Henryk Ryszard 

Ż

uchowski 

 
 
 

słownik 

savoir-vivre'u dla pani 

 
 
 
 

 

Przedruku dokonano 

na podstawie pozycji 

wydanej przez 

Wydawnictwo Polihymnia 

 
 

Lublin 1995 

 

Redakcja techniczna 

wersji brajlowskiej: 

Piotr Kali

ń

ski 

Marianna 

Ż

ydek 

Skład, druk i oprawa: 

PWZN Print 6 sp. z o.o. 

20-bah Lublin, Hutnicza 9 
tel.8fax (0-81) 746-12-80 

 

 
 
 
 
 
 
 

Wst

ę

p 

 
 
 
"Słownik savoir-vivre'u dla pani" jest adresowany do tych czytelniczek,  
które zaczynaj

ą

 wyrasta

ć

 z bylejako

ś

ci lat młodzie

ń

czych i chc

ą

 sprosta

ć

  

wymaganiom, które niesie dorosłe 

ż

ycie towarzyskie. 

 
Jest równie

ż

 przeznaczony dla tych pa

ń

, które maj

ą

 potrzeb

ę

 bardziej  

wytwornego zachowania si

ę

 ni

ż

 to ogólnie wymagane. 

 
W "Słowniku" zebrane s

ą

 hasła, które mog

ą

 zainteresowa

ć

 panie pragn

ą

ce  

potwierdzenia tego, co ju

ż

 wiedz

ą

 lub pogł

ę

bienia swoich wiadomo

ś

ci o  

sztuce bycia. 
 
Dobre maniery mo

ż

na porówna

ć

 do "kodeksu drogowego", którego  

przestrzeganie chroni nas przed wypadkami. Podobnie i formy towarzyskie,  
je

ś

li s

ą

 nam znane i stosowane przez nasze otoczenie, pozwalaj

ą

 unikn

ąć

  

nieporozumie

ń

, konfliktów i o

ś

mieszenia si

ę

. 

 
Kto zna zasady savoir vivre'u ten posiada luksus swobodnego zachowania  
si

ę

 w ka

ż

dej sytuacji. M

ęż

czyzna popełniaj

ą

cy gaf

ę

 bywa cz

ę

sto z niej  

rozgrzeszany - kobieta nigdy. 
 

Hasła umieszczone w słowniku s

ą

 cz

ę

sto formułowane "na wyrost", ale mo

ż

e  

si

ę

 zdarzy

ć

, 

ż

e pani przypadnie rola Kopciuszka i zostanie zaproszona na  

wytworny bal lub uroczyst

ą

 kolacj

ę

 do ambasady. A je

ś

li nie, to przecie

ż

  

pomarzy

ć

 zawsze mo

ż

na. 

 
"Słownik savoir-vivre'u dla pani" jest drug

ą

 ksi

ąż

k

ą

 tego autora  

dotycz

ą

c

ą

 tematu bon tonu. Poprzedni "Słownik" przeznaczony był dla pana.  

Dobrze zatem je

ś

li kobieta i m

ęż

czyzna uzupełniaj

ą

 si

ę

 w 

ż

yciu 

towarzyskim.  
Podobnie wiadomo

ś

ci dotycz

ą

ce tej dziedziny uzupełniaj

ą

 si

ę

 w obu  

wymienionych tomach. 
 
 
 
"Równouprawnienie kobiet - to wszystkie prawa m

ę

skie plus przywileje!" 

 
 
 
 
 
Przykazania dla pani 
 
 
 
1. Patrz

ą

c w lustro spogl

ą

daj nie tylko na twarz, ale równie

ż

 na biodra i  

nogi. 
 
2. Nie chciej by

ć

 młodsz

ą

 wi

ę

cej ni

ż

 o pi

ęć

 lat. 

 
3. Makija

ż

 dobieraj do swojej urody i wieku. 

 
4. Ubieraj si

ę

 w zgodzie ze swoj

ą

 sylwetk

ą

. 

 
5. B

ą

d

ź

 zawsze u

ś

miechni

ę

t

ą

 i pogodn

ą

. 

 
6. Spó

ź

niaj si

ę

 najwy

ż

ej pi

ęć

 minut, nie wi

ę

cej. 

 
7. Nie mów nigdy "tak" -je

ś

li nie jeste

ś

 pewna. 

 
8. Pami

ę

taj, 

ż

e po

ś

piech gubi kobieco

ść

. 

 
9. Nie udawaj kogo

ś

 kim nie jeste

ś

. 

 
10. Nie wstyd

ź

 si

ę

 swoich przyjaciół i znajomych. 

 
11. Przebywaj zawsze w dobrym towarzystwie. 
 
12. Wi

ę

cej słuchaj ni

ż

 mów. 

 
13. Unikaj byle jakich rozmów. 
 
14. Znajduj czas na wypoczynek w ci

ą

gu dnia. 

 
15. Czytaj ksi

ąż

ki m

ą

dre, a nie tylko modne. 

 
 
 
 
 
 
 

Afront 
 
 
 
Afrontem nazywamy sytuacj

ę

, w której kto

ś

 chce rozmówc

ę

 

ś

wiadomie  

obrazi

ć

. 

 
Na przykład: m

ęż

czyzna przesyła kobiecie kwiaty, a ona ich nie przyjmuje,  

lecz ka

ż

e odesła

ć

 nadawcy. Podobnie rzecz ma si

ę

 z listem: odesłany  

nieprzeczytany jest sygnałem, 

ż

e z nadawc

ą

 nie chce si

ę

 mie

ć

 nic 

wspólnego. 
 
Równie

ż

 je

ś

li pani nie poda r

ę

ki witaj

ą

cemu j

ą

 lub odwróci si

ę

 tyłem, gdy  

ten do niej podchodzi - to równie

ż

 nazywamy afrontem. 

 
Je

ś

li kobieta przyjmuje zaproszenie na kaw

ę

 lub umawia si

ę

 z partnerem do  

teatru, a nie przyjdzie i nie usprawiedliwi si

ę

 z nieobecno

ś

ci - mo

ż

na to  

nazwa

ć

 zachowaniem obra

ź

liwym. 

 
Mo

ż

na m

ęż

czy

ź

nie uczyni

ć

 afront odmawiaj

ą

c mu zata

ń

czenia z nim, a zaraz  

po tym zgodzi

ć

 si

ę

 na taniec z innym partnerem. 

 
B

ę

dzie poczytywał za afront telefonuj

ą

cy, je

ś

li pani podniesie słuchawk

ę

,  

zapyta kto mówi a nast

ę

pnie j

ą

 odło

ż

y. 

 
Ka

ż

dy afront jest sygnałem do zerwania znajomo

ś

ci. 

 
 
 
 
 
Anonim 
 
 
 
Najbardziej wredna forma dokuczenia komu

ś

 i ch

ę

ci uczynienia krzywdy.  

Pisanie anonimów jest przywilejem ludzi podłych i zazdrosnych, którzy w 
ten  
sposób rekompensuj

ą

 sobie swoje pora

ż

ki 

ż

yciowe. 

 
Otrzymanie anonimu mo

ż

e mie

ć

 dla adresata bardzo przykre konsekwencje,  

dlatego nale

ż

y generalnie trzyma

ć

 si

ę

 zasady: Nie czyta

ć

 anonimów! 

 
Kiedy zobaczysz, 

ż

e w podpisie widnieje słowo "Przyjaciółka" lub nie ma  

ż

adnego podpisu - nie czytaj - wrzu

ć

 do kosza. 

 
Czy mo

ż

na si

ę

 wybroni

ć

 od otrzymania tego rodzaju listów lub telefonów?  

Mo

ż

na, je

ś

li gło

ś

no wyra

ż

a si

ę

 swój stosunek do anonimów jednocze

ś

nie nie  

odst

ę

puj

ą

c od zasady nieuznawania tego rodzaju korespondencji. 

 
Nadawca anonimu obserwuje zachowanie adresata i je

ż

eli spostrze

ż

e, 

ż

e  

"ryba chwyciła przyn

ę

t

ę

" b

ę

dzie swój proceder kontynuował. 

 
Wrzucaj anonimy do kosza! 
 
 
 
 
 
Antrakt 
 

 
 
Przerwa w przedstawieniu lub w koncercie, która spełnia kilka zada

ń

: 

 
- jest przerw

ą

 dla artystów, 

 
- cezur

ą

 tematyczn

ą

 i czasow

ą

 dla przedstawienia, 

 
- odpoczynkiem dla widzów, 
 
- czasem spotka

ń

 towarzyskich. 

 
Antrakty, szczególnie w czasie premierowych przedstawie

ń

, słu

żą

 do  

krótkich spotka

ń

 znajomych, wymiany zda

ń

 na temat ogl

ą

danej sztuki, do  

sprawdzenia kto bywa w teatrze, do pokazania si

ę

 przyjaciołom. 

 
Dla pa

ń

 antrakt ma dodatkowy walor, poniewa

ż

 mo

ż

na zaprezentowa

ć

 siebie w  

warunkach galowych, "sprzeda

ć

" now

ą

 toalet

ę

, pochwali

ć

 si

ę

 partnerem. 

 
Je

ś

li pani w czasie przerwy opuszcza widowni

ę

, koniecznie powinien  

towarzyszy

ć

 jej partner, z którym przyszła do teatru. Je

ś

li pani udaje si

ę

  

do toalety, on jest zobowi

ą

zany czeka

ć

 na ni

ą

 w niedalekiej odległo

ś

ci. 

 
Je

ś

li pani z ró

ż

nych wzgl

ę

dów nie chce opu

ś

ci

ć

 widowni, wtedy pan mo

ż

e  

wyj

ść

 zapali

ć

 papierosa, ale pod warunkiem, 

ż

e partnerka wcze

ś

niej  

otrzymała od niego program, który mo

ż

e przeczyta

ć

. 

 
Czy w czasie antraktów dopuszczalne jest odwiedzanie si

ę

 w rz

ę

dach? 

 
Tak, mo

ż

na, chocia

ż

 przywilej ten był zawarowany dla tych, którzy  

siedzieli w lo

ż

ach. W rz

ę

dzie mo

ż

na si

ę

 dosi

ąść

, ale na krótko, 

ż

eby nie  

tamowa

ć

 przej

ś

cia, kiedy powracaj

ą

cy z przerwy b

ę

d

ą

 chcieli dosta

ć

 si

ę

 do  

swoich foteli. 
 
Czy w czasie przerw nale

ż

y dyskutowa

ć

 tylko o sztuce, któr

ą

 si

ę

 ogl

ą

da,  

czy te

ż

 dopuszczalne s

ą

 równie

ż

 inne tematy? 

 
W przerwach mo

ż

na mówi

ć

 o wszystkim, chocia

ż

 głównym tematem powinno by

ć

  

przedstawienie, ale nie nale

ż

y porusza

ć

 tematów dra

ż

liwych, które mogliby  

zakłóci

ć

 po przerwie prze

ż

ywanie tego, co si

ę

 dzieje na scenie. 

 
 
 
 
 
Aperitif 
 
 
 
Słowo "aperitif" posiada dwa znaczenia. Pierwsze - to napój alkoholowy,  
który ma za zadanie pobudzenie apetytu, drugie - to krótkie przyj

ę

cie  

otwieraj

ą

ce (aperitivus - łaci

ń

skie - otwieraj

ą

cy) wi

ę

ksze spotkanie lub  

akcentuj

ą

ce zako

ń

czenie jakiego

ś

 wydarzenia (np. podpisania umowy, wyjazdu  

szefa, powitania delegacji). 
 
Aperitif odbywa si

ę

 zawsze na stoj

ą

co i trwa od 15 do 30 minut. Na  

aperitif nie wysyła si

ę

 zaprosze

ń

, wystarczy powiadomienie telefoniczne 

lub  
ustne. Równie

ż

 nie przychodzi si

ę

 na

ń

 z m

ęż

em lub 

ż

on

ą

, je

ś

li nie jest on  

poprzedzeniem np. obiadu bufetowego. 
 

Id

ą

c na aperitif nie trzeba zmienia

ć

 ubrania, obowi

ą

zuj

ą

 zwyczajne stroje  

noszone o tej porze. 
 
Czego mo

ż

emy si

ę

 spodziewa

ć

 na tego rodzaju spotkaniu. Na pewno  

przemówienia organizatora oraz toastu okoliczno

ś

ciowego, jak równie

ż

 

rozmów  
i komentarzy zwi

ą

zanych z aktualnym wydarzeniem. Je

ś

li "aperitif" jest  

wst

ę

pem do powa

ż

niejszego spotkania konsumpcyjnego - to jego rol

ą

 jest  

wypełnienie czasu oczekiwania na przychodz

ą

cych go

ś

ci oraz pobudzenie  

apetytu przed czekaj

ą

cym przybyłych jedzeniem. Jest to tak

ż

e czas dla  

gospodarzy na uzgodnienia zwi

ą

zane z podziałem miejsc przy stole, a dla  

go

ś

ci na wzajemne poznanie si

ę

. 

 
 
 
 
 
Auto 
 
 
 
Jest Pani wła

ś

cicielem samochodu i jego kierowc

ą

. Zabiera znajomych  

obojga płci w ró

ż

nym wieku i na ró

ż

nych stanowiskach. I ma Pani dylemat 

jak  
ich w poje

ź

dzie posadzi

ć

. Na szcz

ęś

cie wa

ż

no

ść

 miejsc w samochodzie jest  

ustalona, co rozwi

ą

zuje cały problem. 

 
Je

ś

li kierowc

ą

 jest wła

ś

ciciel samochodu, to miejsce numer jeden jest  

zawsze obok niego. Miejsce numer dwa - z tyłu przy prawych drzwiach,  
miejsce numer trzy z tyłu za kierowc

ą

 przy drzwiach, a czwarte najmniej  

wa

ż

ne, z tyłu po

ś

rodku. 

 
Kobieta, je

ś

li jedzie samochodem prowadzonym przez wła

ś

ciciela, a reszta  

towarzystwa to panowie - jej miejsce b

ę

dzie przy kierowcy. 

 
Inaczej rzecz si

ę

 b

ę

dzie miała, kiedy podró

ż

 odbywa si

ę

 samochodem  

słu

ż

bowym z kierowc

ą

 lub w taksówce. Wtedy miejsce numer jeden b

ę

dzie przy  

prawych drzwiach, miejsce trzecie z tyłu po

ś

rodku, a najmniej "honorowe" -  

czwarte przy kierowcy. 
 
Utarł si

ę

 u nas zwyczaj, 

ż

e pani korzystaj

ą

ca z taksówki siada do niej w  

ten sposób, 

ż

e m

ęż

czyzna otwiera tylne drzwi, wpuszcza do 

ś

rodka pani

ą

,  

która przepycha si

ę

 w gł

ą

b samochodu, on za

ś

 siada obok niej przy tylnych  

prawych drzwiach. Nic bardziej bł

ę

dnego. W takiej sytuacji m

ęż

czyzna ma 

dwa  
wyj

ś

cia: wpu

ś

ci

ć

 pani

ą

 na tylne miejsce przy prawych drzwiach, obej

ść

  

pojazd i wsi

ąść

 do niego zajmuj

ą

c miejsce z tyłu za kierowc

ą

 lub po  

zaproszeniu pani do zaj

ę

cia miejsca z tyłu przy prawych drzwiach usi

ąść

  

przy kieruj

ą

cym pojazdem. 

