plik

Rozliczenia ryczałtowe i kosztorysowe

www.

SerwisWykonawcy.

jakie są formy rozliczeń,

przy zamówieniach na roboty

budowlane?

Do zadań zamawiającego należy odpowiednie ukształtowanie stosunku dotyczące-

go wzajemnych rozliczeń między nim a wykonawcą – tak aby efektywnie wydatko-

wać środki publiczne. Ani Kodeks cywilny, w części dotyczącej robót budowlanych,

ani ustawa Pzp nie narzucają formy wynagrodzenia dla wykonawcy za wykonane

prace budowlane.

Dlatego w procesie tworzenia dokumentacji przetargowej (w tym w szczególności

istotnych postanowień umowy lub wzoru umowy) powinien on szczegółowo unor-

mować zasady dotyczące wynagrodzenia wykonawcy. Ma to ogromne znaczenie

dla wykonawcy, który, aby złożyć ofertę, musi skalkulować zysk i potencjalne ryzy-

ko związane z realizacją zamówienia.

W obrocie gospodarczym funkcjonują dwie podstawowe formy rozliczania się za roboty

budowlane:

●

wynagrodzenie kosztorysowe (zwane też obmiarowym) oraz

●

wynagrodzenie ryczałtowe.

Jakie są warianty wynagrodzenia
kosztorysowego?

Zapisy zawarte w art. 630 § 1 Kodeksu cywilnego wskazują na dwa warianty wynagro-

dzenia kosztorysowego.

Wariant pierwszy ma miejsce, gdy zestawienie prac planowanych będących podstawą

obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego sporządził zamawiający. Drugi wariant wy-

stępuje, gdy zestawienie planowanych prac sporządził przyjmujący zamówienie wyko-

nawca. Od tego, kto sporządził zestawienie planowanych prac, zależy, za jakie roboty

nieprzewidziane należy się dodatkowe wynagrodzenie wykonawcy.

Jeżeli w toku wykonywania robót budowlanych zajdzie konieczność przeprowadzenia

prac, które nie były przewidziane w zestawieniu prac planowanych będących podsta-

wą obliczenia wynagrodzenia kosztorysowego, a zestawienie sporządził zamawiający,

wykonawca może żądać odpowiedniego podwyższenia umówionego wynagrodzenia.

Natomiast, gdy zestawienie planowanych prac

sporządził wykonawca, może on żądać

podwyższenia wynagrodzenia tylko wtedy, gdy mimo zachowania należytej staranno-

ści nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych (art. 630 § 1 kc).

W przypadku zamówień publicznych z reguły bywa tak, że zestawienie prac planowa-

nych sporządza zamawiający.

Mieszane formy rozliczania
z wykonawcą

W praktyce istnieją również formy kombinowane rozliczania się pomiędzy zamawia-

jącym i wykonawcą. Zakładają one rozliczanie za pewne prace w sposób ryczałtowy,

a za inne – kosztorysowy.

www.

SerwisWykonawcy.

Rozliczenia ryczałtowe i kosztorysowe

Ich odpowiedni dobór do konkretnego zamówienia i sytuacji gwarantuje sprawne

i oszczędne realizowanie inwestycji.

Wskazówki dotyczące

wynagrodzenia ryczałtowego!

Wynagrodzenie ryczałtowe zakłada jedną stałą kwotę wynagrodzenia za wykonane

prace, która jest z góry określona w umowie. Jest to cena, jaką zadeklarował w swojej

ofercie wykonawca za wykonanie prac określonych w siwz. Na etapie realizacji zamó-

wienia wykonawca pozbawiony jest możliwości żądania zwiększenia wynagrodzenia,

nawet jeśli w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów

prac.

Wybranie formy rozliczania z wykonawcą na zasadzie ryczałtu gwarantuje zamawia-

jącemu, że za zlecone roboty budowlane nie zapłaci on więcej, niż wynikać to będzie

z oferty wykonawcy. Ryzyko związane z zaistnieniem nieprzewidzianych wcześniej

prac ponosi w tym przypadku oferent. Jeśli robót dodatkowych będzie dużo, zamówie-

nie może okazać się dla niego całkowicie nieopłacalne.

Dlatego wynagrodzenie ryczałtowe powinno zostać tak obliczone, aby w przypadku

pojawienia się konieczności wykonania robót dodatkowych (np. projektant wadliwie

wykonał dokumentację projektową i nie przewidywała ona pewnych prac, które są nie-

zbędne do zakończenia przedmiotu umowy) wykonawca zdołała je wykonać za kwotę,

którą zaoferował w swojej ofercie.

Sprawdź, jakie są najczęstsze

wątpliwości związane

z rozliczeniami ryczałtowymi

Stosowanie wynagrodzenia ryczałtowego w praktyce sprawia wiele trudności. W tek-

ście poniżej znajdziesz odpowiedzi na nurtujące pytania zarówno zamawiających, jak

i wykonawców.

Czy dopuszczalne jest odrębne
wynagrodzenie wykonawcy za roboty
dodatkowe?

W przypadku robót budowlanych kontraktowanych na cenę ryczałtową co do zasady

nie jest dopuszczalne zlecanie w ramach zamówienia podstawowego zamówień do-

datkowych na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 5 ustawy Pzp.

Ma to swoje źródło w charakterze wynagrodzenia ryczałtowego oraz dyspozycji

z art. 22 ustawy Prawo budowlane, zobowiązującego kierownika budowy do zorgani-

zowania i kierowania budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z projektem i po-

zwoleniem na budowę. W przypadku rozbieżności pomiędzy projektem a przedmiarem

robót przyjętym do opracowania oferty wykonawca zobowiązany jest do wykonania peł-

nego zakresu prac, zgodnie z projektem budowlanym oraz wiedzą i „sztuką budowlaną”.

Rozliczenia ryczałtowe i kosztorysowe

www.

SerwisWykonawcy.

