Microsoft Word - metodyka malin lipiec 2005.doc

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

SPIS TREŚCI

WSTĘP.....................................................................................................................................4

I. PRZYGOTOWANIE GLEBY ORAZ ZAKŁADANIE PLANTACJI MALIN............................5

1. Wybór stanowiska ............................................................................................................5

2. Przedplony i zmianowanie................................................................................................5

3. Zabiegi ograniczające występowanie agrofagów .............................................................5

4. Dobór odmian...................................................................................................................6

5. Sadzenie ..........................................................................................................................6

6. Urządzanie otoczenia uprawy ..........................................................................................7

II. NAWOŻENIE I WAPNOWANIE..........................................................................................7

1. Pobieranie próbek gleby i liści do analiz ..........................................................................7

2. Wapnowanie.....................................................................................................................9

3. Nawożenie mineralne.......................................................................................................9

4. Nawożenie organiczne ...................................................................................................11

5. Nawożenie plantacji w poszczególnych latach...............................................................12

III. REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA ...........................................................................13

1. Mechaniczne metody zwalczania chwastów ..................................................................13

2. Chemiczne metody zwalczania chwastów .....................................................................14

IV. PIELĘGNACJA ROŚLIN..................................................................................................15

1. Nawadnianie...................................................................................................................15

2. Ściółkowanie ..................................................................................................................16

3. Prowadzenie i cięcie......................................................................................................17

4. Niszczenie odrostów korzeniowych................................................................................18

V. OCHRONA MALIN PRZED CHOROBAMI .......................................................................18

1. Najważniejsze choroby malin i ich charakterystyka .......................................................18

2. Progi zagrożenia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji .....................................20

3. Sposoby zapobiegania chorobom ..................................................................................20

4. Niechemiczne metody ochrony roślin przed chorobami.................................................20

5. Ochrona chemiczna malin przed chorobami ..................................................................21

VI. OCHRONA MALIN PRZED SZKODNIKAMI ...................................................................21

1. Wykaz szkodników malin i ich charakterystyka..............................................................21

2. Progi zagrożenia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji .....................................23

3. Niechemiczne metody ochrony malin przed szkodnikami..............................................24

4. Ochrona chemiczna malin przed szkodnikami ...............................................................24

5. Ochrona pożytecznych stawonogów i ich introdukcja ....................................................24

VII. OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA ANALIZ NA POTRZEBY KONTROLI JAKOŚCI

OWOCÓW W INTEGROWANEJ PRODUKCJI...............................................................24

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

ZAŁĄCZNIKI..........................................................................................................................26

Załącznik 1. Charakterystyka odmian maliny ....................................................................26

Załącznik 2. Zwalczanie chwastów przed założeniem plantacji i w trakcie jej prowadzenia

......................................................................................................................27

Załącznik 3. Wykaz herbicydów dopuszczonych do stosowania w IP malin .....................28

Załącznik 4. Zwalczanie chemiczne chorób malin ............................................................28

Załącznik 5. Wykaz fungicydów dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji

malin .............................................................................................................29

Załącznik 6. Sposób lustracji plantacji malin i progi zagrożenia przez szkodniki ..............30

Załącznik 7. Ochrona chemiczna malin przed szkodnikami..............................................32

Załącznik 8. Wykaz środków zoocydów dopuszczonych do stosowania w IP ..................33

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

WSTĘP

Powszechne stosowanie chemicznych środków ochrony roślin i nawozów sztucznych

jest jedną z przyczyn degradacji środowiska naturalnego w postaci zanieczyszczenia gleb,
wód i powietrza. Wynikające z tego zagrożenia to:

− wzrost

zachorowalności ludzi na choroby nowotworowe i uczuleniowe,

− rozwój ras odpornych szkodników, patogenów i chwastów,

− wyniszczanie organizmów pożytecznych,

− pojaw wielu gatunków szkodników wtórnych.

Problemy te spowodowały, że w wielu rozwiniętych krajach podjęto działania mające

na celu minimalizowanie lub zapobieganie tym ujemnym skutkom nadmiernej i często
nieracjonalnej chemizacji produkcji rolniczej. Znalazło to wyraz w opracowaniu i intensywnym
wprowadzaniu zasad najpierw integrowanej ochrony, a następnie Integrowanej Produkcji
(IP). Głównym celem Integrowanej Produkcji jest maksymalne ograniczanie stosowania
syntetycznych środków ochrony roślin, nawozów sztucznych czy regulatorów wzrostu roślin.
Chemiczna ochrona roślin przed chorobami, szkodnikami czy chwastami, gdy jest to
możliwe, powinna być zastępowana metodami alternatywnymi takimi jak: biologiczne,
fizyczne i agrotechniczne.

Integrowana Produkcja jest to zatem opłacalna produkcja wysokiej jakości

między innymi owoców, dająca pierwszeństwo bezpiecznym metodom
niechemicznym, minimalizująca niepożądane efekty uboczne stosowanych
agrochemikaliów ze szczególnym uwzględnieniem ochrony środowiska i zdrowia
ludzi.

W celu uzyskiwania wysokich i wysokiej jakości plonów, w IP dopuszczalne jest

stosowanie selektywnych lub wybranych częściowo selektywnych środków ochrony roślin.
Niezwykle ważne jest również, aby chemiczne zwalczanie szkodników stosować tylko
wówczas, gdy ich liczebność przekracza przyjęty próg szkodliwości. Aby to jednak
stwierdzić, konieczne jest systematyczne prowadzenie lustracji pod kątem występowania
szkodników, chorób i chwastów – jest to podstawowy element racjonalnej ochrony roślin.

Owoce pochodzące z Integrowanej Produkcji są systematycznie kontrolowane na

obecność substancji szkodliwych, głównie pozostałości środków ochrony, azotanów oraz
metali ciężkich. Każde gospodarstwo winno spełniać również wszelkie zasady Kodeksu
Dobrej Praktyki Rolniczej.

Ważnym elementem IP jest możliwość identyfikacji miejsca pochodzenia

certyfikowanego produktu, gdyż każdy z producentów już w trakcie zgłoszenia się do
systemu IP otrzymuje swój niepowtarzalny numer ewidencyjny.

Przepisy prawne dotyczące Integrowanej Produkcji reguluje ustawa o ochronie roślin

z dnia 18 grudnia 2003 (Dz. U. 2004 r. Nr 11, poz. 94 z późn. zm.) oraz rozporządzenie
Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 (Dz. U. 2004 r. Nr 178, poz.1834).
Jednostką koordynującą całość systemu Integrowanej Produkcji w Polsce oraz kontrolującą
prawidłowość prowadzenia upraw i wydawania certyfikatów jest Państwowa Inspekcja
Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Producent chcąc uzyskać certyfikat IP musi spełnić następujące wymagania:

− ukończyć 16-godzinne szkolenie IP,

− zgłosić chęć prowadzenia upraw zgodnie z zasadami IP, w najbliższej jednostce

Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa,

− prowadzić produkcję zgodnie z niniejszą metodyką szczegółową (dla określonego

gatunku),

− prowadzić na bieżąco Notatnik Integrowanej Produkcji,

− przejść pozytywne kontrole: Notatnika, gospodarstwa w okresie wegetacji i jakości

płodów,

− złożyć przed lub w trakcie zbiorów wniosek o wydanie certyfikatu IP.

Producenci po otrzymaniu certyfikatu mają prawo oznaczać swoje produkty, zastrzeżonym
znakiem (logo) Integrowanej Produkcji. Owoce wytwarzane wg zasad Integrowanej Produkcji

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

cieszą się na rynku większym popytem i gwarantują wyższe dochody. W najbliższych latach
eksport owoców, sprzedaż hurtowa i detaliczna oraz dla przemysłu staną się niemożliwe bez
certyfikatu.

Niniejsza metodyka opracowana została przez zespół pracowników Instytutu

Sadownictwa i

Kwiaciarstwa w Skierniewicach na podstawie rezultatów wieloletnich

własnych badań oraz zgodnie z wytycznymi Międzynarodowej Organizacji Biologicznego
i Integrowanego Zwalczania Szkodliwych Organizmów i Chwastów oraz Międzynarodowego
Naukowego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych.

I. PRZYGOTOWANIE GLEBY ORAZ ZAKŁADANIE PLANTACJI

MALIN

1. Wybór stanowiska

Pod maliny prowadzone według zasad IP należy przeznaczyć najlepsze stanowisko

z glebą żyzną, zasobną w składniki pokarmowe i substancję organiczną, utrzymującą
dostateczną wilgotność, ale dostatecznie przewiewną o odczynie lekko kwaśnym pH 5,5-6,5.
Korzystną lokalizacją są łagodne stoki i zbocza oraz równiny. Na terenach nisko położonych
tworzą się zastoiska mrozowe z temperaturą kilka stopni niższą niż na terenach leżących
wyżej. Zwiększa to ryzyko przemarznięć w czasie ostrych zim, i uszkodzeń roślin podczas
przygruntowych przymrozków. W miejscach, gdzie często tworzą się mgły istnieje większe
niebezpieczeństwo porażenia pędów i owoców przez choroby grzybowe. Malin nie należy
uprawiać na glebach ciężkich, o poziomie wód gruntowych wyższym niż 70-80 cm. Teren
pod plantację powinien być osłonięty od wiatru.

2. Przedplony i zmianowanie

Zadaniem płodozmianu i przedplonu jest: poprawa struktury gleby, wzrost zasobności

w składniki pokarmowe i próchnicę, ograniczenie zachwaszczenia oraz ograniczenie lub
całkowite wyeliminowanie występowania części chorób i szkodników. Dlatego plantacji nie
należy zakładać po malinach, truskawkach, ziemniakach, pomidorach, ogórkach, gdyż
rośliny te sprzyjają rozwojowi chorób systemu korzeniowego młodych roślin. Jeżeli na jakimś
stanowisku truskawki lub maliny były wcześniej porażone przez werticyliozę, nie należy tam
zakładać plantacji przez co najmniej 6 lat. Złymi przedplonami są też wieloletnie uprawy
lucerny, koniczyny i traw, jak również pola odłogowane. Brak upraw mechanicznych na tych
terenach sprzyja namnażaniu się larw opuchlaków, drutowców lub pędraków. Dobrymi
przedplonami są zboża, rzepak, gryka, gorczyca, łubin, bobik, peluszka, wyka, fasola, groch,
cebula oraz marchew.

3. Zabiegi ograniczające występowanie agrofagów

W uprawie malin istotne znaczenie mają szkodniki glebowe, takie jak: pędraki, drutowce i

opuchlaki. Występują powszechnie w całym kraju w różnym nasileniu i na młodych
plantacjach mogą poczynić wielkie szkody. Dlatego, gdy liczebność larw przekracza próg
zagrożenia 1 szt./m

najlepiej jest wybrać inne pole nie zasiedlone przez szkodniki. W celu

ograniczenia występowania pędraków zaleca się kilkakrotną uprawę gleby w okresie maj-
sierpień przy pomocy pługa, brony talerzowej lub glebogryzarki. Szkodniki są niszczone
mechanicznie, a te wydobyte na powierzchnię gleby wybierane i wyjadane są przez ptaki.
Dobre rezultaty daje też uprawa gryki, której taniny hamują rozwój pędraków. Właściwy
płodozmian w dużym stopniu ograniczyć może występowanie i rozwój groźnych chorób
malin: werticyliozy i guzowatości korzeni. Nowe plantacje zakładać należy tylko z roślin
zdrowych, pochodzących z kwalifikowanych szkółek, wolnych od chorób wirusowych i fito-
plazmatycznych, szpecieli, mszyc i przędziorków. Ponadto ważna jest zatem izolacja

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

przestrzenna od starych, porażonych plantacji, jak również przeprowadzanie
systematycznych lustracji.

Pędy porażone z galasowatymi naroślami przez przeziernika i pryszczarka malinowca

oraz krzewy z objawami chorób wirusowych należy usuwać i palić. Niewłaściwa agrotechnika
polegająca na zbyt gęstym sadzeniu roślin, za słabym ich cięciu i przenawożeniu azotem
prowadzi do zagęszczenia plantacji i sprzyja rozwojowi najgroźniejszych chorób: szarej
pleśni i zamierania pędów maliny. Prawidłowe prowadzenie plantacji z rozpinaniem pędów
na drutach umożliwia doskonałe ich przewietrzanie oraz dokładne pokrycie cieczą w trakcie
zabiegów ochronnych.

4. Dobór odmian

Do zakładania plantacji malin prowadzonych metodą IP należy używać kwalifikowanego

materiału szkółkarskiego, gdyż daje to gwarancję czystości odmianowej i zdrowotności
sadzonek

Zakładanie plantacji owocujących z materiału niekwalifikowanego wiąże się z pewnym

ryzykiem. Warto o tym pomyśleć przed wykorzystywaniem sadzonek z plantacji owocujących
lub zakupem tzw. materiału CAC (materiał handlowy niekwalifikowany).
Charakterystyka odmian malin polecanych do zakładania plantacji zgodnie z zasadami
Integrowanej Produkcji przedstawia Załącznik 1.

Nazwą ‘odmiany tradycyjne’ określa się odmiany owocujące tylko w lecie (głównie

w lipcu) na pędach ubiegłorocznych, tak jak rosnące dziko maliny leśne. Ich pędy są
narażone na mróz, choroby i szkodniki, jednak przy dobrej pielęgnacji plonują bardzo obficie.
Maliny powtarzające owocują dwukrotnie: w lipcu na dolnych partiach pędów
ubiegłorocznych (tak jak maliny tradycyjne), a od sierpnia na górnych odcinkach pędów
tegorocznych. W uprawie towarowej wszystkie pędy malin powtarzających rozdrabnia się
zazwyczaj kosiarką rotacyjną w jesieni lub na przedwiośniu, przez co wzbogacają one glebę
w próchnicę. Wyrastające młode pędy unikają zatem uszkodzeń przez mróz i są mniej
porażane przez choroby i większość szkodników. Ich jesienne owoce nie są „robaczywe”
i zawierają mniej pozostałości pestycydów. Obydwie grupy odmian nadają się zarówno do
uprawy na potrzeby rynku detalicznego, jak i przemysłu, umożliwiając ciągłą dostawę
owoców od końca czerwca do października.