 
Proponowanie pani przesuwania si

ę

 w gł

ą

b pojazdu ma t

ę

 wad

ę

, i

ż

 w  

sytuacjach, kiedy jest ona ubrana bardziej uroczy

ś

cie, mo

ż

e spowodowa

ć

, 

ż

e  

kreacja si

ę

 pogniecie. 

 
Dwie pary korzystaj

ą

 z taksówki. Jak powinni si

ę

 zachowa

ć

 panowie? 

 
Pan "A" otwiera tylne drzwi z prawej strony i wpuszcza pani

ą

 "A" za

ś

 sam  

siada przy kierowcy. Natomiast pan "B" z pani

ą

 "B" obchodz

ą

 pojazd z tyłu.  

Tam ju

ż

 powinien czeka

ć

 kierowca taksówki. Pierwszy siada pan "B", a za 

nim  
pani "B". Drzwi zamyka kierowca. Podobna kolejno

ść

 obowi

ą

zuje przy  

wysiadaniu. Mo

ż

e si

ę

 jednak zdarzy

ć

, 

ż

e panie chc

ą

 w czasie podró

ż

y  

porozmawia

ć

, wtedy pani "B" wsi

ą

dzie przed panem "B" i przesunie si

ę

 do  

pani "A". 
 
Go

ść

 honorowy (oficjalny) przyjechał z 

ż

on

ą

 i jest podejmowany przez  

pani

ą

 dyrektor i jej zast

ę

pc

ę

 - m

ęż

czyzn

ę

. Jak powinni siedzie

ć

 w 

słu

ż

bowym  

samochodzie? 
 
Zast

ę

pca dyrektora otwiera tylne drzwi z prawej strony i wpuszcza  

honorowego go

ś

cia, sam siadaj

ą

c na miejscu przy kierowcy, ten za

ś

 otwiera  

tylne drzwi z lewej strony pojazdu i zaprasza pani

ą

 dyrektor na 

ś

rodkowe  

miejsce. 

Ż

ona go

ś

cia siada na miejscu tylnym przy lewych drzwiach.  

Kolejno

ść

 wysiadania jest taka sama. 

 
Go

ść

 z zagranicy przyje

ż

d

ż

a z 

ż

on

ą

 i tłumaczk

ą

. Go

ś

ci podejmuje  

dyrektor-kobieta wraz z zast

ę

pc

ą

 m

ęż

czyzn

ą

 i wiezie ich swoim samochodem,  

który sama prowadzi. Jak w tej sytuacji usadowieni s

ą

 podró

ż

ni? 

 
Obok pani dyrektor siada honorowy go

ść

. Z prawej strony za kierowc

ą

 siada  

jego 

ż

ona, w 

ś

rodku kobieta-tłumacz (jest na słu

ż

bie i pracuje), a przy  

lewych tylnych drzwiach zast

ę

pca dyrektora, który siedz

ą

c z zewn

ą

trz ma  

obowi

ą

zek pootwiera

ć

 drzwi samochodu i usadawia

ć

 podró

ż

nych. 

 
Czy kobieta jad

ą

ca taksówk

ą

 w towarzystwie m

ęż

czyzny mo

ż

e uregulowa

ć

  

rachunek za przejazd? 
 
W taksówce obowi

ą

zuj

ą

 takie same zasady jak w restauracji. Je

ś

li ona  

płaci, to powinna wr

ę

czy

ć

 pieni

ą

dze towarzyszowi podró

ż

y i on rachunek  

reguluje. 
 
Jak wsi

ąść

 do taksówki, je

ś

li jad

ą

ce ni

ą

 towarzystwo wysiada w ró

ż

nych  

miejscach miasta? 
 
Wtedy wy

ż

ej wymienione zasady nie obowi

ą

zuj

ą

. Podró

ż

ni wsiadaj

ą

 w  

odwrotnej kolejno

ś

ci, ni

ż

 b

ę

d

ą

 wysiadali. 

 
Czy kobieta jad

ą

ca samotnie taksówk

ą

 mo

ż

e zaj

ąć

 miejsce przy kierowcy? 

 
Mo

ż

e, ale lepiej usi

ąść

 na tylnym siedzeniu z prawej strony. Siedzenie  

przy kierowcy mo

ż

e sugerowa

ć

, 

ż

e jest si

ę

 jego znajom

ą

. 

 
Czy kobiecie wypada w czasie jazdy taksówk

ą

 rozmawia

ć

 z prowadz

ą

cym  

pojazd? 
 
Czasami kierowcy taksówek bywaj

ą

 gadułami. Nale

ż

y grzecznie słucha

ć

 co  

mówi

ą

, ale nie wdawa

ć

 si

ę

 w rozmow

ę

, a na zapytania odpowiada

ć

 grzecznie,  

ale enigmatycznie. Natomiast wchodz

ą

c do auta trzeba powiedzie

ć

 "dzie

ń

  

dobry", poda

ć

 adres, pod który si

ę

 jedzie, a po przybyciu na miejsce przy  

wysiadaniu powiedzie

ć

 "do widzenia". 

 
Czy istnieje elegancki sposób wsiadania kobiety do samochodu? 
 
Nawet tak prost

ą

 czynno

ść

 mo

ż

na wykona

ć

 z wdzi

ę

kiem i zgrabnie. Otó

ż

 pani  

siada na tylne miejsce bokiem twarz

ą

 do ulicy, nast

ę

pnie, chwytaj

ą

c praw

ą

  

r

ę

k

ą

 sukienk

ę

, odwraca si

ę

 w kierunku jazdy, jednocze

ś

nie zł

ą

czone nogi  

wci

ą

gaj

ą

c do pojazdu. Je

ś

li siada z lewej strony, to czynno

ść

 t

ę

 wykonuje 

w  
odwrotnym kierunku. 
 
 

 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Wsiadanie do pojazdu według wa

ż

no

ś

ci go

ś

ci nie jest wymysłem ery  

samochodów. Ju

ż

 przed ponad stu laty autor popularnego wówczas podr

ę

cznika  

savoir-vivre'u pisał tak: 
 
"Ojciec i matka zajmuj

ą

 w powozie miejsce w gł

ę

bi: córki siedz

ą

 w  

przodzie. Jednak

ż

e zwykle córce zam

ęż

nej ojciec ust

ę

puje pierwsze

ń

stwa,  

chyba 

ż

e jest ju

ż

 w bardzo podeszłym wieku". W wydanej w 1905 roku 

"Ksi

ę

dze  

obyczajów towarzyskich" jej autor Mieczysław Ro

ś

ciszewski, dokładniej  

okre

ś

la, które miejsca w powozie s

ą

 bardziej, a które mniej wa

ż

ne.  

"Najlepszym, honorowym miejscem w powozie dwuosobowym jest miejsce po  
prawej stronie, a w czteroosobowym dwa miejsca z oparciem tylnym: z nich  
prawe - najdogodniejsze". 
 
Zatem zmieniły si

ę

 

ś

rodki lokomocji, a miejsca "honorowe" zostały te  

same, czyli miejsce z tyłu, po prawej stronie. 
 
Doszło natomiast miejsce przy kierowcy, którego dawniej nikt z go

ś

ci nie  

zajmował, bo siedzenie przy wo

ź

nicy było przeznaczone dla słu

ż

by. 

 
 
 
 
 
Autobus - tramwaj 
 
- trolejbus 
 
 
 
Twój codzienny 

ś

rodek lokomocji, którym - je

ś

li nie masz własnego  

samochodu - doje

ż

d

ż

asz do pracy. Wsiadaj

ą

c do 

ś

rodka komunikacji miejskiej  

pami

ę

taj o nast

ę

puj

ą

cych zasadach: 

 
- nie rób gło

ś

nych uwag, je

ś

li m

ęż

czyzna lub młodsza kobieta wyprzedzi  

ciebie przy wsiadaniu, 
 
- nie tarasuj przej

ś

cia, bo mo

ż

esz narazi

ć

 si

ę

 na niepotrzebne  

komentarze, 
 
- nie patrz uparcie na siedz

ą

cych, bo to mo

ż

e oznacza

ć

, 

ż

e czekasz, a

ż

  

kto

ś

 ci ust

ą

pi miejsca, 

 
- je

ś

li w autobusie jedzie m

ęż

czyzna, który ci si

ę

 podoba, nie patrz na  

niego nieustannie, bo mo

ż

e ci

ę

 zaczepi

ć

, 

 
- je

ś

li spotkasz znajomych, z którymi chcesz porozmawia

ć

, czy

ń

 to  

półgłosem, 
 
- w czasie rozmowy nie wymieniaj nazwisk ani nazw instytucji, o których  
mówisz, 
 
- nie zagap si

ę

 przy wysiadaniu, lecz wcze

ś

niej przechod

ź

 do wyj

ś

cia,  

przepraszaj

ą

c współpasa

ż

erów. 

 
Je

ś

li pani jedzie w towarzystwie pana, to do niego nale

ż

y skasowanie  

biletu. Jad

ą

c w towarzystwie m

ęż

czyzny, pani ma pierwsze

ń

stwo przy  

wsiadaniu, natomiast przy wysiadaniu, jej towarzysz toruje drog

ę

 ku 

wyj

ś

ciu  

i opuszczaj

ą

c autobus pomaga pani wyj

ść

 z pojazdu. 

 
 
 
 
 
Automatyczna sekretarka 
 
 
 
Znakomite urz

ą

dzenie zast

ę

puj

ą

ce gospodarzy, kiedy s

ą

 oni poza domem. 

 
Zakładaj

ą

c sobie w domu ten cudowny wynalazek powinni

ś

my jednak pami

ę

ta

ć

  

o kilku zasadach: 
 
a) je

ś

li jeste

ś

 m

ęż

atk

ą

 - to nagranie tekstu zostaw m

ęż

owi. Zostało  

sprawdzone, 

ż

e głos kobiecy usłyszany w nagraniu wzbudza, szczególnie w  

panach, nieograniczone ch

ę

ci popisywania si

ę

 elokwencj

ą

 i dowcipem, nie  

zawsze na odpowiednim poziomie, 
 
b) je

ś

li tekst nagrywasz osobi

ś

cie, nadaj swemu głosowi charakter  

oficjalny pozbawiony kokieterii. Zbyt miła zapowied

ź

, okraszona u

ś

miechem,  

prowokuje - szczególnie przy pomyłkowym poł

ą

czeniu - do nie zawsze  

kulturalnych propozycji i słownictwa, 
 
c) nagrany tekst powinien by

ć

 krótki i informowa

ć

 o tym, 

ż

e nie mo

ż

esz w  

tym momencie podej

ść

 do aparatu i po usłyszeniu sygnału prosisz o  

przekazanie wiadomo

ś

ci. Dodaj, 

ż

e prosisz o numer telefonu pod który  

pó

ź

niej zatelefonujesz, 

 
d) nie informuj, 

ż

e nie ma ciebie w domu, ani 

ż

e prosisz o telefon po  

oznaczonej godzinie. Te wiadomo

ś

ci s

ą

 bezcenne dla wszelkiego rodzaju  

mieszkaniowych złodziei, 
 
e) nie zapomnij na zako

ń

czenie tekstu o słowie "dzi

ę

kuj

ę

" i  

"przepraszam", 
 
f) je

ś

li sama telefonujesz a spodziewasz si

ę

 usłysze

ć

 automatyczn

ą

  

sekretark

ę

, to przygotuj sobie wcze

ś

niej tekst który chcesz nagra

ć

, 

 
g) nie daj si

ę

 zaskoczy

ć

 głosem automatycznej sekretarki i nie odkładaj  

słuchawki. 
 
 
 
 
 
Bal 
 
 
 
Marzeniem ka

ż

dej młodej damy od najwcze

ś

niejszych lat jest udział w  

prawdziwym balu. Tymczasem jak w piosence mo

ż

na zanuci

ć

: "Dzi

ś

 prawdziwych  

balów ju

ż

 nie ma"! Ale wracaj

ą

 powoli i wierzymy, 

ż

e wiele pa

ń

 zd

ąż

y  

jeszcze zosta

ć

 królow

ą

 tej nocnej zabawy. 

 

Mo

ż

na si

ę

 do tej przygody - bo uczestnictwo w prawdziwym balu jest z  

pewno

ś

ci

ą

 przygod

ą

 - przygotowywa

ć

 cho

ć

by tylko "teoretycznie". Kiedy ta  

chwila ju

ż

 nadejdzie, nabyta wiedza z pewno

ś

ci

ą

 nam si

ę

 przyda. 

 
Tak wi

ę

c bale mog

ą

 by

ć

 ró

ż

ne: otwarte i zamkni

ę

te, ogólne i 

ś

rodowiskowe.  

Spotykamy bale medyków, prawników, dziennikarzy, biznesmenów, aktorów,  
plastyków i wiele innych zwi

ą

zanych z danym 

ś

rodowiskiem zawodowym. Bywaj

ą

  

bale prywatne i publiczne. Oba mog

ą

 by

ć

 zorganizowane z jakiej

ś

 

szczególnej  
okazji, np. 

ś

wi

ę

ta narodowego, przyjazdu osobisto

ś

ci o 

ś

wiatowej sławie, z  

okazji jubileuszy itp. Cz

ę

sto organizuje si

ę

 bale na cele charytatywne, z  

których dochód przeznacza si

ę

 na pomoc chorym, bezdomnym, na budow

ę

  

jakiego

ś

 społecznego obiektu. 

 
Ka

ż

dy cel jest dobry, ale powód pój

ś

cia na bal jest jeden: poszale

ć

 w  

ta

ń

cu w eleganckim towarzystwie od wieczora do 

ś

witu nast

ę

pnego dnia. Przy  

okazji mo

ż

na pozna

ć

 ciekawych ludzi, nawi

ą

za

ć

 intratne znajomo

ś

ci, znale

źć

  

swoj

ą

 drug

ą

 połow

ę

, pokaza

ć

 si

ę

 w wielkim 

ś

wiecie. 

 
Wzorem takiej wielkiej zabawy jest bal w Wiede

ń

skiej Operze odbywaj

ą

cy  

si

ę

 corocznie, a przeznaczony dla dwustu par młodych ludzi obojga płci  

wchodz

ą

cych w dorosłe 

ż

ycie. Bal ma stuletni

ą

 tradycj

ę

 i zaproszone s

ą

 na

ń

  

latoro

ś

le bardzo wa

ż

nych w 

ś

wiecie osobisto

ś

ci. Młodzie

ż

 na bal przychodzi  

wraz z rodzicami, którzy siedz

ą

c w lo

ż

ach opery obserwuj

ą

 bawi

ą

ce si

ę

 na  

widowni - pozbawionej na ten wieczór krzeseł - dzieci. Wszystkie młode  
panie ubrane s

ą

 w białe suknie balowe, za

ś

 ich towarzysze we fraki lub  

mundury kadetów. Rodzice równie

ż

 ubrani s

ą

 uroczy

ś

cie, a panowie  

udekorowani orderami, jako 

ż

e balowi patronuje potomek rodziny cesarskiej. 

 
U nas tak uroczystych balów nie ma, ale te, które s

ą

 bywaj

ą

 równie

ż

  

wytworne i eleganckie. Wiele w

ś

ród nich urz

ą

dza si

ę

 w dawnym, dobrym 

stylu. 
 
Co wi

ę

c mo

ż

e spotka

ć

 pani

ą

, która wybiera si

ę

 na taki bal? 