Tym samym roboty pominięte w przedmiarze, a wynikające z projektu budowlanego,

muszą być realizowane w ramach zamówienia podstawowego. Jeżeli jednak wystąpi

konieczność wykonania niespodziewanych robót, które nie mieszczą się w ramach do-

kumentacji projektowej, np. prace saperskie związane z odkryciem na budowie niewy-

pałów, wówczas należy potraktować je jako zamówienia dodatkowe. Zamawiający musi

wtedy wypłacić wykonawcy osobne wynagrodzenie za ich wykonanie.

Inaczej dzieje się, gdy zamawiający w siwz i umowie przewidział możliwość zlecenia

robót dodatkowych. Wówczas należy przyjąć, że wykonawca ma prawo do wynagro-

dzenia za prace dodatkowe.

Wykonawca, aby zabezpieczyć swoje interesy, musi określić w umowie, na jakiej

podstawie będzie następowało rozliczenie za prace dodatkowe. W takich przypad-

kach zazwyczaj żąda się przedstawienia wraz z ofertą obok ceny ryczałtowej również

kosztorysu (wyrok KIO z 31 marca 2009 r., sygn. KIO/UZP 345/2009).

Kiedy można podwyższyć wynagrodzenie
ryczałtowe?

Kodeks cywilny przewidział wyjątkowo jedną sytuację, gdy wynagrodzenie ryczałtowe

może zostać zmienione. Takiej modyfikacji wynagrodzenia może dokonać sąd, gdy

stwierdzi, że zrealizowanie zamówionych robót budowlanych groziłoby wykonawcy ra-

żącą stratą. Sąd może także rozwiązać umowę. Jednak przed podjęciem ostatecznej

decyzji sąd zgodnie z art. 632 § 2 Kodeksu cywilnego zbada, czy w trakcie realizacji

zamówienia nastąpiła nieoczekiwana zmiana stosunków gospodarczych lub społecz-

nych, która miała wpływ na realizację zamówienia.

Sąd Najwyższy w wyroku z 26 października 2000 r.; sygn. akt IICKN 417/00

orzekł,

że zdarzenie uzasadniające zmianę umowy musi być o charakterze nadzwyczajnym,

a zmiana o niezwykle istotnym znaczeniu. Umowa nie może zostać zmieniona w przy-

padku zwyczajnych, choć nierzadko głębokich przeobrażeń gospodarczych, takich jak

np. zmiana:

●

wysokości podatków,

●

ceł.

Zmiana warunków umowy musi prowadzić do modyfikacji pierwotnych kalkulacji stron,

czyli powodować stan, w którym dalsze związanie kontraktem w niezmienionej postaci

powoduje ogromne trudności (np. bankructwo lub grozi rażącą stratą).

Chodzi o wyeliminowanie przypadków powoływania się na zdarzenia wchodzące w za-

kres zwykłego ryzyka (np. utrata spodziewanych zysków).

Funkcjonuje również pogląd, że strony umowy działając na podstawie art. 353

– powołując się na tzw. swobodę zawierania umów – mogą uzgodnić zmianę warun-

ków oraz formy wynagrodzenia za realizowane prace. Jednak ewentualne modyfi-

kacje umowy w tym zakresie nie mogą naruszać zasad wynikających z ustawy Pzp,

a w szczególności art. 144 (zakazuje on istotnych zmian umowy, chyba że zostały

one przewidziane w ogłoszeniu o zamówieniu lub w siwz i określiłeś w nim warunki

dokonania takiej zamiany)!

z orzecznictwa

Rozliczenia ryczałtowe i kosztorysowe

www.

SerwisWykonawcy.

W umowie o roboty budowlane strony mogą określić wynagrodzenie za wykonane

roboty budowlane (podstawowe i dodatkowe) w postaci wynagrodzenia ryczałto-

wego przy możliwej modyfikacji tego wynagrodzenia w zależności od konieczności

wystąpienia robót dodatkowych lub zmniejszenia zakresu robót podstawowych (wy-

rok Sądu Najwyższego z 26 kwietnia 2007 r., sygn. akt III CSK 366/06, oraz wyrok

z 14 marca 2008 r., sygn. akt IV CSK 460/07).

Czy można żądać od wykonawcy
kosztorysu, jeżeli roboty będą
rozliczane w formie ryczałtu?

Zdarza się często, że w przypadku zamówień na roboty budowlane rozliczane w formie

ryczałtu zamawiający żąda w siwz dołączenia do oferty kosztorysu. Czy jest to działa-

nie prawidłowe? Jakie konsekwencje w tym przypadku niesie za sobą dołączenie do

oferty kosztorysu lub jego brak?

Pomimo iż zamawiający określił, że cena za przedmiot zamówienia ma być ceną

ryczałtową, to w specyfikacji wyraźnie domagał się dołączenia do oferty kosztorysu

ofertowego przygotowanego na podstawie dokumentacji projektowej oraz specyfika-

cji technicznej wykonania i odbioru robót oraz na podstawie przedmiaru robót.

Nie jest to błędem ze strony zamawiającego – ma on bowiem prawo żądać także

kosztorysu ofertowego, mimo że wybrał wynagrodzenie ryczałtowe jako formę rozli-

czania się z wykonawcą.

Sąd Okręgowy w Poznaniu, rozpatrując podobną sytuację, uznał takie działanie za

dopuszczalne (wyrok z

14 października 2005 r.; sygn. akt II Ca 1355/05). Dodatko-

wo stwierdził, że złożenie oferty z pominięciem w kosztorysie ofertowym przez wy-

konawcę niektórych pozycji cenotwórczych uwzględnionych przez zamawiającego

w przedmiarze robót albo wynikających z dokumentacji projektowej oraz uwzględ-

nienie w tym kosztorysie pozycji nieujętych w projekcie i przedmiarze robót bez zgło-

szenia do zamawiającego i uzyskania jego wyjaśnień w trybie art. 38 ustawy Pzp

powoduje niezgodność treści oferty z siwz, co może powodować odrzucenie oferty

na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp. Takie stanowisko potwierdza także

orzecznictwo Krajowej Izby Odwoławczej (zob. wyrok z 31 marca 2009 r., sygn. KIO/

UZP 345/2009).