5. Sadzenie

Jesienny termin sadzenia jest lepszy od wiosennego. Maliny w rzędzie sadzi się zwykle

w odstępach 0,5 m. Odległość między rzędami zależy od sposobu uprawy i posiadanego
sprzętu, zwykle 2,5-3 m. Maliny nie lubią głębokiego sadzenia, dlatego sadzonki powinny być
umieszczane w glebie tylko 2-3 cm głębiej niż rosły w mateczniku. Glebę wokół sadzonek
należy dobrze obcisnąć, a wszystkie pędy przyciąć tuż nad ziemią. Wycięte pędy wynosi się
poza plantację i pali, by ograniczyć źródło ewentualnych chorób. Optymalne usytuowanie
rzędów to kierunek północ- południe. Jednak aby ułatwić prowadzenie uprawy i ochrony oraz
zmniejszyć powierzchnię uwroci, rzędy biegną zwykle wzdłuż dłuższego boku pola. Podczas
transportu sadzonek i sadzenia należy unikać przesuszania korzeni.

Na glebach choćby okresowo zbyt wilgotnych, warto posadzić maliny na podniesionych

redlinach, naoranych lub uformowanych specjalną maszyną. Po posadzeniu malin można
ułożyć na wierzchu przewód do nawadnianie kroplowego, a następnie okryć rzędy folią. Jest
to najlepsza ze stosowanych obecnie metod prowadzenia. Na podwyższonych redlinach
nasady pędów są mniej narażone na uszkodzenia mrozowe, bo warstwa najzimniejszego
powietrza gromadzi się w niżej położonych międzyrzędziach

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

6. Urządzanie otoczenia uprawy

W stanie dzikim maliny nie występują na otwartych przestrzeniach. Zwykle rosną na

polanach śródleśnych, przesiekach i obrzeżach lasów, zarówno w słońcu, jak i w półcieniu.
Wielokrotnie stwierdzono silniejsze uszkodzenia mrozowe malin na plantacjach
zlokalizowanych w otwartym polu niż w pobliżu zabudowań i innych osłon. Plantacje
graniczące z ruchliwymi szosami, zabudowaniami i innymi uprawami winny być zakładane co
najmniej 50 m od źródeł zanieczyszczeń i osłonięte szpalerem drzew lub wysokim
żywopłotem. Zakładanie plantacji malin w sąsiedztwie sadów i innych upraw intensywnie
chronionych nie jest wskazane ze względu na niebezpieczeństwo znoszenia cieczy podczas
opryskiwania. Za najlepsze osłony uważa się rzędy drzew iglastych, olchy szarej, grabu,
leszczyny, brzozy i innych, które nie są rozsadnikami niebezpiecznych dla malin chorób i
szkodników. Na glebach słabszych bardziej odpowiednie będą: ałycza, brzoza i jaśminowiec
omszony. Drzewa i krzewy należy sadzić co około 2 m w rzędzie, aby uniemożliwić im zbyt
bujny wzrost. Należy unikać sadzenia drzew o silnym wzroście, takich jak: klon, jesion,
topola szara i biała, wierzba krucha.

Osłony redukując prędkość wiatru ograniczają parowanie wody z gleby i uszkodzenia

mechaniczne owoców i kory przez kolce sąsiednich pędów. Zakładanie osłon od wiatru jest
szczególnie polecane wokół plantacji malin powtarzających, ponieważ ich pędy zwykle nie są
przywiązywane do drutów i często swymi kolcami uszkadzają się wzajemnie.

II. NAWOŻENIE I WAPNOWANIE

1. Pobieranie próbek gleby i liści do analiz

W Integrowanej Produkcji o potrzebie nawożenia i wysokości stosowanych dawek

decyduje aktualna zasobność gleby w poszczególne składniki. Ponieważ określenie
zasobności gleby w poszczególne składniki, jak i odczynu (pH) „na oko” jest niemożliwe,
plantator musi systematycznie, co 3 - 4 lata pobierać próbki gleby. Na podstawie uzyskanych
wyników analiz chemicznych można dość precyzyjnie określić optymalną wysokość
nawożenia fosforem, potasem, magnezem, jak również ustalić potrzeby wapnowania danej
gleby. Po posadzeniu krzewów wiele dodatkowych informacji o potrzebach nawożenia
poszczególnymi składnikami, a zwłaszcza azotem, dostarczają obserwacje wzrostu
wegetatywnego roślin. Pełna diagnostyka nawozowa możliwa jest dopiero wtedy, gdy na
plantacjach w pełni owocujących, oprócz wyników analiz chemicznych gleby i oceny wizualnej
wzrostu roślin, dysponujemy wynikami analiz chemicznych liści.

Analizy chemiczne gleby

Jest to metoda najbardziej uniwersalna, pozwalająca określić zasobność gleby w P, K,

Mg oraz jej odczyn przed założeniem plantacji, w młodych i w starszych uprawach malin.
Plantator ubiegający się o certyfikat IP musi zatem co 3 - 4 lata pobierać próbki gleby
i posiadać aktualne wyniki analizy. Po raz pierwszy próbki gleby najlepiej jest pobrać na rok,
dwa przed założeniem plantacji. Termin pobrania próbek nie ma większego znaczenia,
chociaż nie wskazane jest pobieranie gleby z pól nadmiernie wilgotnych (po silnych
opadach), w czasie długotrwałej suszy, świeżo nawożonych lub wapnowanych. Zwyczajowo
producenci pobierają próbki w trakcie lub tuż po zbiorach malin, gdy możliwe jest
jednoczesne pobranie próbek liści, a uzyskane wyniki umożliwiają ewentualną korektę
nawożenia już późną jesienią. Próbki muszą być reprezentatywne, ponieważ od
prawidłowego i dokładnego ich pobrania zależą przyszłe zalecenia nawozowe. Jedna próbka
mieszana może zatem pochodzić nawet z 4-hektarowej kwatery, pod warunkiem, że nie
występuje tam zmienność składu mechanicznego i struktury gleby, a uprawiane krzewy są
w tym samym wieku i były tak samo nawożone. Bardzo istotne jest również ukształtowanie
terenu. Jeżeli poszczególne „kawałki” pola wykazują zmienność glebową, różna jest ich

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

historia nawożenia i wiek upraw, konieczne jest pobranie z nich osobnych próbek
mieszanych. Do analiz pobiera się próbki gleby z warstwy ornej (0-20 cm) i podornej (20-
40 cm), najlepiej w obrębie rzędów malin. Jedynie przed założeniem nowej plantacji próbki
pobiera się losowo z całej powierzchni pola. Zbadanie warstwy podornej (20-40 cm) jest
szczególnie istotne przed sadzeniem malin, gdyż w razie potrzeby możliwe jest wraz z orką
wniesienie wolno przemieszczających się składników, takich jak fosfor, potas, a czasem
magnez i wapń na głębokość 25-30 cm. Każda próbka ogólna (mieszana) powinna się składać
z

minimum 20-25 próbek pierwotnych losowo pobranych z

wyznaczonej powierzchni. Do

pobierania próbek gleby najbardziej przydatna jest laska Egnera (wymiary podano w mm).

Pobierając glebę pomijać należy niewielkie powierzchnie istotnie różniące się, jak np.
kieszenie piaskowe lub żwirowe, uwrocia, pobliża dróg i zabudowań, zagłębienia terenowe
i miejsca po stertach, stogach, składowiskach obornika i nawozów. Aby pobrać próbki
z warstwy podornej należy wykopać szpadlem niewielki dołek o głębokości 20 cm, i z dna
dołka pobrać po 2 objętości laski Egnera. Po dokładnym wymieszaniu całej ilości pobranej
gleby (osobno z każdej warstwy), pobiera się po ok. 0,7-1,0 kg gleby przeznaczonej do
analiz. Jest to tzw. „próbka mieszana”. Do każdej próbki należy dołączyć obowiązkowo
metryczkę, a w niej czytelnie napisane: nazwisko, adres, oznaczenie kwatery, głębokości
pobrania próbki, zwięzłości gleby (lekka, średnia, ciężka), klasę bonitacyjną oraz wiek
plantacji. Dobrze przesuszoną i zaetykietowaną próbkę gleby należy dostarczyć do najbliższej
Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej, która po jej zanalizowaniu wyda konkretne zalecenia
dotyczące wysokości nawożenia poszczególnymi składnikami oraz ilości i rodzaju koniecznych
nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych. W glebie oznacza się zawartości: P, K, Mg
oraz odczyn - pH

KCl

Analizy chemiczne liści

W Integrowanej Produkcji analizy liści nie są obowiązkowe, aczkolwiek zalecane, gdyż

pozwalają na dokładniejszą ocenę stanu odżywienia roślin i umożliwiają korekty nawożenia
(zwłaszcza w przypadku azotu). Skład chemiczny liści dobrze odzwierciedla bowiem stan odży-
wienia malin w podstawowe makroskładniki. Analizy chemiczne liści wykonuje się wyłącznie na
plantacjach w pełni owocujących. Tylko z jednej wybranej odmiany z kwatery pobiera się w trakcie
lub bezpośrednio po zakończeniu zbiorów same blaszki liściowe bez ogonków. Próbka liści
powinna być reprezentatywna, tzn. pochodzić z wielu losowo wybranych roślin. Jedna próbka
powinna zawierać minimum 200 liści. Robimy to w ten sposób, że ze 100 roślin pobiera się
ze  środka nie owocujących pędów po 2 liście. Najlepiej jest zbierać je do papierowych
torebek lub dużych kopert. Próbki liści należy dobrze przesuszyć, by nie zgniły lub spleśniały
w trakcie  przesyłki do najbliższej Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Obowiązkowo należy
podać: nazwisko, adres rolnika, oznaczenie kwatery, wiek i odmianę malin oraz ewentualne
objawy na przykład niedoboru. W liściach najczęściej oznacza się zawartość  N,  P,  K,  Mg  oraz
czasami B. Opracowanie pełnych zaleceń nawozowych jest możliwe, gdy wraz z liśćmi
analizowane są również próbki gleby.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

2. Wapnowanie

Okres przed złożeniem plantacji zawsze należy wykorzystać na doprowadzenie odczynu

gleby do poziomu optymalnego pH

KCl

6,2-6,7. Wysokość dawki nawozów wapniowych zależy

od zwięzłości gleby, czyli od jej składu mechanicznego oraz od aktualnego odczynu.
Wskazane jest, by część nawozów wapniowych zastosować na rok wcześniej, a część
uzupełnić pod przedplon mieszając dobrze z glebą. W trakcie prowadzenia plantacji,
systematycznie co 2-3 lata należy wysiewać nawozy wapniowe w niewielkich dawkach
(tab.1), by utrzymywać optymalne dla roślin pH.

Tabela1. Maksymalne dawki nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych stosowane jedno-
razowo na plantacjach malin w kg/ha CaO lub CaO+MgO

Odczyn gleby

pH KCl

Gleby lekkie

< 20 % cz. spław.

Gleby średnie

20-35% cz. spław.

Gleby ciężkie

> 35 % cz. spław.

< 4,5

4,6-5,5
5,6-6,0

1.500

750
500

2.000
1.500

750

2.500
2.000
1.500

Większość gleb w kraju to gleby kwaśne i silnie kwaśne o deficytowej zawartości magnezu.

Ponieważ wapno magnezowe (dolomitowe) jest zawsze najtańszym źródłem magnezu,
dlatego każdą okazję wapnowania należy wykorzystać do wzbogacenia gleb w magnez.
Oczywiście należy uważać, by wraz z wysokimi dawkami wapna nie wprowadzić do gleby zbyt
dużych ilości Mg. Przy doborze nawozów wapniowych należy uwzględniać też ich formę. Wapno
węglanowe, znacznie łagodniejsze i wolniej działające, poleca się na gleby lżejsze i średnie.
Wapno tlenkowe, bardziej skoncentrowane oraz znacznie szybciej i radykalniej działające,
zaleca się na gleby cięższe.

Na plantacjach porzeczek prowadzonych zgodnie z zasadami IP należy stosować typy

wapna nawozowego określone w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy (Dz. U. z
2004. Nr 130, poz. 1384).Zasady nawożenia zabraniają stosowania nawozów wapniowych
łącznie z nawozami fosforowymi i z obornikiem. Należy podkreślić, ze nawozy wapniowe
i wapniowo-magnezowe, które są naturalnymi kopalinami, bez ograniczeń polecane są w IP
i stosowane również w rolnictwie ekologicznym.

