Higienistka_stomatologiczna_322[03].Z2.04

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Choroby przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Profilaktyka periodontologiczna

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Wybrane aspekty wykonywania zawodu higienistki stomatologicznej

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć ucznia

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności

koniecznych dla wykonywania zawodu higienistki stomatologicznej w zakresie profilaktyki
chorób błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia.

W poradniku zamieszczono:

−−−−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−−−−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia załoŜonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

322[03].Z2.01

Organizacja pracy w gabinecie

stomatologicznym

322[03].Z2.02

Prowadzenie dekontaminacji
w gabinecie stomatologicznym

322[03].Z2.03

Zapobieganie próchnicy zębów

322[03].Z2.04

Zapobieganie chorobom błony

śluzowej jamy ustnej i przyzębia

322[03].Z2.05

Wykonywanie podstawowych

zabiegów profilaktyczno-leczniczych

322[03].Z2

Profilaktyka i leczenie chorób narządu Ŝucia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

scharakteryzować cechy prawidłowego stanu przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej,

–

scharakteryzować stany chorobowe jamy ustnej i przyzębia,

–

scharakteryzować czynniki i warunki sprzyjające powstawaniu i szerzeniu się chorób
przyzębia oraz błony śluzowej jamy ustnej,

–

określić wpływ chorób ogólnoustrojowych na powstawanie chorób błony śluzowej jamy
ustnej i przyzębia,

–

określić wpływ płytki nazębno-dziąsłowej i złogów nazębnych na powstawanie chorób
przyzębia,

–

dokonać oceny miejscowych czynników zapaleniotwórczych w periodontopatii,

–

rozpoznać zgryz urazowy,

–

określić znaczenie edukacji zdrowotnej dla zapobiegania chorobom przyzębia,

–

scharakteryzować sposoby zapobiegania chorobom przyzębia,

–

zorganizować i przeprowadzić badania profilaktyczne jamy ustnej,

–

ocenić stan dziąseł i błony śluzowej jamy ustnej,

–

określić potrzeby lecznicze w zakresie chorób przyzębia,

–

scharakteryzować wskaźniki stanu przyzębia,

–

obliczyć wskaźniki stanu przyzębia i higieny jamy ustnej dla celów profilaktycznych,

–

opracować plan profilaktyczno-leczniczy we współpracy z lekarzem dentystą,

–

przeprowadzić instruktaŜ wykonywania zabiegów higienicznych jamy ustnej,

–

określić wskazania do stosowania poszczególnych metod szczotkowania zębów,

–

udzielić porad z zakresu racjonalnego odŜywiania,

–

scharakteryzować zabiegi stosowane w profilaktyce i leczeniu chorób przyzębia oraz
błony śluzowej jamy ustnej,

–

wykonać stomatologiczne zabiegi profilaktyczno-lecznicze na zlecenie i pod kierunkiem
lekarza dentysty,

–

zastosować zasady etyki,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Choroby przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej

4.1.1. Materiał nauczania

Choroby przyzębia są to wszelkiego rodzaju patologiczne zmiany chorobowe dotyczące

tkanek otaczających zęby, zwane periodontopatiami.

Przyzębie jest częścią narządu Ŝucia i dzielimy je na przyzębie brzeŜne i wierzchołkowe.

W  skład  przyzębia  brzeŜnego  zalicza  się:  dziąsło,  ozębną,  okostną,  kość  wyrostka
zębodołowego  oraz  cement  korzeniowy  (ściśle  powleka  korzeń  zęba,  ale  zaliczany  jest  do
przyzębia), czyli tkanki będące w kontakcie z zębem.

Prawidłowo dziąsło ma kolor jasnoróŜowy, jest elastyczne i twarde. Stan zapalny

powoduje zmianę koloru na bardziej czerwony – purpurowy, zmianę konsystencji na bardziej
miękką, a takŜe krwawienie. U palaczy nikotyna zawarta w dymie papierosowym powoduje
zwęŜenie naczyń krwionośnych i krwawienie moŜe nie występować bądź być minimalne.

Najczęstszymi przyczynami chorób przyzębia są:

–

niedostateczna higiena jamy ustnej,

–

złogi nazębne,

–

wadliwe wypełnienia,

–

niedopasowane protezy, korony i mosty,

–

zgrzytanie zębami,

–

stres,

–

zgryz urazowy,

–

powtarzające się urazy (obgryzanie skórek lub paznokci, gryzienie długopisów i innych
przedmiotów, nieprawidłowe uŜywanie nici dentystycznej i wykałaczek),

–

palenie tytoniu,

–

cukrzyca,

–

zaburzenia hormonalne,

–

niedobory witamin,

–

zapalenia jamy ustnej wywołane przez leki,

–

choroby ogólnoustrojowe,

–

niewłaściwa dieta – spoŜywanie pokarmów słodkich, miękkich i papkowatych (słodycze,
cukierki, słodkie bułki, chipsy, chrupki, płatki śniadaniowe i podobne) przyczynia się do
nawarstwiania płytki nazębnej i powstawania kamienia, bądź uszkadzania błon
ś

luzowych. Zdrowe odŜywianie, bogate w produkty wymagające długiego Ŝucia,

zbilansowana dieta bogata w składniki mineralne, takie jak wapń i fosfor oraz witaminy
(m.  in.  A,  E,  C,  B,  D)  korzystnie  wpływają  na  stan uzębienia oraz błony śluzowej jamy
ustnej.
NaleŜy  pamiętać,  Ŝe  zmiany  na  błonie  śluzowej  w  jamie  ustnej  mogą  być  wynikiem

chorób ogólnoustrojowych, bądź nastepstwem leczenia chorób ogólnoustrojowych (cukrzyca,
grzybice, nowotwory, choroby zakaźne, choroby immunologiczne przebiegające ze spadkiem
odporności lub powikłania posterydowe).

Wpływ chorób ogólnoustrojowych na błonę śluzową odgrywa istotną rolę

w  szczególności  u  pacjentów  z  cukrzycą  typu  1.  Choroby  przyzębia  są  częstym  problemem
osób  z  zaawansowaną  cukrzycą  oraz  z  nieskompensowaną  glikemią.  W  ich  następstwie
dochodzi do zaburzenia wytwarzania tkanki kostnej i odnowy tkanki łącznej dziąsła. Dlatego
waŜna  jest  współpraca  diabetologów  i  periodontologów  w  wyrównaniu  poziomów  glikemii
oraz opanowywaniu zapalenia przyzębia. Większość bakterii i grzybów saprofituje na błonach
ś

luzowych, nie wyrządzając szkód gospodarzowi. W następstwie chorób ogólnoustrojowych

takich jak: grzybica, białaczka i inne choroby nowotworowe, choroby układu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

immunologicznego,  dochodzi  do  zmiany  odpowiedzi  układu  odpornościowego,  co  po
pewnym  czasie  powoduje  załamanie  mechanizmów  obronnych  organizmu.  Klinicznie
przejawia się to pogorszeniem stanu przyzębia, np. w ostrej białaczce dochodzi do przerostu
dziąseł  z  naciekiem  białaczkowym,  krwawienia,  zmian  zapalnych  o  cechach  głębokiej
zapalnej  periodontopatii.  Kandydoza  jamy  ustnej  objawia  się  zmianami  zapalnymi  błony
ś

luzowej, dziąseł i języka, biało-kremowymi nalotami. W przebiegu chorób układu

krwiotwórczego, takich jak: granulocytopenia powstają nieŜytowe bądź rozrostowe zapalenia
dziąseł, agranulocytoza – obrzęknięta błona śluzowa z tendencją do tworzenia owrzodzeń,
zmian martwiczych.