Inaczej dzieje się, jeśli wykonawca sam z własnej inicjatywy dołączy do swojej oferty

kosztorys. Wówczas taki dokument nie podlega badaniu. Błędy w kosztorysie nie mogą

wówczas skutkować odrzuceniem oferty. Natomiast kosztorys ofertowy może być po-

mocny do rozliczania wynagrodzenia w trakcie jego realizacji (np. przy rozliczeniach

miesięcznych) oraz kontrolowania postępu robót przez Ciebie, jako zamawiającego

i inspektora nadzoru.

z orzecznictwa

pRzyKład

Rozliczenia ryczałtowe i kosztorysowe

www.

SerwisWykonawcy.

Wynagrodzenie kosztorysowe

– sprawdź, czy jest korzystne!

W odróżnieniu od wynagrodzenia ryczałtowego, główną cechą wynagrodzenia kosz-

torysowego jest jego zmienność w trakcie realizacji przedmiotu zamówienia. W dużym

uproszczeniu oznacza to, że cena podana w ofercie jest jedynie „wynagrodzeniem

umownym”, a nie ceną ostateczną.

Wynagrodzenie kosztorysowe to porównanie zestawienia planowanych prac i przewi-

dywanych kosztów z tym, co faktycznie się stało w trakcie realizacji zamówienia – ze-

stawienie faktycznie wykonanych prac i obliczenie faktycznych kosztów.

Różnica w wypłacie wynagrodzenia w stosunku do ceny ofertowej wynika w takiej sytu-

acji zazwyczaj z różnicy w ilości faktycznie wykonanych robót niezbędnych do realizacji

projektu budowlanego w stosunku do ilości robót uwzględnionych w przedmiarze. Może

jednak nastąpić także taka sytuacja, że zamawiający w trakcie realizacji zamówienia

sam podejmie decyzję o rezygnacji z części zaplanowanych wcześniej robót.

Zmiana wysokości wynagrodzenia kosztorysowego nie stanowi zmiany umowy, o któ-

rej mowa w art. 144 ustawy Pzp.

Pamiętaj, że poprzez zawarcie umowy o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje

się do oddania obiektu przewidzianego w umowie wykonanego zgodnie z projektem

i zasadami wiedzy technicznej. Tym samym jest on zobowiązany w ramach złożonej

oferty do wykonania pełnego zakresu robót, zgodnie z projektem budowlanym, nawet

wówczas, gdy ilość robót przewidziana przedmiarem przyjmowanym jako podstawa

opracowania oferty cenowej nie obejmuje pełnego zakresu prac niezbędnego do re-

alizacji projektu. Dodatkowo należy podkreślić, że już umowa podstawowa przewiduje

możliwość zmiany wynagrodzenia i określa zasady dokonywania tej zmiany, a także

i stawki, po których będą rozliczane poszczególne prace. Zatem, zmiana wysokości

wynagrodzenia należnego wykonawcy z tytułu wykonania robót niezbędnych do reali-

zacji projektu budowlanego, dokonana z zachowaniem zasad wynikających z podpisa-

nej umowy, nie jest zmianą z art. 144 ust. 1 ustawy Pzp.

Cztery zasady, o których

należy pamiętać, aby wybrać

właściwą formę rozliczania

Posiadając podstawową wiedzę o obu formach rozliczania robót budowlanych, z ła-

twością można dobrać wariant odpowiedni do konkretnego zamówienia. Dokonując

takiego wyboru, trzeba dobrze zapoznać się z przedmiotem zamówienia.

1. Należy zrobić rozeznanie, czy przedmiotem robót budowlanych jest budowa nowe-

go obiektu budowlanego, remont, renowacja już istniejącego, a może skomplikowa-

ne prace prowadzone w systemie „zaprojektuj i wybuduj”, oraz sprawdzić, czy prace

będą dzielone na etapy podlegające odbiorowi.

2. Trzeba przeanalizować, jaka jest skala przedsięwzięcia oraz sprawdzić, jaka jest

wartość szacunkowa inwestycji.

Rozliczenia ryczałtowe i kosztorysowe

www.

SerwisWykonawcy.

3. Powinno się upewnić, na jakiej podstawie dokonano oszacowania wartości zamó-

wienia. Czy był to kosztorys inwestorski, czy przy obliczaniu wartości zamówienia

brane były pod uwagę planowane koszty robót budowlanych (ewentualnie wraz

z kosztami prac projektowych). Zebranie tych informacji pozwoli ocenić, czy możli-

we jest uzyskanie oszczędności, jeśli wybrane zostanie rozliczenie kosztorysowe.

4. Wskazane jest ocenić ryzyko oszacowania wartości zamówienia nieprecyzyjnie,

sporządzenia kosztorysu nieobejmującego swym zakresem wszystkich robót

wynikające z dokumentacji projektowej oraz w jakim stopniu mogą pojawić się

w trakcie wykonywania zamówienia prace dodatkowe, nieprzewidziane przez za-

mawiającego.

Sprawdź, jakie są wady i zalety

rozliczania się w systemie

ryczałtowym

Jeżeli zamawiający wybierze w swojej umowie z wykonawcą rozliczenie ryczałtowe,

to:

1) nie będzie mógł żądać obniżenia wynagrodzenia należnego wykonawcy, nawet gdy

okaże się, iż rozmiar oraz koszty prac są mniejsze od przewidywanych,

2) ryzyko zaniżenia w ofercie i w trakcie zawierania umowy wynagrodzenia ryczałto-

wego ponosi wykonawca.

Wynagrodzenie ryczałtowe jest szczególnie ryzykowne, gdy wykonawca nie zna pro-

jektu wykonawczego, lecz jedynie opiera się na projekcie budowlanym, studiach wyko-

nalności, aranżacjach lub też innych opracowaniach przedprojektowych.