3. Nawożenie mineralne

Nawożenie doglebowe

Zdecydowana większość plantatorów malin nawozi swoje plantacje w „ciemno”, nie

kontrolując wcale zasobności swoich gleb w składniki pokarmowe. Często prowadzi to do
nadmiernego, a nawet szkodliwego działania nawozów mineralnych na rośliny. Niewłaściwie
użyte nawozy stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi, obniżają plony i pogarszają
jakość owoców. Mogą też skażać środowisko zalegając i kumulując się w glebie, jak również
przedostawać do wód gruntowych i powierzchniowych

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

Tabela 2. Liczby graniczne dla zawartości składników przyswajalnych w glebie oraz potrzeby
nawożenia malin

K l a s a z a s o b n o ś c i

Wyszczególnienie

niska

średnia Wysoka

Dla wszystkich rodzajów gleb:

zawartość P mg/100 g gleby

warstwa orna 0-20 cm
warstwa podorna 20-40 cm

< 2

< 1,5

2-4

1,5-3

> 4
> 3

Nawożenie fosforem

dawka P

kg na 1 ha

- przed założeniem plantacji

150

100

Warstwa orna 0-20 cm

zawartość K mg/100 g gleby

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)
gleby średnie (20-35% cz. spławialnych)
gleby ciężkie(>35% cz. spławialnych)

< 5
< 8

< 13

5-8

8-13

13-21

> 8

> 13
> 21

Warstwa podorna 20-40 cm
gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)
gleby średnie (20-35% cz. spławialnych)
gleby ciężkie (>35% cz. spławialnych)

< 3
< 5
< 8

3-5
5-8

8-13

> 5
> 8

> 13

Nawożenie potasem

dawka K

O kg na 1 ha

- przed założeniem plantacji
- na owocującej plantacji malin

100-180

80-120

60-120

50-80

Dla obu warstw gleby:

zawartość Mg mg/100 g gleby

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)
gleby średnie i ciężkie (>20% cz. spław.)

< 2,5

< 4

2,5-4

4-6

> 4
> 6

Nawożenie magnezem

dawka MgO kg na 1 ha

- przed założeniem plantacji
- na owocującej plantacji malin

120-200

120

60-120

-
-

stosunek K/Mg

Dla wszystkich rodzajów gleb i dla obu
warstw

b. wysoki

> 6

wysoki

3,5-6

poprawny

< 3,5

Dlatego też głównym celem IP jest kontrolowane, czyli racjonalne odżywianie malin tak, by
przy zachowaniu optymalnej zawartości składników w glebie i w roślinach, uzyskiwać obfite
plony doskonałej jakości. Na plantacjach wieloletnich wnoszone niewielkie dawki nie-
zbędnych nawozów mineralnych pozwalają uzupełniać tylko ilości składników wywożonych
corocznie z plonem i usuwanych wraz z wyciętymi pędami. W miarę możliwości składniki
powinny być uzupełniane nawożeniem organicznym, które na plantacji można stosować
jedynie w formie ściółki.

Nawożąc plantację na podstawie wyników analiz gleby, plantator może sporo

zaoszczędzić unikając stosowania składników, które już są i to często w znacznych ilościach
w glebie, a wysiewać tylko te, które są konieczne i to w ściśle określonych dawkach.

Liczby graniczne dla zawartości składników przyswajalnych w glebie określają wysokość

dawek nawozowych dla: fosforu, potasu i magnezu. Jak wynika z tabeli 3, przy wysokiej
zasobności gleby nawożenie danym składnikiem jest zbędne, zaś przy niskiej zasobności
należy stosować podwyższone ilości nawozów. Zlecając wykonanie analizy chemicznej
gleby lub gleby i liści Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej plantator może otrzymać
gotowe zalecania nawozowe na najbliższe 3 lata. W oparciu o niżej podane liczby graniczne
i zalecane dawki nawozowe zawarte w tabelach 2 i 3, jak również oceniając wzrost
wegetatywny swojej plantacji, może sam opracować własny program nawozowy. Wraz z ba-
daniami prowadzonymi w kraju przez Stacje Chemiczno-Rolnicze nad zastosowaniem „Testu
glebowego azotu mineralnego (N-min.), w najbliższym czasie możliwe będzie wprowadzenie

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

korekt w nawożeniu mineralnym azotem, na podstawie zawartości w glebie mineralnych form
N-NO

i NH

Dzięki analizie próbek liści możliwe jest bardziej precyzyjne określenie potrzeb nawożenia
azotem, fosforem, potasem i magnezem. Wyniki analizy chemicznej liści porównuje się
z wartościami granicznymi (tab. 3) określającymi zawartość deficytową, niską, optymalną lub
wysoką oraz odpowiadającym im wysokościom dawek nawozowych danego składnika.
Wskazane jest, by liście malin zawierały optymalną zawartość poszczególnych składników,
co pozwoli na uzyskanie maksymalnych plonów i owoców dobrej jakości, przy stosowaniu
niewielkich dawek nawozów.

Tabela 3. Liczby graniczne i zawartości składników mineralnych w liściach malin oraz zalecane dawki
nawozowe w kg/ha

Zawartość i wysokość dawki nawozowej

Składnik

deficytowa niska optymalna wysoka

Azot - N % s.m.
Dawka N w kg/ha

< 2,00

100-150

2,00-2,49

80-120

2,50-3,30

50-80

> 3,30

0-50

Fosfor – P % s.m.
Dawka P

w kg/ha

<0,15

60-100

0,15-0,30

> 0,30

Potas – K % s.m.
Dawka K

O w kg/ha

< 0,98

100-200

0,98-1,47

80-120

1,47-1,89

50-80

> 1,89

Magnez – Mg % s.m.
Dawka MgO w kg/ha

<0,15

100-200

0,15-0,29

60-120

0,30-0,45

> 0,45

Dokarmianie dolistne

W Produkcji Integrowanej malin stosowanie nawozów dolistnych zalecane jest wtedy, gdy

ograniczone są możliwości pobierania składników z gleby. Może to mieć miejsce np. w czasie
długotrwałej zimnej wiosny, suszy, po przemarznięciu lub podtopieniu roślin, a

także w

przypadkach konieczności usunięcia deficytu określonego składnika. Gdy analizy wskazują na
potrzebę szybkiego dostarczenia roślinom magnezu lub na liściach wystąpiły objawy braku tego
składnika, uzasadnione jest 3-4-krotne opryskiwanie malin roztworem siarczanu magnezu. Unikać
należy opryskiwań dolistnych „na wszelki wypadek”.

Należy zaznaczyć, iż nawozy dolistne oprócz właściwości odżywczych w pewnym zakresie

mogą utrudniać rozwój chorób i szkodników roślin (np. tzw. nawozy „u”).

Ponieważ wiele nawozów dolistnych nie było badanych w uprawach sadowniczych, można je

stosować wyłącznie według instrukcji producenta. Znaczne obostrzenia obowiązują natomiast
w łącznym stosowaniu nawozów dolistnych ze środkami ochrony roślin. Dopuszcza się stosowanie
takiej mieszaniny wyłącznie wtedy, gdy jest to zgodne z etykietą lub instrukcją stosowania danego
środka ochrony lub nawozu dolistnego. Przy braku takiego zapisu oba środki chemiczne należy
stosować osobno.

4. Nawożenie organiczne

W wieloletnich uprawach sadowniczych nawożenie organiczne jako źródło próchnicy

i składników pokarmowych odgrywa pierwszoplanową rolę. Substancja organiczna istotnie
ogranicza niekorzystne zjawisko „zmęczenia gleby”, podnosi żyzność i zasobność gleb,
poprawiając ich właściwości powietrzno-wodne oraz życie biologiczne gleby. Ponieważ
wieloletni cykl upraw krzewów jagodowych uniemożliwia normalne stosowanie płodozmianu,
tym większą rolę w przygotowaniu gleby pod maliny odgrywają nawozy organiczne
i naturalne, a zwłaszcza obornik. Przed założeniem plantacji należy jak najgłębiej
przyorać ok. 35-40 ton/ha obornika. Nie wolno stosować wyższych dawek obornika z
uwagi na ochronę środowiska i wód gruntowych. Ustawa o nawozach i nawożeniu
zabrania bowiem użycia nawozów naturalnych, w których zawartość azotu przekracza
170 kg N/ha/rok. Jeśli gospodarstwo nie dysponuje pełną dawką, obornik można

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

zastosować tylko w pasy o szerokości ok. 1-2 m, czyli w planowane rzędy krzewów.
Ponieważ w gospodarstwach sadowniczych obornika zwykle brakuje niezastąpione są wtedy
nawozy zielone, które urozmaicają następstwo roślin w płodozmianie, poprawiają strukturę
gleby, zagłuszają chwasty oraz ograniczają występowanie groźnych chorób i szkodników
glebowych. Głównym zadaniem nawozów zielonych jest dostarczenie glebie w krótkim
czasie jak największej ilości masy organicznej. Za bardzo korzystne na przyoranie uważa się
rośliny bobowate (dawniej motylkowate), których głęboki system korzeniowy wydobywa
z głębszych warstw znaczne ilości wmytych już składników (Ca, Mg, K), a obumarły system
korzeniowy poprawia dotlenienie głębszych warstw gleby, poprawiając ich właściwości
powietrzno-wodne. Zdrowotność gleb poprawia wysiew mieszanek, np. koniczyny lub lucerny
z trawami. Z innych roślin na przyoranie doskonale nadają się też: gorczyca, gryka, facelia,
zboża, trawy czy aksamitka niska. Przykładowo, wczesną wiosną można wysiać mieszankę
wyki jarej, bobiku, peluszki, żyta lub owsa, a na glebach lżejszych sam łubin. Bezpośrednio
po rozdrobnieniu zielonej masy, zastosowaniu nawozów mineralnych lub wapniowych całość
należy głęboko przyorać.

5. Nawożenie plantacji w poszczególnych latach

Przed założeniem plantacji

Najlepiej na rok, a nawet dwa przed planowanym założeniem nowej plantacji konieczne

jest dokładne i zgodne z instrukcją pobranie z pola próbek gleby z warstwy ornej 0-20 cm,
i podornej 20-40 cm. Tylko przed posadzeniem malin istnieje możliwość wniesienia do mało
zasobnej warstwy podornej wolno przemieszczających się składników fosforu i potasu oraz
uzupełnienia ilości magnezu i wapnia, które doprowadzą odczyn gleby do poziomu
optymalnego, czyli pH 6,2-6,7 i uzupełnią ewentualny deficyt magnezu. Również wtedy
możliwe jest wzbogacenie gleby w substancję organiczną poprzez przyoranie obornika lub
nawozów zielonych. Po posadzeniu malin potrzebne nawozy mineralne mogą być
wysiewane już tylko powierzchniowo, wtedy będą powoli przemieszczać się do strefy
korzeniowej roślin. W tym okresie wszelkie głębsze zabiegi uprawowe na plantacjach są
niewskazane.

W zależności od zawartości fosforu, potasu i magnezu w glebie, wysokość dawek

nawozowych w formie P

, K

O i MgO w kg/ha plantacji podane są w tabeli 2. Jeśli dczyn

gleby jest niższy

− pH mniejsze niż 6,0 − pole przed założeniem plantacji należy zwapnować,

stosując dawki nawozów wapniowych bądź wapniowo magnezowych (tab. 1).

Młode plantacje

Po posadzeniu malin najistotniejsze jest nawożenie azotem. W pierwszym i drugim roku

po posadzeniu wysiew nawozów azotowych na całą powierzchnię jest niecelowy, gdyż
uszkodzony system korzeniowy może pobrać tylko minimalną ilość tego składnika
z najbliższego otoczenia krzewów, a zdecydowana większość azotu byłaby wypłukana do
wód gruntowych. Dlatego w pierwszym roku wysiewamy tylko 30-40 kg N/ha ręcznie bądź
rozrzutnikiem pasowym, stosując go w rzędy (pasy o szerokości ok. 1 m). W drugim roku
można zastosować około 50-75 kg N/ha, ale już w pasy szerokości ok.1,5 m. Lepsze
wykorzystanie oraz mniejsze straty niebezpiecznego dla środowiska azotu zapewnia też
dzielenie dawek. Dlatego warto jest wysiać wczesną wiosną, jeszcze przed rozpoczęciem
wegetacji część dawki, a pozostałą ilość zastosować pod koniec kwitnienia krzewów. Niższe
dawki polecane są na gleby lżejsze, a wyższe na gleby cięższe. Informacją pomocną
w ustalaniu dawek azotu jest wizualna ocena wzrostu wegetatywnego młodych krzewów. Wzrost
krzewów, grubość i długość młodych pędów, wybarwienie liści, ewentualne objawy braku lub
nadmiaru składników świadczą o prawidłowym lub złym nawożeniu.

Późną jesienią (październik – listopad) na plantacjach stosuje się nawozy potasowe.

Jeżeli analiza gleby wykonana przed zakładaniem plantacji wykazała wysoką zawartość
potasu, składnika tego przez najbliższe 2-3 lata nie należy stosować. Przy średniej

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

zasobności gleby należy corocznie wysiewać po 50-80 kg K

O, a przy niskiej 80-120 kg

O/ha. Na plantacjach nawozy potasowe można również wysiewać pasowo (ok. 1,5-2 m)

w rzędy, stosując 50% zalecanej dawki na hektar. Dla krzewów jagodowych lepszą formą
nawozu jest siarczan potasu, chociaż możliwe jest również użycie soli potasowej późną
jesienią. Jeżeli nawozy fosforowe zastosowano przed założeniem plantacji zgodnie
z zaleceniami (tab. 2), to do końca istnienia uprawy malin nawożenia fosforem się nie
stosuje. W drugim lub trzecim roku po posadzeniu krzewów należy ponownie pobrać próbki gleby,
by na ich podstawie skorygować nawożenie plantacji w następnych latach.

Plantacje owocujące

Od trzeciego roku nawożenie azotem można stosować już na całej powierzchni (80-

100 kg N/ha) lub nadal w zmniejszonej (50-60 kg N/ha) dawce w pasy o szerokości 2 m.
Niższe dawki polecane są na gleby lżejsze, a wyższe na gleby cięższe. Informacją pomocną
w ustalaniu dawek azotu jest nadal wizualna ocena wzrostu wegetatywnego krzewów. Weryfikacji
dotychczasowego stanu odżywienia roślin na plantacji można dokonać już na podstawie analizy
liści. Uzyskane wyniki porównać należy z wartościami granicznymi (tab.3) określającymi zawartość
deficytową, niską, optymalną i wysoką, oraz odpowiadającym im wysokościom dawek danego
składnika. Wskazane jest, by liście malin zawierały optymalne ilości składników, by przy pomocy
niewielkich dawek utrzymywać maksymalne plony owoców, dobrej jakości. Wprawdzie w dalszym
ciągu nie poleca się nawożenia malin fosforem, to jednak po stwierdzeniu w liściach poniżej 0,15%
P należy zasilić plantację dawką 60-100 kg P

kg/ha.

