Lekcja 4: 

ātmanepadam 

1 

 

sandhi 

stopniowanie samogłosek:  

 

 

 

 

powiązania półsamogłosek: 

 
 

 

 

(wzmocnienie samogłoski to dodanie 

a do niej) 

 
sandhi samogłoskowe:

e + V = (a+i) + V = ayV (a V) 
o + V = (a+u) + V = avV (a V) 

ai + V = (ā+i) + V = āyV (ā V) 
au + V =(ā+u) + V = āvV (ā V)

(V=

vowel – samogłoska) 

 

czasownik:  

strona ātmanepadam, zwrotna, „dla siebie” 
temat cz. teraźniejszego 1 klasy: jeśli samogłoska rdzenia nie jest ciężka, wzmacnia się: √(guṇa) + a 

√ji (zwyciężać), temat jaya 

 

P 

Ā 

 

sg 

dl 

pl 

sg 

dl 

pl 

1 

jayaaima 

jayāmi 

jayaava: 

jayāvaḥ 

jayaama:

jayāmaḥ 

jaye 

jaye

 

jayaavaH[ 

jayāvahe

 

jayaamaH[

jayāmahe

 

2 

jayaisa 

jayasi

 

jayaFa: 

jayathaḥ

 

jayaFa 

jayatha

 

jayase 

jayase

 

jayeFe 

jayethe

 

jayaZve 

jayadhve

 

3 

jayaifa 

jayati

 

jayafa: 

jayataḥ

 

jayainfa

jayanti

 

jayafe 

jayate

 

jayefe 

jayete

 

jayanfe 

jayante

 

(*kursywą nieregularne) 

√īkṣ (1Ā) īkṣate – patrzeć 
√kamp (1Ā) kampate – drżeć 
√gam (1P) 

gacchati 

– iść 

√ji (1PĀ) jayati, -te – zwyciężać, zdobywać 
√yam (1P) 

yacchati

 – dać, ofiarować 

√dr̥ś (1PĀ) 

paśyati

, -te – widzieć, patrzeć 

√nī (1PĀ) nayati, -te – prowadzić (Ā: zajmować) 
√pā (1P) 

pibati 

– pić 

√bhāṣ (1Ā) bhāṣate – mówić, opisywać 
√bhū (1P) bhavati – być, stawać się 
√labh (1Ā) labhate – osiągać, zdobywać 
√śikṣ (1Ā) śikṣate – uczyć się, ćwiczyć 
√sad (1P) 

sīdati 

– siedzieć 

√sthā (1PĀ) 

tiṣṭhati, -te  

– stać, znajdować się 

√hr̥ (1PĀ) harati, -te – zabierać,  grabić 
√hve (1P) hvayati – wołać, wzywać 

 

 

i ī 

u ū 

r̥ r̥̄ 

l̥ 

guṇa 

a 

e 

o 

ar 

al 

vṛddhi 

ā 

ai 

au 

ār 

āl 

ya 

ra 

la 

va 

i 

r̥ 

l̥ 

u 

Lekcja 4: 

ātmanepadam 

2 

 

 

 

 
składnia: 

zdania z orzeczeniem imiennym („być”) - podwójny nominatiw: 

नृपः िवरः भवित

 (nr̥paḥ viraḥ bhavati) 

(król jest bohaterem) 

बालाः िशष्याः न भविन्त

 (bālāḥ śiṣyāḥ na bhavanti) 

(chłopcy nie są uczniami) 

możliwa elizja, czyli ominięcie samego czasownika: 

क्षि यः मदीयं िम म् 

(kṣatriyaḥ madīyaṃ mitram)

 

(kszatrija [jest] moim przyjacielem) 

 
użycie 

iti – cytat, przytoczenie, mowa niezależna (w sanskrycie nie ma mowy zależnej): 

पश्यािम इित नरः वदित 

(paśyāmi iti naraḥ vadati)

 

(„widzę” – mówi człowiek) (tj.: człowiek mówi, 

że widzi) 
przytoczenie też może być z elizją czasownika dicendi: 

इह दुःखम् एव इित बु ः 

(iha duḥkham eva iti buddhaḥ)

 

(„tu na świecie tylko nieszczęście” – tak 

budda [mówi]) 
 

ćwiczenia: 
 