Decydując się na ryczałtowe rozliczanie z wykonawcą, należy pamiętać o:

●

zabezpieczeniu funduszy na wykonanie zamówienia (ceny ofertowe mogą być bar-

dzo wysokie),

●

określeniu w umowie zasad rozliczania wynagrodzenia,

●

kontrolowaniu w trakcie realizacji prac stopnia ich realizacji i płaceniu jedynie za

roboty faktycznie wykonane (przy dobrym przygotowaniu dokumentacji może pro-

wadzić to do znacznych oszczędności!).

Wynagrodzenie ryczałtowe czy

kosztorysowe – jaki

model rozliczeń wybrać?

Niezmiernie ważnym kryterium przy wyborze modelu rozliczania i doboru odpowiednich

ogólnych warunków umowy jest rozłożenie pomiędzy strony ryzyka i obowiązków wyni-

kających z przyjętej metody rozliczenia. Optymalnym rozwiązaniem jest rozłożenie ryzy-

ka kontraktowego w taki sposób, aby było ono możliwe do zaakceptowania dla obu stron.

Wynagrodzenie ryczałtowe zamawiający powinien wybrać, jeśli:

1) nie ma doświadczenia w pisaniu skomplikowanych umów na roboty budowlane – umo-

wa z ceną ryczałtową jest bowiem najłatwiejsza, bardzo przejrzysta i najczęściej sto-

sowana w obrocie gospodarczym, a rozliczanie jej nie stanowi większego problemu;

Rozliczenia ryczałtowe i kosztorysowe

www.

SerwisWykonawcy.

2) chce uniknąć dochodzenia przez wykonawcę wyższego wynagrodzenia niż zade-

klarował w ofercie, np. w przypadku zmiany cen materiałów budowlanych, czego

zamawiający zwykle chce uniknąć;

3)    wykonywane prace są proste, niewymagające szczegółowej kalkulacji;
4)   istnieje dostatecznie szczegółowy projekt;
5)   przedmiotem zamówienia są prace w trybie „zaprojektuj i wybuduj”, zastosowanie

ceny ryczałtowej w tej sytuacji zmusza wykonawcę do ekonomicznego projektowania;

6) planuje remont budynków albo rozbudowę już istniejących obiektów – wykonaw-

ca bierze na siebie wszelkie „ryzyka”, które powstaną przy realizacji robót i należy

się wówczas liczyć z tym, że wykonawca pewne ryzyko „wkalkuluje” w cenę oferty

(jednak w przypadku robót remontowych, gdy mamy do czynienia ze starymi lub za-

bytkowymi budynkami, ryzyko powstania dużej ilości robót nieprzewidzianych może

skutecznie odstraszać wykonawcę).

Warto zdecydować się na wynagrodzenie kosztorysowe, jeśli zamawiający:

1) ma doświadczenie w ocenie ofert z cenami kosztorysowymi. Wykonawcy często

popełniają błędy w kosztorysach, które trzeba korygować na etapie porównania

i oceny ofert. Oferta wykonawcy musi wówczas podlegać drobiazgowej analizie,

porównaniu z opisami oraz z rysunkami, przeliczeniu i porównaniu z kosztorysem

inwestorskim. Jest to bardzo żmudna praca, która jednak może dawać znaczne

oszczędności;

2) przypuszcza, że projektant nie przewidział jakichś istotnych robót, które jednak nie

mają charakteru zamówień dodatkowych (np. opaski wokół budynku lub rozprowa-

dzenia sieci telefonicznej czy też komputerowej), lub gdy przewiduje, że w trakcie

realizacji prac może nastąpić potrzeba zmiany zakresu prac (np. rezygnacja z ko-

tłowni na rzecz poboru ciepła przesyłowego). Zastosowanie rozliczenia kosztory-

sowego umożliwi wówczas rozliczenie z wykonawcą jedynie za prace faktycznie

wykonane.

przykładowe postanowienia

umowne dotyczące wynagrodzenia

za roboty budowlane

Poniżej znajdziesz przykładowe sformułowania, jakie powinny znaleźć się w umowie

na wykonanie robót budowlanych, podzielone w zależności od sposobu rozliczania

z wykonawcą.

Rozliczenia kosztorysowe

Wynagrodzenie kosztorysowe zakłada w swojej istocie rozliczenie się z wykonawcą na

podstawie faktycznie wykonanych prac, a więc we wzorze umowy muszą znaleźć się

zapisy konkretyzujące, w jaki sposób będzie odbywało się to rozliczenie.

Poniżej znajdziesz kilka propozycji postanowień umownych w postępowaniu, w którym

obowiązuje wynagrodzenie kosztorysowe.

Rozliczenia ryczałtowe i kosztorysowe

www.

SerwisWykonawcy.

Propozycja I
1. Wynagrodzenie Wykonawcy zostanie obliczone na podstawie zestawienia plano-

wanych prac i przewidywanych kosztów, stanowiącego załącznik …. do niniejszej

umowy.

2. Wykonawca może żądać podwyższenia umówionego wynagrodzenia, jeżeli w toku

realizacji inwestycji zajdzie konieczność przeprowadzenia prac dodatkowych, nie-

objętych zestawieniem, o którym mowa w pkt 1.

3. Wykonawca nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, jeżeli prace dodatko-

we zostały wykonane bez uzyskania pisemnej uprzedniej zgody Zamawiającego.

4. Zgody Zamawiającego, o której mowa w pkt 3, nie wymagają prace dodatkowe

o wartości nieprzekraczającej ............................................................... zł.

5. Wynagrodzenie płatne jest na podstawie faktur częściowych, po dokonaniu odbio-

ru poszczególnych zadań inwestycyjnych. Ostateczne rozliczenie między stronami

nastąpi na podstawie faktury końcowej, wystawionej przez Wykonawcę w terminie

................. dni od daty odbioru końcowego.

6. Termin płatności wynosi ....................... dni od daty otrzymania faktury przez Za-

mawiającego, przelewem na rachunek bankowy Wykonawcy.