Wskazane jest, by analizy liści wykonywane były łącznie z analizą gleby. Często się bowiem

zdarza, że pomimo silnego nawożenia rośliny słabo pobierają składniki pokarmowe. Przykładowo,
silne zakwaszenie gleb utrudnia znacznie pobieranie makroskładników (N, P, K, Mg, Ca),
ułatwiając pobieranie mikroskładników i metali ciężkich (Zn, Cu, Co, Pb, Cd, As), których
nadmierne ilości w owocach są szczególnie niewskazane. Pamiętać należy zatem o systema-
tycznym wapnowaniu gleb, by nie dopuścić do spadku pH poniżej 5,5.

III. REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA

Silne zachwaszczenie młodych plantacji może być nawet przyczyną zamierania krzewów.

Ochrona plantacji powinna łączyć metody agrotechniczne i

stosowanie wybranych

chemicznych środków chwastobójczych – herbicydów.

1. Mechaniczne metody zwalczania chwastów

Zwalczanie chwastów należy rozpocząć przed założeniem plantacji i kontynuować

w trakcie jej prowadzenia. Dlatego przynajmniej na 1-2 sezony przed założeniem plantacji,
należy wykonać lustrację pola w celu rozpoznania poszczególnych gatunków chwastów.
Walka z chwastami zabiegami agrotechnicznymi i przy zastosowaniu odpowiedniego
płodozmianu jest długotrwała. Przy licznych chwastach głęboko korzeniących się przed
zastosowaniem herbicydów należy wykonać orkę z głęboszem, aby sprowokować je do
wydania licznych odrostów korzeniowych.

Następnie zaleca się wykonanie uprawy gleby oraz wysianie np. nasion gorczycy, którą

przyoruje się na początku kwitnienia po to, by substancje chemiczne wydzielane przez jej
korzenie i

rozkładające się resztki roślinne utrudniały kiełkowanie nasion chwastów

jednorocznych. Zwalczając chwasty na plantacjach IP powinno się  łączyć metody
agrotechniczne (ściółki, uprawa gleby, koszenie chwastów, rośliny okrywowe) z chemiczną,
z zastosowaniem wybranych herbicydów. Mechaniczne niszczenie chwastów w trakcie
uprawy z zastosowaniem glebogryzarek i kosiarek wymaga starannego przygotowania gleby
przed założeniem plantacji. Uprawki wykonuje się  płytko, na głębokość kilku centymetrów,
a chwasty kosi się jak najniżej powierzchni gleby z pozostawieniem wąskiego pasa, w którym
utrzymywane są  pędy malin. Aby to osiągnąć maszyny powinny mieć odpowiednią
szerokość. Trudności z ochroną przed chwastami występują głównie w pierwszym i drugim

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

roku po posadzeniu. Najlepszą metodą zapobiegania kiełkowania chwastów jest wykładanie
rzędów roślin ściółkami organicznymi, takimi jak kora, trociny i słoma, przez które mogą
przerastać latorośle malin. Ze względu na wysokie koszty rozłożenia ściółek oraz dużą
pracochłonność są one rzadko stosowane.

Na młodych plantacjach glebę w międzyrzędziach utrzymuje się w czarnym ugorze.

Uprawki wykonuje się w miarę pojawiania się chwastów (co 2-3 tygodnie) oraz po obfitych
opadach deszczu. W trzecim roku prowadzenia plantacji można założyć pasy murawy
w międzyrzędziach, wysiewając nasiona traw łąkowych o słabym wzroście. Murawa
sprawdza się na dobrych, ciężkich glebach, na przykład na Wyżynie Lubelskiej czy
Podbeskidziu. Na glebach słabych, lekkich i w rejonach o małych opadach nie wysiewa się
traw, lecz pozostawia chwasty, kosząc je podobnie jak murawę. Należy się liczyć, że
w młodych plantacjach chwasty będzie trzeba pielić ręcznie.

2. Chemiczne metody zwalczania chwastów

Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania,

ściśle z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do

zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska.

Dopuszczalne w IP malin zwalczanie chwastów w sposób chemiczny przedstawia

Załącznik 2.

Do zwalczania chwastów przed założeniem plantacji najskuteczniejsze są herbicydy

dolistne o działaniu układowym. Dawka i rodzaj użytego herbicydu zależą od składu
gatunkowego zachwaszczenia. Zabiegi wykonywane są na zielone chwasty o wysokości
przynajmniej 10-15 cm.

W przypadku, gdy na terenie przeznaczonym pod plantację występują chwasty wytwarzające

zimotrwałe rozety (mniszek pospolity, wierzbownica gruczołowata) lub warunki jesienią sprzyjają
wydaniu przez chwasty nowych przyrostów (perz właściwy, pokrzywa zwyczajna), chemiczne
zwalczanie chwastów można wykonać jesienią – w październiku i w pierwszej połowie listopada –
stosując herbicydy zawierające glifosat.

Na plantacjach malin najtrudniejsze jest zwalczanie chwastów w rzędach, gdyż w IP

można stosować jedynie herbicydy dolistne, których rozkład w glebie trwa krócej niż 3
miesiące. Herbicydy służące do zwalczania chwastów dwuliściennych powodują uszko-
dzenia krzewów, powinny być więc stosowane opryskiwaczami zaopatrzonymi w specja-
listyczne herbicydowe belki sadownicze albo w lance z

osłonami. Ze względu na

bezpieczeństwo malin preparaty nieselektywne powinny być stosowane przy niskim ciśnieniu
roboczym, ok. 0,2 MPa.

Chwasty jednoliścienne zwalcza się graminicydami powschodowymi, czyli dolistnymi herbi-

cydami

selektywnymi, które nie uszkadzają malin po opryskaniu pędów roślin uprawnych. Działają

skutecznie na perz, jeśli jest w fazie przynajmniej 4-6 liści, czyli ma 10-15 cm wysokości.
Wiechlina roczna jest słabo zwalczana przez graminicydy powschodowe i to tylko we wczesnych
fazach rozwojowych (od kilku liści do krzewienia). Chwasty prosowate (chwastnica jednostronna,
włośnica zielona i sina, palusznik krwawy) oraz samosiewy zbóż, powinny być zwalczane
możliwie szybko po wykiełkowaniu.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

IV. PIELĘGNACJA ROŚLIN

1. Nawadnianie

Maliny są roślinami bardzo wrażliwymi na niedobory wody w glebie. Nawet krótkotrwałe

okresy suszy wpływają negatywnie na ich wzrost i owocowanie. Dla zapewnienia krzewom
odpowiedniej ilości wody w naszych warunkach klimatycznych niezbędne są opady
w granicach 550-650 mm, podczas gdy w wielu rejonach kraju opady osiągają zaledwie ok.
500 mm. Niekorzystny jest także rozkład opadów w czasie sezonu wegetacyjnego. Maliny
tak jak i inne rośliny sadownicze mogą być nawadniane za pomocą deszczowni, systemów
podkoronowych lub systemów nawodnień kroplowych. Wybór rodzaju nawadniania zależny
jest przede wszystkim od dostępności wody i indywidualnych cech różnych rozwiązań
technicznych.

a) deszczowanie

Przy deszczowaniu nawadniana powierzchnia zraszana jest przy pomocy zraszaczy

o dużym wydatku co najmniej kilkaset litrów na godzinę i znacznym zasięgu

− promień

zraszania co najmniej kilka metrów. Rozstawa zraszaczy powinna być równa promieniowi
zasięgu zraszania. Zraszacze umieszcza się ponad powierzchnią roślin, na ustawionych
pionowo i odpowiednio stabilizowanych przewodach stalowych lub z PVC. Ze względu na
duże jednostkowe zapotrzebowanie na wodę systemy deszczowniane poleca się tylko
w przypadku nieograniczonej dostępności wody np. przy wykorzystaniu wody z rzek lub
jezior.

b) minizraszanie

Maliny można także nawadniać za pomocą minizraszaczy umieszczonych tuż nad

ziemią wzdłuż rzędów roślin lub ponad nimi. Zależnie od rodzaju zastosowanej wkładki
uderzeniowej minizraszacze emitują wodę w postaci kropel lub strumieni. Rodzaj zasto-
sowanej wkładki wpływa także na kształt zwilżanej powierzchni. Rozstawę minizraszaczy
dobiera się w ten sposób, aby był zwilżany pas gleby w rzędach lub bezpośrednio w ich
pobliżu. System minizraszania podkoronowego wymaga stosunkowo dobrego filtrowania
wody, ponieważ dysze niektórych minizraszaczy mają średnicę poniżej 1 mm. W porównaniu
do deszczowania minizraszanie charakteryzuje się oszczędnością wody i energii. W przy-
padku umieszczenia minizraszaczy tuż nad powierzchnią gleby podczas nawadniania nie
zwilżamy liści i międzyrzędzi. Systemy minizraszania są stosunkowo proste w montażu.

c) nawadnianie kropelkowe

Z uwagi na bardzo oszczędne gospodarowanie wodą do nawadnia plantacji malin można

przede wszystkim polecać nawadnianie kropelkowe. Stosuje się tu tzw. linie kroplujące, w
których kroplowniki umieszczane są wewnątrz przewodów polietylenowych w trakcie ich
wytwarzania. Rozstawy emiterów w liniach kroplujących dobieramy tak, aby nawilżane bryły
gleby stykały się ze sobą. Nawilżona gleba ma kształt owalny - największy zasięg zwilżania
jest nie na powierzchni gruntu, ale na głębokości około 20 cm. Zalecana dla malin rozstawa
kroplowników waha się, w zależności od składu mechanicznego gleby, od 30 do 50 cm.
Podstawowe zalety kroplowego nawadniania to: oszczędność energii oraz oszczędność
wody (nawilżamy glebę tylko wzdłuż rzędów roślin). Nawadnianie kroplowe nie zwilża liści,
podczas prowadzenia nawadniania kroplowego można prowadzić prace polowe. Jest to
system doskonale nadający się do zastosowania w terenie pagórkowatym. W przypadku
plantacji malin linie kroplujące można umieszczać zarówno na jak i pod powierzchnią gruntu
(nawadnianie wgłębne). Trwałość linii kroplujących zależy od jakości oraz grubości ścianek
przewodu. Najmniejszą trwałość (1-2 sezony) mają węże 8-10 mil, przewody 16-20 mil
powinny zachować swe normalne parametry przez 3-5 sezonów. Dane te są tylko
orientacyjne, oczywiście może się zdarzyć, że przy delikatnym traktowaniu i małej
intensywności promieniowania słonecznego (np. przy ściółkowaniu) przewody te będą

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

sprawnie pracowały przez dłuższy okres. Umieszczanie przewodów pod powierzchnią gleby
może znacznie wydłużyć czas ich użytkowania.

Tabela 4. Najczęściej spotykane grubości ścianek linii kroplujących [mil - mm]

mil

** 8 10 13 16 20 25 35 45

Mm 0.20 0.25 0.33 0.40 0.50 0.64 0.89 1.14

**1 mil =1 tysięczna część cala

Podstawową wadą systemu nawodnień kroplowych jest duża wrażliwość emiterów

kroplowych na zapychanie. Tabela 5 zawiera informację o wpływie jakości wody na prawdo-
podobieństwo zapchania się kroplowników.

Tabela 5. Ocena jakości wody do nawodnień kroplowych

Czynniki Prawdopodobieństwo zapchania emiterów

małe

średnie duże

Zawartość części stałych [mg/l]
pH
Mangan [ppm]
Żelazo [ppm]
Bakterie [liczba / ml]

<50

<0,1
<0,1

10000

50-100
7,0-8,0
0,1-1,5
0,1-1,5

10000-50000

>100

>8,0
>1,5
>1,5

>50000

Zależnie od stopnia zanieczyszczenia wody i wrażliwości systemu nawodnieniowego na

zapychanie proces filtracji jest mniej lub bardziej skomplikowany, mniej lub bardziej
kosztowny. Stosunkowo prosta jest filtracja zanieczyszczeń mechanicznych (filtry siatkowe
lub dyskowe). Droższa jest filtracja zanieczyszczeń biologicznych (filtracja piaskowa lub
dyskowa), natomiast najdroższe jest uzdatnianie wody, gdy chcemy pozbyć się z niej
związków szkodliwych dla roślin bądź to zapychających instalację (odżelaziacze, wymienniki
jonowe).

Częstotliwość nawadniania zależy od przebiegu pogody. W okresach bezdeszczowych

nawadnianie kroplowe powinno być prowadzone stosunkowo często – nawet codziennie, nie
rzadziej jednak niż raz na 3 dni. Przy codziennym nawadnianiu w zależności od przebiegu
pogody dawki wody mogą wahać się od 10 nawet do 25 m

na hektar. Do ustalania

częstotliwości nawadniania przydatne są tensjometry, za pomocą których możemy ocenić
poziom dostępności wody dla roślin i decydować o konieczności nawadniania. Tensjometr
umieszczamy w glebie na głębokości około 15-20 cm w odległości 15-20 cm od kroplownika.

