieWyjścia.ZainteresowałsięBalaamemzpowoduskutecznościwypowiadanychprzezeń
błogosławieństwiprzekleństw-niezależnieodimieniaboga,któregowzywano.W1967rokuduńskaekspedycjaarcheologicznapodkierownictwemH.J.Frankenaodkryłapokrytepismemkawałki
tynkuwmiejscunadJordanemnazywanymDeirAlla.Tekstnapisanyzostałnajwyraźniejwjęzykuaramejskim,zaśjegofragmentydatowanesąnaok.850przedChr.CzytamywnichoBalaamie,synu
Beora-tejsamejpostaci,którawLb22-24opisanazostałajako„jasnowidz”.Chociażzachowanytekstjestbardzofragmentaryczny,wieleteżwnimopuszczeńinieznanychsłów,możnanajego
podstawiestwierdzić,że:(1)Balaambyłjasnowidzem,(2)otrzymałprzesłanieodBoganocąi(3)jegoprzesłanieniebyłotakie,jakieżyczylisobieusłyszećjegorodacy.Niewiadomo,czywspomniany
tekstdotyczywydarzeńopisanychwBiblii,potwierdzajednakistnieniepozabiblijnejtradycji,ostolatwcześniejszejodMicheasza,oprorokuimieniemBalaam.

6,5.OdSzittimdoGilgal.Zob.komentarzdoJoz2,1i4,19.WSzittimnawschódodJordanuznajdowałsięobózJozuego,zaśGilgalbyłomiejscem,gdzieIzraeliciwcudownysposób

przekroczyliJordanizałożyliobóz,zktóregorozpoczęlipodbójZiemiObiecanej.Skróconatrasawędrówki,takajakpodanatutaj,jesttypowadlamezopotamskichrocznikówkrólewskich
wymieniającychmiastaznajdującesięnatrasiewędrówkizwycięskiegokróla.

Istotaprawdziwejreligii

6

ZczymstanęprzedPanemipokłonięsięBogunawysokości?

CzystanęprzedNimzofiarącałopalną,zrocznymicielętami?

6,6.Rocznecielęta.Rocznezwierzętabyłybardziejwartościoweoddopieronarodzonych.Złożenieofiarycałopalnejzrocznegocielcabyłowięcprawdziwymwyrzeczeniemfinansowym,

związanymzważnymobrzędemoczyszczenialubinicjacji.WsamymcentrumtejpraktykizawartajestjednakpolemikazeschematycznymirytuałamireligijnymizMezopotamiiiEgiptu,wktórych
formaprzerastałatreść.Prorokstarasięustalićdokładnie,czegoJahweoczekujei,podobniejakSamuel(zob.komentarzdo1Sm15,22),wyciągawniosek,żechodzioposłuszeństwoimiłość,niezaśo
mechaniczneskładanieofiar.

7

CzyPansięzadowolitysiącamibaranów,miriadamipotoków

oliwy?Czytrzeba,bymwydałpierworodnegomegozamójwystępek,
owocłonamegozagrzechmojejduszy?

6,7NaskargęPanaskierowanąprzeciwJegoludowiodpowiadawierny,codobrzewskazujenaosobistyaspektreligiiwujęciuproroka.Wiernyproponujeofiary,stosownelubnie.Prorokte

ofiaryodrzuci(w.8),zastępującjereligiąduchowącechującąsięwymaganiami,októrychczłowiekowijuż„powiedziano”:sprawiedliwością(Amos),dobrocią(Ozeasz),pokorąwobliczuBoga
(Izajasz).

