INSTYTUT KONSTRUKCJI MASZYN 

 

Katedra Maszyn Roboczych i Transportu Bliskiego 

Zespół Nap

ę

du i Sterowania Hydraulicznego 

 

 

 

 
 
 
 
 

LABORATORIUM 

PNEUMATRONICZNE

 

 
 
 
 
 

Oznaczenia stosowane 

na schematach pneumatycznych 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Opracował: mgr in

ż

. Artur Guzowski 

Opieka techniczna: mgr in

ż

. Artur Guzowski 

 

 

 

 

październik 2011, wersja 1 

 

1.

 

Wstęp 

Przedstawione  opracowanie  jest  uzupełnieniem  wykazu  symboli  stosowanych  na 

schematach funkcjonalnych układów pneumatycznych. Pełny wykaz symboli można znaleźć 

w  opracowaniu  „Pneumatronika.  Symbole  graficzne”.  Istotą  symboli  graficznych  jest 

przedstawienie jego funkcji w układzie. Aby zapoznać się z jego budową i wymiarami należy 

sięgnąć do dokumentacji technicznej dostępnej najczęściej na stronie internetowej producenta 

lub  dostawcy  lub  katalogach  książkowych.  Znajomość  symboli  jest  niezbędna  przy 

tworzeniu  i  czytaniu  schematów  układu  napędu  i  sterowania  pneumatycznego. 

Ujednolicenie  form  symboli  w  skali  międzynarodowej  ułatwia  wymianę  informacji 

technicznych i handlowych niezależnie od języka używanego w danym państwie. 

2.

 

Oznaczenia – podstawowe informacje 

Dla  identyfikacji  przyłączy,  zwanych  również  gniazdami,  i  właściwego  połączenia 

elementów w funkcjonalny układ, niezbędne jest ich oznaczenie. Gniazda zaworów przyjęto 

oznaczać cyframi lub dużymi literami w następujący sposób (Rys.1): 

1 (P)  

– gniazdo zasilania, 

2, 4 (A, B) 

– gniazda robocze, 

3, 5 (R, S) 

– gniazda połączone z atmosferą 

12, 14 (X, Y, Z) 

– gniazda sterowania. 

 

 

Rys. 1. Przykłady oznaczeń gniazd zaworów pneumatycznych wg ISO 5599 

3.

 

Jak rysować schemat układu pneumatycznego? 

Zasada rysowania schematu układu pneumatycznego można ująć w kilku zasadach: 

 

Schemat układu sterowania powinien być podzielony na oddzielne zespoły zawierające 

element napędowy (siłownik) oraz elementy sterujące jego ruchami. 

 

Zaleca  się  rysowanie  wszystkich  siłowników  i  zaworów  rozdzielających  na 

jednakowych poziomach. 

 

Zespoły powinny być uszeregowane, o ile to możliwe, w kierunku od lewej do prawej, 

w kolejności startu poszczególnych elementów napędowych. 

 

Schemat  połączeń  należy  rysować  w  kierunku  przebiegu  sygnału,  tj.  od  dołu  do  góry; 

nie jest wymagane uwzględnianie przestrzennego rozmieszczenia elementów. 

 

Położenie  pneumatycznych  ew.  elektrycznych  łączników  drogowych  oznacza  się 

pionową kreską umieszczoną prostopadle na drodze przemieszczającego się elementu. 

 

Elementy pneumatyczne powinny być rysowane w położeniu, jakie zajmują w układzie 

na chwilę przed podaniem sygnału START. 

 

Siłowniki i zawory rozdzielające powinny być zasadniczo rysowane poziomo. 

 

Przewody należy rysować liniami prostymi, unikając ich wzajemnego przecinania się. 

Przykładowy  schemat  układów  pneumatycznych  pokazano  na  rysunku  2  i  3. 

Oznaczenia  elementów  na  schemacie  można  dokonać  za  pomocą  cyfr  lub  liter.  Przyjmując 

oznaczenia elementów za pomocą cyfr, gniazda należy opisać literami i odwrotnie. 

Z

B

A

R

1 (P)

Y

S

A

R

P

A

R

P

1.2

1.3

1.1

1.0

2.3

2.2

Z

B

A

R

1 (P)

Y

S

A

R

P

A

R

P

2.2

2.3

2.1

2.0

1.3

 

Rys. 2. Oznaczenia elementów za pomocą cyfr na schematach układu pneumatycznego 

 

Rys. 3. Oznaczenia elementów za pomocą liter na schematach układu pneumatycznego 

3.1.

 

Oznaczenia elementów za pomocą cyfr 

Oznaczenie  elementów  za  pomocą  cyfr  polega  na  numerowaniu  zespołów,  a  następnie 

numeracji wewnątrz zespołu. 

Podział na zespoły:  

0  

– elementy zasilania sprężonym powietrzem, 

1; 2; 3 

– zespoły przyporządkowane siłownikom. 

 

Numerowanie wewnątrz zespołu:  

0 

– elementy wykonawcze (siłowniki), 

1 

–  elementy  sterujące  kierunkiem  przepływu  sprężonego  powietrza  (zawory 

rozdzielające), 

2; 4 

–  elementy  wejściowe  powodujące  ruch  do  przodu  siłownika  (liczby 

parzyste), 

3; 5 

–  elementy  wejściowe  powodujące  ruch  powrotny  siłownika  (liczby 

nieparzyste), 

01; 02 

–  elementy  nie  wpływające  na  wywołanie  czy  zmianę  kierunku  ruchu,  np. 

zawory dławiące, przekaźniki czasowe. 

Przykłady układu pneumatycznego z naniesionymi oznaczeniami cyfrowymi elementów 

pokazano  na  rys.  2.  W  przypadku  bardziej  rozbudowanych  układów  sygnały  jednego 

elementu  oddziałują  także  na  inne  zespoły  i  nie  zawsze  jest  możliwe  jednoznaczne 

przyporządkowanie elementu do danej grupy. 

3.2.

 

Oznaczenie elementów za pomocą liter 

Oznaczenie  za  pomocą  liter  stosowane  jest  przede  wszystkim  w  przypadku 

rozbudowanych schematów połączeń. Obowiązują tu następujące zasady: 

 

Elementy robocze oznaczone są dużymi literami: A, B, C, 

 

Elementy wejściowe oznaczone są małymi literami: a, b, c, 

 

Elementy wejściowe przypisywane są do siłownikami, którymi sterują. 

Na  rys.  3.  pokazano  ten  sam  układ  pneumatyczny  z  oznaczeniami  literowanymi 

elementów. 

 
 
LITERATURA 
Józef Niezgoda, Wojciech Pompierski „Sterowanie pneumatyczne. Ćwiczenia laboratoryjne.”, 
wyd. politechnika Gdańska, Gdańsk 1998.