Klasyfikacja

Pomimo wielu prób nie zdołano wprowadzić jednej klasyfikacji i mianownictwa chorób

przyzębia. Spowodowane jest to złoŜonością przypadków spotykanych klinicznie oraz nie do
końca poznanymi przyczynami występowania chorób przyzębia.

wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaproponowała uproszczoną diagnostykę, która

dzieli choroby przyzębia na:
1. Zapalenie dziąseł (gingivitis) – zmiana zabarwienia, krwawienie podczas badania, utrata

napięcia dziąsła.

2. Destrukcyjna choroba przyzębia (peridontolysis) – kieszonki dziąsłowe > 3 mm lub

ruchomość zębów oraz zapalenie dziąseł lub zmiany włókniste dziąseł lub wydzielina
z kieszonek dziąsłowych lub zanik dziąsła i odsłonięcie korzeni zębów.

Inną klasyfikacją – powszechniej stosowaną jest klasyfikacja Page i Schroedera. Oparta

jest ona na klinicznym obrazie chorób przyzębia.

1. Zapalenie przyzębia dorosłych (adult periodontitis – AP):

–

najczęstsza postać. Choroba rozpoczyna się około 30–40 roku Ŝycia i występuje
u około 80% populacji,

–

na zdjęciach radiologicznych widoczny jest dość równomierny poziomy zanik kości,
szczególnie przy zębach siecznych dolnych i nieregularny pionowy przy
trzonowcach,

–

występują znaczne ilości kamienia nazębnego oraz kieszonki dziąsłowe z wydzieliną
ropną bądź krwistą,

–

widoczne są obnaŜenia szyjek zębowych, a takŜe korzeni zębów.

2. Szybko postępujące zapalenie przyzębia (rapidly progressive periodontitis – RPP):

–

postać występująca częściej u kobiet, stanowi około 5% wszystkich zapaleń
przyzębia,

–

zaczyna się zwykle po pokwitaniu, diagnozowana jest jednak najczęściej w drugiej
dekadzie Ŝycia,

–

przebiega szybko z okresami zaostrzeń, przy których mogą wystąpić objawy złego
samopoczucia, utraty wagi, podniesionej temperatury,

–

przy zaostrzeniach stwierdzić moŜna zapalenie dziąseł, kieszonki patologiczne
z treścią ropną, ruchomość zębów, utratę zębów,

–

złogi nazębne obserwuje się w minimalnej ilości.
WyróŜniamy dwa typy RPP:
–

Typ  A  –  wiek  około  14–26  lat,  uogólnione  (utrata  przyczepu  nabłonkowego
i kości)  szybko  postępujące  zmiany  (szczególnie  u  młodszych).  Często
współistnieją choroby układu oddechowego, utrata wagi, depresje.

–

Typ B – wiek około 26–35 lat. Zwykle uogólnione zmiany.

3. Zlokalizowane młodzieńcze zapalenie przyzębia (localized juvenile periodontitis – LJP),

–

występuje u około 0,5% chorych,

–

rozpoczyna się w okresie pokwitania, wykrywane jest często w wieku późniejszym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

częściej występuje u dziewcząt,

–

wykazuje szybki przebieg choroby z dłuŜszymi przerwami,

–

jest dziedziczone (na drodze autosomalnej recesywnej lub dominującej sprzęŜonej
z płcią),

–

wykazuje defekt granulocytów obojętnochłonnych i monocytów (zmniejszenie
chemotaksji), zmniejszenie odpowiedzi limfocytów,

–

charakteryzuje się w początkowym przebiegu objęciem chorobą i zanikiem
przyczepu nabłonkowego zębów trzonowych pierwszych i zębów siecznych,

–

powoduje patologiczne kieszenie dziąsłowe i kostne,

–

wykazuje  na  zdjęciach  radiologicznych  pionową  destrukcję  kości  przy
powierzchniach  bliŜszych  korzeni  zębów  trzonowych  przypominająca  kratery,  przy
zębach siecznych równieŜ widoczne są zmiany,

–

moŜe spowodować uogólnienie utraty kości w zaawansowanym stadium choroby,

–

powoduje powstawanie złogów nazębnych w minimalnej ilości.

4. Zapalenie przyzębia przedpokwitaniowe (prepubertal periodontitis) PP:

–

rzadka, szybko postępująca destrukcja kości rozpoczynająca się po wyrŜnięciu
zębów mlecznych (albo około 4 roku Ŝycia),

–

utrata zębów mlecznych w ciągu 2–3 lat,

–

klinicznie, przy małej ilości płytki bakteryjnej, występuje przewlekłe zapalenie
dziąseł, ich obrzęk i krwawienie,

–

na zdjęciach radiologicznych widoczna utrata kości wyrostka zębodołowego,

–

występuje w większości przypadków wraz z upośledzeniem czynności granulocytów
obojętnochłonnych i monocytów,

–

występuje zwiększona podatność na infekcje układu oddechowego i skóry, zapaleń
ucha środkowego,

–

dziedziczona autosomalnie recesywnie.
WyróŜniamy dwa typy PP:
–

postać zlokalizowana, z zapaleniem dziąseł średniego stopnia, w niektórych
zębach, z nie gwałtownie postępującą destrukcją kości,

–

postać uogólniona, zapalenie dziąseł w postaci cięŜkiej przebiegające
z destrukcją kości, utratą przyczepu nabłonkowego, czasami z zanikiem dziąseł.
Jest oporna na leczenie.

5. Zapalenie przyzębia oporne na leczenie (refractory periodontitis).

Zapalenie dziąseł i postępująca destrukcja kości wyrostka występuje pomimo zachowania

cisłej higieny jamy ustnej i współpracy ze specjalistą.

Rozwój chorób przyzębia zawsze jest zapoczątkowany rozwojem flory bakteryjnej w jamie

ustnej.  NiemoŜliwe  jest  jednak  całkowite  usunięcie  drobnoustrojów  i  wyeliminowania
czynników  prowadzących  do  powstawania  chorób  przyzębia.  Dokładna  i  dobra  higiena  jamy
ustnej  jest  najlepszym  sposobem zapobiegania chorobom przyzębia. W przypadku zaniechania
higieny  jamy  ustnej  bądź  nie  moŜności  dokładnego  oczyszczania  zębów  dochodzi  do
namnaŜania  bakterii,  co  moŜe  doprowadzić  do  powstawania  róŜnych  stanów  chorobowych
w jamie ustnej. Proces ten przebiega następująco: na zębach w ciągu kilku minut po dokładnym
umyciu pojawia się fizjologiczna błonka nabyta zbudowana z glikoprotein śliny. Jej grubość nie
przekracza  kilku  µm  (0,1–10  µm).  Na  błonce  nabytej  pojawia  się  biały,  bądź  biało-Ŝółty  osad
zwany  płytką  nazębną.  Jest  to  miękki  osad  zawierający  głównie  bakterie, niedający się usunąć
inaczej  jak  mechanicznie  przez  szczotkowanie  lub  przy  pomocy  innych  narzędzi
stomatologicznych.  Płytka  nazębna  pojawia  się  w  miejscach,  w  których  pacjent  ma  problemy
z poprawnym  oczyszczaniem  zębów  (lub  w  przypadku  zaniechania  higieny  jamy  ustnej),
np.: powierzchnie  przedsionkowe  zębów  trzonowych  górnych,  powierzchnie  językowe  zębów
siecznych  dolnych,  w  okolicach  nieprawidłowo  wykonanych,  bądź  uszkodzonych  wypełnień
lub  uzupełnień  protetycznych,  ubytków  próchnicowych,  ale  takŜe  w  miejscach,  których
szczotkowanie sprawia pacjentowi ból (odsłonięte szyjki zębowe, ubytki klinowe, miejsca gdzie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dziąsło  jest  w  stanie  zapalnym).  Stan  zapalny  dziąseł,  szczególnie  zaawansowany  jest
przyczyną bólu, dziąsło jest bolesne i pacjent unika danego miejsca przy szczotkowaniu, przez
co  osad  i  płytka  nazębna  są  nieusuwalne,  nasila  się  stan  zapalny,  a  to  powoduje  większy  ból.
Trzeba  ten  fakt  pacjentowi  uzmysłowić,  Ŝe pomimo bólu powinien starannie oczyszczać zęby,
co  przyczyni  się  do  usunięcia  stanów  zapalnych  i  zmniejszenia  lub  całkowitego  usunięcia
dolegliwości  bólowych.  W  miarę  upływu  czasu  płytka  nazębna  jest  pokrywana  przez  warstwę
białego  nalotu  z  resztek  pokarmowych,  bakterii,  złuszczonego  nabłonka,  białych  ciałek  krwi
i kolonizowana  przez  inne  bakterie,  które  w  płytce  nazębnej  znajdują  dobre  środowisko  dla
własnego bytowania i namnaŜania.