 
Zaproszenie na bal przesyła si

ę

 co najmniej dwa tygodnie wcze

ś

niej  

mał

ż

e

ń

stwom lub m

ęż

czy

ź

nie. Na zaproszeniu powinien by

ć

 wymieniony  

charakter balu, jego data, miejsce, godzina rozpocz

ę

cia (na ogół po  

godzinie #20#/00). Równie

ż

 pro

ś

ba o potwierdzenie przybycia oraz  

obowi

ą

zuj

ą

cy strój. Do zaproszenia mo

ż

e by

ć

 doł

ą

czony karnet z wypisanymi  

kolejno ta

ń

cami. Mo

ż

e mie

ć

 miejsce to wtedy, je

ś

li bal zgromadzi znaj

ą

cych  

si

ę

 wzajemnie go

ś

ci. Czas do rozpocz

ę

cia balu upływa na umawianiu si

ę

 na  

poszczególne ta

ń

ce. 

 
Je

ś

li na zaproszeniu widniej

ą

 słowa "white tie", oznacza to, 

ż

e  

obowi

ą

zuj

ą

 fraki, a panie s

ą

 zobowi

ą

zane przyby

ć

 w balowych kreacjach.  

Słowa "black tie" sugeruje, 

ż

e pan przychodzi w smokingu, a pani musi  

zało

ż

y

ć

 sukni

ę

 wieczorow

ą

. 

 
Przy balach zamkni

ę

tych go

ś

cie powinni by

ć

 sobie przedstawieni, przy  

balach otwartych prezentacja wzajemna nie jest obowi

ą

zkowa. 

 
Ka

ż

dy bal musi mie

ć

 swoich gospodarzy, którzy witaj

ą

 przybywaj

ą

cych  

go

ś

ci. 

 
Bale, w odró

ż

nieniu od dansingów posiadaj

ą

 program, który mo

ż

e by

ć

  

wydrukowany na zaproszeniu. Mog

ą

 to by

ć

 wyst

ę

py artystów, loterie,  

konkursy, aukcje i wspólne zabawy. 
 
Na balach jedzenie nie jest najwa

ż

niejsze, a bufet mo

ż

e serwowa

ć

 jedynie  

zimne dania, dlatego przed wyj

ś

ciem nale

ż

y zje

ść

 kolacj

ę

. 

 
Na balu wszyscy mog

ą

 ta

ń

czy

ć

 ze wszystkimi i jedynie panów przed  

zaproszeniem nieznanej pani do ta

ń

ca obowi

ą

zuje przedstawienie si

ę

. 

 
Na bale udajemy si

ę

 zawsze pojazdem, nigdy pieszo. Równie

ż

 powrót  

powinien odby

ć

 si

ę

 samochodem. Wszelkie koszty zwi

ą

zane z balem jak 

równie

ż

  

wydatki w czasie samej zabawy pokrywa m

ęż

czyzna. 

 
Na ko

ń

cu nie nale

ż

y zapomnie

ć

, 

ż

e wra

ż

enie wywarte wybran

ą

 toalet

ą

 trwa  

chwil

ę

, natomiast ta

ń

czy si

ę

 cał

ą

 noc. Trzeba wi

ę

c pami

ę

ta

ć

 o wygodnych  

butach i o tym, 

ż

eby kreacja nie przeszkadzała w ruchu. Dotyczy to równie

ż

  

bi

ż

uterii. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
W historii balów, w

ś

ród ich ró

ż

norodno

ś

ci du

ż

a cz

ęść

 miała na celu  

zaprezentowanie 

ś

wiatu dorastaj

ą

cej latoro

ś

li. Bal był wi

ę

c dla młodej 

damy  
okazj

ą

 do pokazania si

ę

 szerszej publiczno

ś

ci i zwrócenia na siebie uwagi  

płci przeciwnej. Bale bowiem były najlepszymi swatkami i do tego  
najszcz

ęś

liwszymi. Wiele par skojarzyło si

ę

 na balach, a wieczór ten 

stawał  
si

ę

 pocz

ą

tkiem znajomo

ś

ci pó

ź

niejszych mał

ż

onków. Rekord w tej dziedzinie  

pobił znany polski aktor Juliusz Lubicz-Lisowski, który zaproszony na bal  
przemysłowców łódzkich, został przedstawiony pewnej rodzinie, b

ę

d

ą

cej na  

balu wraz ze swoj

ą

 osiemnastoletni

ą

 córk

ą

. Poprosił pann

ę

 do pierwszego  

ta

ń

ca i w tym

ż

e ta

ń

cu o

ś

wiadczył si

ę

 o jej r

ę

k

ę

. Został przyj

ę

ty i z balu  

wyszedł jako narzeczony. Ten bal okazał si

ę

 równie

ż

 szcz

ęś

liwy w  

mał

ż

e

ń

stwie, bo pa

ń

stwo Lisowscy w 1993 roku obchodzili  

sze

ść

dziesi

ę

ciolecie udanego i kochaj

ą

cego si

ę

 stadła. 

 

Ż

aden bal nie mógł si

ę

 oby

ć

 bez poloneza i mazura. Na ten ostatni taniec  

czekali wszyscy m

ęż

czy

ź

ni, poniewa

ż

 wyłaniał najlepszego "mazurzyst

ę

". Po  

sezonie ogłaszano, który z panów jest przoduj

ą

cym tancerzem i przez cały  

sezon nosił on miano "pierwszego mazurzysty". Tytuł ten dawał mu prawo  
prowadzenia mazura w pierwszej parze, a dla pa

ń

 wybór jej jako partnerki  

przez "pierwszego" był zaszczytem. 
 
Cz

ę

sto równie

ż

 w

ś

ród sentencji na karnetach balowych drukowano takie  

zdanie: "Mazur jest szampanem, Walc - koniakiem, a Polonez - winem". 
 
 
 
 
 
Banknoty 
 
 
 
Bilonem nie rzucaj, a pieni

ą

dze papierowe podawaj niezmi

ę

te. Stosunek  

nasz do pieni

ę

dzy 

ś

wiadczy równie

ż

 o kulturze. Wygl

ą

da nieelegancko, kiedy  

pani wyci

ą

ga z kieszeni płaszcza zmi

ę

ty zwitek banknotów i takimi  

pieni

ę

dzmi płaci w sklepie. Pieni

ą

dze papierowe staraj si

ę

 zawsze mie

ć

  

poukładane w portmonetce. 

 
 
 
 
 
Bigos 
 
 
 
Bigos przez wieki był uwa

ż

any za potraw

ę

 wiejsk

ą

 niegodn

ą

 miejskiego  

stołu. Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu" jeszcze w pierwszej połowie  
dziewi

ę

tnastego wieku pisał: 

 
"W kociołkach bigos grzano: w słowach wyda

ć

 trudno 

 
Bigosu smak przedziwny, kolor i wo

ń

 cudn

ą

: 

 
Słów tylko brz

ę

k usłyszy i rymów porz

ą

dek, 

 
ale tre

ś

ci ich miejski nie pojmie 

ż

oł

ą

dek". 

 
Tak wi

ę

c wiersz wykluczał pojawienie si

ę

 bigosu na mieszcza

ń

skich  

stołach, poniewa

ż

 potrawa ta nie nale

ż

y do delikatnych i trzeba mie

ć

  

nielichy 

ż

oł

ą

dek, 

ż

eby nie zaszkodziła. 

 
Równie

ż

 to, 

ż

e bigos był specjałem polowa

ń

, ograniczyło jego spo

ż

ywanie  

tylko do m

ę

skiego grona. 

 
Czy zatem panie mog

ą

 objada

ć

 si

ę

 bigosem? 

 
Sam Gombinowicz w swojej "Operetce" twierdził, 

ż

e kobieta jedz

ą

ca bigos  

przestaje by

ć

 kobiet

ą

. Nale

ż

ałoby wi

ę

c nie afiszowa

ć

 si

ę

 za bardzo z  

jedzeniem tej potrawy i raczej na eleganckich przyj

ę

ciach nie podawa

ć

  

bigosu jako gor

ą

cej przystawki. 

 
 
 
 
 
Bilety wizytowe 
 
 
 
Bilety wizytowe, nazywane popularnie "wizytówkami", w kontaktach mi

ę

dzy  

lud

ź

mi spełniaj

ą

 dwojak

ą

 rol

ę

: informacyjn

ą

 i towarzysk

ą

, oraz s

ą

 do

ść

  

wa

ż

nym elementem 

ż

ycia towarzyskiego. Tak

ż

e ich warto

ść

 praktyczna jest  

znaczna. Po prostu wizytówki ułatwiaj

ą

 nam 

ż

ycie. Posiadanie biletów  

wizytowych nie jest ograniczone ani wiekiem, ani stanem cywilnym, czy  
zajmowanym stanowiskiem lub posiadanym wykształceniem. W Polsce utarł si

ę

  

zwyczaj, 

ż

e wypada wydrukowa

ć

 sobie wizytówki z chwil

ą

 obrony pracy  

magisterskiej. Tymczasem w wielu krajach zachodnich ju

ż

 kilkunastoletnie  

dzieci, np. uczniowie szkół 

ś

rednich, posiadaj

ą

 te sympatyczne kartoniki z  

wydrukowanym imieniem i nazwiskiem. 
 
Decyduj

ą

c si

ę

 na wydrukowanie wizytówek, powinny

ś

my zamówi

ć

 od razu dwa  

warianty: jedn

ą

 tylko z imieniem i nazwiskiem, drug

ą

 - z telefonem i  

adresem prywatnym. Je

ś

li zajmujemy jakie

ś

 stanowisko, to mo

ż

na posiada

ć

 do  

celów słu

ż

bowych równie

ż

 wizytówk

ę

 "firmow

ą

". 

 
Wizytówk

ę

 z imieniem i nazwiskiem wr

ę

czamy drugiej osobie wtedy, je

ś

li  

znajomo

ść

 jest chwilowa i nie mamy zamiaru jej kontynuowa

ć

. 

 
Istnieje nadal przekonanie, 

ż

e zawarta znajomo

ść

 oraz wymiana biletów  

upowa

ż

nia do telefonowania i zło

ż

enia wizyty. Tak wi

ę

c otrzymanie 

wizytówki  
bez telefonu i adresu wyklucza t

ę

 mo

ż

liwo

ść

. 

 
Wizytówka "urz

ę

dowa" ma na ogół wymiary 10 na 6 centymetrów, prywatna  

jest mniejsza - 9 na 5. Panie maj

ą

 prawo posiada

ć

 prywatne bilety w

ęż

sze o  

jeden centymetr. 
 
Wła

ś

cicielka wizytówek powinna zawsze pami

ę

ta

ć

 o poni

ż

szych zasadach: 

 
- wizytówka zast

ę

puje przedstawienie si

ę

, 

 
- kobieta nigdy pierwsza nie wr

ę

cza jej osobie starszej od siebie oraz  

m

ęż

czy

ź

nie, 

 
- wizytówek przybrudzonych i zmi

ę

tych nie wr

ę

czamy, 

 
- na wizytówce z wydrukowanym imieniem i nazwiskiem mo

ż

emy dopisywa

ć

 swój  

numer telefonu i adres, 
 
- wr

ę

czenie biletu jest równoznaczne z ryzykiem dalszych kontaktów  

towarzyskich. 
 
Zamawiaj

ą

c wizytówki powinny

ś

my wystrzega

ć

 si

ę

 nast

ę

puj

ą

cych pomysłów: 

 
- drukowania ich na kolorowym papierze (najbardziej eleganckie s

ą

 zawsze  

na białym kartonie z prostym drukiem), 
 
- umieszczania na nich zdj

ę

cia, 

 
- podawania na wizytówce prywatnych danych (np. stan cywilny, czy swoje  
wymiary. Takie wizytówki maj

ą

 prowincjonalne modelki). 

 
Natomiast mo

ż

emy na niej umie

ś

ci

ć

: 

 
- imi

ę

, nazwisko, telefon i adres prywatny, 

 
- tytuł naukowy lub zawodowy, 
 
- zajmowane stanowisko, 
 
- adres firmy, 
 
- numer konta bankowego. 
 
Kiedy korzystamy z wizytówki: 
 
- przy przedstawianiu si

ę

, 

 
- gdy chcemy, 

ż

eby nas zameldowano np. dyrektorowi (wr

ę

czamy wtedy  

wizytówk

ę

 sekretarce), 

 
- je

ś

li musimy zostawi

ć

 lub przekaza

ć

 krótk

ą

 wiadomo

ść

, 

 
- przesyłaj

ą

c 

ż

yczenia imieninowe lub noworoczne, 

 
- w przypadku niezastania gospodarzy w domu zostawiamy wizytówk

ę

 z  

zagi

ę

tym lewym rogiem do 

ś

rodka. 

 

Czasami mo

ż

emy spotka

ć

 si

ę

 z wizytówkami, na których narysowane s

ą

  

karykatury wła

ś

cicieli, fraszki lub teksty piosenek. S

ą

 to najcz

ęś

ciej  

bilety nale

żą

ce do artystów, którzy tak

ż

e i w tej dziedzinie posiadaj

ą

  

towarzysk

ą

 dyspens

ę

 i mog

ą

 by

ć

 oryginalni. 

 
Czego nie wolno na wizytówce: 
 
- podpisywa

ć

 si

ę

, 

 
- wysyła

ć

 jej w kopercie (wizytówka jest dodatkiem), 

 
- pisa

ć

 na wizytówce nazwisko adresata, 

 
- wr

ę

cza

ć

 osobi

ś

cie bilet z zagi

ę

tym rogiem, 

 
- pisa

ć

 tekst na maszynie. 

 
Co wolno: 
 
- napisa

ć

 nazwisko adresata, je

ż

eli zostawiamy wizytówk

ę

 np. w hotelu, 

 
- wysła

ć

 j

ą

 w małej kopercie, je

ś

li wizytówka doł

ą

czona jest do kwiatów, 

 
- wykorzysta

ć

 jako kart

ę

 

ś

wi

ą

teczn

ą

 lub imieninow

ą

 z 

ż

yczeniami (piszemy  

wtedy w lewym rogu biletu nast

ę

puj

ą

ce skróty: z p. I - z powinszowaniem  

imienin, z p. N.R. z powinszowaniem Nowego Roku, ale jedynie jako dodatek  
np. do prezentu czy listu, a równie

ż

 kwiatów). 

 
- wykorzysta

ć

 do napisania krótkiego listu (wtedy tekst zaczynamy pisa

ć

  

na pierwszej stronie - nad lub pod nazwiskiem - a ko

ń

czymy na drugiej). 

 
Wy

ż

ej wymienione formy przesyłania 

ż

ycze

ń

 mo

ż

emy stosowa

ć

 wobec młodszych  

od siebie lub równolatków. Do osób starszych i naszych szefów wypada pisa

ć

  

ż

yczenia na specjalnych kartach. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Dzisiejsza forma posługiwania si

ę

 biletami wizytowymi ukształtowała si

ę

  

sto pi

ęć

dziesi

ą

t lat temu i z małymi modyfikacjami dotrwała do dzisiaj.  

Natomiast pocz

ą

tków wizytówki nale

ż

y szuka

ć

 w dawnych Chinach, sk

ą

d  

przyw

ę

drowała do Europy. Rozpowszechnił je we Francji Ludwik Xiv, a 

stamt

ą

d  

zjawiły si

ę

 w Polsce. W naszym kraju były bardzo popularne w czasie Sejmu  

Czteroletniego. 
 