2. Ściółkowanie

W warunkach naturalnych, gleba pod roślinami okryta jest ściółką powstałą z opadłych

liści. Zatrzymuje ona wodę deszczową i hamuje jej parowanie. W takich warunkach korzenie
rozrastają się  płytko, w dobrze dotlenionej warstwie gleby. Na plantacji można stworzyć
podobne warunki przez wyścielanie gleby w rządach 8-10 cm warstwą trocin lub kory.
Ściółka taka utrzymuje wilgoć i ogranicza wyrastanie chwastów. Przed wyłożeniem  ściółki,
w pasy o szerokości  60  cm  należy wysiać ok. 30 kg N na 1 ha plantacji, potrzebnego
bakteriom do rozkładu materii organicznej. W przeciwnym wypadku ściółka taka zahamuje
wzrost malin, które będą wykazywały objawy niedoboru azotu. Na plantacji ściółkowanej
niekiedy zachodzi potrzeba zwalczania nornic zasiedlających warstwę trocin lub kory.

Czarna folia rozciągnięta w rzędach malin spełnia podobną rolę. Zapobiega ona

całkowicie wyrastaniu chwastów i odrostów korzeniowych przez kilka lat. Najlepiej założyć ją

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

zaraz po posadzeniu malin i niskim wycięciu pędów. Proste urządzenie montowane na
ciągniku umożliwia szybkie i dokładne rozciągnięcie folii, umieszczenie jej boków w rowkach

i obsypanie ziemią. W miejscach, gdzie odznaczają się resztki przyciętych pędów należy
ostrym nożem przeciąć folię na krzyż. Lepszą od folii czarnej jest folia dwuwarstwowa,
czarno-biała. Układamy ją czarną stroną do dołu. Mleczno biała powierzchnia nie nagrzewa
się, lecz odbija promienie słoneczne, które doświetlają dolne zacienione liście maliny.
Kilkuletnia porozrywana folia powinna zostać usunięta i musi być dostarczona do placówki
utylizacji, co jest podstawowym warunkiem jej stosowania w Integrowanej Produkcji

Od wczesnej wiosny do jesieni na plantacjach owocujących nie wolno stosować obornika

w formie ściółki ani też wylewać gnojowicy, z uwagi na możliwość skażenia owoców
drobnoustrojami szkodliwymi dla ludzi. Nawozy te można stosować jesienią po zakoń-
czonym zbiorze owoców.

3. Prowadzenie i cięcie

Odmiany tradycyjne, owocujące w lipcu na pędach ubiegłorocznych, prowadzone są

najczęściej w formie wysokiego szpaleru pojedynczego. Przed sadzeniem lub w pierwszym
roku po założeniu plantacji, należy wykonać konstrukcję szpaleru. Do trwałych słupków
przymocowuje się zwykle 3 druty rozciągnięte na poziomie 70, 120 i 170 cm.

Począwszy od drugiego roku po posadzeniu plantacji przystępujemy do cięcia krzewów.

Pierwszym zabiegiem jest usuwanie wczesną wiosną najmłodszych pędów i odrostów
korzeniowych. Równocześnie z niszczeniem młodych pędów i odrostów plantacja jest
odchwaszczana. Wkrótce wyrastają młode pędy, które są mniej liczne, zdrowsze i niższe, przez co
nie utrudniają zbioru owoców i pobierają mniej wody w okresie owocowania. Unikają one
szczytowego okresu składania jaj przez pryszczarka namalinka łodygowego, a co za tym idzie, są
mniej porażone przez choroby grzybowe pędów. Dla obniżenia kosztów oprysk herbicydem można
wykonać tylko w rzędach malin, natomiast w międzyrzędziach zastosować kosiarkę rotacyjną lub
bardzo płytko ustawioną glebogryzarkę.

Zasadnicze cięcie wykonuje się w sierpniu, po zakończonym zbiorze owoców. Polega ono na

wycinaniu przy ziemi wszystkich starych pędów, które już owocowały oraz nadmiaru pędów
młodych, pozostawiając w każdym krzewie tylko 5-6 najzdrowszych. Pozostawione młode pędy
przymocowujemy kolejno długim sznurkiem albo plastikowymi klamerkami wielokrotnego użytku.
Przy pełnej liczbie pędów wierzchołki należy przyciąć około 10 cm nad górnym drutem. Gdy pędów
jest mało, np. na młodej plantacji, wierzchołki można naginać, aby wypełnić wolną przestrzeń
w szpalerze.

Odmiany owocujące na pędach tegorocznych (odmiany powtarzające). Pędy ich są

krótsze niż odmian tradycyjnych i często utrzymują się w pozycji pionowej bez podpór.
Podczas burzy mogą być jednak powalane na ziemię, co bardzo obniża jakość owoców.
Nawet niewielkie pochylanie się pędów w kierunku międzyrzędzi, utrudnia lub uniemożliwia
przejazd opryskiwaczy i narzędzi ciągnikowych. Od drugiego roku, w czerwcu, gdy odrosty
korzeniowe wytworzą szeroki zagon, poleca się rozciągnięcie mocnych sznurków po obu
jego stronach na wysokości około 1 m.

Cięcie malin powtarzających ogranicza się do ręcznego przycięcia tuż przy ziemi

wszystkich pędów, lub rozdrabniania ich za pomocą rotacyjnej kosiarki sadowniczej. Można
też pozostawić nie rozgałęzione dolne odcinki starych pędów, jeśli nie zmarzną w zimie,
wtedy zaowocują w lipcu. Im będą one krótsze, tym wytworzą dłuższe kwiatostany (boczne
ulistnione pędy owocujące), z większymi owocami, coraz później dojrzewającymi (połowa
lipca, koniec lipca). Dopiero po nich zacznie się owocowanie na pędach tegorocznych
(sierpień). Cięcie poleca się wykonać na przedwiośniu. Zmniejsza to niebezpieczeństwo
przemarznięcia karp w mroźne bezśnieżne zimy i już można ocenić czy nie zmarzły pąki
u nasady ubiegłorocznych pędów. Na wiosnę na zagonie wyrosną liczne młode pędy.
W produkcji owoców deserowych, gdy zależy nam na wczesnym owocowaniu i dorodnych
owocach, pędy należy przerzedzić. Na początku kwietnia warto wyciąć sekatorem słabsze
pędy, pozostawiając na metrze bieżącym zagonu tylko 10-12 najsilniejszych. Szerokość

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

zagonu u podstawy nie powinna przekraczać 0,5 m. Okrywając włókniną zagon młodych
pędów można przyśpieszyć kwitnienie i dojrzewanie owoców.

4. Niszczenie odrostów korzeniowych

Usuwanie pierwszych pędów jest celowe, gdy osiągną one wysokość około 15 cm. Poprawia

to zdrowotność pędów, ogranicza ich wysokość i zwiększa liczbę bocznych pędów owoconośnych.
W krzewach można je wyrywać lub wycinać sekatorem, a między krzewami usunąć motyką lub
kosą motorową. Pędy te oraz odrosty korzeniowe w międzyrzędziach można też niszczyć
herbicydami.

Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania,

ściśle z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do

zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska.

Herbicydy niszczą skutecznie tylko pędy młode o wysokości 10-15 cm. Wkrótce po tym

zabiegu maliny wytwarzają nowe pędy, które są zwykle zdrowsze, ponieważ wyrastają po
głównym okresie składania jaj przez pryszczarka namalinka łodygowego i są mniej porażane
przez choroby grzybowe. W lipcu pędy te są niskie i nie przeszkadzają w zbiorach. Na glebach
ubogich i nienawadnianych pędy drugiego rzutu mogą jednak nie dorastać do odpowiedniej
wysokości, dlatego nie poleca się tam usuwać pierwszych pędów.

V. OCHRONA MALIN PRZED CHOROBAMI

1. Najważniejsze choroby malin i ich charakterystyka

Choroby grzybowe

Zamieranie pędów maliny jest najgroźniejszą chorobą pochodzenia grzybowego.
Sprawcami choroby są takie patogeny, jak: Didymella applanata, Leptosphaeria
coniothyrium, Botrytis cinerea, Verticillium spp. i Fusarium spp.

Grzyb D. applanata poraża przede wszystkim pędy, ale także liście i łuski okrywające

pąki. Pierwsze objawy choroby, zależnie od przebiegu warunków pogodowych, widoczne są
na początku czerwca. U nasady pąków tworzą się brunatno-fioletowe plamy, które
powiększają się i stopniowo obejmują cały obwód pędu. W końcu sierpnia plamy stają się
ciemnoszare, a na ich powierzchni pojawiają się liczne, drobne, czarne punkty – otocznie
grzyba, które zimują na pędach. Wiosną, zwykle pod koniec kwietnia, uwalniają się z nich
zarodniki workowe, które zakażają młode pędy malin. Wysiewy tych zarodników trwają do
połowy czerwca, a w późniejszym okresie infekcje wtórne są dokonywane przez zarodniki
konidialne. Efektem spasożytowania jest pękanie i łuszczenie się kory, zwłaszcza na pędach
dwuletnich. Porażone łuski pąków zamierają, a pąki wysychają.

Grzyb L. coniothyrium występuje w mniejszym nasileniu i zakaża tylko pędy, powo-

dując powstawanie brązowo-czarnych plam, głównie u ich podstawy. Najbardziej
charakterystyczne objawy chorobowe występują w okresie kwitnienia i dojrzewania owoców.
Porażone pędy gwałtownie zamierają, liście więdną i brunatnieją, a owoce wysychają.
Drewno w miejscu porażenia jest przebarwione na kolor ciemno-brązowy, kruche, w wyniku
czego porażone pędy łatwo wyłamują się.

Fuzarioza maliny (Fusarium spp.) – choroba rozwija się przeważnie w przyziemnej części
pędu lub w częściach wyżej położonych, uszkodzonych przez szkodniki. Typowe objawy to

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

brunatne, głębokie nekrozy oraz w późniejszym okresie charakterystyczne dla grzybów
Fusarium, pomarańczowo-czerwone naloty lub brodawki grzyba w dolnej części pędów. Na
przekroju pędów widoczne są smugi zbrązowiałych naczyń, spowodowane przez
pasożytującą w tkankach grzybnię.

Szara pleśń  (B. cinerea). Na plantacjach zbyt zagęszczonych i w lata z dużą ilością
opadów, szara pleśń jest przyczyną zamierania pędów i gnicia owoców. Infekcji ulegają pąki
kwiatowe i kwiaty, które brunatnieją i zamierają. Na chorych owocach pojawia się
charakterystyczny, szary, puszysty nalot grzyba. Na chorych pędach, w różnych miejscach
widoczne są jasnobrązowe, rozległe plamy. Porażone pędy słabo rosną i są podatne na
przemarzanie. W okresie zimy porażona tkanka przebarwia się na kolor szary i tworzą się na
niej charakterystyczne czarne tarczki, będące przetrwalnikami grzyba (sklerocja). Stanowią
one cechę rozpoznawczą choroby na drugorocznych pędach.

Antraknoza maliny (Elsinoe veneta).  Objawy chorobowe występują na częściach
nadziemnych rośliny.  Źródłem infekcji są zarówno zarodniki konidialne, jak i workowe
tworzące się na liściach i pędach, które wiosną wysiewają się i porażają nowe pędy, liście
i kwiaty. Najgroźniejsze są objawy na pędach, na których początkowo widoczne są drobne,
purpurowe plamy, które potem stają się szarobiałe, otoczone fioletowoczerwoną obwódką.
W późniejszym okresie na pędach pojawiają się podłużne spękania kory. Porażeniu ulegają
także szypułki kwiatowe oraz działki kielicha. Owoce z porażonych kwiatów są zielone,
zdrobniałe i często zasychają. Rzadko dochodzi do infekcji owoców, których pojedyncze
pestkowce marszczą się i brunatnieją.

Biała plamistość liści maliny (Mycosphaerella rubi). Na liściach i pędach powstają małe,
okrągłe, brunatne, a później szarobiałe plamy otoczone czerwoną obwódką. Źródłem infekcji
pierwotnych są zarówno zarodniki workowe, jak i konidialne tworzące się na porażonych
liściach i pędach. Wysoka wilgotność i przewlekłe opady sprzyjają rozwojowi choroby.

Werticylioza maliny (Verticillium dahliae). Typowe objawy chorobowe obserwuje się
najczęściej latem, w okresie ciepłej i suchej pogody w pierwszej kolejności na liściach.
Pojawiają się na nich żółte, rozległe smugi pomiędzy nerwami, które w późniejszym okresie
brunatnieją, a brzegi liści zwijają się ku górze. Mogą wystąpić również niebieskie lub
brunatno-niebieskie smugi na pędach. Na takich porażonych pędach obserwuje się
więdnięcie liści, a w późniejszym etapie całkowite zamieranie pędów.

Choroby wirusowe i fitoplazmatyczne

Na plantacjach malin najczęściej występują: mozaika maliny i chloroza nerwów liści

maliny, wywoływane przez wirusy, przenoszone przez mszyce. Na nerwach i blaszce
liściowej chorych roślin obserwuje się liczne, chlorotyczne i żółte plamki, smugowatość
wzdłuż nerwów oraz deformacje blaszki liściowej w postaci pęcherzy i zawijania się brzegów
liści. Choroby osłabiają wzrost roślin, zmniejszają istotnie liczbę  pędów i powodują spadek
plonu. Niekiedy występuje także  karłowatość maliny wywoływana przez fitoplazmę,
rozprzestrzenianą  głównie przez skoczki. Porażone rośliny charakteryzują się licznymi,
cienkimi pędami i słabym wzrostem. Wiosną chore rośliny rozwijają się znacznie później, ich
liście są jasnozielone, kielichy kwiatowe silnie wydłużone, a płatki zielenieją i wraz z dział-
kami kielicha i słupkami zamieniają się w listki.

W ostatnich latach coraz częściej spotyka się również krzaczastą karłowatość maliny

−

wirus, sprawca choroby przenoszony jest z pyłkiem.