W przypadku, gdy pacjent dalej zaniedbuje higienę jamy ustnej, juŜ po 2–3 dniach

w płytce nazębnej dochodzi do procesu mineralizacji (wytrącanie fosforanów wapnia)
i powstaje kamień nazębny:

−

naddziąsłowy – powstający na powierzchniach koron zębów (najczęściej na
powierzchniach językowych zębów siecznych dolnych i przedsionkowych zębów
trzonowych górnych),

−

poddziąsłowy – na powierzchniach korzeni zębów, w kieszonkach patologicznych.
Kamień naddziąsłowy najczęściej jest koloru jasnoŜółtego. MoŜe teŜ wybarwiać się na

inne kolory, w zaleŜności od diety. Usunąć go moŜna wyłącznie przy uŜyciu odpowiednich
narzędzi (skalery ultradźwiękowe, sierpy, kiretki, motyczki).

Kamień poddziąsłowy – przewaŜnie niewidoczny – jest stosunkowo trudny do usunięcia,

z  powodu  swojej  twardości  i  siły,  z  jaką  przylega  do  powierzchni  korzeni  zębowych.  Jest
bardziej  zbity  niŜ  kamień  naddziąsłowy  i  występuje  w  mniejszych  ilościach.  Do  usuwania
kamienia poddziąsłowego najczęściej uŜywa się kiretek (np.: Columbia 4R – 4L i 13 – 14 lub
Gracey),  którymi  przy  usuwaniu  kamienia  jednocześnie  usuwamy  ziarninę  zapalną
z kieszonki dziąsłowej.

Kamień nazębny moŜe się teŜ tworzyć na uzupełnieniach protetycznych.
Zgryz urazowy jest to istnienie przeszkody w zgryzie powodującej przedwczesny kontakt

zębów, a co za tym idzie przeciąŜenie tych zębów i powstawanie zmian w kości – zgrubienie
szpary  ozębnej,  powstawanie  kieszeni  kostnych,  resorpcje  kości,  resorpcje  korzeni.  Wokół
zęba moŜe dojść do zaczerwienienia dziąsła. Pacjent zgłasza najczęściej ból zęba, a w badaniu
wewnątrzustnym  moŜemy  stwierdzić  (w  przypadku  zmian  w  kości)  nawet  ruchomość  zęba.
Zmiany  te  nie  są  związane  z  ewentualnie  występującymi  chorobami  przyzębia,  ale  mogą  na
nie wpływać. Przy rozpoznawaniu zgryzu (węzła) urazowego przydatna jest płytka woskowa,
którą  pacjent  zagryza  na  zębach  (nie  próbuje  jej  przegryźć)  oraz  kalka  do  dokładnego
określenia miejsca wymagającego korekty.

Wskaźniki periodontopatii

Wskaźników periodontopatii uŜywamy w celu określenia stanu przyzębia i potrzeb

leczniczych badanego. Porównywalność wyników przemawia za wykorzystaniem
wskaźników przy przeprowadzaniu badań epidemiologicznych dotyczących chorób błony
ś

luzowej jamy ustnej.

Badania epidemiologiczne pozwalają określić częstotliwość występowania chorób

przyzębia w danej populacji, ich charakter, w odniesieniu do róŜnych kryteriów np., wieku,
ś

rodowiska, rodzaju wykonywanej pracy. Wnioski uzyskane w wyniku badań słuŜą

opracowaniu  i  wdraŜaniu  programów  profilaktyczno-leczniczych  efektywnych  dla  danej
grupy  pacjentów.  Badania  epidemiologiczne  są  szczególnie  przydatne  w  odniesieniu  do
określonych  grup  populacji  np.:  dzieci  w  wieku  przedszkolnym,  szkolnym,  studentów,  ludzi
w wieku podeszłym, określonych grup zawodowych.

W badaniach epidemiologicznych przyzębia stosuje się róŜnego rodzaju wskaźniki

uwzględniające  obecność  płytki  nazębnej,  stan  higieny  jamy  ustnej,  krwawienie  z  dziąseł,
stopień  ruchomości  zębów,  stan  przyzębia  w  obrazie  RTG,  oceny  stanu  zapalnego  lub  cech
głębokich  zmian  przyzębia.  W  zaleŜności  od  celu  badania  epidemiologicznego  stosuje  się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odpowiednio dobrane wskaźniki, a ich analiza pozwala na określenie potrzeb leczniczych
badanej populacji. NaleŜą do nich:

−

wskaźnik obecności płytki nazębnej według Björby i Löe’a,

−

wskaźnik obecności płytki nazębnej według Sillnessa i Löe’a,

−

fuksynowy wskaźnik higieny jamy ustnej,

−

wskaźnik higieny jamy ustnej według Greena Vermilliona,

−

wskaźnik płytki według Quigley’a i Heina,

−

wskaźnik krwawienia dziąseł według Muhlemana,

−

wskaźnik ruchomości zębów według Entina,

−

wskaźnik ruchomości zębów według Kantarowicza,

−

radiologiczny wskaźnik chorób przyzębia według Russella,

−

kliniczny wskaźnik chorób przyzębia według Russella,

−

wskaźnik starcia zębów według Martina.
Wskaźniki uznawane powszechnie za najbardziej przydatne w badaniu i określaniu

potrzeb leczniczychto:

1. Wskaźnik periodontologicznych potrzeb leczniczych CPITN (Community Periodontal

Index of Treatment Needs)
Wskaźnik epidemiologiczny wprowadzony przez Światową Organizację Zdrowia

(WHO).  MoŜe  być  uŜywany  do  określania  potrzeb  leczenia,  profilaktyki  chorób  przyzębia.
Badanie  wykonuje  się  specjalnym  skalowanym  zgłębnikiem  periodontologicznym
zakończonym kulką.

Wskaźnik określamy dla 6 odcinków zębów:

–

w szczęce:
(1) 17, 16, 15, 14; (2) 13, 12, 11, 21, 22, 23; (3) 24, 25, 26, 27,

–

w Ŝuchwie:
(4) 47, 46, 45, 44; (5) 43, 42, 41, 31, 32, 33; (6) 34, 35, 36, 37.
Dla kaŜdego odcinka określany jest cyfrowo stan przyzębia w skali 0–4 gdzie:

–

4 – kieszenie dziąsłowe o głębokości

≥

6 mm,

–

3 – kieszenie dziąsłowe o głębokości 4–5 mm

–

2 – kamień pod lub naddziąsłowy,

–

1 – krwawienie po zgłębnikowaniu,

–

0 – zdrowe przyzębie.
Zalecenia w zaleŜności od określonej liczby punktów:

–

0 – brak potrzeb leczenia,

–

1 – wymagana poprawa higieny jamy ustnej,

–

2 – wymagana poprawa higieny jamy ustnej i potrzeba usunięcia złogów nazębnych,

–

3 – konieczna poprawa higieny jamy ustnej i potrzeba usunięcia złogów nazębnych,

–

4 – konieczna poprawa higieny jamy ustnej i wykonanie skalingu, kiretaŜu lub zabiegu

chirurgicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Określanie wskaźnika CPITN przy pomocy zgłębnika periodontologicznego

2. Wskaźnik dziąsłowy wg Löe i Silness (Gingival Index – GI)

Wskaźnik stworzony przez Löe i Silness w celu określania cięŜkości i miejsca zapalenia

dziąseł.