6,7.Hiperbola.NieprzerwanaeskalacjaliczbyiwartościofiarjesttypowadlaKsięgiMicheasza.JedynieSalomonmógłzłożyćwofierzetysiącezwierząt(1Krl8,63).Oliwastanowiła

elementofiarpłynnych/libacji(zob.komentarzdoKpł14,15).Izraelicibrzydzilisięofiaramizludzi,uważającjezaelementreligiikananejskichifenickich(zob.komentarzdoRdz22,1-2).Chociaż
Jahwemiałprawożądaćodkażdejrodzinyjejpierworodnegosyna,Prawowymagałowykupywaniaizastępowaniaichofiaramizezwierząt(zob.komentarzdoLb3,12-13).Bógniechciał,bywciążna
nowopróbowanoGoprzebłagaćhojnymidarami.Największąofiarą,którąIzraelicimogliMuzłożyć,byłoposłuszeństwo.

8

Powiedzianoci,człowiecze,cojestdobre.IczegożądaPanod

ciebie,jeślinieczynieniasprawiedliwości,umiłowaniawiernościi
pokornegoobcowaniazBogiemtwoim?

6,8Powiedzianoci.Zagrec.Teksthebr.:„Powiedziałci”.Przekładsyr.iWulgata:„powiemci”.

Zachłannośćmożnychbędzieukarana

9

GłosPanawoładomiasta:–zbawitych,cosiębojąJego

imienia–Słuchajcie,szczepieizgromadzeniemiasta!

6,9Przed„Słuchajcie”wtekściehebr.dodanetrzyniezrozumiałesłowa,dosł.:„zdarzyłosięujrzytweimię”(?).
—Trzecistychzagrec.iTargumem.Teksthebr.:„iktojeokreślił”(?).

10

Domunieprawości,czymogęznieśćniegodziweskarbyiefę

uszczuplaną,przeklętą?

6,10Domunieprawości,czymogęznieśćniegodziweskarby.Wedługtekstuhebr.,ha’iszbetrasza’ocerôtresza,dosł.:czyjest(?)dombezbożnegoskarbyniegodziwości”.BJ:„Czyżmogę

znieśćfałszywąmiarę”,ha’essahbatrasza,nazasadziedomysłu.

6,10.Skarbynieprawości.Micheaszpotępiaskorumpowanychkupców,którzyoszukująswoichklientów,bysięwzbogacić.Chociażpraktykitakiepiętnowanowszędzie,gdziesię

pojawiły,byłyoneszczególniedokuczliwewtrakciewojny,gdybraktowarówwykorzystywanodowielkiegowindowaniacen(2Krl6,25).TemattenzostałrównieżpodjętyprzezprorokaAmosa(Am
8,5-6)iOzeasza(Oz12,7-8).Znanesąteżjednakprzykładysprawiedliwychzasadhandlu,np.wKodeksieHammurabiegoiprawachEsznunna,gdzieokreślonoobowiązującecenyiprzyjętestandardy
zachowań.

6,10.Krótkaefa[BT:„szczupłaefa”].PodobniejakAmoskrytykujekupców,którzyczyniąswojąefę„małą”,zaśsykla-„wielkim”(Am8,5),Micheaszostrzegahandlarzy,bynie

oszukiwaliklientówfałszywymimiaramiziarna.Efaihinbyłymiarąsubstancjisypkichipłynnych(Kpł19,36).Jednymzprzestępstwwymienionychwzaklęciachszurpubyłostosowaniedużejmiary
podczaskupowaniaimałejpodczassprzedaży.

11

Czyusprawiedliwięszaleniegodziwe,awworku–fałszywe

ciężarki,

6,11Czyusprawiedliwię.Alboteż,jakBJ:„Czymogęuważaćzaczyste”,zaWulgatą.Teksthebr.:„Czybędęczysty”.
6,11.Szaleniegodziwe/fałszyweciężarki.Sprawiedliwymspołeczeństwembyłotakie,wktórymrządustalałstandardowewagiimiaryidbałoichuczciwestosowanie.Wprologudo

kodeksuprawUr-Nammu,królaUrIII(ok.2100przedChr.),podanolistęmiar,jakąustanowił,byzapewnićsprawiedliwośćiprawdęwcałymkrólestwie.Byłytamstandardowerozmiarymiedzianychi
kamiennychodważnikówstosowanychwhandlu.WegipskimutworzePouczeniaAmenemopeostrzegasięprzedfałszowaniemwagiiodważnikówużywanychnarynku.Wbabilońskimhymniedo
Szamasza,ówbógsprawiedliwościpowiada,żeukarzekażdego,ktobędzieoszukiwał,fałszującszaleiodważniki.Fakt,żeMicheasznarzekanafałszyweciężarkiiniegodziweszale,wskazujenaokres
bezprawiabezsilnejwładzylubnieprzywiązywaniewagidoprzestrzeganianakazówprzymierza(zob.Prz11,1;20,23).