Bilety wizytowe w

ś

ród kobiet zdobyły prawo obywatelstwa po pierwszej  

wojnie 

ś

wiatowej. W okresie dwudziestolecia mi

ę

dzywojennego rzadko która  

pani z tzw. towarzystwa nie posiadała swojej wizytówki. 
 
Tak

ż

e rola wizytówek była kiedy

ś

 szersza. Drukowano i wysyłano wizytówki  

obramowane 

ż

ałobnym marginesem, kiedy wła

ś

ciciel miał 

ż

ałob

ę

 w domu, a  

paniom nie wolno było wysyła

ć

 biletów m

ęż

czyznom nie

ż

onatym. W

ś

ród ró

ż

nych  

form wizytówek były takie, które miały na czterech rogach wydrukowane  
litery: O, P, Z, W, co oznaczało: odje

ż

d

ż

am, powinszowanie, zapytuj

ę

 o  

zdrowie, witam. Zostawiaj

ą

c wizytówk

ę

 zaginało si

ę

 odpowiedni jej ro

ż

ek. 

 
Wizytówki pa

ń

 musiały posiada

ć

 równie

ż

 nazwisko rodowe, np. Z  

Wielowieyskich Magdalena Maria Strachowska. 
 
Popularne były tak

ż

e bilety słu

żą

ce obu mał

ż

onkom: np. Czesławostwo  

Woytowiczowie. 
 
Równie

ż

 zagi

ę

cie lewego górnego miało kiedy

ś

 specjalne znaczenie. Je

ś

li  

urz

ą

dzaj

ą

cy przyj

ę

cie nie chciał, aby go zaproszono z rewizyt

ą

, uprzedzał  

ewentualne kroki zostawiaj

ą

c w drzwiach tak uformowany bilecik. Oznaczało  

to: "Zjawiłem si

ę

 z wizyt

ą

, prosz

ę

 mnie nie zaprasza

ć

", i było te

ż

 czasami  

sygnałem ustaj

ą

cej znajomo

ś

ci. 

 
 
 
 
 
Bi

ż

uteria 

 
 
 
Z bi

ż

uteri

ą

 trzeba ostro

ż

nie. Noszenie jej do nieodpowiednich ubra

ń

 i w  

nieodpowiednim czasie lub miejscu 

ś

wiadczy o złym gu

ś

cie. Dotyczy to  

równie

ż

 ilo

ś

ci bi

ż

uterii przypadaj

ą

cej na "metr kwadratowy" ciała kobiety.  

Bywaj

ą

 panie, które uwa

ż

aj

ą

, 

ż

e bi

ż

uteri

ę

 trzeba nosi

ć

, bo po to si

ę

 j

ą

 

ma,  
i zakładaj

ą

 na siebie wszystko, czym dysponuj

ą

. 

 
Do spodni (d

ż

insów), na rower, do konnej jazdy, do zaj

ęć

 sportowych  

bi

ż

uterii nie zakładamy. Przed południem wystarczy minimalny klips lub  

złoty ła

ń

cuszek, obr

ą

czka 

ś

lubna i jeden pier

ś

cionek. 

 
Wi

ę

ksze elementy, jak brosze lub bransoletk

ę

 mo

ż

na zało

ż

y

ć

 do pracy,  

je

ś

li s

ą

 ze srebra. 

 
Nale

ż

y si

ę

 wystrzega

ć

 jak ognia pos

ą

dzenia, 

ż

e prezentuj

ą

c bi

ż

uteri

ę

  

chcemy pokaza

ć

 swoje bogactwo. 

 
Do sukni popołudniowych mo

ż

na ju

ż

 przypi

ąć

 lub zało

ż

y

ć

 ozdoby z  

półszlachetnych kamieni w artystycznej oprawie. 
 
Do sukni wieczorowej wypada zdecydowa

ć

 si

ę

 na dwa akcenty wytworne:  

brosza i du

ż

e klipsy lub sznur korali i du

ż

y pier

ś

cie

ń

. Je

ś

li pani ma  

ochot

ę

 zaprezentowa

ć

 bogactwo swojej bi

ż

uterii, to ma szans

ę

 uczyni

ć

 to  

przy sukni balowej, która wr

ę

cz domaga si

ę

 bi

ż

uterii, ale uwaga - nie  

sztucznej, tylko prawdziwej. Jak w ka

ż

dym przypadku wszelka przesada  

ś

wiadczy 

ź

le o wła

ś

cicielce. 

 
Zakładaj

ą

c szlachetne ozdoby nale

ż

y pami

ę

ta

ć

, 

ż

e spełniaj

ą

 one rol

ę

  

akcentu jedynie na gładkich materiałach, bo przy haftach i aplikacjach -  
gin

ą

. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Pod koniec Xix wieku dama nie mogła zakłada

ć

 bi

ż

uterii zło

ż

onej z  

niejednorodnych elementów. Bi

ż

uteria musiała by

ć

 z "garnituru" zło

ż

onego z  

kolczyków, broszki, medalionu, bransoletki a nawet guzików. 
 
Pannom nie wolno było nosi

ć

 brylantów, nawet do 

ś

lubu. Brylanty były  

zarezerwowane wył

ą

cznie dla m

ęż

atek. A co wypadało nosi

ć

? Do lat 

dwudziestu  
wypadało zakłada

ć

 perły, turkusy i minimalne ilo

ś

ci złota. Nie było  

ogranicze

ń

 dla srebra oraz wyrobów z ko

ś

ci słoniowej. 

 
Po sko

ń

czeniu lat dwudziestu kobieta-m

ęż

atka miała prawo nosi

ć

 brylanty  

oraz kamienie wszelkiego rodzaju. Mogła u

ż

ywa

ć

 równie

ż

 bi

ż

uterii z okresu  

panie

ń

stwa, ale jedynie do uko

ń

czenia lat trzydziestu. 

 
Zwracano bardzo uwag

ę

 na skojarzenia bi

ż

uterii z kolorem sukni: białe  

perły i złoto mo

ż

na było nosi

ć

 do wszystkich kolorów, koral do czarnej,  

białej i szarej, turkus do niebieskiej, ametyst do zielonej. 
 
Dzisiaj panie tymi rygorami nie musz

ą

 si

ę

 przejmowa

ć

, chocia

ż

 mo

ż

e co

ś

  

si

ę

 za nimi kryło i warto je w jakim

ś

, cho

ć

by minimalnym stopniu  

akceptowa

ć

. 

 
 
 
 
 
Bruderszaft 
 
 
 
Bruderszaft, czyli przej

ś

cie na "ty", proponuje panom zawsze kobieta. W  

sytuacji, kiedy dwie panie chc

ą

 mówi

ć

 do siebie po imieniu z inicjatyw

ą

  

mo

ż

e wyst

ą

pi

ć

 tylko starsza. Kobieta chc

ą

ca dopu

ś

ci

ć

 do tej poufało

ś

ci  

m

ęż

czyzn

ę

 nie powinna czyni

ć

 tego zbyt wcze

ś

nie i bez zastanowienia.  

Mówienie po imieniu do pani winno by

ć

 dla m

ęż

czyzny nagrod

ą

. Raz podj

ę

ta  

decyzja mo

ż

e by

ć

 odwołana tylko z powodu bardzo wa

ż

nej przyczyny, dlatego 

z  
bruderszaftem nie nale

ż

y si

ę

 spieszy

ć

. 

 
Mówienie sobie po imieniu wyniesione ze szkoły i studiów pozostaje  
aktualne i w 

ż

yciu dorosłym, co w pewnych sytuacjach mo

ż

e by

ć

 kr

ę

puj

ą

ce,  

kiedy spotyka si

ę

 koleg

ę

 z podstawówki - ale na to nie ma rady. 

 
Poniewa

ż

 wielu m

ęż

czyzn jest przekonanych, 

ż

e to oni proponuj

ą

  

bruderszaft, panie mog

ą

 si

ę

 znale

źć

 w niezr

ę

cznej sytuacji, je

ś

li nie chc

ą

  

propozycji zaakceptowa

ć

. Ale odwrotnie ni

ż

 m

ęż

czyzna, kobieta ma prawo  

odmówienia przej

ś

cia na "ty". Mo

ż

na powiedzie

ć

 - "Bardzo dzi

ę

kuj

ę

, ale  

poczekajmy na lepszy nastrój", lub: "Mam propozycj

ę

 przesuni

ę

cia tej  

decyzji na inny termin". 
 
Kiedy ju

ż

 zdecydowali

ś

my si

ę

 na bruderszaft - to nie ma obowi

ą

zku picia  

alkoholu i całowania si

ę

. Wystarczy u

ś

cisn

ąć

 sobie r

ę

ce i wymieni

ć

 imiona. 

 
Jak si

ę

 zachowa

ć

, kiedy szef proponuje sekretarce bruderszaft? 

 
Najbezpieczniej odpowiedzie

ć

: - "Bardzo ch

ę

tnie, prosz

ę

 mówi

ć

 do mnie po  

imieniu, a ja do pana nadal panie dyrektorze". 
 
Je

ś

li wykonywana praca wymaga dla wygody mówienia sobie po imieniu, czy  

ten stan przenosi si

ę

 równie

ż

 na stosunki prywatne? 

 
Nie! Prywatnie na pan i pani. 

 
 
 
 
 
By

ć

 sob

ą

 

 
 
 
By

ć

 sob

ą

 to znaczy by

ć

 niepowtarzaln

ą

, posiadaj

ą

c

ą

 swoje pogl

ą

dy, swoje  

spojrzenie na otoczenie i swoj

ą

 ocen

ę

 

ś

wiata. By

ć

 sob

ą

 to znaczy - nie  

ulega

ć

 przemijaj

ą

cym modom oraz presji ogółu, mie

ć

 odwag

ę

 broni

ć

 swoich  

racji. By

ć

 sob

ą

 to znaczy zachowywa

ć

 si

ę

 zgodnie ze swoim wn

ę

trzem, by

ć

  

szczer

ą

 i otwart

ą

. By

ć

 sob

ą

 to znaczy nie zgadza

ć

 si

ę

 na bycie jedn

ą

 z  

wielu. 
 
 
 
 
 
Całuj

ę

 twoj

ą

 

 
dło

ń

 madame 

 
 
 
Nie ka

ż

da kobieta lubi kiedy m

ęż

czyzna całuje j

ą

 w r

ę

k

ę

. W Polsce przyj

ą

ł  

si

ę

 zwyczaj nagminnego całowania dłoni pa

ń

 bez wzgl

ę

du na wiek i za

ż

yło

ść

.  

Je

ś

li nie chcesz by

ć

 całowana, to podawaj r

ę

k

ę

 na wysoko

ś

ci 

ż

eber i  

przytrzymuj j

ą

 w czasie u

ś

cisku. Dobrze wychowanemu m

ęż

czy

ź

nie ten sygnał  

wystarczy do zrozumienia, 

ż

e na podaniu dłoni ko

ń

czy si

ę

 powitanie. Ale  

jest du

ż

a populacja panów, którzy za punkt honoru stawiaj

ą

 sobie 

obdarzanie  
ka

ż

dej pani cmokni

ę

ciem. Je

ś

li trafisz na takiego pana, "który wie lepiej 

i  
musi", to trudno, nie walcz z nim przy powitaniu, bo z tego powodu korona  
ci z głowy nie spadnie. Natomiast bliskiej sercu osobie, krewnym i 
dzieciom  
nie nale

ż

y wzbrania

ć

 cmokni

ę

cia w dło

ń

. Chc

ą

c oduczy

ć

 swoje otoczenie tego  

gestu, mo

ż

esz przy okazji napomkn

ąć

, i

ż

 wiadome ci jest, 

ż

e w Anglii nawet  

królowej nie całuje si

ę

 w r

ę

k

ę

 i całowanie dłoni kobiety jest np. we  

Francji czy Hiszpanii wykroczeniem przeciwko etykiecie. Podobnie w USA  
kobiet w r

ę

k

ę

 równie

ż

 si

ę

 nie całuje. 

 
Czy to prawda, 

ż

e nawet w Polsce nie powinno si

ę

 całowa

ć

 pani w r

ę

k

ę

 w  

miejscach publicznych na otwartym powietrzu? 
 
Prawda. Je

ś

li ju

ż

 całujemy, to tylko w pomieszczeniach. 

 
 
 
 
 
Chleb 
 
 
 
Chleb z koszyczka bierze si

ę

 albo specjalnym widelcem lub widelcem  

własnym jeszcze przed jego u

ż

yciem. Czasami, gdy nie ma specjalnego  

sztu

ć

ca, mo

ż

na równie

ż

 i r

ę

k

ą

, ale trzeba wtedy wzi

ąć

 pierwszy kawałek z  

brzegu nie dotykaj

ą

c innych. 

 
Chleba nie odgryzamy tylko łamiemy i po kawałku wkładamy do ust. Je

ś

li  

chleb smarujemy masłem, to równie

ż

 odłamujemy po kawałku i nakładamy masło  

na ka

ż

dy k

ę

s oddzielnie. 

 
Na chleb nie nakładamy w

ę

dliny i nie robimy kanapek. Robienie kanapek  

przystoi tylko w podró

ż

y. Je

ś

li znajd

ą

 si

ę

 na przyj

ę

ciu, to musz

ą

 by

ć

 tak  

małe, 

ż

eby mo

ż

na było je na raz wło

ż

y

ć

 do ust. 

 
Podobnie jak chleb jadamy tosty odłamuj

ą

c pieczywo po kawałku. 

 
 
 
 
 
Chodzenie 
 
 
 
Niedo

ś

cignionym wzorem pi

ę

knego chodzenia s

ą

 Hinduski. Przez wiele wieków  

kobiety nosiły tam na głowie kosze, co spowodowało, i

ż

 górna cz

ęść

 ciała  

nie brała udziału w ruchu lecz tylko nogi. Równie

ż

 długo

ść

 kroków była o  

wiele mniejsza ni

ż

 u Europejek, co tak

ż

e sprzyjało eleganckiemu i pi

ę

knemu  

ruchowi. 
 
Ten wzór przej

ę

ły 

ś

rodowiska arystokracji europejskiej. W szkołach dla  

dziewcz

ą

t z dobrych domów wprowadzano lekcje pi

ę

knego chodzenia. Mówiono  

kiedy

ś

, 

ż

e pi

ę

knie chodzi

ć

 potrafi

ą

 jedynie arystokratki i aktorki, jako 

ż

e  

równie

ż

 w szkołach teatralnych uczono eleganckiego, sposobu chodzenia.  

Dzisiaj w czasie chodzenia panie najcz

ęś

ciej popełniaj

ą

 nast

ę

puj

ą

ce bł

ę

dy: 

 
a) stawianie zbyt du

ż

ych kroków, 

 
b) nieumiej

ę

tno

ść

 stawiania stóp po "linii", 

 
c) chodzenie na zgi

ę

tych nogach, 

 
d) stawianie stóp z pi

ę

ty a nie z palców, 

 
e) ruszanie ramionami w czasie chodzenia, 
 
Moda na spodnie wprowadziła rewolucj

ę

 w poruszaniu si

ę

 pa

ń

. Spodnie  

narzucaj

ą

 inny sposób siedzenia, chodzenia i stania. Kobieta przez dłu

ż

szy  

czas nie nosz

ą

ca sukienek nabywa m

ę

skiego sposobu reakcji ruchowej. 

 
Noszenie spodni narzuca kobiecie: 
 
- stanie na rozstawionych nogach, 
 
- siedzenie z rozwartymi kolanami, 
 
- nagminne zakładanie nogi na nog

ę

. 