1.  sukham iha na labhe 
2.  kṣatriyāḥ śūdrān jayanti 
3.  dharmaṃ bhāṣate buddhaḥ 
4.  prāsādaṃ gacchathaḥ duḥkhaṃ ca 

vahathaḥ 

5.  janakaḥ gr̥haṃ sīdati pustakāni ca 

paṭhati 

6.  nagaraṃ na rakṣasi dhanaṃ tu harase 
7.  tiṣṭhāmi atra hvayāmi ca narān 
8.  grāmau rakṣāmi iti nr̥paḥ bhāṣate 
9.  vātaḥ vahati madīyaṃ ca hr̥dayaṃ 

kampate 

10. buddhaḥ duḥkhaṃ jayate 
11. gajau bālau paśyataḥ 

12. he śiṣyau virau na bhavathaḥ 
13. vr̥kṣaḥ kampate pattrāṇi ca patanti 
14. grāmaṃ tatra īkṣāmahe 
15. he nr̥pa tvadīyāḥ virāḥ grāmaṃ jayanti 
16. devaṃ śaṃsāvaḥ phalāni yacchāvaḥ ca 
17. duḥkham iha sadā tiṣṭhati 
18. nr̥paṃ namāmaḥ iti kṣatriyāḥ vadanti 
19. buddhaḥ bhavāmi jñānaṃ ca bhāṣe 
20. ācāryaḥ bhāṣate śiṣyāh śikṣante ca 
21. he virāḥ iti nr̥paḥ kṣatriyān hvayati 
22. śūdrau gajaṃ nayataḥ 
23. dharmaṃ śikṣete sukhaṃ ca labhete 
24. purohitaḥ yajati gr̥hasthāḥ ca yajante 
25. nr̥paḥ nagaraṃ jayati dhanam ca nayate 

 
 

Lekcja 4: 

ātmanepadam 

3 

 

िवरः क्षि यान् नयित ।१।  ासादं गच्छािम ।२। िशष्यौ कम्पेते ।३। धनम् 

इह लभावहे सुखम् च ।४। त  आचायार्ः ित िन्त ।५। शू ं फले यच्छथः 

।६। मदीयािन िम ािण त  वसिन्त ।७। देवान् अ  न पश्यामः ।८। 

पुस्तकािन पठामः ज्ञानं च लभामहे ।९। पत् ािण वृक्षं त्यजिन्त ।१०।॥ 

 

mazIya;  pusfak;  paTisa .11.  ~Ana;  suKa;  Bavaifa .12.  Zam;a^  carama:  

suKa;  ca lBAmaH[ .13.  hAcAya^:  saza  safya;  vazifa .14.  bAl:  

paRasAz;  fyajaifa  vana;  ca  gacCifa .15.  fvazIya;  Zanama   xH  na  

paSyAima .16.  mA;sa;  na  KAzaima  xifa  gaja:  BAqafe  .17.  pusfakaina 

paTFa  ~Ana;  fu  na  lBaZve  .18.  v|&a:  na  isazifa  na  ca  ZAvaifa 

jaIvaifa fu .19.  Zana; suKa; ca na yacCaima ~Anama " Yava xifa hAcAya^;: .20. 

 

Słówka: 
iti – tak, w ten sposób (cudzysłów) 
iha – tu, na tym świecie 
kṣatriya (m) – kszatrija, rycerz 
gr̥hastha (m) – pan domu 
jñāna (n) – wiedza 
tu - lecz  
tvadīya (mfn) - twój 
dhana (n) – bogactwo, majątek 
dharma (n) – prawo 

na – nie (negacja czasownika) 
purohita  
(m) – kapłan domowy 
pustaka (n) – księga  
buddha (m) – oświecony, Budda 
madīya (mfn) - mój 
vira (m) – wojownik, bohater 
vr̥kṣa (m) – drzewo 
śūdra (m) – śudra (najniższa kl. społ.) 

 

mnemorandka: 

न पश्यित जन्मान्धः कामान्धो नैव पश्यित ।  
न पश्यित मदोन्म ो  थ  दोषा  पश्यित ॥ 

nie widzi ślepy od urodzenia, oślepiony żądzą także nie widzi; 
nie widzi upojony pychą oraz interesowny błędów nie widzi.