Wygląd dziąsła

Krwawienie

Stan zapalny

Punkty

normalny

nie krwawi

brak

mała zmiana w kolorze i konsystencji nie krwawi

mały

zaczerwienione i obrzęknięte

krwawienie przy
zgłębnikowaniu lub ucisku

umiarkowany

bardzo zaczerwienione i obrzęknięte
z owrzodzeniami

krwawienie samoistne

duŜy

Zęby badane przy wyznaczaniu wskaźnika GI:

–

16, 12, 24, 26, 36, 32, 44.

Stan dziąsła określamy dla kaŜdej z czterech stron zęba (styczną bliŜszą, styczną dalszą,

językową i przedsionkową), otrzymaną sumę dzielimy przez 4 i otrzymujemy wskaźnik GI
dla danego zęba. Tak samo moŜemy otrzymać wskaźnik dla danej grupy zębów lub pacjenta,
bądź grupy pacjentów poprzez wyciągnięcie średniej matematycznej.

Średni GI

Stan dziąsła

2,1–3,0

CięŜkie zapalenie dziąsła

1,1–2,0

Umiarkowane zapalenie dziąsła

0,1–1,0

Lekkie zapalenie dziąsła

< 0,1

Brak zapalenia dziąseł

3. Wskaźnik krwawienia z kieszonki dziąsłowej wg Mühlemanna i Sona (Gingival

Sulcus Bleeding Index – SBI)
Wskaźnik SBI moŜe być uŜyty w celu oceny zagroŜenia pacjenta zapaleniem dziąseł, co

moŜe być waŜne przy zapobieganiu periodontopatiom.

Zęby badane przy wyznaczaniu wskaźnika SBI:

–

po 4 zęby w kaŜdym kwadrancie (14, 13, 12, 11, 21, 22, 23, 24, 34, 33, 32, 31, 41, 42, 43,
44).

Badanie przeprowadzamy standaryzowanym zgłębnikiem (WHO) przy kaŜdej z 4

powierzchni  zęba  (stycznej  bliŜszej,  stycznej  dalszej,  przedsionkowej  i  językowej),  co  daje
w sumie  64  odczyty,  przy  punktacji  od  0  do  5  maksymalnie  SBI  moŜe  wynieść  320
a minimalnie 0.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wygląd

Zgłębnikowanie kieszonki

Punkty

zdrowe dziąsło

brak krwawienia

bez zmian w kolorze

krwawienie przy zgłębnikowaniu

zmiana koloru

krwawienie przy zgłębnikowaniu

zmiana koloru i lekki obrzęk

krwawienie przy zgłębnikowaniu

zmiana koloru i ewidentny obrzęk

krwawienie przy zgłębnikowaniu

dziąsło krwawiące spontanicznie, zmiana koloru z lub
bez owrzodzeń

krwawienie przy zgłębnikowaniu

4. Wskaźnik Russella (Periodontal Index – PI)

Wskaźnik Russella uŜywany jest przy badaniach epidemiologicznych w celu określenia

częstości i intensywności chorób przyzębia. MoŜe być oparty wyłącznie o badanie kliniczne
lub na podstawie zdjęć radiologicznych uzębienia.

Przy określaniu wskaźnika PI obowiązuje zasada: w przypadkach niejednoznacznych daj

niŜszą punktację.

Kryteria oceny

Wygląd na RTG

Punkty

Brak cech zapalenia i utraty funkcji Ŝucia

Brak zmian

Łagodny/miejscowy stan zapalny dziąsła bez wpływu na
stan zęba

Brak zmian

Stan zapalny dziąsła bez utraty więzadeł przyczepu
nabłonkowego

Brak zmian

Stan zapalny dziąsła z wystąpieniem kieszonki
dziąsłowej, bez zmian w funkcji Ŝucia, brak ruchomości
zęba

Poziomy zanik kości do połowy długości
korzenia zęba

Zaawansowana destrukcja przyzębia, utrata funkcji
Ŝ

ucia, występuje ruchomość zęba

Zaawansowana utrata kości ponad
połowę długości korzenia zęba lub
wystąpienie duŜej kieszonki dziąsłowej

Wskaźnik PI otrzymujemy przez zsumowanie uzyskanych wartości punktowych

i dzielimy przez ilość badanych zębów.

Interpretacja wyników

0,0–0,2

Przyzębie zdrowe

0,3–0,9

Stan zapalny dziąsła

0,7–1,9

Początkowe zapalenie przyzębia

1,6–3,8

Zaawansowane zapalenie przyzębia

3,8–8,0

CięŜkie zapalenie przyzębia

5. Wskaźnik Belliniego (Periodontal Treatment Need System – PTNS)

Wskaźnik według Belliniego stosuje się w celu określenia potrzeb terapeutycznych

populacji oraz czasu/nakładów pracy, jakie trzeba przeznaczyć celem zaspokojenia tych
potrzeb.

Badanie przeprowadzamy badając zgłębnikiem periodontologicznym kieszonki dziąsłowe

wokół zębów.

Jamę ustną dzielimy na 4 kwadranty. Jeśli w łuku zębowym jest mniej niŜ 8 zębów łuk

taki liczymy jako jeden kwadrant. Jeśli w całej jamie ustnej jest mniej niŜ 4 zęby, liczymy
całą jamę ustną jako jeden kwadrant. Jeśli występuje kieszeń dziąsłowa większa niŜ 5 mm,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

cały  kwadrant  zaliczamy  do  klasy  C.  Jeśli  kieszeń  jest  większa  niŜ  5  mm  i  znajduje  się
przyśrodkowo  przy  siekaczu  centralnym  nie  jest  zaliczana  do  klasy  C,  jeŜeli  jest  jedyną
kieszenią klasy C w tym kwadrancie.

Kryteria klasyfikacji

Płytka nazębna

Kamień

Stan zapalny

Głębokość Kieszonki

Klasa

Nie

Nie dotyczy

Tak

Nie

Tak

Do 5 mm

Tak

Do 5 mm

Tak

Ponad 5 mm

Plan leczenia

Klasa

Wymagane postępowanie

Czas przeznaczony na wykonanie zabiegu

Brak

InstruktaŜ higieny

60 minut

Skaling i usunięcie kamienia

+ 30 minut na kaŜdy kwadrant

Zabieg chirurgiczny

+ 60 minut na kwadrant

Pacjent z klasą B wymaga teŜ instruktaŜu higieny (klasa A). Pacjent z klasą C wymaga

instruktaŜu higieny + skalingu (klasa A + B).