Choroby bakteryjne

Guzowatość korzeni maliny (Agrobacterium tumefaciens). Guzy tworzą się głównie na
podziemnej części rośliny. Chore rośliny słabiej rosną i owocują.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

2. Progi zagrożenia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji

Nasilenie chorób zależy od warunków atmosferycznych w danym roku. W czasie suchej

i upalnej pogody nie dochodzi do infekcji. Większość uprawianych odmian malin jest
w średnim lub dużym stopniu podatna na najważniejsze choroby pochodzenia grzybowego.

Obserwacje nasilenia chorób grzybowych występujących na plantacjach malin

przeprowadzać najlepiej od końca czerwca i po zbiorze owoców. Objawy niektórych chorób
wirusowych natomiast często widoczne są już wiosną. Lustracje w tym okresie (przed
kwitnieniem) są istotne, ponieważ zapobiegają rozprzestrzenianiu się wirusów z pyłkiem oraz
przez mszyce i skoczki. W przypadku krzaczastej karłowatości maliny bardzo ważne są
lustracje w okresie dojrzewania owoców, ponieważ jednym z typowych objawów jest
nierównomierne dojrzewanie i rozpadanie się owoców. Zawirusowane rośliny powinny być
natychmiast usuwane z plantacji i palone.

3. Sposoby zapobiegania chorobom

• zdrowy, wolny od wirusów materiał wyjściowy,
• zolacja przestrzenna dla plantacji nowozakładanych,

• prowadzenie malin przy drutach,

• ograniczanie

źródła infekcji, istotnego czynnika decydującego o nasileniu

występowania chorób,

• odpowiednia uprawa gleby (nadmierne wysychanie gleby, jak i jej przewilgocenie

wzmagają szkody wyrządzane przez grzyby porażające pędy),

• ściółkowanie plantacji,

• odchwaszczanie plantacji,

• usuwanie po zbiorze pędów owocujących oraz nadmiaru pędów młodych,

• właściwy płodozmian - unikanie uprawy w miejscach, gdzie wytworzyło się siedlisko

choroby, np. guzowatość korzeni, werticylioza,

• właściwe zróżnicowanie środowiska wokół plantacji (żywopłoty, murawa, pola

nieuprawne) zapewnia wielogatunkowym drapieżcom możliwość przeżywania
i trwania w ekosystemie,

• ograniczanie nawadniania typu deszczowanie,

• chemiczna walka z mszycami i skoczkami – wektorami wirusów.

4. Niechemiczne metody ochrony roślin przed chorobami

W ostatnich latach dużą uwagę przywiązuje się do metod wspomagających

i uzupełniających ochronę chemiczną. Szczególnie ważne są czynniki agrotechniczne (dobór
odpo-wiedniego stanowiska, właściwe nawożenie), mechaniczne (cięcie, sposób
prowadzenia plantacji) i hodowlane (wykorzystanie naturalnej odporności odmian) oraz
regularny monitoring agrofagów i częste prowadzenie lustracji.

Zdrowotność materiału nasadzeniowego odgrywa istotną rolę w zapobieganiu

rozprzestrzeniania się przede wszystkim chorób wirusowych i fitoplazmatycznych, których
nie ma możliwości zwalczać na plantacjach już założonych. W przypadku tych chorób bardzo
ważna jest także izolacja przestrzenna od starych, porażonych plantacji, ponieważ wirusy
mogą przenosić się z pyłkiem i za pośrednictwem szkodników (mszyce, skoczki).

Siedliskiem niektórych groźnych patogenów systemu korzeniowego malin, przede

wszystkim Verticillium dahliae i Agrobacterium tumefaciens, jest gleba. W zapobieganiu
porażenia roślin ważny jest więc dobór odpowiedniego stanowiska i właściwy przedplon.
Nie należy zakładać plantacji po roślinach podatnych na porażenie przez grzyb V. dahliae, tj.
po truskawkach, ziemniakach, pomidorach, kalafiorach, roślinach kapustnych czy ogórkach.
Dobrym przedplonem są natomiast zboża, trawy i kukurydza. Stanowisko decyduje także
o

swoistym mikroklimacie, sprzyjającym lub ograniczającym występowanie niektórych

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

chorób. Na przykład na terenach z dłużej utrzymującą się wilgotnością należy liczyć się
z koniecznością częstszych zabiegów przeciwko najważniejszym chorobom grzybowym.

W zapobieganiu szarej pleśni i zamierania pędów maliny należy wykorzystywać

właściwą agrotechnikę. Usuwanie porażonych, starych i obumarłych pędów, jak również
nadmiaru młodych pędów, umiarkowane nawożenie azotowe oraz prowadzenie krzewów
przy drutach zapewniają dobrą przewiewność plantacji i stwarzają mniej korzystne warunki
dla infekcji roślin, a z drugiej strony umożliwiają lepsze pokrycie roślin cieczą opryskową.

5. Ochrona chemiczna malin przed chorobami

Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania,

ściśle z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do

zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska.

W ochronie chemicznej przed chorobami malin konieczne jest wykonywanie zabiegów

zapobiegawczych. Dozwolony w IP program ochrony malin przed głównymi chorobami
z wykorzystaniem środków ochrony roślin przedstawiono w Załączniku 4.

Oprócz wyboru odpowiedniego terminu zabiegu i fungicydu, duże znaczenie ma

poprawność naniesienia cieczy opryskowej na rośliny. Na dużych plantacjach można
stosować opryskiwacze wentylatorowe, zużywając 800-1000 l cieczy/ha, na mniejszych
opryskiwacze plecakowo-motorowe.

VI. OCHRONA MALIN PRZED SZKODNIKAMI

1. Wykaz szkodników malin i ich charakterystyka

Pędraki uszkadzające maliny to głównie larwy chrabąszcza majowego, rzadziej ogrodnicy
niszczylistki i inne. Pędrak chrabąszcza majowego dorasta do 50 mm. Jego ciało jest dość
grube, wygięte w podkówkę, wydłużone. Pędraki początkowo są białe, później
kremowobiałe, z ciemniejszym odwłokiem, z dużą brunatną  głową i trzema parami silnych
nóg tułowiowych. Pełny rozwój trwa 3-4 lata. Pędraki ogrodnicy niszczylistki są podobne do
młodych pędraków chrabąszcza majowego. Ich rozwój trwa jeden rok. Chrząszcz
chrabąszcza majowego ma ciało cylindryczne, wydłużone, 20-25 mm, czarne. Pokrywy,
czułki i nogi są brązowobrunatne. Chrząszcz ogrodnicy niszczylistki ma długość 10-12 mm,
jego pokrywy są kasztanowobrązowe, zaś  głowa i przedplecze zielononiebieskie,
błyszczące. Chrząszcze pojawiają się w maju i na początku czerwca. Żerują na liściach
drzew i krzewów. Samice składają jaja do gleby, w pobliżu roślin.

Drutowce, to larwy chrząszczy z rodziny sprężykowatych, np. osiewnika rolowca. Larwy
mają walcowaty kształt,  średnicę 3-5 mm, długość do 25 mm i niewielkie nogi. Ich ciało
pokryte jest grubym i twardym, żółtawym oskórkiem chitynowym. Chrząszcz osiewnika ma
ciało wąskie i płaskie, długości 7,5-10 mm. Jego głowa jest mała, pokrywy brunatnoczarne.
Chrząszcz ma „aparat skokowy”, a więc położony na grzbiecie podskakuje i powraca do
normalnej pozycji. Chrząszcze pojawiają się w maju. Jaja składane są do gleby. Pędraki
i drutowce  niszczą korzenie i szyjkę korzeniową, pędraki ogryzają też korę z grubszych
korzeni, powodują więdnięcie i zamieranie roślin. Największe szkody wyrządzają na
najmłodszych plantacjach. Opuchlaki to chrząszcze z rodziny ryjkowcowatych. Larwy są
kremowobiałe, z ciemniejszą  głową, zgięte, dorastają do 7-10 mm, zależnie od gatunku.
Larwy  żyją w glebie, niszczą korzenie, ogryzają też z nich korę. Chrząszcz opuchlaka
truskawkowca ma długość 7-10 mm, pokrywy bruzdkowane, czarne z żółtawobrunatnymi

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

plamkami. Chrząszcz opuchlaka rudonoga jest mniejszy, ma około 5 mm długości.
Chrząszcze mają gruby, krótki ryjek. Chrząszcze opuchlaków wyjadają zakola na brzegach
liści i szkieletują je. Uszkadzają też korę pędów.

Przędziorek chmielowiec. Roztocz, długości około 0,5 mm, z czterema parami nóg. Samice
są owalne, zimujące

− ceglastopomarańczowe, letnie żółto-zielone. Samce romboi-dalnego

kształtu, nieco mniejsze od samic. Larwy żółtozielone, mniejsze, z 3 parami nóg. Jaja
żółtawe, kuliste, średnicy około 0,13 mm.

Przędziorek malinowiec. Roztocz długości 0.29-0,36 mm, Samica zimująca poma-
rańczowa, letnia barwy seledynowej z ciemniejszymi plamami. Jaja poduszeczkowate,
„ścięte” u dołu. Larwy owalne lub owalno-jajowate, jasnozielone. Przędziorki żerują na dolnej
stronie liści, wysysają soki, ogładzają rośliny. Na górnej stronie liści pojawiają się  żółte
przebarwienia. Silnie uszkodzone liście zawijają się do góry, stopniowo żółkną i zasychają.
Tam gdzie żeruje przędziorek chmielowiec, na dolnej stronie liści pojawia się delikatna
pajęczyna.  Przędziorki powodują duże szkody na malinie owocującej wiosną na
pędach drugorocznych, ale znacznie większe szkody mogą wyrządzać na malinie
owocującej na pędach jednorocznych. Lustracje przeprowadza się co 2 tygodnie. Przy
pomocy lupy o powiększeniu 5-8 krotnym liczy się przędziorki na dolnej stronie liści, po 1-2
z rośliny. Liczbę znalezionych szkodników dzieli się przez liczbę przeglądanych liści. Progi
zagrożenia podano w Załączniku 6.

Kwieciak malinowiec. Czarny chrząszcz, długości około 4 mm, z długim, cienkim ryjkiem.
Chrząszcze wyjadają małe, owalne dziurki w liściach. Najważniejsze uszkodzenia to
podcięte szypułki pąków kwiatowych, zwisające i opadające pąki kwiatowe  (można w nich
znaleźć jajo a później brudnobiałą larwę kwieciaka). Lustrację przeprowadza się 1-2 tygodnie
przed kwitnieniem i po rozwinięciu się pierwszych liści. Przegląda się kwiatostany oraz
strząsa chrząszcze na podstawioną  płytkę,  średnicy 12-15 mm i liczy szkodniki. Progi
zagrożenia podano w Załączniku 6.

Kistnik malinowiec. Chrząszcz rudobrązowy, wielkości około 4 mm. Chrząszcze wyjadają
tkankę między nerwami najmłodszych liści, szkieletując je. Nadgryzają też  pąki kwiatowe,
wyjadają  słupki, pręciki i nektarniki. Najważniejsze szkody powodowane przez kistnika to
„robaczywienie owoców”. Wyrządzają je larwy, które żerują w dnie kwiatowym i owocach
maliny, powodując ich „robaczywienie”. Jaja składane są w kwiaty lub na najmłodsze
zawiązki owocowe. W wyborze ”Extra” nie dopuszcza się  żadnych uszkodzonych owoców,
zaś w wyborze pierwszym dopuszcza się nie więcej niż 2% owoców uszkodzonych.
Lustrację przeprowadza się około 2 tygodnie przed i tuż przed kwitnieniem oraz na początku
kwitnienia. Ogląda się kwiatostany i strząsa chrząszcze na płytkę, jak kwieciaka malinowca.
Progi zagrożenia podano w Załączniku 6.

Mszyce. Na malinie występuje kilka gatunków mszyc, np. mszyca malinianka (duża, 2,5-4,5
mm mszyca, jasnożółta lub biaława, błyszcząca), mszyca malinowa (niewielka mszyca, 1,6-
2,2 mm, jasnozielona). Niektóre z nich są wektorami wirusów. Mszyce to pluskwiaki
równoskrzydłe. Zimują czarne błyszczące jaja na pędach, przy pąkach. Od wczesnej wiosny
mszyce żerują w koloniach, wysysają soki roślinne, ogładzają rośliny, powodują deformacje
liści i pędów, także kwiatostanów, hamują wzrost. Jest to szkodliwość bezpośrednia.
Zdecydowanie większa jest ich szkodliwość pośrednia

− przenoszenie wirusów, powodu-

jących choroby wirusowe. Zawirusowane rośliny karłowacieją i gorzej owocują. Lustrację
przeprowadza się wczesną wiosną i później, systematycznie, sprawdzając obecność jaj,
później larw i dorosłych mszyc oraz uszkodzeń. Mszyce rozwijają kilka pokoleń w sezonie.
Zwalczanie chemiczne jest konieczne, nawet przy niewielkiej liczebności mszyc, gdyż jest to
jedyna możliwość ograniczenia rozprzestrzeniania się chorób wirusowych. Progi zagrożenia
podano w Załączniku 6.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

Pryszczarek namalinek łodygowy. Maleńka, delikatna muchówka, wielkości 1,5-2,0 mm.
Samice składają jaja (wydłużone, wielkości około 0,3 mm), w zranienia lub spękania na
pędach jednorocznych, w skupiskach po kilka lub kilkanaście sztuk. Larwy beznogie,
wyrośnięte pomarańczowe, długości do 2,5 mm żerują pod korą  pędów. W miejscu tym
skórka brunatnieje, później kora pęka, odstaje i łuszczy się. Larwy przepoczwarczają się
i zimują w glebie, pod krzewami. Zwykle miejsca żerowania pryszczarka są atakowane przez
grzyby patogeniczne powodujące zamieranie pędów malin. Lustrację przeprowadza się
w maju i w czerwcu oraz po zbiorze owoców. Przegląda się  pędy jednoroczne i w po-
szukiwaniu uszkodzeń oraz jaj i larw szkodnika. W sezonie wegetacji rozwijają się 3-4
pokolenia pryszczarka. Progi zagrożenia podano w Załączniku 6.