 
"Spodniowy" sposób bycia, tak wygodny na co dzie

ń

, bywa karykaturalny,  

kiedy kobieta wło

ż

y dług

ą

 sukni

ę

, co ka

ż

dej pani zdarza si

ę

 przynajmniej  

raz do roku z okazji Sylwestra. 
 
Dlatego drogie panie, je

ś

li nie chcecie chodzi

ć

 jak m

ęż

czy

ź

ni, to  

przynajmniej co drugi dzie

ń

 zakładajcie sukienki. 

 

 
 
 
 
Chrzestna matka 
 
 
 
Istnieje niepisane prawo, 

ż

e na propozycj

ę

 zostania matk

ą

 chrzestn

ą

  

dziecka nie daje si

ę

 odpowiedzi odmownej. Dlatego trzeba post

ę

powa

ć

 bardzo  

ostro

ż

nie z wyborem tak matki jak i ojca chrzestnego. 

 
Wypada aby matka dziecka przed wyborem chrzestnej dowiedziała si

ę

 przez  

znajomych, czy wybrana nie jest chrzestn

ą

 matk

ą

 ju

ż

 kilku innych dzieci.  

Bywaj

ą

 bowiem panie, które w tej dziedzinie maj

ą

 niezwykłe powodzenie i  

wszyscy rodzice nowonarodzonego dziecka chc

ą

 j

ą

 mie

ć

 jako tzw. "kum

ę

". 

 
Kobieta, 

ż

eby mogła spełni

ć

 prawidłowo swój obowi

ą

zek wobec swych  

chrze

ś

niaków, nie powinna mie

ć

 ich wi

ę

cej ni

ż

 dwoje. 

 
Dlatego pani, która w

ś

ród znajomych i przyjaciół spodziewa si

ę

  

powi

ę

kszenia rodziny, a nie mo

ż

e przyj

ąć

 tego zaszczytnego obowi

ą

zku,  

powinna wcze

ś

niej da

ć

 do zrozumienia, 

ż

e nie jest w stanie podoła

ć

 nowym  

zadaniom. 
 
Dzisiaj na matki chrzestne wybiera si

ę

 osoby młode z my

ś

l

ą

 o ewentualnej  

długoletniej w przyszło

ś

ci opiece nad dzieckiem. Winny to by

ć

 osoby  

religijne i nie stoj

ą

ce w konflikcie z ko

ś

ciołem, w którym dziecko ma by

ć

  

ochrzczone. 
 
Matka chrzestna ma obowi

ą

zek uczestniczenia w kolejnych najwa

ż

niejszych  

momentach 

ż

ycia swego chrze

ś

niaka: w Pierwszej Komunii, bierzmowaniu,  

ś

lubie. Musi równie

ż

 pami

ę

ta

ć

 ka

ż

dego roku o urodzinach, a kiedy dzieci

ę

  

nie chodzi jeszcze do szkoły równie

ż

 o 

Ś

wi

ę

tach Bo

ż

ego Narodzenia i  

imieninach. 
 
Czy istnieje kolejno

ść

 wybierania rodziców chrzestnych? 

 
Tak, najpierw wybiera si

ę

 matk

ę

, której przypada obowi

ą

zek wybrania ojca  

chrzestnego. Naturalnie nale

ż

y t

ę

 spraw

ę

 uzgodni

ć

 z rodzicami. 

 
Czy prezenty rodziców chrzestnych dla dziecka musz

ą

 si

ę

 składa

ć

 jedynie z  

przedmiotów ze srebra i złota? 
 
Był kiedy

ś

 taki wymóg. Dzisiaj w dobie elektroniki mog

ą

 to by

ć

 równie

ż

  

inne trwałe i u

ż

yteczne przedmioty. Ale prezent od chrzestnych powinien 

by

ć

  

dla chrze

ś

niaka aktualny przez całe 

ż

ycie. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Za 

ż

ycia naszych dziadków pierwsze

ń

stwo w trzymaniu do chrztu noworodka  

mieli matka i ojciec ojca. Ale dotyczyło to jedynie pierwszego ich wnuka.  
Przy drugim dziadkowie zamieniali si

ę

 i chrzestn

ą

 musiała by

ć

 matka m

ęż

a i  

ojciec 

ż

ony. Dopiero przy trzecim potomku mo

ż

na było wybiera

ć

 chrzestnych  

w

ś

ród dowolnych ludzi. 

 
 
 
 
 
Cocktail-party 
 
 
 
Je

ś

li otrzymasz zaproszenie na cocktail-party, to nie wpadaj w panik

ę

.  

Masz przynajmniej dziesi

ęć

 dni czasu na przygotowanie si

ę

. A nie sprawi ci  

ono wiele kłopotu, bo nie musisz na t

ę

 okazj

ę

 szy

ć

 sobie specjalnej  

kreacji. Wystarczy normalna wizytowa sukienka lub kostium. 
 
Tego dnia po południu nie b

ę

dzie ciebie w domu, bo przyj

ę

cie to  

organizowane jest mi

ę

dzy godzin

ą

 #16#/00 a #20#/00. Trwa dwie godziny i 

nie  
musisz ani przyj

ść

 punktualnie, ani czeka

ć

 do ko

ń

ca. Masz prawo opu

ś

ci

ć

  

towarzystwo w ka

ż

dej chwili, ale przynajmniej po półgodzinnej obecno

ś

ci. 

 
Na coctail-party ubierz wygodne buty, bo jest to przyj

ę

cie na stoj

ą

co i  

mo

ż

esz nie u

ś

wiadczy

ć

 

ż

adnego mebla do siedzenia. 

 
Nie licz równie

ż

 na to, 

ż

e co

ś

 zjesz na tym przyj

ę

ciu. Podadz

ą

 ci jedynie  

alkohol (cocktail) lub napoje bezalkoholowe. 
 
Wchodz

ą

c nie zapomnij przywita

ć

 si

ę

 z gospodarzami przyj

ę

cia oraz przy  

wyj

ś

ciu po

ż

egna

ć

 si

ę

 z nimi. 

 
Po co wi

ę

c i

ść

 na cocktail-party, je

ś

li jedyn

ą

 "atrakcj

ą

" jest wypicie  

np. szklanki soku? Otó

ż

 przyj

ę

cia te słu

żą

 poznaniu ludzi, którzy nie  

cz

ę

sto maj

ą

 mo

ż

liwo

ść

 znale

źć

 si

ę

 w jednym gronie. I to trzeba 

wykorzysta

ć

.  

Cocktail-party słu

ż

y poznaniu si

ę

 ludzi i załatwieniu czasami bardzo  

wa

ż

nych interesów. Nale

ż

y to wykorzysta

ć

. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Cocktail - znaczy "ogon koguta" i jest z tym słowem zwi

ą

zana anegdota. Po  

walce kogutów wła

ś

ciciel zwyci

ę

skiego koguta chciał postawi

ć

 obecnym  

drinka, ale karczmarz nie miał tyle alkoholu jednego gatunku. Wlał wi

ę

c do  

jednego naczynia wszystkie posiadane wódki, dolał soków, pomieszał i z 
tego  
powstał napój tak ró

ż

norodny jak ogon koguta, czyli cocktail. 

 
 
 
 
 
Cytryna 
 
 
 
Samej cytryny na przyj

ę

ciach je

ść

 nie wolno, poniewa

ż

 jest ona tylko  

dodatkiem do galaretek, ryb i mi

ę

sa. 

 
Mo

ż

na j

ą

 podawa

ć

 w plasterkach lub w formie "ósemek". Cytryn

ę

 w plasterku  

wyciskamy no

ż

em słu

żą

cym do dania głównego, natomiast "ósemk

ę

" wyciskamy  

przy pomocy palców. 
 
Do herbaty podaje si

ę

 plasterek cytryny w skórce lub bez. W obu  

przypadkach wyciskamy sok ły

ż

eczk

ą

. 

 
 
 
 
 
Czekanie na ulicy 
 
 
 
Droga czytelniczko, pami

ę

taj, 

ż

e kobieta nie powinna czeka

ć

, a jedynie  

by

ć

 oczekiwan

ą

. Dotyczy to ciebie równie

ż

 wtedy, kiedy umówiła

ś

 si

ę

 z  

przyjaciółk

ą

. Je

ś

li jeste

ś

 umówiona z m

ęż

czyzn

ą

, to spó

ź

nienie  

kilkuminutowe jest nawet wskazane, bo pozwala twojemu partnerowi zd

ąż

y

ć

 na  

czas, gdyby mu co

ś

 niespodziewanie wypadło. Natomiast na spotkanie z  

kobiet

ą

 przybywaj punktualnie. 

 
Kobiecie oczekiwa

ć

 samotnie wolno jedynie w kawiarni i to równie

ż

 niezbyt  

długo. Je

ś

li umówiła

ś

 si

ę

 na ulicy, to raczej przejd

ź

 kilkadziesi

ą

t metrów  

odwiedzaj

ą

c sklepy ni

ż

 miałaby

ś

 czeka

ć

 stoj

ą

c w jednym miejscu. Unikaj  

umawiania si

ę

 w pobli

ż

u hoteli i restauracji. 

 
Dobrym miejscem na spotkania jest urz

ą

d pocztowy. Mo

ż

na wtedy wypełni

ć

  

czas telefonowaniem lub pisaniem kartki pocztowej; równie

ż

 domy towarowe 

s

ą

  

bezpiecznym miejscem na oczekiwanie. 
 
W 

ż

adnym wypadku nie umawiaj si

ę

 w restauracji, poniewa

ż

 mo

ż

esz zosta

ć

  

potraktowana jako kobieta wypatruj

ą

ca klienta. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Powy

ż

sze uwagi mog

ą

 si

ę

 wyda

ć

 naszym emancypowanym paniom troch

ę

 jakby z  

innej epoki, wi

ę

c na pocieszenie podaj

ę

, co pisano w roku 1876 w  

obowi

ą

zuj

ą

cym wówczas "Le savoir-vivre". 

 
"Unika

ć

 potrzeba, i ile si

ę

 to da, pozwalania córkom wychodzenia na  

miasto w towarzystwie brata dopóty, dopóki ten nie jest 

ż

onatym. Panna 

mo

ż

e  

wyj

ść

 na ulic

ę

 ze swoim szwagrem, stryjem lub wujem, nigdy za

ś

 z bratem  

stryjecznym lub ciotecznym". 
 
Równie

ż

 ostre reguły dotyczyły m

ęż

atek, które na ulicy nie mogły pokaza

ć

  

si

ę

 samotnie, lecz w towarzystwie ojca, m

ęż

a, braci lub słu

żą

cej. 

 
 
 
 

 
Czekolada 
 
 
 
Jak ma si

ę

 zachowa

ć

 kobieta, kiedy m

ęż

czyzna wr

ę

cza jej tabliczk

ę

  

czekolady. Czy wypada przyjmowa

ć

 taki prezent, czy raczej podzi

ę

kowa

ć

. 

Otó

ż

  

wszystko zale

ż

y od sytuacji. Je

ś

li tabliczka czekolady kupiona w teatrze  

lub kinie słu

ż

y wspólnej konsumpcji, a wr

ę

czaj

ą

cy jest w wieku wujka,  

obdarowana za

ś

 młod

ą

 dziewczyn

ą

 - to nie ma sprawy. Gorzej kiedy m

ęż

czyzna  

pragnie podzi

ę

kowa

ć

 za uczynion

ą

 przysług

ę

 pani, która ju

ż

 nie jest  

uczennic

ą

. Tabliczka czekolady nie bywa prezentem najwy

ż

szego lotu,  

pomysłodawca powinien raczej zdoby

ć

 si

ę

 na kupno chocia

ż

 najta

ń

szej  

bombonierki. 
 
Przyjmuj

ą

c ten słodki drobiazg nie nale

ż

y jednak czyni

ć

 problemu, lecz  

równie

ż

 nie okazywa

ć

 entuzjazmu dla wyboru ofiarodawcy. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Pono

ć

 czekolada przybyła do nas z Ameryki południowej. W

ś

ród  

południowo-ameryka

ń

skich indian pełniła rol

ę

 afrodyzjaku i pita w 

wi

ę

kszych  

ilo

ś

ciach zapewniała wodzom wzmo

ż

on

ą

 potencj

ę

. 

 
Podobn

ą

 rol

ę

 wyznaczono jej na dworze francuskim, kiedy Kolumb przywiózł  

j

ą

 do Europy. 

 
W owych czasach wr

ę

czenie kobiecie tabliczki czekolady ł

ą

czyło si

ę

 z  

propozycj

ą

 

ś

wiadczenia przez ni

ą

 usług miłosnych. I st

ą

d wzi

ę

ła si

ę

  

podejrzana rola czekolady jako prezentu. 
 
 
 
 
 
Dama 
 
 
 
Chcesz uchodzi

ć

 za dam

ę

? Pami

ę

taj o generalnej zasadzie: Dama tym ró

ż

ni  

si

ę

 od niedamy, 

ż

e ta druga mówi o ludziach i nazwiskach - a ta pierwsza o  

problemach. A temat jest ten sam. 
 
Chcesz uchodzi

ć

 za dam

ę

? - nie krytykuj, nie komentuj tylko obserwuj, a  

je

ż

eli masz zaj

ąć

 stanowisko w sprawie, która tobie nie odpowiada powiedz,  

ż

e to nie w twoim gu

ś

cie. Nigdy w złym gu

ś

cie. 

 
 
 
 
 
Dansing 
 

 
 
Nazwa pochodzenia angielskiego oznacza lokal, w którym odbywaj

ą

 si

ę

 ta

ń

ce  

publiczne, dost

ę

pne dla wszystkich. (Dance od "dance" - ta

ń

czy

ć

). 

 
Dansing dansingowi nierówny i nie zawsze to, co tak nazywamy, spełnia  
warunki dansingu. Dlatego kobieta proszona na tego rodzaju wieczór do  
restauracji, zanim da odpowied

ź

, powinna dowiedzie

ć

 si

ę

, w jakim lokalu  

przyjdzie sp

ę

dzi

ć

 jej wieczór. 

 
Cz

ę

sto dansing jest cz

ęś

ci

ą

 wesołego wieczoru, który ko

ń

czy si

ę

 w  

prywatnym mieszkaniu. 
 
Na dansing udajemy si

ę

 w celu: 

 
- zjedzenia kolacji we dwoje lub w małym gronie znajomych, 
 
- pota

ń

czenia w bardzo prywatnej formie i na pewno w 

ś

cisku, 

 
- pogł

ę

bienia znajomo

ś

ci z partnerem. 

 
Dansingi rozpoczynaj

ą

 si

ę

 najcz

ęś

ciej po godzinie #19#/00 i trwaj

ą

 do  

drugiej w nocy. Na dansing mo

ż

na przyby

ć

 w dowolnym czasie i o dowolnym -  

opu

ś

ci

ć

 lokal. Dansing w odró

ż

nieniu od balu nie ma gospodarza oraz  

zorganizowanej formy zabawy. 
 
Do eleganckiego lokalu idzie si

ę

 na dansing w strojach wieczorowych: pani  

zakłada sukni

ę

 wieczorow

ą

 lub w ostateczno

ś

ci wizytow

ą

, jej partner 

smoking  
lub ubranie wieczorowe. 
 
Dobrze jest zapyta

ć

 partnera, czy wcze

ś

niej zamówił stolik w restauracji.  