Propozycja II
1. Wynagrodzenie dla Wykonawcy za prace wykonane ustala się na podstawie zło-

żonej oferty według cen jednostkowych określonych w kosztorysie ofertowym Wy-

konawcy, który stanowi załącznik nr … do przedmiotowej umowy.

2. Podstawą wystawienia faktury będzie zatwierdzony przez Zamawiającego proto-

kół odbioru wykonania przedmiotu zamówienia zgodnie z zasadami określonymi

w umowie.

3. Wykonawca wystawi fakturę za realizację przedmiotu odbioru w terminie do 7 dni

od daty odbioru wolnego od wad i usterek. Zamawiający dokona zapłaty wynagro-

dzenia w terminie do 21 dni, licząc od dnia otrzymania faktury VAT.

4. Strony uzgodniły, że należność za roboty będzie płatna przelewem na rachunek

bankowy Wykonawcy nr: ................ prowadzony przez ............................

5. Zamawiający ma prawo do zmiany projektu, a Wykonawca ma obowiązek podję-

cia i wykonania prac wynikających ze zmiany dokumentacji projektowej, za dodat-

kowym wynagrodzeniem, które zostanie ustalone zgodnie ze stawkami zawartymi

w ofercie, na podstawie której została zawarta niniejsza umowa.

Rozliczenia ryczałtowe

Dla umów rozliczanych w systemie ryczałtowym określa się cenę, jako należną

wykonawcy za wykonanie określonych robót, bez wyszczególniania poszczegól-

nych składowych tej ceny. Tego typu rozliczenia stosuje się zwykle do umów,

w których da się z dużym stopniem prawdopodobieństwa określić ilość i jakość

robót do wykonania.

Przy umowie ryczałtowej większa część ryzyka obciąża wykonawcę.

Poniżej propozycja, jak prawidłowo zapisać w umowie postanowienia dotyczące ceny

ryczałtowej.

pRzyKład

Rozliczenia ryczałtowe i kosztorysowe

www.

SerwisWykonawcy.

Propozycja I
1. Zamawiający ma obowiązek zapłaty Wykonawcy umówionego wynagrodzenia ry-

czałtowego w kwocie …………………………. zł brutto.

2. Ustala się, że wynagrodzenie, o którym mowa w pkt 1, uwzględnia wszystkie obo-

wiązujące w Polsce podatki, włącznie z VAT oraz opłaty celne i inne opłaty zwią-

zane z wykonywaniem robót.

3. W przypadku urzędowej zmiany podatków lub opłat wynagrodzenie umowne ule-

ga odpowiedniej zmianie. Zmiany dokonuje się zgodnie z art. 144 ustawy Pzp.

4. Wynagrodzenie Wykonawcy nie będzie podlegało waloryzacji.

Propozycja II
1. Strony ustalają wynagrodzenie na kwotę złotych .................................. (słownie:

........................ ........................... złotych), płatne w ratach, tj. pierwszej w dniu

rozpoczęcia prac tytułem materiałów potrzebnych do modernizacji – złotych .........

........................., drugiej w terminie zakończenia prac przez Wykonawcę – złotych

.............................................. i trzeciej w wysokości złotych ...................................

..................... po przyjęciu prac przez Zamawiającego.

2. Wykonawca wystawi Zamawiającemu rachunek uproszczony za całość wykona-

nych prac.

Propozycja III
1. Ryczałtowa należność za wykonanie prac opisanych szczegółowo w umowie zo-

stała ustalona na ...................złotych (słownie: .....................................................

... złotych).

2. Wynagrodzenie, o którym mowa w pkt 1, powiększone zostanie o VAT.
3. Wykonawca oświadcza, iż nie będzie zgłaszał żadnych roszczeń z tytułu niedo-

szacowania należności za wykonane prace będące przedmiotem umowy oraz że

ilości przyjęte do określenia ryczałtowej należności za wykonanie prac są wystar-

czające do wykonania całości robót zgodnie z zapisami niniejszej umowy.

4. Strony ustalają, że wynagrodzenie, o którym mowa w pkt 1, uwzględnia wszelkie

okoliczności lokalizacji, cechy szczególne projektu i terminy oraz rekompensuje

wszelkie wydatki Wykonawcy, koszty i zobowiązania – bez możliwości wysuwania

roszczeń w stosunku do Zamawiającego.

pRzyKład

www.

SerwisWykonawcy.

Wynagrodzenie kosztorysowe i ryczałtowe w orzecznictwie KIO

Czy zamawiający jest uprawniony

do samodzielnej wyceny

błędnych pozycji kosztorysu?

Teza Jeśli kosztorys ofertowy zawarty w ofercie nie odpowiada wymaganiom do-

kumentacji projektowej i przedmiarów, to wówczas nie gwarantuje wykonania

robót i dokonania ich rozliczenia w sposób prawidłowy, zgodny z wymaganiami

zamawiającego (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 2 marca 2010 r.; sygn. akt

KIO/UZP 20/10).

Omówienie wyroku

Zamawiający prowadzi postępowanie w trybie przetargu nieograniczonego na roz-

budowę i modernizację szkoły. W dniu 9 grudnia 2009 r. jeden z wykonawców otrzy-

mał zawiadomienie o odrzuceniu złożonej przez niego oferty oraz o wyborze oferty

najkorzystniejszej złożonej przez konsorcjum. Jako przyczynę odrzucenia oferty za-

mawiający wskazał, że oferta nie odpowiada treści specyfikacji istotnych warunków

zamówienia.

Wykonawca wniósł protest. (Pamiętaj! Od 29 stycznia 2010 r. środkami ochrony praw-

nej przysługującymi uczestnikom postępowania o zamówienie publiczne jest odwoła-

nie do KIO oraz skarga do sądu). Zarzucił zamawiającemu naruszenie art. 89 ust. 1

pkt 2 oraz art. 91 ust. 1 ustawy Pzp. Podał, że z treści siwz nie wynikało, iż sprawdza-

na będzie zgodność kosztorysów ofertowych z przedmiarami. Zamawiający wskazał

jedynie, że kosztorysy szczegółowe należy opracować na podstawie dokumentacji

projektowej oraz zgodnie z dostępnymi katalogami.