Pryszczarek malinowiec. Maleńka, delikatna muchówka wielkości około 2 mm, pojawia się
wiosną. Jajo zielonkawobiałe, długości około 0,3 mm. Larwa beznoga, pomarańczowa,
długości do 2,5 mm. Larwy żerują w grupach, po kilka lub kilkanaście sztuk, pod skórką
pędu, wydzielają substancje enzymatyczne które powodują rozrastanie się tkanki i tworzenie
galasowatego narośla długości 5 cm i szerokości do 3 cm. Larwy żerują i zimują w naroś-
lach. Lustracje przeprowadza się w okresie bezlistnym, sprawdza się obecność uszko-
dzonych pędów. Pryszczarek ma jedno pokolenie w sezonie. Progi zagrożenia podano w  za
łączniku 6.

Przeziernik malinowiec. Motyl o skrzydłach rozpiętości 22-26 mm, przezroczystych z cie-
mnobrązowym wzorem. Na odwłoku znajduje się 7 żółtych, poprzecznych pasów. Motyle
pojawiają się od końca czerwca do początku września. Jaja składane są na pędy tuż nad
ziemią a gąsienice  żerują w rdzeniu pędu i szyjce korzeniowej. Powodują powstawanie
guzowatych narośli. Gąsienica jest biała, z ciemnobrązową  głową, dorasta do 30 mm.
Uszkodzone pędy słabo rosną i

owocują, bardzo łatwo wyłamują się. Lustrację

przeprowadza się po zbiorze owoców oraz w okresie jesienno zimowym. Sprawdza się
obecność  pędów z galasami w dolnej ich części. Warto też obserwować motyle w czasie
lotu. Przeziernik rozwija jedno pokolenie w sezonie wegetacji. Progi zagrożenia podano
w Załączniku 6.

Krzywik maliniaczek. Motyl, o skrzydłach rozpiętości 12-14 mm, brązoworudych, z  żół-tymi
plamami. Jego gąsienice (ciemnoczerwone z czarną  głową, dorastają do 9 mm) wiosną
wyjadają wnętrze pąków. Objawy widoczne są od czasu pękania pąków. Najsilniej
uszkadzane są pąki na wierzchołkach pędów. Jedna gąsienica może zniszczyć do 6 pąków.
Lustrację przeprowadza się od okresu nabrzmiewania pąków, 3-4 razy. Krzywik rozwija
jedno pokolenie w sezonie. Progi zagrożenia podano w Załączniku 6.

Zwójkówki liściowe.  Malinę może uszkadzać kilka gatunków zwójkówek. Motyle, których
gąsienice (zielone lub brązowe, długości do 20 mm) wiosną żerują sprzędzając liście i rozety
kwiatowo-liściowe. W lecie pojawia się drugie pokolenie zwójkówek i gąsienice  żerują na
liściach. Lustrację przeprowadza się wiosną, przed kwitnieniem i w lecie, po zbiorze.
Sprawdza się obecność uszkodzeń i gąsienic w liściach. Progi zagrożenia podano
w Załączniku 6.

Inne szkodniki. Lokalnie mogą wystąpić: chrząszcze ogrodnicy niszczylistki, naliściaki,
wciornastki, przebarwiacz malinowy, galasówka maliniak. Uszkadzają one głównie liście,
czasami kwiaty i pędy, ale zwykle nie wyrządzają szkód o znaczeniu gospodarczym.

2. Progi zagrożenia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji

Aby prawidłowo ustalić potrzebę i termin zwalczania należy kilkakrotnie przeprowadzać

lustrację krzewów, oceniając stopień zagrożenia przez poszczególne szkodniki, oraz określić
gatunek i stadia rozwojowe. Opryskiwania zwalczające wykonuje się wyłącznie wtedy, gdy
liczebność szkodnika przekracza próg zagrożenia – Załącznik 6.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

3. Niechemiczne metody ochrony malin przed szkodnikami

Właściwy płodozmian w dużym stopniu zabezpiecza plantacje malin przed szkodnikami

glebowymi: pędrakami, opuchlakami i drutowcami. Nie należy zakładać plantacji po koni-
czynie, lucernie, truskawkach, porzeczkach i innych roślinach wieloletnich. Zaleca się
uprawę gryki, która znacznie ogranicza liczebność  pędraków. Na polach gdzie są  pędraki,
przed sadzeniem krzewów, w okresie maj – sierpień zaleca się kilkakrotną mechaniczną
uprawę gleby (orka, brona talerzowa, glebogryzarka). Pędraki są wówczas niszczone
mechanicznie, a wyrzucone na powierzchnię  są zjadane przez ptaki. Materiał szkółkarski
musi pochodzić ze zdrowych roślin i kwalifikowanych szkółek. Zapobiega to rozprze-
strzenianiu się chorób wirusowych, szpecieli, mszyc, przędziorków i innych szkodników.
Wskazane jest wycinanie i palenie pędów z galasami, w których żerują i zimują  gąsienice
przeziernika malinowca, larwy pryszczarka malinowca i galasówki maliniak. Można też
zbierać i niszczyć liście zwinięte przez gąsienice zwójkówek liściowych w okresie, kiedy
żerują one w liściach.

4. Ochrona chemiczna malin przed szkodnikami

Środki ochrony roślin należy stosować zgodnie z etykietą-instrukcją stosowania,

ściśle z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopuścić do

zagrożenia zdrowia człowieka, zwierząt lub środowiska.

Zabiegi chemiczne przeciwko szkodnikom stosuje się wyłącznie wtedy, gdy zagrożenie

dla roślin jest duże i przekroczony został próg ekonomicznego zagrożenia. Terminy
zwalczania i zalecane środki przedstawiono w Załączniku 7. Przed posadzeniem malin
sprawdzić glebę na obecność pędraków i drutowców. Na polu o powierzchni 1 ha wyznacza
się, po przekątnych pola, 32 punkty. Pobiera się w nich próbki gleby z dołków o wymiarach
25 x 25 cm x 30 cm (głębokości), co odpowiada 2 m

pola. W wybranej ziemi liczy się

znalezione szkodniki, określając ich zagęszczenie na 1 m

pola. Jeśli są pędraki i drutowce

wybiera się inne pole lub zwalcza je chemicznie.

5. Ochrona pożytecznych stawonogów i ich introdukcja

Chcąc chronić faunę pożyteczną w uprawie maliny zaleca się stosować tylko selektywne

i częściowo selektywne środki ochrony roślin i tylko wówczas, gdy jest to uzasadnione. Jeśli
jest możliwe, zaleca się introdukcję roztoczy drapieżnych z rodziny dobroczynkowtych –
Phytoseiidae.

VII. OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA ANALIZ NA POTRZEBY

KONTROLI JAKOŚCI OWOCÓW W INTEGROWANEJ
PRODUKCJI

Zasady przeprowadzania kontroli oraz jej dokumentowania określa rozporządzenie

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie Integrowanej Produkcji.

Szczegółowe zasady postępowania inspektorów Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin

i Nasiennictwa określają wytyczne Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Inspektorzy właściwego wojewódzkiego inspektoratu ochrony roślin i nasiennictwa

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

zobowiązani są do prowadzenia wśród producentów Integrowanej Produkcji trzech rodzajów
kontroli:

a) Notatnika IP,
b) gospodarstw w trakcie wegetacji roślin,
c) jakości owoców.

Kontrola Notatnika IP oraz gospodarstw w trakcie wegetacji roślin dotyczą wszystkich

zarejestrowanych producentów stosujących zasady Integrowanej Produkcji.

Kontrola jakości owoców przeprowadzana będzie u co najmniej 20% producentów

każdego gatunku roślin. Producenci do kontroli wybierani będą losowo lub na podstawie
analizy ryzyka, czyli wg oceny gospodarstwa w trakcie wegetacji roślin.

Jakość owoców określana będzie na podstawie wyników badań na zawartość

pozostałości środków ochrony roślin oraz w przypadku niektórych gatunków owoców
miękkich dodatkowo na zawartość metali ciężkich, azotanów i innych substancji szkodliwych.

Przekroczenie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości lub

stosowanie środków ochrony roślin niedopuszczonych do stosowania w IP
dyskwalifikuje producenta owoców.

Próbki owoców do badania pozostałości środków ochrony roślin pobierać będą

inspektorzy PIORIN w ramach urzędowej kontroli. Mogą one być pobierane w trakcie zbioru
wg instrukcji pobierania próbek lub po zbiorach, czyli w trakcie przechowywania owoców np.
w chłodniach zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 20 kwietnia 2004 r.
(Dz. U. Nr

86 poz. 810).

Inspektor może też zobligować producenta do przedstawienia zaświadczenia

nieprzekroczeniu w owocach najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości

środków ochrony roślin i terminie złożenia takiego zaświadczenia. Próbki na pozostałości
mogą być pobierane wyłącznie przez urzędowego próbkobiorcę, który wydaje stosowne
zaświadczenia.

Jednostkami upoważnionymi do analizowania i wydawania zaświadczeń

o nieprzekroczeniu w owocach najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości są:
Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu
i Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach.
Inspektor PIORiN ma prawo zobligować także producentów niektórych gatunków owoców do
przedstawienia zaświadczenia o nieprzekroczeniu w owocach najwyższych dopuszczalnych
poziomów pozostałości metali ciężkich i azotanów oraz określenia terminu jego złożenia. Do
pobierania prób owoców na metale ciężkie i azotyny Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
upoważnił Stacje Chemiczno-Rolnicze, które będą wykonywać analizy i wystawiać stosowne
zaświadczenia.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

ZAŁĄCZNIKI

Załącznik 1.
Charakterystyka odmian maliny

Podatność na :

Odmiana Termin

Zbioru

przemarzanie

choroby

Wielkość
owoców

Odmiany tradycyjne:

Canby

średni bardzo

mała bardzo

mała

średnie

Norna

średni bardzo

mała mała

średnie

Veten

średni

średnia mała bardzo

duże

Malling Seedling

średni mała

średnia bardzo

duże

Malling Jewel

wczesny

średnia

średnia duże

Nawojka późny mała mała duże

Beskid późny

średnia

średnia duże

Odmiany powtarzające:

Polka wczesny

bardzo

mała mała duże

Polana wczesny

bardzo

mała mała duże

Pokusa wczesny

bardzo

mała

średnia bardzo

duże

Poranna Rosa (żółta)

średni bardzo

mała mała duże

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

Załącznik 2.
Zwalczanie chwastów przed założeniem plantacji i w trakcie jej prowadzenia

Zwalczane chwasty

Terminy zabiegów

i uwagi

Herbicyd i dawka na ha

Przed założeniem plantacji

Perz właściwy

Roundup 360 SL

4,0-5,0 l

i jego odpowiedniki

Dwuliścienne
chwasty trwałe

Od wiosny do późnej
jesieni, na zielone
chwasty. Przynajmniej 3-
4 ty-godnie przed
sadzeniem krzewów

Roundup 360 SL

5,0-8,0 l

i jego odpowiedniki

Dwuliścienne
chwasty trwałe i
skrzyp polny

Od maja do
października, na zielone
chwasty. Przynajmniej 5-
6 tygodni przed
sadzeniem krzewów

Roundup 360 SL (lub odpowiednik) – 5,0 l + Chwastox

Extra 300 SL – 2,5 l

Na plantacji

Chwasty
jednoliścienne i
dwu-liścienne

Zabiegi wykonywać
opryskiwaczem z
osłonami, na zielone,
ulistnione chwasty,
najpóźniej miesiąc przed
zbiorem owoców.

Basta 150 SL

3,0-6,0 l

w objętości wody umożliwiającej dokładne pokrycie
chwastów cieczą roboczą (300-600 l wody na ha)

Chwasty
dwuliścienne:
chaber bławatek,
ostrożeń polny,
mlecz polny, rdesty,
rumianowate,
przymiotno
kanadyjskie, żółtlica
drobnokwiatowa

Opryskiwać chwasty w
fazie kilka liści
właściwych-rozeta, przy
użyciu opryskiwacza z
osłonami, najpóźniej
miesiąc przed zbiorem
owoców.

Lontrel 300 SL

0,35-0,4 l

Cliophar 300 SL

0,35-0,4 l

Jednoroczne
chwasty
jednoliścienne,
samosiewy zbóż,
perz właściwy
(dawki w
nawiasach)

Opryskiwać chwasty
jednoroczne w fazie 2-3
liście-krzewienie oraz
perz w fazie 4-6 liści.
Zabieg można wyko-nać
bez osłon.