12

[miasto],któregobogaczepełnisązdzierstwa,amieszkańcy

jegomówiąkłamstwaijęzykwichustachjestzdradliwy?

6,12Wieluautorówprzenositenwiersznakoniecw.9,byzapewnićlepsząciągłośćtekstu.
—Koniecwierszajest—jaksięwydaje—glosązaczerpniętązPs120,2-3.

13

Jasamwięczacząłemcięchłostać,niszczyćzatwojegrzechy.

6,13zacząłem.Wedługprzekładówstarożytnych.Teksthebr.:„uczyniłemchorym”.

14

Będzieszjadł,leczsięnienasycisz,agłódpozostaniewtwoich

wnętrznościach.Będzieszodkładał,aleniezdołaszocalić,aco
ocalisz,oddampodmiecz.

6,14Drugistychwedługtekstuhebr.,gdziesądodanedwasłowa,zktórychpierwszejestnieznane.Może:„igłód(lub:„itwojanieczystość”)będziewtwymłonie”.

15

Będzieszsiał,leczżąćniebędziesz;będzieszwytłaczałoliwę,

leczoliwąsięnienamaścisz;będzieszwyciskałmoszcz,lecznie
będzieszpiłwina.

6,14-15.Kara.Podobneprzekleństwoniepłodnościistratypojawiasięwegipskichtekstachzłorzeczącychorazwtekstachgrobowychznajdowanychwgrobowcach.Jahwewymierzawten

sposóbsprawiedliwośćzanaruszanieprzymierzaprzezludIzraela(zob.szeregprzekleństwwPwt28,15-44).Równieżkilkuinnychprorokówposługujesięprzekleństwem„daremności”(np.groźba
brakupomyślnościpodjętychdziałań:Oz4,10;So1,13).

16

PrzestrzegaszustawOmriegoiwszelkichpraktykdomu

Achaba.Postępujeciewedługichrad,abymuczyniłciępustkowiem,a
mieszkańcówpośmiewiskiem,żebyścieponieślihańbęmegoludu.

6,16Przestrzegasz.Wedługprzekładówstarożytnych.Teksthebr.:„onsięstrzeże”.
—Postępujecie.L.mn.zatekstemhebr.WBJ:„postępujesz”,nazasadziedomysłu.
—mieszkańców.BJ:„twych(mieszkańców)”,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„jego”.
—megoludu.Wedługtekstuhebr.WBJ:„ludów”,zagrec.
—„praktyki”i„rady”,napiętnowaneprzezproroka,tomożekultBaala,alejestbardziejprawdopodobne,żechodzituoprzepychmożnychiniesprawiedliwośćspołeczną.
6,16.UstawyOmriego.Podobniejak„grzechyJeroboama”,częstopodawanyprzykładnajwyższegozłapopełnionegoprzezkróla(2Krl13,2.11),imionaOmriegoiAchabastanowią

symbolmonarchówwinnychbałwochwalstwa(natematprzestępstwAchabazob.komentarzdo1Krl18,4).DynastiaOmriegodobiegłakońcapośmierciZachariaszaw753przedChr.,najedno
pokolenieprzedMicheaszem.

Mi7

Powszechnanieprawośćwśródludzi

1

Biadami,żesięstałemjakpokłosiewlecie,jakresztkipo

winobraniu;niemagronadozjedzeniaaniwczesnejfigi,którejłaknę.