W siwz znajdował się zapis, że wszelkie roboty, które były do przewidzenia na etapie

przygotowania oferty, a nie zostały zgłoszone zamawiającemu nie będą wchodziły

w zakres robót dodatkowych i będą musiały być wykonane na koszt własny wyko-

nawcy. Powyższe zapisy siwz pozawalają na dowolne konstruowanie ceny oferty,

określając wynagrodzenie ryczałtowe za wykonanie robót. Zamawiający nie powinien

zatem badać zgodności podanych przez siebie przedmiarów z kosztorysami ofertowy-

mi. W przypadku wątpliwości, czy wartość oferty jest niedoszacowana, zamawiający

powinien wyjaśnić treść oferty, a nie ją odrzucać.

Wynagrodzenie kosztorysowe
czy ryczałtowe?

Zamawiający oddalił protest. Wyjaśnił, że wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu

zamówienia ma charakter kosztorysowy, a kosztorys ofertowy stanowi załącznik do

umowy. W siwz został określony sposób obliczenia ceny, którą należało ustalić przez

sporządzenie kosztorysów szczegółowych w oparciu o dokumentację projektową

i przedmiary robót oraz zgodnie z dostępnymi katalogami z określeniem danych wyj-

ściowych do kosztorysowania.

Natomiast brak uwzględnienia w kosztorysie ofertowym części prac, zaoferowania in-

nego sposobu realizacji części zamówienia lub innego materiału spowodowało, że roz-

liczenie przy pomocy kosztorysu stało się niemożliwe.

Wykonawca wniósł odwołanie od rozstrzygnięcia protestu.

www.

SerwisWykonawcy.

Wynagrodzenie kosztorysowe i ryczałtowe w orzecznictwie KIO

Krajowa Izba Odwoławcza uznała za nietrafny zarzut naruszenia przez zamawiającego

przepisu art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp, poprzez uznanie, że treść oferty jest niezgod-

na z treścią siwz oraz odrzucenie oferty odwołującego.

Zgodnie z treścią § 7 ust. 6 wzoru umowy, wykonanie i rozliczenie ewentualnych ro-

bót koniecznych, nieprzewidzianych w dokumentacji projektowej i umowie o realizację

robót nastąpi na podstawie oddzielnej umowy. Do rozliczenia zostaną zastosowane:

stawka roboczogodziny i wysokości narzutów, w tym ceny materiałów i sprzętu wg

kosztorysu ofertowego.

Jednak wbrew twierdzeniu odwołującego, nie znajduje uzasadnienia pogląd, że po-

wyższe postanowienie przewiduje sposób rozliczenia robót nieprzewidzianych w ra-

mach przedmiotu zamówienia, a zatem brak wyceny pozycji w kosztorysie nie jest

przeszkodą w rozliczeniu tych robót. Zgodnie z treścią powyższego postanowienia,

w pierwszej kolejności zastosowanie do rozliczenia robót będą miały ceny i stawki prac

zawarte w kosztorysie.

Kosztorys miał istotne znaczenie…

W ocenie Izby, treść postanowień siwz wskazuje, że kosztorys ofertowy ma istotne zna-

czenie w przedmiotowym postępowaniu, zarówno dla porównywalności ofert złożonych

w postępowaniu, w celu dokonania ich oceny pod kątem wyboru oferty najkorzystniej-

szej, jak i dla sposobu rozliczenia wykonanych robót na etapie realizacji zamówienia.

Podkreślić należy, że oferty przewidujące inny zakres robót, w związku z pominięciem

części pozycji kosztorysowych i całego kosztorysu częściowego oraz zaoferowaniem

innych materiałów użytych do wykonania robót niż te, które przewidział i których wy-

magał zamawiający, nie są porównywalne. Nie sposób zgodzić się z odwołującym, że

złożenie oświadczenia w formularzu ofertowym, obejmującego zobowiązanie do wyko-

nania przedmiotu zamówienia w sposób zgodny z warunkami siwz, gwarantuje wyko-

nanie zamówienia zgodnie z dokumentacją projektową. Izba nie podzieliła stanowiska

odwołującego, iż kosztorys ma w tym postępowaniu charakter jedynie pomocniczy.

Przeczą temu twierdzeniu omówione powyżej postanowienia specyfikacji i wzoru umo-

wy. Izba orzekła, że oferta złożona przez odwołującego podlega odrzuceniu na podsta-

wie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp.

Czy kosztorys zawsze jest

treścią oferty?

Teza

W umowie na roboty budowlane przy ustaleniu wynagrodzenia ryczałto-

wego kosztorysy ofertowe pełnią jedynie charakter pomocniczy i informacyjny.

Kosztorys co do zasady nie jest treścią oferty, nie wynika z niego bowiem zakres

świadczenia wykonawcy (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 12 maja 2010 r.;

sygn. akt KIO 717/10).

Omówienie wyroku

Zamawiający prowadzi postępowanie na przebudowę stadionu. Wynagrodzenie za

przedmiot umowy miało charakter ryczałtowy. Wykonawcy, zgodnie z siwz, mieli do ofer-

ty załączyć kosztorysy ofertowe sporządzone metodą uproszczoną, przy czym zamawia-

jący w siwz zastrzegł, że przedmiar robót – będący podstawą sporządzenia kosztorysu

– ma charakter pomocniczy i ma ułatwić wykonawcy przygotowanie kosztorysu.

www.

SerwisWykonawcy.

Wykonawca X załączył do oferty przedmiary robót. Znalazło się w nich zestawienie

wyposażenia sprzętu sportowego, przy czym brak było w siwz wytycznych co do tego

dokumentu.

Wykonawca X do oferty nie załączył zestawienia wyposażenia sportowego z rozbiciem

na poszczególne elementy, natomiast podał globalną cenę za wyposażenie sportowe.