Całkowity czas, jaki naleŜy przeznaczyć na leczenie (według tej klasyfikacji) z cięŜkim

zapaleniem  przyzębia  obejmującym  wszystkie  4  kwadranty,  z  kieszonkami  powyŜej  5  mm
w  kaŜdym  kwadrancie  wyniesie:  4x1  godzina  leczenia  chirurgicznego  +  4x0,5  godziny
skalingu  +  1  godzina  instruktaŜu  higieny  =  (4+2+1)  =  7  godzin.  Pomijając  cięŜkie  stany
chorób  przyzębia  wymagające  skomplikowanych  zabiegów  chirurgicznych,  czasy  dotyczące
skalingów wydają się być zawyŜone.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co to jest przyzębie?
2.  Czym charakteryzują się zdrowe dziąsła?
3.  Jakie są objawy periodontopatii?
4.  Jakie narzędzia słuŜą do badania kieszonek dziąsłowych?
5.  Do czego słuŜy skaler?
6.  W jaki sposób moŜna określić stan higieny jamy ustnej?
7.  Co to jest kamień nazębny?
8.  Jakie są rodzaje kamienia nazębnego?
9.  Jakie wskaźniki pozwalają na ustalenie potrzeb leczniczych pacjenta?
10.  Jakie wskaźniki mogą posłuŜyć do badań epidemiologicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź badanie jamy ustnej i wypełnij kartę pacjenta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przygotować instrumentarium,
3)  wykonać badanie,
4)  wypełnić kartę pacjenta,
5)  sprawdzić  poprawność  wykonania  zadania  przez  porównanie  i  przeanalizować  efekt

pracy w grupie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

unit stomatologiczny,

–

instrumentarium,

–

karta pacjenta.

Ćwiczenie 2

Na podstawie badania wykonanego w ćwiczeniu 1 oblicz wskaźnik CPITN dla badanych

pacjentów. Określ potrzeby lecznicze pacjenta/pacjentów na podstawie obliczonego wskaźnika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować wyniki badania,
2)  obliczyć wskaźnik CPITN,
3)  określić potrzeby lecznicze pacjenta/pacjentów,
4)  zaprezentować i przeanalizować efekt pracy w grupie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

karta pacjenta,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Wykonaj badanie stanu dziąseł kolegi/koleŜanki pod nadzorem nauczyciela, a następnie

oblicz wskaźnik dziąsłowy GI.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przygotować instrumentarium,
3)  wykonać badanie,
4)  wypełnić kartę pacjenta,
5)  obliczyć wskaźnik GI i określić potrzeby lecznicze pacjenta,
6)  przeprowadzić  wywiad  z  badaną  osobą  i  uzyskać  informacje  o  jej  odczuciach  w  trakcie

badania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

unit stomatologiczny,

–

instrumentarium,

–

karta pacjenta.

Ćwiczenie 4

Wykonaj zabieg usuwania złogów nazębnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przygotować instrumentarium,
3)  wypełnić kartę pacjenta,
4)  wykonać zabieg,
5)  przeprowadzić wywiad z pacjentem na temat jego odczuć w trakcie zabiegu,
6)  sprawdzić poprawność wykonania zadania i przeanalizować efekt pracy w grupie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

unit stomatologiczny,

–

instrumentarium,

–

karta pacjenta.

Ćwiczenie 5

Przygotuj prezentację multimedialną przedstawiającą prawidłowy, pełny instruktaŜ jamy

ustnej, odpowiednią dla dorosłych pacjentów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  opracować plan wykonania zadania,
3)  przeanalizować odpowiedni rozdział w Poradniku dla ucznia,
4)  zgromadzić materiały (takŜe przeszukując zasoby Internetu),
5)  wykonać prezentację,
6)  zaprezentować i przeanalizować efekt pracy w grupie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować choroby przyzębia?

2) wymienić przyczyny powstawania płytki nazębnej?

3) opisać zdrowe przyzębie?

4) wymienić przyczyny powstawania chorób przyzębia?

5) podać klasyfikację chorób przyzębia według WHO?

6) podać klasyfikację chorób przyzębia opartą na obrazie klinicznym?

7) opisać kamień nazębny?

8) podać zastosowanie wskaźnika periodontologicznych potrzeb leczniczych

CPITN?

9) wymienić wskaźniki periodontopatii?

10) uzasadnić przydatność stosowania wskaźników epidemiologicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Profilaktyka periodontologiczna

4.2.1. Materiał nauczania

Profilaktyka periodontologiczna

Profilaktyka – wszelkiego rodzaju zabiegi mające na celu zapobieganie chorobie. Do

takich  zabiegów  zaliczamy  utrzymanie  prawidłowej  higieny  jamy  ustnej  oraz  wszelkie
zabiegi  higieniczno-lecznicze  tak  profesjonalne  jak  i  domowe.  Do  działań  profilaktycznych
o  szczególnym  znaczeniu  naleŜy  zaliczyć  wszelkie  poczynania  edukacyjne  i  popularyzujące
zasady higieny jamy ustnej.

Profilaktyczne zabiegi higieniczno-lecznicze

Zabiegi profesjonalne – przeprowadzane w gabinecie stomatologicznym:

−

badanie stanu higieny jamy ustnej (badania okresowe, przesiewowe),

−

profesjonalne oczyszczanie zębów ze złogów nazębnych (skaling nad- i pod dziąsłowy
ręczny bądź wykonywany skalerem ultradźwiękowym),

−

fluoryzacja kontaktowa (lakiery fluorkowe, jonoforeza cynkowa),

−

lakowanie bruzd,

−

instruktaŜ higieny,

−

laseroterapia,

−

balneoterapia,

−

hydroterapia,

−

ozonoterapia.
Laseroterapia laserami biostymulacyjnymi powoduje zmniejszenie stanów zapalnych,

obrzęków,  przyśpiesza  gojenie  zmian  oraz  ran  pozabiegowych  lub  powstałych  po
wykonywanych  zabiegach  kiretaŜu  bądź  skalingu.  W  przypadku  stosowania  laserów  naleŜy
bezwzględnie  uŜywać  przeznaczonych  do  tego  celu  okularów  ochronnych  (zarówno  dla
pacjenta  jak  i  dla  personelu  medycznego),  miejsce  wykonywania  tych  zabiegów  musi  być
specjalnie oznakowane, a dostęp do tego miejsca ograniczony. Lasery mogą być teŜ uŜywane
przy  zabiegach  chirurgicznych.  UŜywanie  lasera  zamiast  skalpela  daje  następujące  korzyści:
miejsce  nacięcia  jest  jednocześnie  sterylizowane,  samo  nacięcie  nie  krwawi  bądź  krwawi
minimalnie,  przez  co  lekarz  ma  lepsze  pole  widzenia,  a  powstała  rana  goi  się  szybciej  niŜ
w przypadku uŜycia skalpela.

Jonoforezę fluorkową moŜemy przeprowadzić w przypadku nadwraŜliwości. UŜywamy

do  tego  celu  prądu  stałego  o  natęŜeniu  2–4  mA  i  2–5%  roztworu  fluorku  sodu,  którym
nasączona  jest  gaza  nawinięta  na  elektrodę  włoŜoną  w  usta  pacjenta,  biegun  przeciwny
pacjent trzyma w dłoni. Czas trwania – 10x po ok. 5 minut w odstępach tygodniowych. Gdy
chcemy  przeprowadzić  jonoforezę  kieszonek  patologicznych,  ropni  –  gazę  nasączamy  1–5%
roztworem  siarczanu  cynku  (jonoforeza  anodowa)  lub  20%  roztworem  jodu  w  jodku  potasu
(jonoforeza katodowa).