Rezerwacja miejsca eliminuje niebezpiecze

ń

stwo siedzenia z kim

ś

  

przypadkowym. 
 
Na dansingu nie ma konieczno

ś

ci ta

ń

czenia z obcymi m

ęż

czyznami, pani  

ta

ń

czy tylko ze swoim partnerem. Odst

ę

pstwa mog

ą

 si

ę

 zdarzy

ć

, je

ś

li  

ponadplanowy tancerz zostanie jej przedstawiony. 
 
Na dansing nie idzie si

ę

 najedzonym, poniewa

ż

 obok ta

ń

ca konsumpcja jest  

głównym programem wieczoru. 
 
Poniewa

ż

 przez cały wieczór gra orkiestra, dlatego, je

ś

li pani planuje  

wa

ż

niejsz

ą

 rozmow

ę

 z panem, powinna poprosi

ć

, aby ten zarezerwował stolik  

daleko od graj

ą

cego zespołu. 

 
Pani zaproszona na dansing ma prawo liczy

ć

 na to, 

ż

e partner przyjedzie  

po ni

ą

 taksówk

ą

 i w ten sam sposób odwiezie j

ą

 z powrotem. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Historia dansingów nie jest długa. Ta forma tanecznych wieczorów  
rozwin

ę

ła si

ę

 po I wojnie 

ś

wiatowej, kiedy to zwyczaj organizowania balów  

dopiero si

ę

 odradzał. Tak

ż

e klasa 

ś

rednia zacz

ę

ła wchodzi

ć

 w wielki 

ś

wiat 

i  

potrzebowała zabawy, za

ś

 powojenne salony nie dla wszystkich były jeszcze  

dost

ę

pne. Dansing był wi

ę

c wieczorem tanecznym mniej uroczystym ni

ż

 bal,  

gdzie zamiast fraka pan zakładał smoking, a pani nie musiała wkłada

ć

 sukni  

balowej. Po Ii wojnie 

ś

wiatowej dansingi stały si

ę

 zwykłymi pota

ń

cówkami  

publicznymi, na które wpuszczano ludzi wprost z ulicy bez odpowiedniego  
ubioru. St

ą

d te

ż

 do dzisiaj pokutuj

ą

ca niedobra sława owych "dansingów"  

stawiaj

ą

ca pani

ą

, która bywała na tego rodzaju wieczorach w nienajlepszym  

ś

wietle. Na szcz

ęś

cie wracamy powoli do dansingów jako formy eleganckiego  

sp

ę

dzenia czasu. 

 
 
 
 
 
Dedykacja 
 
 
 
Od kiedy zacz

ę

to drukowa

ć

 ksi

ąż

ki, autorzy dedykowali je komu

ś

 bliskiemu  

lub znacznemu. Najcz

ęś

ciej jednak kobietom. Był czas, 

ż

e szczytem marze

ń

  

pani było posiadanie ksi

ąż

ki z wydrukowan

ą

 dla niej dedykacj

ą

. Poniewa

ż

 

nie  
ka

ż

da pani ma szans

ę

 otrzyma

ć

 tak

ą

 ksi

ąż

k

ę

, zwyczajni ludzie zacz

ę

li sobie  

nawzajem sprawia

ć

 t

ę

 przyjemno

ść

 wpisuj

ą

c do ksi

ąż

ki, któr

ą

 ofiarowali  

ż

yczenia i maksymy. 

 
Pozostał jednak zwyczaj, 

ż

e na bezpo

ś

redni wpis do ksi

ąż

ki mo

ż

e sobie  

pozwoli

ć

 jedynie autor. Ofiarodawca, który nie jest autorem ofiarowanego  

dzieła, mo

ż

e umie

ś

ci

ć

 dedykacj

ę

 na wlepionej kredowej kartce papieru. 

 
Poniewa

ż

 do ofiarowanej ksi

ąż

ki stoj

ą

cej na półce ma dost

ę

p wiele  

postronnych osób dedykacje nie powinny zawiera

ć

 tre

ś

ci mog

ą

cych postawi

ć

  

ofiarowanego w niezr

ę

cznej sytuacji. Jako 

ż

e nic bardziej nie kompromituje  

kobiet

ę

 ni

ż

 atrament, panie powinny, wpisuj

ą

c panom dedykacje do ksi

ąż

ek,  

by

ć

 szczególnie ostro

ż

nymi. 

 
Pani otrzymuj

ą

ca ksi

ąż

k

ę

 z dedykacj

ą

 powinna j

ą

 przeczyta

ć

, oceni

ć

 gust,  

oczytanie i pomysłowo

ść

 ofiarodawcy. 

 
 
 
 
 
Dło

ń

 

 
 
 
Dło

ń

 jest ambasadorem kobiety. I to nie tylko jej stan wypiel

ę

gnowania,  

ale równie

ż

 "gra" dłoni, czyli umiej

ę

tne podawanie, gestykulacja,  

trzymanie. 
 
Warto wi

ę

c zwróci

ć

 uwag

ę

 swoim dłoniom, 

ż

eby pami

ę

tały, i

ż

: 

 
- w rozmowie nie powinny bra

ć

 udziału, a tylko od czasu do czasu mog

ą

  

podkre

ś

la

ć

 wa

ż

no

ść

 wypowiadanego słowa, 

 
- nie nale

ż

y zaciska

ć

 si

ę

 w pi

ęś

ci, bo to znak agresji, który nie  

przystoi pi

ę

knym paniom, 

 
- nie wypada delegowa

ć

 palca wskazuj

ą

cego do pokazywania, 

 

- podawane do przywitania nie mog

ą

 czyni

ć

 wra

ż

enia oboj

ę

tnych, 

 
- nie nale

ż

y cudzej dłoni 

ś

ciska

ć

 zbyt mocno, 

 
- nie mog

ą

 chroni

ć

 si

ę

 do kieszeni, je

ś

li wła

ś

cicielka chodzi w  

spodniach, 
 
- musz

ą

 obejmowa

ć

 szklank

ę

 wszystkimi palcami, a nie tyko kciukiem i  

wskazuj

ą

cym, 

 
- długo

ść

 paznokci i kolor lakieru musi by

ć

 dostosowany do charakteru  

pracy i okoliczno

ś

ci. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Dło

ń

 kobiety i "mowa" r

ę

ki były zawsze przedmiotem 

ć

wicze

ń

. Dobrze  

wychowana dziewczyna była 

ś

wiadoma swoich gestów oraz znała prawidła  

manipulacji r

ę

k

ą

. Znawczyni klasycznego ruchu, Wanda Szczuka, tak opisuje  

wła

ś

ciw

ą

 prac

ę

 dłoni: "Dło

ń

 kobiety jest rozlu

ź

niona, klasyczna w rysunku 

z  
drugim palcem prowadz

ą

cym. R

ę

ka zawsze zaokr

ą

glona, z łokciem lekko na  

zewn

ą

trz. R

ę

ce musz

ą

 by

ć

 opanowane, gestykuluj

ą

 mało, dłonie najcz

ęś

ciej  

spoczywaj

ą

 na sukni, asymetrycznie, jedna wy

ż

ej, druga ni

ż

ej. Tren lub  

spódnic

ę

 kobieta ujmuje zagarniaj

ą

c fałdy dwoma, lekko rozstawionymi  

palcami: pierwszym i drugim. Palce: trzeci, czwarty i pi

ą

ty słu

żą

 do  

podtrzymywania materii. Do pocałunku podaje dło

ń

 praw

ą

, zwrócon

ą

 wierzchem  

w połowie do góry, w połowie do boku". 
 
Je

ś

li pani ubierze si

ę

 w sukni

ę

 z trenem, to te uwagi mog

ą

 si

ę

 przyda

ć

! 

 
 
 
 
 
Dowcipy 
 
 
 
Istnieje pogl

ą

d, 

ż

e panie nie potrafi

ą

 opowiada

ć

 dowcipów i je

ś

li która

ś

  

pragnie go powiedzie

ć

, "morduje" dowcip w zal

ąż

ku. Prawda naturalnie le

ż

y  

po

ś

rodku, ale faktycznie mało spotyka si

ę

 pa

ń

, które posiadły t

ę

 sztuk

ę

.  

Dlatego mo

ż

e lepiej, nie b

ę

d

ą

c pewnym tej umiej

ę

tno

ś

ci, wstrzyma

ć

 si

ę

 od  

tej towarzyskiej zabawy. Równie

ż

 kobieta dobrze wychowana powinna zdawa

ć

  

sobie spraw

ę

, 

ż

e nie ka

ż

dy dowcip mo

ż

e by

ć

 przez ni

ą

 opowiedziany. To co  

wypada m

ęż

czy

ź

nie, nie zawsze przystoi kobiecie. 

 
Pani opowiadaj

ą

ca dowcipy prowokuje m

ęż

czyzn do wykazania swej wy

ż

szo

ś

ci  

w tej dziedzinie, co mo

ż

e doprowadzi

ć

 do niezr

ę

cznej towarzysko sytuacji. 

 
Je

ś

li pan opowiadaj

ą

cy tzw. "kawały" przekroczy granic

ę

 przyzwoito

ś

ci  

najlepiej uda

ć

, 

ż

e si

ę

 nie rozumie o co chodzi. Nic bardziej nie zmra

ż

a  

m

ęż

czyzn jak brak reakcji na ich poczucie humoru. 

 
Jak ma si

ę

 zachowa

ć

 kobieta, w obecno

ś

ci której m

ęż

czy

ź

ni opowiadaj

ą

  

dowcipy nie najwy

ż

szego lotu? 

 
Ma dwa wyj

ś

cia: pierwsze - to nie zwraca

ć

 uwagi na to co mówi

ą

, drugie -  

opu

ś

ci

ć

 towarzystwo. 

 
Czy powinno si

ę

 zwraca

ć

 uwag

ę

 panom, je

ś

li w towarzystwie kobiety  

opowiadaj

ą

 rzeczy nieprzyzwoite? 

 
Brak reakcji na to co mówi

ą

 lub wyj

ś

cie z pokoju szybciej przywoła panów  

do porz

ą

dku ni

ż

 słowna reprymenda. Natomiast o ich zachowaniu mo

ż

na 

pomówi

ć

  

przy innej okazji. 
 
 
 
 
 
Drób 
 
 
 
Drób obecnie jada si

ę

 no

ż

em i widelcem, co nie jest ani łatwe, ani  

wygodne. Poniewa

ż

 manipulacja sztu

ć

cami wymaga pewnej zr

ę

czno

ś

ci - nie 

jest  
to potrawa z zachwytem akceptowana przez go

ś

ci. Najcz

ęś

ciej w czasie  

jedzenia drobiu ustaj

ą

 rozmowy, bo ka

ż

dy skupia si

ę

 na skomplikowanym  

odkrajaniu mi

ę

sa od ko

ś

ci. 

Ż

eby nie zam

ę

cza

ć

 konsumenta konieczno

ś

ci

ą

  

dokładnego oczyszczenia kostek, dopuszcza si

ę

 mo

ż

liwo

ść

 pozostawiania  

niedokładnie zjedzonego drobiu. 
 
Natomiast spo

ż

ycie kurczaka na wycieczkach, w podró

ż

y, na pikniku jest  

łatwiejsze, poniewa

ż

 tam dopuszcza si

ę

 u

ż

ywanie palców. Naturalnie i w  

warunkach "bojowych" trzeba pami

ę

ta

ć

 o estetycznej stronie jedzenia, a  

równie

ż

 o przygotowaniu wi

ę

kszej ilo

ś

ci papierowych serwetek. 

 
Mo

ż

e si

ę

 równie

ż

 zdarzy

ć

, 

ż

e na przyj

ę

ciu podadz

ą

 drób bez sztu

ć

ców.  

Wtedy tej potrawie koniecznie musi towarzyszy

ć

 miseczka z wod

ą

, w której 

po  
jedzeniu trzeba opłuka

ć

 palce. 

 
Przed kilkudziesi

ę

ciu laty na du

ż

ych przyj

ę

ciach drób i ptactwo podawano  

po daniu mi

ę

snym. Z tych czasów datuje si

ę

 powiedzenie, 

ż

e go

ść

 przyszedł  

"po ptakach", co oznacza, 

ż

e zjawił si

ę

 pod koniec uroczysto

ś

ci. 

 
 
 
 
 
Drzwi 
 
 
 
Kiedy

ś

 zapytano młodych Amerykanów, z jak

ą

 cech

ą

 kojarz

ą

 im si

ę

 Polacy.  

Odpowiedzieli, 

ż

e z nadmiern

ą

 uprzejmo

ś

ci

ą

 przy przechodzeniu przez drzwi.  

Cecha ta byłaby mo

ż

e mił

ą

, gdyby nie była 

ś

mieszn

ą

. 

Ś

wiadczy bowiem o  

powszechnej nieznajomo

ś

ci zasad. 

 
A przy drzwiach obowi

ą

zuj

ą

 zasady ruchu drogowego. Id

ą

cy po prawej  

stronie - je

ś

li obie lub obaj s

ą

 jednakowego wieku i rangi - zawsze ma  

pierwsze

ń

stwo. Poza tym: 

 
- kobieta ma prawo zawsze przej

ść

 przez drzwi pierwsza, chyba 

ż

e prowadz

ą

  

one do nieznanego jej lub ciemnego pomieszczenia, 
 
- wychodz

ą

cy zawsze ma pierwsze

ń

stwo bez wzgl

ę

du na płe

ć

, lecz pani mo

ż

e  

liczy

ć

 na to, 

ż

e pan zrezygnuje z przywileju i przepu

ś

ci j

ą

 najpierw. Nie  

dotyczy to sytuacji, kiedy wi

ę

ksza ilo

ść

 osób opuszcza pomieszczenie. 

Wtedy  
takiego gestu nie nale

ż

y si

ę

 spodziewa

ć

, 

 
- je

ś

li dwie panie spotkaj

ą

 si

ę

 przy drzwiach, to pierwsza przez nie  

przechodzi albo starsza, albo zajmuj

ą

ca wy

ż

sze stanowisko, 

 
- przy równo

ś

ci wieku i rangi pierwszy zawsze przechodzi go

ść

, 

 
- kobieta-gospodarz proponuje przej

ś

cie przez drzwi go

ś

ciowi-m

ęż

czy

ź

nie,  

ten za

ś

 powinien podzi

ę

kowa

ć

 i przepu

ś

ci

ć

 pani

ą

. 

 
Inaczej wygl

ą

da to w sytuacjach urz

ę

dowych. Je

ś

li dyrektor jako osoba  

oficjalna zostaje przyj

ę

ty razem z 

ż

on

ą

, to on przez drzwi przechodzi  

pierwszy. To samo dotyczy towarzysz

ą

cych osobie oficjalnej sekretarek i  

tłumaczek. Natomiast poza prac

ą

 kobiety odzyskuj

ą

 prawa pierwsze

ń

stwa. 

 
 
 
 
 
Elegancja 
 
 
 
Modn

ą

 mo

ż

e by

ć

 ka

ż

da pani posiadaj

ą

ca odpowiedni zasób gotówki, natomiast  

eleganck

ą

 tylko ta, która potrafi do własnego charakteru i postaci dobra

ć

  

odpowiedni

ą

 form

ę

 ubierania si

ę

. 