7,1jakpokłosie.Zatekstemhebr.BJ:„jakżniwiarz”,zagrec.
—jakresztkipowinobraniu.Zatekstemhebr.BJ:„zbieraczresztekwinogron”,nazasadziedomysłu.Asonaspomiędzy„winogrona”(’eszkôl)i„jeść”(’ekôl).
7,1.Wzmiankaorolnictwie.WedługAlmanachuzGezer,inskrypcjidatowanejnaok.925przedChr.,zbioryletnichowocówbyłyostatnimizbioramiwroku,mającymimiejsceodkońca

sierpniadowrześnia.Mogłytobyćdrugiezbioryfig(pierwszefigidojrzewaływczerwcu).Owocetesuszonowmiesiącachzimowych,bynadawałysiędospożycia(zob.Iz16,9;Jr48,32).Pożniwach
wpolewychodzilizbierającypokłosie,bowiemprzezwielenastępnychmiesięcyniespodziewanosiężadnychowoców.

2

Wyginąłnaziemipobożny,prawegoniemamiędzyludźmi;

wszyscybezwyjątkunakrewczyhają,jedendrugiegołowisiecią.

7,2.Polowaniezapomocąsieci.Polowanienaptakiirybybyłowstarożytnościpowszechnąformąmyślistwa,potrzebnebyłydoniejbowiemjedyniesieciisidła.Egipskiemalowidła

groboweukazująpolowanienaptakiprzyużyciusieci(zob.Prz1,17).Wstarożytnościsłowo„sieć”stanowiłoczłonsumeryjskiegosłowaoznaczającego„polowanie”-ideogramuokształciesieci.Tekst
Iz51,20opisujeużyciesieci,przypuszczalniezagrodyzsieci,dochwytaniaantylop,którezapędzałwpułapkęrządnaganiaczy(zob.Ps10,9).

3

Dozłego–choćbyoburękoma;abyczynićdobrze,książężąda

złota,sędziapodarunku;dostojnikprzemawia,byzaspokoićswoją
ambicjęiprzekręcająwspólniesprawę.

7,3Dozłego-choćbyoburękoma.DwapierwszestychywBJ:„doczynieniazłaichręcesąbiegłe”,odtworzonewedługgrec.Hebr.„przeciwkozłu,ręcebysięudało”.
—sędzia.Zatekstemhebr.BJ:„sędziasądzi(dla)”,nazasadziedomysłu.
—Końcowystychdodanyzatekstemhebr.,gdziedosł.:„onioniwypaczająją”.

4

Najlepszyznich–jakcierń,najsprawiedliwszyznich–jakpłot

kolczasty.Zapowiadanyprzeztwoichstrażników,nadszedłdzień
twegonawiedzenia;terazwpadnąwpopłoch.

7,4DrugistychzaSymmachemiWulgatą.Teksthebr.:„sprawiedliwyzapłotem”.
—Asonanspomiędzy„płotkolczasty”,mesukah,i„popłoch”,mebukah.
—Trzecistychwedługtekstuhebr.,gdziedosł.:„dzieńtwoichczatownikówtwojenawiedzenieprzybywa”.WBJpoprawioneiprzekład:„DziśnadchodzizPółnocypróbananich”.
—Północjesttradycyjnądrogąnajazdów(por.Jr1,13-14;itd.).
—nawiedzenia.Takdosł.WBJ:„próba”(por.Iz10,3).

5

Nieufajcieprzyjacielowi,niezawierzajciepowiernikowi,nawet

przedtą,któraspoczywanatwoimłonie,strzeżwrótustswoich.

6

Bo

synznieważaojca,córkapowstajeprzeciwmatce,synowaprzeciw
teściowej:nieprzyjaciółmiczłowiekasąjegodomownicy.

ZawstydzeniewrogówSyjonu

7

AlejawypatrywaćbędęPana,wyczekiwaćBoga,mojego

zbawienia.Bógmójmniewysłucha.