Balneoterapia stomatologiczna polega na stosowaniu płukań i natrysków jamy ustnej

wodami  mineralnymi.  Stosuje  się  solanki  w  postaci  3%  roztworów  (sól  ciechocińska,  sól
bocheńska),  wody  siarkowe,  Ŝelaziste,  gipsowe,  sól  glauberską,  wodę  morską.  Natryski
przeprowadza  się  za  pomocą  specjalnych  ustników  pod  ciśnieniem  1,5–3  atmosfer
w temperaturze  34–38°C.  Działają  one  mechanicznie,  oczyszczając  kieszonki  dziąsłowe,
przestrzenie międzyzębowe i powierzchnie dziąsła z resztek pokarmowych, nalotów i produktów
procesu zapalnego oraz masują dziąsła, działają ściągająco na błonę śluzową. Natryski eliminują
ból,  krwawienie  z  dziąseł,  zmniejszają  kieszonki  dziąsłowe  i  ruchomość  zębów.  Zabiegi  takie
przeprowadza  się  w  uzdrowiskach,  m.  in.  w  Ciechocinku,  Busku-Zdroju,  Kamieniu  Pomorskim
i Świnoujściu. Wskazaniem do tych zabiegów są periodontopatie zapalne oraz mieszane. Bardzo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skuteczne  są  równieŜ  kąpiele  jamy  ustnej.  PoniewaŜ  nie  wymagają  specjalnych  urządzeń,  mogą
być stosowane w domu. Wykorzystuje się wody mineralne, wodne roztwory leków lub wyciągów
ziołowych.  Temperatura  kąpieli  jamy  ustnej  jest  róŜna.  Stosuje  się  kąpiele  chłodne  (32–34°C),
kąpiele  obojętne  (35–37°C),  kąpiele  ciepłe  (38–42°C)  oraz  kąpiele  gorące  (43–50°C).  Sposób
wykonania  polega  na  nabraniu  do  ust  około  20–40  ml  wody  mineralnej  lub  naparu  z  ziół
i płukaniu jamy ustnej przez 3–6 minut. Po wypluciu nabiera się nową porcję i opisaną czynność
powtarza się 8–10 razy. Kąpiele wykonuje się 3 razy dziennie przez 2–4 tygodnie.

Leczenie balneologiczne jak i hydroterapia jest leczeniem wspomagającym, stosowanym

po leczeniu przygotowawczym, higienicznym i chirurgicznym w kompleksowym leczeniu
periodontopatii.

Ozonoterapia w stomatologii – wykorzystanie ozonu w stomatologii wynika z jego

następujących właściwości fizyko-chemicznych:
–

poprawia metabolizm zapalnie zmienionych tkanek poprzez zwiększenie ich natlenienia,

–

aktywuje systemy odpowiedzi immunologicznej – w wysokich stęŜeniach wywołuje efekt
immunodepresyjny, w niskich immunostymulujący,

–

wpływa na stan równowagi oksydacyjnej organizmu,

–

działa  niszcząco  na  bakterie,  grzyby  i  wirusy.  Jako  bardzo  silny  utleniacz  łączy  się
z  biomolekułami  zawierającymi  cysterynę,  cysteinę,  metioninę  i  histydynę,  które  budują
między  innymi  błony  komórek  bakteryjnych.  Badania  wykazały,  Ŝe  kilkusekundowe
działanie  ozonu  prowadzi  do  ustania  funkcji  Ŝyciowych  bakterii.  Bakterie  Gram  (+)  są
bardziej  wraŜliwe  na  działanie  ozonu  niŜ  Gram  (–).  Na  ozon  reagują  równieŜ  bakterie
beztlenowe.  Z  bakterii  próchnicotwórczych  najbardziej  wraŜliwe  są  Streptococcus
mutans  i  Streptococcus  sobrinus.  Ozon  łatwo  oddziałuje  na  wielonienasycone  kwasy
tłuszczowe znajdujące się w otoczkach wirusów,

–

działając  na  substancję  organiczną  tkanek  zmineralizowanych  zębów  wzmaga  ich
potencjał  remineralizacyjny.  Równocześnie  ma  zdolność  „otwierania”  kanalików
zębinowych, dzięki czemu ułatwia dyfuzję jonów wapnia i fosforu do głębszych warstw
ubytków próchnicowych.
Według  większości  autorów  10-sekundowa  aplikacja  ozonu  powoduje  zniszczenie  99%

bakterii, a 20-sekundowa 99,9%. Powstaje w ten sposób tzw. nisza ekologiczna, która nie
sprzyja ich ponownej kolonizacji przez okres od 4 do 6 tygodni.

W czasie ozonoterapii maksymalne stęŜenie ozonu w jamie ustnej wynosi 0,01 ppm.

Jednym ze wskazań do stosowania ozonoterapii w stomatologii są choroby infekcyjne błony
ś

luzowej jamy ustnej u pacjentów, u których nie ma przeciwwskazań (np.: astma, padaczka,

ciąŜa).

W periodontologii bakteriobójcze własności ozonu wykorzystuje się do leczenia

patologicznych  kieszonek  przyzębnych,  zaś  własności  wirusobójcze  do  leczenia  aft  i  zmian
wywołanych na błonie śluzowej i skórze przez np. Herpes simplex.
Obecnie dostępne są dwa typy urządzeń wytwarzających ozon dla potrzeb stomatologii:
1.  HealOzon,  który  produkuje  ozon  z  powietrza,  a  aplikacja  gazu  odbywa  się  w  obiegu

zamkniętym.  Jego  nadmiar  jest  odsysany  i  neutralizowany  przez  jony  manganowe.
StęŜenie  ozonu  w  kapturku  przylegającym  do  tkanki  wynosi  2100  ppm.  Idealna
szczelność  kapturka  jest  warunkiem  punktowej  aplikacji  ozonu.  Stąd  teŜ  aplikacja
moŜliwa jest tylko na tych powierzchniach, gdzie taką szczelność moŜemy zapewnić.

2. OzonyTron – ozon powstaje w szklanych końcówkach, którymi podawany jest do pola

zabiegowego.  Nie  ma  tutaj  obiegu  zamkniętego  i  dlatego  ozon  moŜemy  aplikować
w miejsca trudno dostępne, np.: patologiczne kieszonki przyzębne lub kanały korzeniowe.
W  gabinecie  stomatologicznym  przeprowadzić  (szczególnie  u  pacjenta,  który  ma

problemy z utrzymaniem prawidłowej higieny jamy ustnej) instruktaŜ wykonywania
zabiegów higienizacyjnych w sposób przystępny i zrozumiały dla niego. Prawidłowy
instruktaŜ powinien dotyczyć:

−

wyboru prawidłowej metody szczotkowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

dobrania odpowiedniej szczoteczki i pasty,

−

dobrania  środków  uzupełniających  takich  jak  nitka  dentystyczna,  szczoteczki  do
przestrzenimiędzy zębowych, płukanki.
InstruktaŜ  naleŜy  przeprowadzać  kaŜdorazowo  w  przypadku  stwierdzenia  niewystarczającej

higieny jamy ustnej. Przebieg instruktaŜu:

−

pacjent demonstruje na modelu swój sposób czyszczenia, instruujący wskazuje i omawia
błędy popełnione przez pacjenta,

−

zademonstrowanie pacjentowi prawidłowych metod higienizacyjnych na modelu uzębienia
jamy ustnej,

−

pacjent ponownie demonstruje wykonanie zabiegu w prawidłowy sposób. Instruujący
wskazuje i omawia błędy popełnione przez pacjenta,

−

pokazanie pacjentowi prawidłowego sposobu uŜywania nitki dentystycznej,

−

pacjent demonstruje sposób uŜywania nitki dentystycznej na modelu uzębienia,

−

instruujący  pokazuje  sposób  uŜywania  szczoteczek  do  przestrzeni  międzyzębowych,
dobiera  dla  pacjenta  odpowiedni  rozmiar  takiej  szczoteczki  (tylko  w  przypadku,  gdy
występują u pacjenta przestrzenie międzyzębowe pozwalające na jej uŜywanie),