 
Moda bowiem przeznaczona jest dla mas i za mod

ą

 stoi cały przemysł, który  

narzuca, co w danej chwili powinno si

ę

 nosi

ć

. Elegancji nikt nie jest w  

stanie narzuci

ć

. Ona jest wynikiem wewn

ę

trznych potrzeb, stosunku do 

ś

wiata  

i ludzi. Elegancja to nie tyko sposób noszenia si

ę

 i dobierania  

zewn

ę

trznych elementów ubioru, ale równie

ż

 sposób post

ę

powania i 

zachowania  
si

ę

. I dopiero te elementy zebrane w cało

ść

 i tworz

ą

ce jedno

ść

 nazwa

ć

  

mo

ż

emy elegancj

ą

. 

 
 
 
 
 
Etykieta 
 
 
 
Jest to ceremonialny sposób zachowania si

ę

 i dotyczy szczególnych  

sytuacji i warunków. W 

ż

yciu codziennym stosowanie etykiety nara

ż

ałoby  

człowieka na 

ś

mieszno

ść

, natomiast od "wielkiego dzwonu" etykieta jest  

konieczna. Etykieta tym si

ę

 ró

ż

ni od dobrego wychowania, 

ż

e tego 

ostatniego  
nie mo

ż

na si

ę

 nauczy

ć

 (bo trzeba je mie

ć

 w sobie), za

ś

 etykiety tak. 

 
 
 
 

 
Fili

ż

anka 

 
 
 
Fili

ż

anki dziel

ą

 si

ę

 na dwie kategorie: na te do kawy i herbaty i na te,  

w których pijemy zup

ę

. 

 
Odchodzimy od zwyczaju podawania herbaty i kawy w szklankach. Te ostatnie  
powinny słu

ż

y

ć

 jedynie do napojów zimnych. 

 
Fili

ż

anki podajemy zawsze razem ze spodeczkiem, który niezmiennie  

pozostaje na stole. 
 
Kaw

ę

 i herbat

ę

 pijemy trzymaj

ą

c fili

ż

ank

ę

 praw

ą

 r

ę

k

ą

, dwoma palcami za  

uszko, dłoni

ą

 zamkni

ę

t

ą

, bez pretensjonalnie wyci

ą

gni

ę

tego serdecznego  

palca. 
 
Je

ś

li w specjalnej fili

ż

ance z dwoma uchami podadz

ą

 czyst

ą

 zup

ę

 (bulion,  

barszcz), to pijemy j

ą

 jak herbat

ę

, podnosz

ą

c praw

ą

 r

ę

k

ą

 do ust. W  

przypadku zupy z tzw. "wkładk

ą

" (makaron, uszka), jemy j

ą

 ły

ż

k

ą

, a dopiero  

pó

ź

niej wypijamy reszt

ę

 zawarto

ś

ci, równie

ż

 posługuj

ą

c si

ę

 tylko praw

ą

  

dłoni

ą

, chocia

ż

 niektórzy uwa

ż

aj

ą

, 

ż

e po to ma fili

ż

anka dwa ucha, 

ż

eby  

podnie

ść

 j

ą

 za oba. (Patrz hasło Zupy) 

 
Jak si

ę

 jada kompot z owocami podany w kompotierkach? 

 
Jedynie ły

ż

eczk

ą

. Kompotierki do ust nie podnosimy. 

 
Czy do zup czystych w fili

ż

ankach podaje si

ę

 jakie

ś

 dodatki? 

 
Tak. Najcz

ęś

ciej s

ą

 to grzanki, paluszki lub paszteciki. 

 
 
 
 
 
Frak 
 
 
 
Wprawdzie frak jest strojem wybitnie m

ę

skim, ale 

ż

yjemy w czasach, kiedy  

kobiety swoim panom doradzaj

ą

, jak si

ę

 maj

ą

 ubra

ć

, wi

ę

c dobrze jest i  

paniom wiedzie

ć

, z czego si

ę

 ten uroczysty garnitur składa. Tym bardziej,  

i

ż

 nale

ż

ałoby wszystkim niewiastom 

ż

yczy

ć

, aby chocia

ż

 raz mogły stan

ąć

 w  

balowej sukni obok partnera ubranego w ten wła

ś

nie etykietalny strój. 

 
Frak jest strojem uroczystym i zakłada go m

ęż

czyzna w sytuacjach  

szczególnie wa

ż

nych. 

 
Składa si

ę

 on z dwóch cz

ęś

ci i uszyty jest z czarnej krepy. Spodnie  

charakteryzuj

ą

 si

ę

 czarnymi lampasami, a górna cz

ęść

 dwiema zwisaj

ą

cymi z  

tyłu połami. Do fraka nosi si

ę

 biał

ą

 koszul

ę

 ze sztywnym gorsem, stoj

ą

cym  

kołnierzykiem z zagi

ę

tymi rogami. Muszka biała (czarn

ą

 nosz

ą

 kelnerzy),  

wi

ą

zana. Kamizelka biała, pikowana. Czarn

ą

 nosz

ą

 zawsze kelnerzy, a go

ś

cie  

jedynie wtedy, gdy przyj

ę

cie odbywa si

ę

 w godzinach przedpołudniowych. 

 
Spinki do mankietów srebrne lub perłowe, skarpetki czarne, buty -  
lakierki. Zegarek z dewizk

ą

 w kamizelce lub na tasiemce (czarnej) w lewej  

kieszeni spodni. W kieszonce biała jedwabna chusteczka. 
 

Czy klapy fraka s

ą

 zawsze z błyszcz

ą

cego materiału? 

 
Tak. Klapy odró

ż

niaj

ą

 frak od 

ż

akietu, który ma troch

ę

 podobny krój. 

 
Czy bywaj

ą

 fraki kolorowe? 

 
Czasami arty

ś

ci łami

ą

c konwenanse ubieraj

ą

 si

ę

 w kolorowe fraki, ale s

ą

  

to wyj

ą

tkowe okazje. Frak jest strojem powa

ż

nym, wi

ę

c i kolor musi by

ć

  

odpowiedni. 
 
Co kobieta musi zało

ż

y

ć

 b

ę

d

ą

c w towarzystwie partnera ubranego we frak? 

 
Zawsze sukni

ę

 balow

ą

 dług

ą

. Nawet mo

ż

e by

ć

 z trenem. 

 
Czy panie b

ę

d

ą

ce w towarzystwie partnera ubranego we frak musz

ą

 by

ć

  

ubrane w biał

ą

 sukni

ę

? 

 
Nie! Panie mog

ą

 si

ę

 ubra

ć

 kolorowo, ale krój sukni i materiał musi by

ć

  

dystyngowany. 
 
Czy we fraku mo

ż

e m

ęż

czyzna chodzi

ć

 po ulicy? 

 
Nie! Frak nie znosi sło

ń

ca. Latem nale

ż

y frak przykry

ć

 odpowiednim  

paltem. M

ęż

czyzna ubrany we frak powinien jecha

ć

 samochodem, a nie chodzi

ć

  

pieszo. 
 
Kiedy m

ęż

czyzna mo

ż

e zało

ż

y

ć

 frak? 

 
Do 

ś

lubu, na uroczyste premiery oraz przyj

ę

cia organizowane po #21#/00  

(je

ś

li na zaproszeniu jest to zaznaczone). 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Frak, w podobnym do dzisiejszego kształcie, powstał w okresie romantyzmu  
i słu

ż

ył jako strój codzienny i całodzienny. Dzisiejszy krój i  

przeznaczenie tego ubioru uformowały si

ę

 pod koniec Xix wieku i z małymi  

zmianami obowi

ą

zuj

ą

 do dzisiaj. 

 
Jeszcze przed rokiem 1939 do fraka konieczny był cylinder, biały szalik,  
laseczka ze srebrn

ą

 gałk

ą

, peleryna lub paltot czarny i białe, skórkowe  

r

ę

kawiczki. Obowi

ą

zywała równie

ż

 kolejno

ść

 oddawania słu

ż

bie cylindra,  

r

ę

kawiczek, szalika i peleryny. 

 
 
 
 
 
Fryzury 
 
 
 
"Głowa do włosów, włosy pozwijane w kr

ę

gi, 

 
W pukle, i przeplatane ró

ż

owymi wst

ę

gi, 

 

Po

ś

ród nich brylant, niby zakryty od oczu, 

 

Ś

wiecił si

ę

 jako gwiazda w komety warkoczu". 

 
Tak pisał Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu" o fryzurze Telimeny, która  
zjawiła si

ę

 na zamkowej wieczerzy. I zaraz dodaje: 

 
"Słowem ubiór galowy: szeptali niejedni, 
 

Ż

e zbyt wykwintny na wie

ś

 i na dzie

ń

 powszedni". 

 
Fryzura nasza bowiem powinna by

ć

 zawsze dostosowana do wieku, ubrania i  

okoliczno

ś

ci. Jest rzecz

ą

 naturaln

ą

, 

ż

e ka

ż

da kobieta d

ąż

y do tego, 

ż

eby  

mie

ć

 taki kształt fryzury, który maksymalnie podkre

ś

la jej urod

ę

. Ale 

kiedy  
ju

ż

 si

ę

 trafi na tak

ą

, to nie nale

ż

y jej zbyt cz

ę

sto zmienia

ć

. M

ęż

czy

ź

ni  

mimo pozorów tych zmian nie akceptuj

ą

. Wybór innej fryzury lub koloru  

włosów jest sygnałem dla otoczenia, 

ż

e kobieta zmienia partnera. 

 
S

ą

 kraje, w których m

ęż

czyzna mo

ż

e otrzyma

ć

 rozwód, kiedy jego 

ż

ona  

przefarbowała włosy na inny kolor. Dlatego kobiety powinny by

ć

 raczej  

ostro

ż

ne przy tego rodzaju pomysłach i ewentualnie skonsultowa

ć

 decyzj

ę

 z  

drug

ą

 osob

ą

. 

 
 
 
 
 
Gafa 
 
 
 
Gafa mo

ż

e si

ę

 zdarzy

ć

 ka

ż

demu i trzeba by

ć

 na ni

ą

 przygotowan

ą

. Ka

ż

de  

wykroczenie niezgodne z przyj

ę

tym zwyczajem czy norm

ą

 zaliczy

ć

 mo

ż

na do  

gaf, które najcz

ęś

ciej bywaj

ą

 nie

ś

wiadome, wynikaj

ą

ce z nieuwagi lub  

roztargnienia. Je

ś

li gafa jest 

ś

wiadoma, to mo

ż

emy mówi

ć

 o afroncie. 

 
Człowiek kulturalny, je

ś

li zauwa

ż

y, 

ż

e popełnił gaf

ę

 - to przeprasza,  

natomiast na czyj

ąś

 gaf

ę

 nie zwraca uwagi i przechodzi nad ni

ą

 do porz

ą

dku  

dziennego. 
 
Je

ś

li popełnimy gaf

ę

, a zorientujemy si

ę

 co zrobili

ś

my dopiero po  

przyj

ś

ciu do domu lub kiedy go

ś

cie ju

ż

 wyszli, to wypada telefonicznie lub  

listownie przeprosi

ć

, gospodarzy lub uczestników za popełniony nietakt. 

 
Jak si

ę

 ustrzec przed popełnieniem gafy? 

 
- Nie mówi

ć

 o rzeczach, na których si

ę

 nie znam, 

 
- obserwowa

ć

 zachowanie innych ludzi, 

 
- konsultowa

ć

 si

ę

 z m

ą

drzejszymi od siebie, 

 
- mie

ć

 zawsze na uwadze dobro bli

ź

niego. 

 
 
 
 
 
Gło

ś

no, cicho 

 

 
 
Gło

ś

ne mówienie jest wizytówk

ą

 osoby mało delikatnej. Kiedy

ś

 w domach  

ziemia

ń

skich strofowano dziewcz

ę

ta za zbyt krzykliwy sposób mówienia,  

strasz

ą

c, 

ż

e słuchacz pos

ą

dzi je o niskie pochodzenie. Dzisiaj nieliczenie  

si

ę

 z wytrzymało

ś

ci

ą

 uszu bli

ź

nich uwa

ż

ane jest za prostackie. Szczególnie  

kobieta, której atutem jest delikatno

ść

, powinna unika

ć

 zbyt gło

ś

nego  

mówienia. Nawet w hałasie lepiej zbli

ż

y

ć

 si

ę

 do swego słuchacza, ni

ż

  

nat

ęż

a

ć

 głos, przekrzykuj

ą

c otaczaj

ą

cy nas hałas. 

 
Kobieta mówi

ą

ca gło

ś

no nie tylko zmusza słuchaczy do brania udziału w jej  

prywatnych sprawach, ale równie

ż

 robi wra

ż

enie, 

ż

e za wszelk

ą

 cen

ę

 chce na  

siebie zwróci

ć

 uwag

ę

. 

 
 
 
 
 
Godziny przyj

ęć

 

 
 
 
Aperitif - przed południem, a jako wst

ę

p do zasadniczego przyj

ę

cia  

pi

ę

tna

ś

cie minut przed. 

 
Lunch (

ś

niadanie) - od godziny #12#/00. 

 
Lampka wina - około #13#/00. 
 
Cocktail party - po #17#/00. 
 
Obiad bufetowy - po #19#/00. 
 
Obiad uroczysty (siedz

ą

cy) - po #20#/00. 

 
(Wi

ę

cej szczegółów znajdziesz pod ww. hasłami). 

 
 
 
 
 
Go

ś

cie 

 
 
 
Chc

ą

c przyj

ąć

 go

ś

ci w swoim domu wypada przedtem zastanowi

ć

 si

ę

 nad  

składem osobowym przyj

ę

cia, chyba, 

ż

e zapraszamy np. tylko jedn

ą

 par

ę

. Ale  

ju

ż

 przy zaproszeniu kilku osób trzeba pomy

ś

le

ć

 równie

ż

 o tym, 

ż

e południe  

lub wieczór nie ograniczy si

ę

 jedynie do jedzenia, ale b

ę

dzie tak

ż

e czas 

na  
rozmowy, wymian

ę

 zda

ń

 i prezentacj

ę

 pogl

ą

dów. A zatem, 

ż

eby wytworzy

ć

  

przyjemn

ą

 atmosfer

ę

 nie nale

ż

y zaprasza

ć

 ludzi o przeciwstawnych pogl

ą

dach  

czy to religijnych, czy politycznych. 
 
Równie

ż

 zbli

ż

ony poziom wykształcenia jest bardzo wa

ż

ny. Na szcz

ęś

cie  

przy ludziach tolerancyjnych problem taki nie istnieje. 
 
Konieczny jest równie

ż

 wywiad, co nasi go

ś

cie lubi

ą

, a czego nie mog

ą

  

je

ść

. Nawet najlepsza potrawa, specjalno

ść

 pani domu, mo

ż

e zepsu

ć

  

przyj

ę

cie, je

ś

li go

ś

ciom nie b

ę

dzie smakowała. 

 

Gdy w

ś

ród go

ś

ci znajduje si

ę

 osoba, któr

ą

 mo

ż

emy nazywa

ć

 go

ś

ciem  

honorowym, to postarajmy si

ę

 tak zorganizowa

ć

 przybycie zaproszonych, 

ż

eby  

ona przybyła wtedy, kiedy reszta b

ę

dzie ju

ż

 obecna. 

 
Zapraszaj

ą

c go

ś

ci trzeba zda

ć

 sobie spraw

ę

 z warunków lokalowych, którymi  

dysponujemy. Równie

ż

 ciasnota w czasie spotkania mo

ż

e popsu

ć

  

najprecyzyjniej przygotowane przyj

ę

cie. 