Zamawiający odrzucił ofertę tego wykonawcy na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy

Pzp, pomimo tego że była to oferta z najniższą ceną, z tego powodu, że nie zawierała

wyceny sprzętu sportowego.

Brak w ofercie wyceny nie powinien
skutkować odrzuceniem oferty

Wykonawca wniósł odwołanie. Zarzucił zamawiającemu naruszenie przepisu art. 7

ust. 1, art. 89 ust. 1 pkt 2 oraz art. 91 ust. 1 ustawy Pzp przez nieprawidłowe odrzu-

cenie jego oferty z postępowania, a tym samym nierówne traktowanie wykonawców

i nieprawidłowy wybór oferty najkorzystniejszej.

Wskazywał, że cena oferty została określona w siwz, jako cena ryczałtowa. A zatem

sposób jej obliczenia nie powinien mieć dla zamawiającego znaczenia. Z żadnego po-

stanowienia siwz nie wynikał obowiązek podania wyceny poszczególnych elementów.

Ponadto podniósł, że specyfikacja wskazuje wyraźnie, że przedmiary mają charakter

pomocniczy przy określeniu ceny ofertowej.

Zamawiający odpowiadając na odwołanie, stwierdził, że nie kwestionuje, iż wynagro-

dzenie za przedmiot umowy jest wynagrodzeniem ryczałtowym, jednak stoi na stano-

wisku, że braki w wycenach jednostkowych nie mają znaczenia tylko wówczas, jeżeli

zamawiający zdefiniuje przedmiot zamówienia przez odwołanie do dokumentacji tech-

nicznej. Tymczasem w niniejszym postępowaniu zamawiający w sposób wyraźny, jed-

noznaczny zdefiniował przedmiot umowy przez odwołanie do przedmiarów.

Zamawiający przytoczył postanowienia siwz, m.in. punkt, w którym wskazał, że dla

każdej pozycji wyszczególnionej w przedmiarze należy podać cenę jednostkową oraz

kolejność pozycji działów, które są wyszczególnione w przedmiarze. Wskazał, że

w sposób jednakowy potraktował wszystkich wykonawców, którzy złożyli oferty, a spo-

śród nich tylko odwołujący nie załączył do oferty zestawienia wyposażenia sportowego

z rozbiciem na poszczególne elementy.

Zamawiający podkreślił, że bezwzględnie zależało mu na szczegółowym zestawieniu

wyposażenia sportowego, ponieważ umowa będzie rozliczana ze środków unijnych,

w związku z czym brak zestawienia i wyceny sprzętu w ofercie może spowodować

uznanie wydatków w tym zakresie za niekwalifikowane.

przy wynagrodzeniu ryczałtowym
kosztorysy mają charakter jedynie
pomocniczy

Krajowa Izba Odwoławcza orzekła, że w umowie na roboty budowlane przy ustaleniu

wynagrodzenia ryczałtowego kosztorysy ofertowe pełnią jedynie charakter pomocniczy

i informacyjny.

Wynagrodzenie kosztorysowe i ryczałtowe w orzecznictwie KIO

www.

SerwisWykonawcy.

Przedmiar robót, zgodnie z § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 2 wrze-

śnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy dokumentacji projektowej, spe-

cyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych oraz programu funk-

cjonalno-użytkowego, powinien zawierać zestawienie przewidywanych do wykonania

robót podstawowych w kolejności technologicznej ich wykonania wraz z ich szczegó-

łowym opisem lub wskazaniem podstaw ustalających szczegółowy opis oraz wskaza-

niem właściwych specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót budowlanych,

z wyliczeniem i zestawieniem ilości jednostek przedmiarowych robót podstawowych.

Wobec takiej definicji przedmiaru robót nie może ulegać wątpliwości, że zestawienie

wyposażenia sportowego przedmiarem robót nie jest. Nawet gdyby zestawienie wypo-

sażenia uznać za przedmiar robót, to i tak, wobec takich postanowień siwz, jak zasto-

sowane w niniejszym postępowaniu, nie można byłoby odrzucić oferty, jeżeli wykonaw-

ca nie załączył do oferty kosztorysu odpowiadającego jednemu z przedmiarów, o ile nie

byłoby wątpliwości, że w wycenie ofertowej uwzględnił cenę wyliczoną na podstawie

tego dokumentu, a w przedmiotowym postępowaniu nie było żadnych wątpliwości, że

odwołujący wyposażenie sportowe wycenił w swojej ofercie.

W sytuacji, gdy cena oferty jest ceną ryczałtową, kosztorys, który należy załączyć do

oferty, co do zasady nie jest treścią oferty, a zasada ta nie została przez zamawiające-

go w żaden sposób zmodyfikowana w siwz. Izba nie stwierdziła podstaw do odrzucenia

oferty odwołującego na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 Prawa zamówień publicznych.

Jak wykonawca powinien

sporządzić kosztorys

ofertowy?

Teza Jeśli wymóg dotyczący kosztorysu ofertowego nie wynika z treści siwz,

ocena oferty w świetle intencji zamawiającego niewyrażonych w siwz jest nie-

możliwa (wyrok Krajowej Izby Odwoławczej z 1 kwietnia 2010 r.; sygn. akt KIO/

UZP 202/10).

Omówienie wyroku

Zamawiający prowadzi w trybie przetargu nieograniczonego postępowanie, którego

przedmiotem jest budowa ulicy. Zgodnie z siwz częścią oferty miał być „kosztorys ofer-

towy w wersji papierowej opracowany na podstawie załączonego projektu i przedmia-

ru”. W kosztorysie ofertowym jednego z wykonawców nie uwzględniono w kolumnie

„liczba porządkowa” następujących pozycji przedmiaru: 3.1, 3.2, 4.1, 4.2, 5.1, 7.1, 8.1,

13.1, 13.2, 14.1, 14.2. Zamawiający odrzucił ofertę tego wykonawcy.