−

instruujący  demonstruje  pacjentowi  działanie  szczoteczek  elektrycznych,  sonicznych
i irygatorów (wraz ze wskazaniem ich przewagi nad tradycyjną szczoteczką do zębów).
Dobrym  sposobem  jest  poproszenie  pacjenta  by  w  czasie  wizyty  wyczyścił  zęby

w sposób prawidłowy (obecnie dostępne są w sprzedaŜy szczoteczki zębowe – jednorazowe,
nasączone  pastą  do  zębów,  przeznaczone  między  innymi  dla  gabinetów  stomatologicznych).
Potem wybarwiamy złogi nazębne i pacjent moŜe sam się przekonać czy dokładnie wyczyścił
zęby.  W  czasie,  gdy  pacjent  myje  zęby  obserwujemy  jego  czynności  i  wskazujemy  mu
ewentualne  błędy.  MoŜe  się  okazać,  Ŝe  niezbędne  jest  kilkakrotne  powtórzenie  instruktaŜu,
bądź jego niektórych elementów, zarówno na pierwszej jak i następnych wizytach.
Pacjenta  moŜna  dodatkowo  zmobilizować  do  poprawy  higieny  jamy  ustnej  przez  uŜycie
wybarwiaczy  złogów  nazębnych.  Jest  to  najczęściej  roztwór  fuksyny  lub  erytrozyny,  które
dodajemy  w  zalecanej  przez  producenta  ilości  do  wody  do  płukania  jamy  ustnej.  Zabieg
powoduje  uwidocznienie  płytki  bakteryjnej  i  złogów  nazębnych.  Na  kolejnej  wizycie
moŜemy dzięki temu sprawdzić czy higiena jamy ustnej pacjenta jest wystarczająca.

Stany zapalne dziąseł i inne zmiany na błonach śluzowych moŜemy uwidocznić

przeprowadzając  tzw.  próbę  jodową  (Shillera)  –  watką  nasączoną  roztworem  jodu  w  jodku
potasu smarujemy badane przez nas miejsca. Prawidłowo policzki, wargi, podniebienie miękkie
i  błona  śluzowa  pod  językiem  wybarwiają  się  na  brązowo.  Dziąsła,  podniebienie  twarde
i grzbiet  języka  nie  wybarwia  się  i  przybiera  barwę  koloru  Ŝółtego  –  słomkowego.  Stany
zapalne  dziąseł  zabarwione  zostaną  na  brązowo,  a  zmiany  przebiegające  z  zaburzeniem
rogowacenia nie wybarwią się i pozostaną koloru słomkowego.

Wizyty kontrolne u osób bez chorób błony śluzowej powinny odbywać się co pół roku.

U osób z chorobami przyzębia złogi nazębne powinny być usuwanie przynajmniej dwa razy
do roku.

Zabiegi wykonywane przez pacjenta w domu:

−

szczotkowanie zębów (co najmniej 2–3 razy dziennie po głównych posiłkach),

−

uŜywanie nitki dentystycznej po posiłkach,

−

uŜywanie płukanek,

−

stosowanie Ŝelów fluorkowych (co 2 tyg., wyłącznie przy uŜyciu osobnej szczoteczki do
zębów lub nakładek),

−

stosowanie gumy do Ŝucia bez cukru (Ŝucie po posiłku przez maksymalnie 10 minut).
Dobór metody szczotkowania zawsze zaleŜy od wieku pacjenta oraz zręczności

manualnej. Zawsze naleŜy uczulić pacjenta na fakt, Ŝe zbyt mocne dociskanie szczoteczki nie
spowoduje lepszego oczyszczania zębów, a jedynie moŜe doprowadzić do powstawania
ubytków klinowych i uszkadzania dziąseł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Metody szczotkowania

Chartersa – szczotkę układamy pod kątem 45° włosiem do powierzchni zgryzowej, tak

by włosie leŜało częściowo na dziąśle. Wykonujemy kilkukrotne lekkie ruchy drgające, po
czym odczekujemy chwilę by do dziąsła napłynęła krew.

Metoda bardzo trudna do wykonania i wymagająca duŜej uwagi i sprawności manualnej

(pacjent moŜe uszkadzać dziąsło szczególnie w miejscach odsłoniętych szyjek zębowych jak
i same korzenie zębów). Metoda zalecana dla osób z chorobami przyzębia.

Rys. 1. Metoda szczotkowania Chartersa

Stillmanna – szczotkę układamy pod kątem 45° włosiem w stronę korzenia zęba –

odwrotnie niŜ w metodzie Chartersa. Szczoteczką wykonujemy poprzeczne ruchy wibrujące
i przekręcamy szczoteczkę tak by włosie przesunęło się z okolicy dziąsła w stronę powierzchni
zgryzowej. Metoda zalecana dla osób z recesjami dziąseł, nadwraŜliwością, wymagająca duŜej
uwagi i sprawności manualnej (pacjent moŜe uszkadzać dziąsło główką szczoteczki).

Rys. 2. Metoda szczotkowania Stillmanna

Roll – szczotkę układamy pod kątem 45° włosiem w stronę korzenia zęba i wykonujemy

ruchy  „wymiatania”  z  przestrzeni  między  zębowych  –  jak  w  metodzie  Stillmanna,  ale  bez
poprzecznych  ruchów  wibrujących.  Metoda  zalecana  dla  osób  z  dziąsłami  w  stanie  zapalnym,
w przypadku  nadwraŜliwości.  Dosyć  prosta  do  wykonania,  jednak  pacjent  musi  uwaŜać  by
włosie szczoteczki nie nachodziło na dziąsło i je uszkadzało.

Rys. 3. Metoda szczotkowania roll

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bassa – szczotkę układamy pod kątem 45° włosiem w stronę korzenia zęba i wykonujemy

minimalne  ruchy  wibrujące,  tak  by  włosie  szczoteczki  oczyszczało  okolice  kieszonki
dziąsłowej  i  nie  przesuwało  się  na  następne  zęby  (naleŜy  unikać  „szorowania”).  Przy  tej
metodzie naleŜy uŜywać szczoteczki miękkiej lub średniej. Wskazana w przypadku niewielkich
recesji dziąseł.

Fonesa – szczotkę przykładamy pod kątem 90°, czyli prostopadle do powierzchni zęba.

Wykonujemy duŜe okręŜne ruchy. Nieskomplikowana i prosta do wykonania metoda polecana
dla dzieci ze zdrowym przyzębiem. Niedostatecznie są tu oczyszczane przestrzenie
międzyzębowe.

Ruchów poprzecznych – metoda stosowana przez większość pacjentów, najprostsza do

wykonania.  Szczoteczka  przyłoŜona  jest  do  zębów  pod  kątem  90°.  Wykonuje  się  ruchy
poprzeczne.  W  przypadku  zbyt  duŜej  siły  szczotkowania  metoda  ta  powoduje  obnaŜenie
szyjek  zębowych  i  powstawania  ubytków  klinowych  (abrazja),  urazy  dziąseł  i  powiększanie
korony  klinicznej  zęba  przez  cofanie  się  dziąsła.  Metoda  niewskazana  zarówno  przy
chorobach przyzębia jak i u pozostałych pacjentów.

Bardzo przydatne przy utrzymaniu poprawnej higieny jamy ustnej są szczoteczki

elektryczno-mechaniczne,  szczególnie  te,  które  posiadają  małe  okrągłe  główki  wykonujące
ruchy  oscylacyjne.  Są  stosunkowo  łatwe  w  obsłudze,  wymagają  niewielkiej  siły  przyłoŜenia
do powierzchni zęba bez wykonywania czasami trudnych dla pacjenta ruchów. Polecane one
są  szczególnie  dla  osób  niepełnosprawnych  oraz  u  osób,  których  ukształtowanie  łuku
zębowego  powoduje  problemy  w  oczyszczaniu  przy  pomocy  zwyczajnych  szczoteczek
zębowych.  Innym  rodzajem  szczoteczek  elektrycznych  są  szczoteczki  soniczne,
wykorzystujące  zjawisko  kawitacji  cieczy.  Przy  pomocy  generatora  dźwięków  włosie
szczoteczki  wprowadzane  jest  w ok 31 000 drgań na minutę, co powoduje lepszą penetrację
ś

liny i pasty do zębów w przestrzenie międzyzębowe oraz dokładne oczyszczanie.