7,7Tenwiersz,wktórymprorokobwieszczaswojąwiaręwzbawienie,służyłmożejakozamknięciejegoksięgi,stałsięjednakpunktemzaczepieniadlanastępującychponimpoematów

nadziei,datowanychprawdopodobnienaokreswygnania.

8

Nieśmiejsięzemnie,nieprzyjaciółkomoja;choćupadłam,

powstanę,choćsiedzęwciemnościach,Panjestświatłościąmoją.

7,8-10TąnieprzyjaciółkąwydajesięraczejEdomniżBabilonia(por.Ez25,12-14;35;Ab10-15;Ps137,7;Iz34,5-8;itd.).

9

GniewPańskimuszęznosić,bozgrzeszyłamprzeciwNiemu,aż

rozsądzimojąsprawęiprzywrócimiprawo;wywiedziemniena
światło,ibędęoglądałazbawczeJegodzieła.

10

Gdytoujrzy

nieprzyjaciółkamoja,wstydemsięokryjeta,któramówiładomnie:
GdziejestPan,twójBóg?Oczymojepatrzećbędąnanią:teraz
będzierozdeptanajakulicznebłoto.

OdbudowaIzraela

11

Otodzieńodbudowytwychmurów!Wowymdniugranica

[twoja]będziesięgaćdaleko.

7,11-13Wyrocznia,amożnajądatowaćnaepokęperską(poczynającodr.538),obwieszczaodbudowęumocnieńJerozolimyiposzerzeniegranic,abyprzyjąćmnóstwoludzi:czyto

rozproszonychIzraelitów,czynawróconychpogan.

12

WowymdniuażdociebieprzyjdąodAsyrii–ażpoEgiptiod

Tyru–ażpoRzekę,iodmorzadomorza,iodgórydogóry.

7,12Tekstcałegowierszajestskażony.Przekładzagrec.

13

Leczziemiazostaniespustoszonazpowodujejmieszkańców,za

ichpostępki.

7,13Tenwiersz—wyizolowany—mógłzawieraćgroźbęwobecJudy.Waktualnymkontekściedotyczyonanarodówpogańskich,przedewszystkim„luduziemi”bezpośrednichsąsiadów

Żydów,wrogichwspólnocie,którapowróciłazwygnania.

ModlitwaopomocBożą

14

PaśludTwójlaskąTwoją,trzodędziedzictwaTwego,co

mieszkasamotniewlesie,pośródogrodów.NiechwypasająBaszani
Gileadjakzadawnychczasów.

7,14Wtrzecimiczwartymstychumowaotym,żeludjestizolowanynaubogimterenie.TosytuacjaŻydówwokręgujerozolimskimpopowrociezwygnania.
7,14.Geografia.BaszaniGileadbyłyurodzajnymiobszaramirozciągającymisięnawschódodrzekiJordan.PierwotniestanowiłyczęśćzpodziałuZiemiObiecanej(zob.komentarzdoJoz

13,24-29i13,30-31odzialedanympokoleniuGadaiManassesa),wVIIIw.przedChr.dostałysięjednakwręceAsyrii.Womawianymtekściepojawiasięoczekiwanie,żepozwycięstwieJahwe
wszystkieutraconeziemiepowrócądoIzraela(zob.Jr50,19).

15

JakzadniTwegowyjściazziemiegipskiejukażęmudziwy.

7,15ukażęmu.Zatekstemhebr.BJ:„ukażnam”,nazasadziedomysłu.

Prośbaoponiżenienieprzyjaciół

16

Ujrząprzetonarodyibędązawstydzonemimocałejpotęgi

swojej;położąrękęnausta,uszyichbędągłuche.

17

Prochlizaćbędą

jakwąż,jakto,copełzapoziemi;wyjdą,dygocąc,zwarowniswoich
przedPana,Boganaszego,drżećbędąilękodczuwaćprzedTobą.