Wykonawca wniósł protest wobec czynności wyboru oferty najkorzystniejszej i odrzu-

cenia jego oferty. Zarzucił zamawiającemu naruszenie art. 89 ust. 1 pkt 2 oraz art. 7

ust. 3 ustawy Pzp. (Pamiętaj! Od 29 stycznia 2010 r. środkami ochrony prawnej przy-

sługującymi uczestnikom postępowania o zamówienie publiczne jest odwołanie do

KIO oraz skarga do sądu).

Wykonawca wyjaśnił, że twierdzenia zamawiającego dotyczące rzekomego nieuwzględ-

nienia 11 pozycji z przedmiaru robót branży drogowej są chybione. Wykonawca koszt

wykonania spornych robót ujął w odpowiednich pozycjach kosztorysu ofertowego o nu-

merach będących pojedynczymi liczbami całkowitymi, uznając, że technologicznie ro-

boty te mieszczą się w jednej konkretnej pozycji, i tak np.: pozycje 3.1 i 3.2 przedmiaru

robót ujęto w kosztorysie ofertowym w pozycji nr 3. Odwołujący się podniósł ponadto,

Wynagrodzenie kosztorysowe i ryczałtowe w orzecznictwie KIO

www.

SerwisWykonawcy.

Wynagrodzenie kosztorysowe i ryczałtowe w orzecznictwie KIO

że nigdzie w treści siwz zamawiający nie określił szczegółowo sposobu sporządzenia

kosztorysu ofertowego. Wymagał jedynie w odniesieniu do kosztorysu ofertowego, aby

„został opracowany na podstawie załączonego projektu i przedmiaru” i tak też uczynił.

Wykonawca nie zmienił układu kolumn i ich zawartości ani też nie zmienił ilości przed-

miarowych, a tylko takie omyłki, wg ugruntowanego orzecznictwa KIO, kwalifikowane

są jako omyłki istotne, dla których brak jest podstaw do ich poprawienia.

Zamawiający nie mając pewności co do treści złożonej oferty, powinien skorzystać

z uprawnienia przewidzianego w art. 87 ust. 1 ustawy Pzp, czego nie uczynił.

Zamawiający oddalił protest. Jego zdaniem złożona oferta była niezgodna z treścią siwz.

Odwołujący się wg własnej interpretacji uznał, że sporne roboty mieszczą się w konkret-

nej pozycji, a nie był do tego upoważniony. Brak wszystkich pozycji przedmiaru w kosz-

torysie to niezgodność z siwz, co jest podstawą odrzucenia oferty. Kosztorys należało

sporządzić dokładnie, punkt po punkcie za przedmiarem robót, nie zmieniając w żaden

sposób kolejności ani nie pomijając żadnej pozycji. Odwołujący się wniósł odwołanie,

w którym podtrzymał zarzuty i żądania zgłoszone w proteście. Krajowa Izba Odwoław-

cza ustaliła, że zgodnie z siwz do oferty należało dołączyć kosztorys ofertowy w wersji

papierowej opracowany na podstawie załączonego projektu i przedmiaru wraz z tabelą

elementów scalonych wg dołączonych wzorów. Jednocześnie w siwz zamawiający po-

stanowił, że cena podana w ofercie musi zawierać wszystkie koszty związane z realiza-

cją zamówienia wynikające wprost ze specyfikacji, a niezbędne do wykonania zadania.

W przedmiarze robót opracowanym dla branży drogowej znajdują się pozycje stano-

wiące rozwinięcie pozycji oznaczonych liczbami całkowitymi, tj. 2, 3, 4 itd., których

odwołujący się nie uwzględnił w sporządzonym kosztorysie ofertowym.

W tych okolicznościach, w opinii Izby, potwierdził się zarzut naruszenia przepisu art. 89

ust. 1 pkt 2 ustawy Pzp. Wskazany przepis stanowi, że zamawiający odrzuca ofertę, je-

żeli jej treść nie odpowiada treści siwz. Dokonując oceny oferty, zamawiający zobowią-

zany jest brać pod uwagę całokształt specyfikacji, a nie tylko wybrane jej elementy.

Zamawiający dokonując odrzucenia oferty odwołującego, wskazał m.in., że w przed-

miarze robót branży drogowej wykonawca nie uwzględnił wszystkich pozycji.

Jednak zwrócić należy uwagę, że taki wymóg nie wynika z treści siwz, ocena zaś oferty

w świetle intencji zamawiającego niewyrażonych w siwz nie jest możliwa.

Po pierwsze, zwrócić należy uwagę, iż kosztorys należało opracować nie tylko zgodnie

z przedmiarem robót, ale i projektem.

Po drugie, nawet gdyby przyjąć, że treść projektu budowlanego służy jedynie wycenie

poszczególnych pozycji kosztorysowych, jednakże nie ma wpływu na treść przedmiaru

robót w odniesieniu do opisu pozycji kosztorysowych, a w konsekwencji ilości pozycji,

to stoi temu na przeszkodzie ustalony przez zamawiającego wzór kosztorysu ofertowe-

go. Nie bez znaczenia jest bowiem okoliczność, że zamawiający określił jedynie wzór

tabeli, podając tylko nazwy kolumn tej tabeli.

Po trzecie, za brakiem obowiązku ujęcia spornych pozycji w kosztorysie ofertowym

przemawia również okoliczność, że jakkolwiek kosztorys ofertowy służy wycenie po-

szczególnych rodzajów robót czy nawet ich elementów, to wycenie podlegają te po-

zycje, które mogą stanowić podstawę dokonywania płatności. Jak wynika ze wzoru

umowy, rozliczenie wykonawcy za wykonanie robót odbywać się będzie na podstawie

faktur częściowych i faktury końcowej.

W tych okolicznościach brak było podstaw do uznania, że oferta odwołującego się,

w części dotyczącej kosztorysu ofertowego, pozostaje w sprzeczności z postanowie-

niami siwz. Krajowa Izba Odwoławcza podziela zarzuty odwołującego się.