Agil 100 EC

0,5-0,75 (1,0-1,5) l (PK, PZ)

Fusilade Forte 150 EC 0,75 (2,0-2,5) l (PZ)
Gallant Plus 104 EC

0,75-1,0 (1,0-1,25) l (PK, PZ)

Perenal 104 EC

0,75-1,0 (1,0-1,5) l (PK, PZ)

Targa Super 05 EC

1,0-2,0 (3,0-4,0) l (PK, PZ)

Leopard 05 EC

1,0-1,5 (2,0-3,0) l (PK, PZ)

Objaśnienia do tabeli: PK- stosować przed kwitnieniem krzewów, PZ-stosować po zbiorach owoców

Ze względu na zachodzące zmiany w rejestrze dopuszczonych do obrotu środków ochrony

roślin każde odstępstwo od w/w zaleceń należy konsultować z Państwową Inspekcją
Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

Załącznik 3.
Wykaz herbicydów dopuszczonych do stosowania w IP malin

Przed zakładaniem plantacji malin:

Chwastox Extra 300 SL
oraz Roundup 360 SL i jego odpowiedniki
(Atut 360 SL, Avans 330 SL, Avans Premium 360 SL, Dominator 360 SL, Gallup 360 SL, GL 360 SL,
Glifocyd 360 SL, Glifogan 360 SL, Glifopol 360 SL, Glifostar 360 SL, Glyfos 360 SL,

Klinik 360 SL,

Klinik 450 SG, Klinik Suchy 600 SG, Lenox 360, Perzocyd 280 SL, Rodeo 360 SL, Roundup Ultra 360 SL,
Roundup Max 680 SG, Taifun 360 SL)

Na plantacji malin

Basta 150 SL, Lontrel 300 SL, Cliophar 300 SL, Agil 100 EC, Fusilade Forte 150 EC, Gallant Plus 104 EC,
Targa Super 05 EC, Leopard 05 EC, Perenal 104 EC

Załącznik 4.
Zwalczanie chemiczne chorób malin

Termin zabiegów

Preparat i dawka na ha

ZAMIERANIE PĘDÓW MALINY

Usuwanie wszystkich młodych pędów przed końcem maja
pozwala na rezygnację z dwóch pierwszych opryskiwań
fungicydami (tylko na plantacjach w dobrej kondycji).
Pierwsze zabiegi wykonać w okresie, gdy nowe pędy
osiągną wysokość 10-20 cm, a następne co 10 dni, aż do
zbiorów z zachowaniem karencji. Przy dużym nasileniu
choroby wykonać 1-2 zabiegi po zbiorze owoców.

Euparen Multi 50 WG/50 WP 2,0 kg
Sumilex 500 SC*

1,5 l

Preweks 500 SC*

1,5 l

Stoper 500 SC*

1,5 l

Rovral FLO 255 SC*

4,0-5,0 l

Mythos 300 SC

2,5 l

Sadoplon 75 WP

5,0-7,5 kg

SZARA PLEŚŃ

Opryskiwać od początku kwitnienia co 5-7 dni. W lata
z dużą ilością opadów w okresie dojrzewania owoców
wskazane jest wykonanie zabiegu przed zbiorem. Należy
jednak pamiętać o zachowaniu okresu karencji. Euparen
Multi 50 WG może ograniczać występowanie mączniaka
prawdziwego i białej plamistości liści maliny oraz
przędziorków.

Sumilex 500 SC*

1,5 l

Preweks 500 SC*

1,5 l

Stoper 500 SC*

1,5 l

Euparen Multi 50 WG/50 WP 2,0 kg
Sadoplon 75 WP

5,0-7,5 kg

Rovral FLO 255 SC*

4,0-5,0 l

Mythos 300 SC

2,5 l

Teldor 500 SC

1,5 l

ANTRAKNOZA MALINY

Wycinać i palić silnie porażone pędy..

Opryskiwania przeciwko zamieraniu pędów
maliny i szarej pleśni ograniczaja
występowanie antraknozy

* Sumilex 500 SC i jego odpowiedniki (Preweks, Stoper, Rovral FLO 255 SC) – stosować nie częściej niż 2 razy
w sezonie, przemiennie z preparatami należącymi do innych grup chemicznych.

Ze względu na zachodzące zmiany w rejestrze dopuszczonych do obrotu środków ochrony

roślin każde odstępstwo od w/w zaleceń należy konsultować z Państwową Inspekcją
Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

Załącznik 5.
Wykaz fungicydów dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji
malin

Grupa chemiczna

środków

Fungicyd

Okres

karencji

w dniach

Okres

prewencji w

godz. lub

dniach

Uwagi

Sulfamidy

Euparen Multi 50 WG
Euparen Multi 50 WP

7 ND*

Środek stosować
przemiennie z fungicydami
należącymi do innych grup
chemicznych.

Anilinopirymidyny

Mythos 300 SC

Fungicydy
anilinopirymidynowe
stosować nie częściej niż 2
razy w sezonie.

Preweks 500 SC

Rovral FLO 255 SC

Stoper 500 SC

Dikarboksyimidy

Sumilex 500 SC

Fungicydy stosować nie
częściej niż 2 razy w
sezonie, przemiennie z
preparatami należącymi do
innych grup chemicznych.

Hydroksyanilid

Teldor 500 SC

Środek stosować przed
i między zbiorami.

Tiuramowe

Sadoplon 75 WP

3 godz.

Nie stosować tuż przed
zbiorami może zmieniać
smak owoców.

* ND – nie dotyczy

Ze względu na zachodzące zmiany w rejestrze dopuszczonych do obrotu środków ochrony

roślin każde odstępstwo od w/w zaleceń należy konsultować z Państwową Inspekcją
Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

Załącznik 6.
Sposób lustracji plantacji malin i progi zagrożenia przez szkodniki

Szkodniki

Termin lustracji

Sposób lustracji i wielkość próby na

plantacji o pow. do 2 ha

Progi zagrożenia (średnio

więcej niż)

Przed sadzeniem roślin

Pędraki,
drutowce

Wiosna lub lato (koniec
kwietnia – koniec
sierpnia)

32 dołki wielkości 25 x 25 x 30 cm
(głęb.) = 2 m

powierzchni

1 pędrak lub drutowiec/2 m

pola

W trakcie prowadzenia plantacji

Pryszczarek
malinowiec,
galasówka
maliniak

Okres bezlistny

Przejrzeć 4 próby po 50 pędów
jednorocznych (razem 200)

Powyżej 5% uszkodzonych pędów

Krzywik
maliniaczek

Od początku
nabrzmiewania pąków,
w temp. powyżej 10

3-4 razy co tydzień

3-4 razy sprawdzać pąki w próbach
po 50 pędów (razem 150 -200 pędów)

Powyżej 5% pędów z uszko-
dzonymi pąkami

Przed kwitnieniem

3-4 próby po 50 pojedynczych liści z
liścia złożonego (150 - 200 liści)

Powyżej 2 przędziorków na
1 pojedynczy liść

Po pełni kwitnienia 3-4 próby po 50 pojedynczych liści z

liścia złożonego (150-200 liści)

Powyżej 2 przędziorków na
1 pojedynczy liść

Po zbiorze owoców, co
2 tygodnie

3-4 próby po 50 pojedynczych liści z
liścia złożonego

Powyżej 5 przędziorków na
1 pojedynczy liść

Odmiany owocujące na pędach jednorocznych (np. ‘Polana’)

Przed kwitnieniem

3-4 próby po 50 pojedynczych liści z
liścia złożonego (150-200 liści)

Powyżej 1 przędziorka na
1 pojedynczy liść

Przędziorek
chmielowiec
Przędziorek
malinowiec

W pełni kwitnienia

3-4 próby po 50 pojedynczych liści z
liścia złożonego

Powyżej 1 przędziorka na
1 pojedynczy liść

Ukazywanie się
pierwszych liści

Przejrzeć 4 próby po 50 pąków
(razem 200 pąków)

Powyżej 5% zasiedlonych pędów

Przed kwitnieniem

Przejrzeć 4 próby po 50 pąków
(razem 200 pąków)

Powyżej 5% zasiedlonych pędów

Mszyce

Po pełni kwitnienia

Przejrzeć 4 próby po 50 pąków (razem
200 pąków)

Powyżej 5% zasiedlonych pędów

Odmiany owocujące na pędach jednorocznych (np. ‘Polana’)

Mszyce Ukazywanie

się

pierwszych liści, przed
kwitnieniem
i po kwitnieniu

W każdym terminie przejrzeć
4 próby po 50 pąków (razem 200
pąków)

Powyżej 5% zasiedlonych

pędów

Kwieciak
malinowiec

Przed kwitnieniem
i na początku
kwitnienia

4 próby po 50 kwiatostanów
(strząsać chrząszcze z losowo
wybranych kwiatostanów na
podstawioną płytkę)

2 chrząszcze na 4 próby
(200 kwiatostanów)

1-2 tygodnie przed
kwitnieniem

4 próby po 50 kwiatostanów
(strząsać chrząszcze z losowo
wybranych kwiatostanów na
podstawioną płytkę)

1 chrząszcz w próbie 200
kwiatostanów

Kistnik
malinowiec

Tuż przed kwitnieniem
i tuż przed pełnią
kwitnienia

Sprawdzać pąki kwiatowe

Obecność uszkodzonych
(wyjedzonych) pąków kwiatowych

Zwójkówki
liściowe

Okres wczesno-wiosenny,
przed kwitnieniem i po
zbiorze

Przejrzeć 4 próby po 50
wierzchołków pędów (200 pędów)

Powyżej 10% uszkodzonych
wierzchołków

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

Szkodniki Termin

lustracji

Sposób lustracji i wielkość próby na

plantacji o pow. do 2 ha

Progi zagrożenia (średnio

więcej niż)

Maj, czerwiec

Przejrzeć 4 próby po 50 pędów
jednorocznych (razem 200)

Powyżej 5% uszkodzonych pędów

Pryszczarek
namalinek
łodygowy

Po zbiorze owoców

Sprawdzić obecność jaj i larw
szkodnika pod skórką w spękaniach
lub zranieniach

Powyżej 5% uszkodzonych pędów

Przeziernik
malinowiec

W okresie jesienno -
zimowym lub podczas
wycinania pędów po
owocowaniu

Sprawdzić 4 próby po 50
jednorocznych pędów (razem 200
pędów)

Obecność powyżej 5%
uszkodzonych pędów

Ze względu na zachodzące zmiany w rejestrze dopuszczonych do obrotu środków ochrony

roślin każde odstępstwo od w/w zaleceń należy konsultować z Państwową Inspekcją
Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

lipiec 2005 r.

Załącznik 7.
Ochrona chemiczna malin przed szkodnikami

Szkodniki

Terminy zabiegów i uwagi

Preparat i dawka na 1 ha

Przed założeniem plantacji

Pędraki, drutowce i
opuchlaki

Dursban 480 EC

5,0 l/ha

Pyrinex 480 EC

5,0 l/ha

Pędraki i drutowce

Od końca kwietnia do końca
sierpnia. Bezpośrednio po
zastosowaniu preparat zmieszać z
glebą

Basudin 10 GR

80-120 kg/ha

Diazinon 10 GR

80-120 kg/ha

W okresie prowadzenia uprawy

Krzywik maliniaczek

W okresie pękania pąków, przy
temp. Min. 15

Sumithion Super 1000 EC

1,125 l/ha

Owadofos 540 EC

2,25 l/ha

Mszyce

Przed kwitnieniem, po wylęgu i
później, w miarę potrzeby, zachować
prewencję i karencję

Pirimor 500 WG

0,75 kg/ha

Aztec 140 EW

0,7 l/ha

10-14 dni przed kwitnieniem

Sumithion Super 1000 EC

1,125 l/ha

Mospilan 20 SP*

0,125 kg/ha

(*tylko kwieciak malinowiec)
Owadofos 540 EC

2,25 l/ha

Tuż przed kwitnieniem,
zachować prewencję

Sumithion Super 1000 EC

1,125 l/ha

Mospilan 20 SP*

0,125 kg/ha

(*tylko kwieciak malinowiec)
Owadofos 540 EC

2,25 l/ha

Kwieciak malinowiec,
kistnik malinowiec,

W czasie kwitnienia, zachować
prewencję

Sumithion Super 1000 EC

1,125 l/ha

Mospilan 20 SP*

0,125 kg/ha

(*tylko kwieciak malinowiec)
Owadofos 540 EC

2,25 l/ha

Zwójkówki liściowe

Przed kwitnieniem

Mospilan 20 SP

0,125 – 0,2 kg/ha

Przed kwitnieniem, z zachowaniem
okresu prewencji, przy liczebności
powyżej 2 osobników/liść

Nissorun 050 EC

0,9 l/ha

Omite 30 WP

1,5-2.25 kg/ha

Przędziorki

W czasie kwitnienia, łącznie z szarą
pleśnią
Po pełni kwitnienia, przy liczebności
powyżej 2 osobników/ liść

Nissorun 050 EC

0,9 l/ha

Omite 30 WP

1,5-2,25 kg/ha

Pryszczarek
namalinek łodygowy,
kistnik malinowiec

W czasie kwitnienia zachować
prewencję i karencję

Sumithion Super 1000 EC

1,125 l/ha

Decis 2,5 EC*

0,8 l/ha

(*preparat z grupy pyretroidów dopuszczony
jest warunkowo do jednorazowego
zastosowania w sezonie)

Po zbiorze owoców

Pryszczarek
namalinek łodygowy,
przeziernik
malinowiec,

Na zagrożonych plantacjach zabieg
wykonać bezpośrednio po zbiorze
i ewentualnie 2 tygodnie później
(szczególnie dokładnie opryskiwać
dolną część pędów)

Sumithion Super 1000 EC

1,125 l/ha

Owadofos 540 EC

2,25 l/ha

Przędziorki:
chmielowiec i
malinowiec

Po zbiorze owoców, przy liczebności
> 5 osobników na 1 liść

Pennstyl 25 WP

1,5 kg/ha

Pennstyl 600 SC

0,5-0,6 l/ha

Nissorun 050 EC

0,9 l/ha

Omite 30 WP

1,5-2,25 kg/ha

Mszyce Na

zagrożonych uprawach

Pirimor 500 WG

0,75 kg/ha

Aztec 140 EW

0,7 l/ha

Ze względu na zachodzące zmiany w rejestrze dopuszczonych do obrotu środków ochrony roślin

każde odstępstwo od w/w zaleceń należy konsultować z Państwową Inspekcją Ochrony Roślin i
Nasiennictwa.