7,17przedPana,Boganaszego.Dodanezatekstemhebr.,gdziedosł.:„kuJahwe,naszemuBogu”.
7,17.Prochlizaćbędąjakwąż.Podobniejakwąż,któryzostałprzeklętywogrodzieEdeniskazanynajedzenieprochuziemi(zob.komentarzdoRdz3,14),upokorzonezostaną

nieprzyjacielskienarody(zob.Ps72,9).Ponieważobcenarodybyłyczęstoprzedstawianejakowęże(Iz14,29;Jr8,17),możebyćtojeszczejednopotępieniewężyjakosymbolupłodnościibóstww
mezopotamskiejiegipskiejsztucereligijnej.WtekstachzAmarnajedzeniepyłulubprochujestmetaforąklęski.

Prośbaoprzebaczenie

18

KtóryżbógpodobnyTobie,cooddalasznieprawość,

odpuszczaszwystępekReszciedziedzictwaTwego?NieżywiOn
gniewunazawsze,boupodobałsobiemiłosierdzie.

7,18-20Modlitwatajestpsalmem,któremupodobneznajdujemywzbiorachprorockich(Iz12;25,1-5;26,1-6.7-15.16-19;63,7—64,11;itd.).
7,18Czwartystychdodanyzatekstemhebr.WtymzbytnimjegorozbudowaniuograniczeniezasięguBożegoprzebaczenia.WBJpominięte.

19

Ulitujesięznowunadnami,zetrzenaszenieprawości.Wrzucisz

wmorskiegłębinywszystkieichgrzechy.

7,19WBJdwapierwszeczasowniki,odmiennieniżwhebr.,sąw2os.Zatekstemhebr.
—ichgrzechy.BJ:„naszegrzechy”,wedługprzekładówstarożytnych.
7,19.Starcienieprawościpodstopami.PrzebaczenieprzezJahweIzraelowiobejmujepokonaniegrzechuwtakisamsposób,wjakimonarchatriumfujenadswymiwrogami,depczącich

nogamiistawiającstopęnaichkarku(zob.komentarzdoJoz10,24).Wugaryckiejepicemożnaznaleźćpodobneobrazyczynówboskiegowojownika(pokonaniewrogówprzezAnat),identycznie
przedstawionytriumfwieńczymilitarnewyczynybabilońskiegoMardukaichetyckiegobóstwaTeszuba.

20

OkażeszwiernośćJakubowi,Abrahamowiłaskawość,co

poprzysiągłeśprzodkomnaszymodnajdawniejszychczasów.

7,20ZbawienieIzraelajestwypełnieniemprzymierzaiobietnicy,będącychfundamentamiwszelkiejnadziei,pierwszymprzedmiotemwiaryluduBożego.

TableofContents

WstępdoKsięgiMicheasza.4
Mi1.6
Tytuł6
SĄDNADIZRAELEM..7
WyrokBożynaSamarię.7
LamentacjaProroka.9
Mi2.12
Lichwamożnychiuciskubogich.12
ZapowiedźkaryBożejzauciskludu.13
ProtestmożnychiodpowiedźProroka.14
Powrótzniewoli16
Mi3.17
Nadużyciawśródkastyrządzącej17
Nadużyciawśródproroków..18
Nieprawośćprzywódcówludu.19
Mi4.20
NADZIEJEMESJAŃSKIE.20
PanowanieBoganaSyjonie.20
PowrótwygnańcówdokrólestwaBożego.21
Groźbaniewoliiobietnicauwolnienia.22
WizjaoblężeniaiuwolnienieJerozolimy.23
Mi5.24
MesjasziJegokrólestwo.24
Triumfykrólestwamesjańskiego.26
Fałszyweśrodkipomyślnościbędązniszczone.27
Mi6.28
DROGADOZBAWIENIA..28
SkargaPańskawytoczonaludowi28
Istotaprawdziwejreligii30
Zachłannośćmożnychbędzieukarana.31
Mi7.33
Powszechnanieprawośćwśródludzi33
ZawstydzeniewrogówSyjonu.35
OdbudowaIzraela.36
ModlitwaopomocBożą.37

Prośbaoponiżenienieprzyjaciół38
Prośbaoprzebaczenie.39