 
 
 
 
 
Hymn 
 
 
 
W czasie grania hymnów kobieta nie ma obowi

ą

zku zdejmowania nakrycia  

głowy ani stawania na baczno

ść

. Nie powinna jedynie rozmawia

ć

 i chodzi

ć

.  

Natomiast je

ś

li siedzi, to wypada 

ż

eby powstała. 

 
 
 
 
 
Homary 
 
 
 
Biedne stworzenia nie wiedz

ą

, 

ż

e powoduj

ą

 palpitacj

ę

 serca u  

biesiadników, którzy po raz pierwszy spotykaj

ą

 si

ę

 z nimi przy stole.  

Skonsumowanie homara to marzenie ka

ż

dego parweniusza, który nie mo

ż

e si

ę

  

doczeka

ć

, kiedy b

ę

dzie mógł wypowiedzie

ć

 zdanie: "Jadłem wczoraj homara". 

 
Najłatwiej nauczy

ć

 si

ę

 jedzenia homara w dobrej restauracji, w której nas  

nie znaj

ą

, prosz

ą

c kelnera o odpowiedni

ą

 instrukcj

ę

. Do jedzenia homarów  

słu

żą

 szczypce (którymi si

ę

 je zgniata w połowie, je

ś

li nie zostan

ą

 podane  

ju

ż

 rozłupane) oraz specjalny widelec dwuz

ę

bny. Jedzenie zaczynamy od  

cz

ęś

ci ogonowej. Prócz mi

ę

sa jadamy jego odnó

ż

a. Te ostatnie bierzemy do  

ust r

ę

k

ą

 i wysysamy. 

 
 
 
 
 
Honorowe miejsca 
 
 
 
W restauracji i kawiarni miejscami "honorowymi" s

ą

 te, które znajduj

ą

 si

ę

  

vis a vis drzwi wej

ś

ciowych, z których mo

ż

na widzie

ć

 wchodz

ą

cych go

ś

ci. 

 
Równie

ż

 naprzeciwko okien sadzamy zawsze go

ś

cia numer jeden. 

 
Na przyj

ę

ciach oficjalnych najwa

ż

niejsze miejsce znajduje si

ę

 po prawej  

stronie gospodarza, pó

ź

niej po prawej stronie gospodyni, a nast

ę

pnie po  

lewej stronie gospodarzy. 
 
Na przyj

ę

ciu 

ś

lubnym go

ś

ci honorowych (matki nowo

ż

e

ń

ców) sadzamy po obu  

stronach młodej pary. 
 
 

 
 
 
Jajko 
 
 
 
Co zrobi

ć

 z jajkiem na mi

ę

kko - po wiede

ń

sku podanym w kieliszku. W jaki  

sposób obra

ć

 je ze skorupki? Poni

ż

ej podaj

ę

 sposoby przygotowania jajka do  

jedzenia: 
 
- kantem ły

ż

eczki uderzamy w bok skorupki, a nast

ę

pnie zdejmujemy j

ą

 z  

wierzchu palcami, 
 
- no

ż

em uderzamy w skorupk

ę

 

ś

cinaj

ą

c wierzchołek ły

ż

eczk

ą

. 

 
Jako na mi

ę

kko jemy zawsze ły

ż

eczk

ą

. Inaczej post

ę

pujemy z jajkiem  

ugotowanym na twardo. W tym przypadku obieramy palcami jajko ze skorupki i  
kroimy no

ż

em na dwie lub cztery cz

ęś

ci. Tak "rozebrane" jadamy widelcem. 

 
 
 
 
 
Odrobina historii 
 
 
 
Dzisiaj skorupk

ę

 jajka pozostawiamy w kieliszku, ale przed wiekiem  

problem, co zrobi

ć

 ze skorupk

ą

 był przedmiotem gor

ą

cych dyskusji mi

ę

dzy  

panami L'abbe Dellile i wicehrabi

ą

 de Marennes. Obaj zajmuj

ą

cy si

ę

  

eleganckim zachowaniem przy stole posiadali odmienne zdania co do 
skorupki.  
Pierwszy wymagał, 

ż

eby biesiadnik po zjedzeniu jajka skorupk

ę

 zgniatał,  

drugi - nazywał to barbarzy

ń

stwem i skorupk

ę

 nakazywał pozostawi

ć

  

niezgniecion

ą

. Opinia pana de Marennes na szcz

ęś

cie obowi

ą

zuje do dzisiaj. 

 
 
 
 
 
Kapelusz 
 
 
 
Kapelusze wracaj

ą

 do łask, a to bardzo dobrze, bo kilkana

ś

cie procent  

wi

ę

cej kobieco

ś

ci, to wła

ś

nie kapelusz. 

 
Ale noszenie kapelusza niesie z sob

ą

 pewne niebezpiecze

ń

stwa, o których  

nale

ż

y pami

ę

ta

ć

: 

 
- nie ka

ż

dy kapelusz pasuje do ka

ż

dego ubrania, 

 
- ró

ż

ne kapelusze nale

ż

y zakłada

ć

 w ró

ż

nych porach dnia, 

 
- nie ka

ż

dy kapelusz pasuje do ka

ż

dego wieku, 

 
- noszenie kapelusza zmusza do innego zachowania si

ę

 pani ni

ż

 chodzenie z  

goł

ą

 głow

ą

, 

 
- kapelusz na głowie zwielokrotnia ka

ż

dy jej ruch. 

 
Kobieta nie zdejmuje kapelusza w czasie przyj

ęć

 bufetowych, w czasie  

wizyt oficjalnych, na proszonej kawie, w restauracji i kawiarni. 
 
W teatrze i w kinie nale

ż

y unika

ć

 takich kapeluszy, które mogłyby  

zasłania

ć

 innym widzom to, co dzieje si

ę

 na scenie lub ekranie. Je

ś

li pani  

nie ma kapelusza odpowiedniej wielko

ś

ci, to lepiej wybra

ć

 si

ę

 do teatru 

bez  
nakrycia głowy. 
 
Je

ś

li nosimy kapelusz z woalk

ą

, to nale

ż

y j

ą

 podnie

ść

 kiedy jemy lub  

rozmawiamy. 
 
 
 
 
 
Karczochy 
 
 
 
Jedna z tych potraw, które s

ą

 owiane "legend

ą

". Czasami bardzo leciwe  

panie chwal

ą

 si

ę

, 

ż

e były na przyj

ę

ciu, na którym podawano karczochy. 

 
Karczochy podaje si

ę

 ju

ż

 nało

ż

one na talerz, razem z miseczk

ą

 ze  

specjalnym sosem. Jednocze

ś

nie na stole powinno si

ę

 znale

źć

 naczynie z 

wod

ą

  

do opłukania palców. 
 
Karczochy to jedna z tych potraw, które jadamy posługuj

ą

c si

ę

 r

ę

kami.  

Kwiat karczocha bierzemy w lew

ą

 r

ę

k

ę

, a praw

ą

 odrywamy jego li

ś

cie  

zaczynaj

ą

c od tego najbardziej wysuni

ę

tego, i maczaj

ą

c w sosie jemy 

jedynie  
mi

ę

kk

ą

 cze

ść

 kwiatu. Tward

ą

 odkładamy. 

 
Gdy skonsumowali

ś

my ju

ż

 wszystkie kwiaty, płuczemy palce w miseczce z  

wod

ą

 i wycinamy no

ż

em to, co zostało na dnie kwiatu. Po oczyszczeniu dna  

zjadamy go posługuj

ą

c si

ę

 no

ż

em i widelcem. 

 
Bywaj

ą

 przyj

ę

cia, na których podaje si

ę

 same serca karczocha, a wi

ę

c  

cz

ęść

 pozbawion

ą

 li

ś

ci i pr

ę

cików. Wtedy tak oprawion

ą

 potraw

ę

 jadamy  

jedynie widelcem. 
 
 
 
 
 
Kaszel 
 
 
 
Kaszel jest zmor

ą

 tych, którzy musz

ą

 uda

ć

 si

ę

 na przyj

ę

cie lub do teatru  

i m

ę

czy ich dylemat, czy skorzysta

ć

 z zaproszenia, czy pozosta

ć

 w domu. 

 
Otó

ż

 stosuj

ą

c zasad

ę

, 

ż

e nie powinni

ś

my psu

ć

 innym nastroju naszymi  

dolegliwo

ś

ciami, nie nale

ż

y wychodzi

ć

 je

ś

li to tylko jest mo

ż

liwe. 

 
Je

ś

li w teatrze lub w kinie chwyci nas niespodzianie kaszel i nie mo

ż

emy  

go opanowa

ć

 w pierwszych chwilach, to nale

ż

y przeprosi

ć

 tego, z kim si

ę

  

przyszło i opu

ś

ci

ć

 dyskretnie sal

ę

. 

 

Podobnie na przyj

ę

ciu - przy ataku kaszlu opuszczamy jadalni

ę

.  

Najcz

ęś

ciej w takich przypadkach towarzyszy nam gospodyni, której  

obowi

ą

zkiem jest udzielenie nam pomocy w opanowaniu dolegliwo

ś

ci. 

 
Nie musz

ę

 przypomina

ć

, 

ż

e kaszl

ą

c nale

ż

y zakry

ć

 usta dłoni

ą

. Je

ś

li musimy  

odkaszln

ąć

 w czasie rozmowy czy przemówienia to dobry obyczaj nakazuje  

przeproszenie słuchaczy za niespodziewany wtr

ę

t. 

 
 
 
 
 
Kawiarnia 
 
 
 
Kawiarnia w odró

ż

nieniu od restauracji jest lokalem, w którym mo

ż

na  

dłu

ż

ej posiedzie

ć

 i odpocz

ąć

. Kobieta mo

ż

e uda

ć

 si

ę

 do kawiarni sama i  

czeka

ć

 na kole

ż

ank

ę

 lub partnera nie nara

ż

aj

ą

c si

ę

 na zaczepki. 

 
W kawiarni mo

ż

emy siedzie

ć

 w płaszczu i w kapeluszu, je

ś

li mamy na to  

ochot

ę

. 

 
Je

ż

eli panie s

ą

 zaproszone przez m

ęż

czyzn

ę

, a on si

ę

 spó

ź

nia, mo

ż

emy na  

niego poczeka

ć

 przy stoliku. 

 
W kawiarni nie ma zwyczaju dosiadania si

ę

 do ju

ż

 siedz

ą

cych osób. Je

ś

li  

brakuje miejsca na sali, to nale

ż

y albo poczeka

ć

 a

ż

 si

ę

 zwolni

ą

, albo  

zmieni

ć

 lokal. 

 
Nie wypada niecierpliwi

ć

 si

ę

, je

ś

li obsługa nie podchodzi do stolika.  

Przychodz

ą

cy do kawiarni nie licz

ą

 czasu i kelnerki o tym wiedz

ą

. 

 
Je

ś

li chcemy przedłu

ż

y

ć

 nasz pobyt w lokalu, to podan

ą

 kaw

ę

 i ciastka nie  

nale

ż

y zbyt szybko konsumowa

ć

, bo pusta fili

ż

anka i talerzyk zwabi  

natychmiast obsługuj

ą

ce osoby z propozycj

ą

 dalszych zamówie

ń

. 

 
 
 
 
 
Kawior 
 
 
 
Mo

ż

na je

ść

 osobno lub z chlebem. Je

ś

li decydujemy si

ę

 na osobne  

smakowanie kawioru nabieramy go na swój talerz z ogólnej miseczki 
specjaln

ą

  

ły

ż

eczk

ą

 do kawioru. Kawior gospodarze podaj

ą

 najcz

ęś

ciej w lodzie z  

kawałkami cytryny. Kawior jadamy widelczykiem przeznaczonym do jedzenia  
przystawki. Je

ś

li mamy ochot

ę

 zje

ść

 go z chlebem, to odłamany kawałek  

pieczywa smarujemy masłem, a nast

ę

pnie nakładamy porcje kawioru, którego  

nie nale

ż

y rozsmarowywa

ć

. 

 
Czy do kawioru mo

ż

na podawa

ć

 jedynie tosty lub chleb? 

 
Wła

ś

nie tak, chocia

ż

 zdarzył si

ę

 przypadek, 

ż

e bawi

ą

cy w Polsce premier  

Francji za

ż

yczył sobie kawior z blinami. Ale "normalny" biesiadnik lepiej  

niech zatrzyma si

ę

 na pieczywie. 

 
 

 
 
 
Kieliszek 
 
 
 
Na uroczystych przyj

ę

ciach, kiedy gospodarze racz

ą

 nas kilkoma potrawami,  

obok sztu

ć

ców, które nam sygnalizuj

ą

 co b

ę

dziemy na przyj

ę

ciu jedli, 

drugim  
znakiem s

ą

 kieliszki ustawione na stole. 

 
Ka

ż

dy biesiadnik znajdzie je z prawej strony swego talerza, stoj

ą

ce na  

ukos w kolejno

ś

ci, w jakiej b

ę

dziemy poszczególne trunki pili. 

 
Najbli

ż

ej od nas znajduje si

ę

 zawsze szklaneczka do wody mineralnej.  

Przed ni

ą

 kieliszek do wódki (je

ś

li taka si

ę

 zdarzy), nast

ę

pnie kieliszek  

do białego wina, po nim kieliszek do wina czerwonego, dalej do szampana 
lub  
wina deserowego. 
 
Nie powinny w zestawieniu deserowym znale

źć

 si

ę

 kieliszki do koniaku lub  

likieru, nawet je

ś

li po obiedzie przewidziane s

ą

 słodko

ś

ci do kawy. Te  

kieliszki podaje si

ę

 po jedzeniu, kiedy kawa zostanie nalana. 

 
O przeznaczeniu kieliszka decyduje jego kształt: kieliszki do koniaku s

ą

  

niskie, o p

ę

katej formie zamykaj

ą

ce si

ę

 u wylotu, do wódki podaje si

ę

  

kieliszki małe na wysokich nó

ż

kach lub bez, do białego wina przeznacza si

ę

  

kieliszki wysmukłe, a czerwone wino podaje si

ę

 w p

ę

katych. Szampana pije  

si

ę

 w kieliszkach podobnych do czarki, likiery najcz

ęś

ciej w małych  

kubeczkach ze srebra, wina musuj

ą

ce w bardzo wysmukłych kieliszkach  

otwieraj

ą

cych si

ę

 u góry. 

 
 
 
 
 
Kierowca 
 
 
 
Je

ś

li jeste

ś

 kierowc

ą

 pami

ę

taj, 

ż

e za kierownic

ą

 przestajesz by

ć

 kobiet

ą

  

i 

ż

adne wzgl

ę

dy tobie nie przysługuj

ą

. Nie licz, 

ż

e kierowca-m

ęż

czyzna  

przepu

ś

ci ciebie pierwsz

ą

 lub wyprzedzi tylko z lewej strony. Za kółkiem  

płci si

ę

 nie odró

ż

nia. 

 
Równie

ż

 jak m

ęż

czyzn obowi

ą

zuje ciebie pierwsze

ń

stwo w kłanianiu si

ę

  

znajomym id

ą

cym pieszo. 

 
Wioz

ą

c znajomych swoim autem przejmujesz rol

ę

 gospodarza i do ciebie  

nale

ż

y opieka nad twoimi pasa

ż

erami. 

 
 
 
 
 
Kolana 
 
 
 
Kolan nie nale

ż

y zbytnio prezentowa

ć

, bo s

ą

 one niestety słab

ą

 cz

ęś

ci

ą