Poza szczoteczkami powinno się zalecać pacjentowi uŜywanie nici dentystycznych w celu

oczyszczania  przestrzeni  międzyzębowych.  Nić  dentystyczną  uŜywamy  w  celu  usunięcia
resztek pokarmowych i płytki nazębnej z powierzchni zębów. UŜywanie nici dentystycznej jest
stosunkowo  proste, ale obarczone moŜliwością uszkodzenia brodawki międzyzębowej, dlatego
trzeba  dokładnie  wytłumaczyć  pacjentowi  sposób  nitkowania.  Nić  nawijamy  kilkukrotnie  na
palce  środkowe  obu  rąk,  a  palcami  wskazującymi  napinamy  nić  (musimy  odciąć  odpowiednio
długi kawałek nici). Nić wkładamy pomiędzy zęby po ściance zęba, tak by przy przejściu przez
punkt  styczny  nie  „zgilotynowała”  brodawki  dziąsłowej.  Wykonujemy  nitką  kilka  ruchów
w celu  oczyszczenia,  po  czym  nitkę  wycofujemy  do  punktu  stycznego,  tak  by  ją  moŜna  było
przesunąć na powierzchnię drugiego zęba bez uszkadzania brodawki międzyzębowej. Czynność
tę  powtarzamy  dla  wszystkich  przestrzeni  międzyzębowych  przesuwając  nitkę  tak,  by  za
kaŜdym  razem  był  uŜywany  nowy  jej  fragment.  Pacjent  moŜe  zakupić  obecnie  specjalne
trzymadełka  do  trzymania  nici  dentystycznych,  bądź  gotowe  jednorazowe  trzymadełka  z  na
stałe  przytwierdzoną  nicią.  NaleŜy  zwrócić  pacjentowi  uwagę  na  fakt,  Ŝe  strzępienie  się  nici
moŜe oznaczać, Ŝe w miejscu oczyszczania znajduje się ubytek, bądź nawis wypełnienia.

Do oczyszczania przestrzeni międzyzębowych uŜywa się teŜ wykałaczek bądź

szczoteczek  do  przestrzeni  międzyzębowych.  Stosowanie  wykałaczek  wymaga  wielkiej
wprawy  i  uwagi. Szczoteczki do przestrzeni międzyzębowych stosuje się obowiązkowo, gdy
pacjent posiada stały aparat ortodontyczny w celu oczyszczania jego elementów i zębów pod
nim  się  znajdujących.  Szczoteczki  do  przestrzeni  międzyzębowych  występują  w  wielu
rozmiarach,  mimo  tego,  nie  kaŜdą  przestrzeń  moŜna  nimi  oczyścić.  W  takim  przypadku
moŜna zaproponować pacjentowi specjalne nici, których część czyszcząca przypomina puch,
natomiast końce są usztywnione, by moŜna było łatwiej nić wprowadzić. Podzielona jest ona
na  gotowe  do  uŜycia  odcinki  i  zalecana  takŜe  do  oczyszczania  przestrzeni  pod  mostami
i aparatami ortodontycznymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Istnieją teŜ urządzenia do oczyszczania przestrzeni międzyzębowych strumieniem wody

tzw. irygatory. Zamiast wody moŜna w nich uŜywać środki wspomagające leczenie chorób
przyzębia, wodę, bądź zwykłe płyny do higieny jamy ustnej. Dzięki nim nie tylko usuwane są
resztki pokarmowe i złogi z trudno dostępnych miejsc czy teŜ kieszeni dziąsłowych, ale takŜe
masowane są dziąsła.

Płukanki stanowią dobre uzupełnienie codziennych zabiegów higienizacyjnych jamy

ustnej.  Stosuje  się  je  najczęściej  dwa  razy  dziennie  po  myciu  zębów.  Intensywne  płukanie
jamy  ustnej  przez  odpowiedni  czas  powoduje  dotarcie  płynu  w  większość  miejsc
niedostępnych  dla  szczoteczki  i  wymycie  stamtąd  płytki  bakteryjnej,  bądź  resztek
pokarmowych  nieusuniętych  w  czasie  szczotkowania.  Ich  skład  chemiczny  jest  róŜny,  ale
w większości  przypadków  posiadają  one  substancje  bakteriobójcze,  nadające  przyjemny
zapach, często teŜ pomagające w zniesieniu stanów zapalnych dziąseł.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jaki jest wpływ edukacji zdrowotnej na stan higieny jamy ustnej pacjentów?
2.  Jakie zabiegi zaliczane są w periodontologii do zabiegów leczniczych profesjonalnych?
3.  Jakie środki ochronne stosuje się przy zabiegu laseroterapii?
4.  Na czym polega zabieg profesjonalnego oczyszczania zębów?
5.  Jakie są wskazania do wykonania zabiegu laseroterapii?
6.  Na czym polega zabieg jonoforezy?
7.  Jakie są szczególne wskazania do wykonywania zabiegów balneoterapii?
8.  Jakie są etapy prawidłowego instruktaŜu higieny jamy ustnej?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaprezentuj metody szczotkowania zębów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przeanalizować odpowiedni fragment materiału nauczania w Poradniku dla ucznia,
3)  przygotować instrumentarium,
4)  przeprowadzić pokaz szczotkowania róŜnymi metodami,
5)  zaprezentować pracę grupie, porównać sposób wykonania zadania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

szczoteczki do zębów róŜnych typów,

–

fantom uzębienia.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź pokaz prawidłowego stosowania nici dentystycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przeanalizować odpowiedni fragment materiału nauczania w Poradniku dla ucznia,
3)  przygotować instrumentarium,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4)  przeprowadzić pokaz uŜywania nici dentystycznych,
5)  zaprezentować pracę grupie, porównać sposób wykonania zadania,
6)  ocenić wraz z grupą efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

zestaw nici dentystycznych róŜnych typów,

–

fantom uzębienia.

Ćwiczenie 3

Przeprowadź pełny instruktaŜ higieny jamy ustnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przeanalizować odpowiedni fragment materiału nauczania w Poradniku dla ucznia,
3)  przygotować instrumentarium,
4)  przeprowadzić instruktaŜ,
5)  porównać sposób wykonania zadania z pracą innych uczniów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

fantom uzębienia,

–

instrumentarium.

Ćwiczenie 4

Wykonaj test fuksynowy w celu sprawdzenia stanu higieny jamy ustnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przeanalizować odpowiedni fragment materiału nauczania w Poradniku dla ucznia,
3)  przygotować barwnik,
4)  wykonać test,
5)  określić stan higieny jamy ustnej pacjenta,
6)  podać wskazania higienizacyjne,
7)  porównać sposób wykonania zadania z pracą innych uczniów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

instrumentarium,

–

barwnik fuksynowy.

Ćwiczenie 5

Wykonaj zabieg jonoforezy fluorkowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować odpowiedni fragment materiału nauczania w Poradniku dla ucznia,
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  przeanalizować instrukcję obsługi urządzenia,
4)  przygotować aparat do jonoforezy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5)  przygotować odpowiednie preparaty,
6)  wyjaśnić pacjentowi przebieg zabiegu,
7)  wykonać zabieg,
8)  przeprowadzić wywiad z pacjentem na temat jego odczuć w trakcie zabiegu,
9)  zabezpieczyć aparat po zakończeniu pracy,
10)  ocenić wraz z grupą efekty pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

aparat do jonoforezy,

–

odpowiednie preparaty.

Ćwiczenie 6

Napisz informację edukacyjną dla młodzieŜy popularyzującą metody dbania o prawidłową

higienę jamy ustnej. WskaŜ w niej korzyści zdrowotne i estetyczne, jakie uzyskuje się
prawidłowo dbając o higienę jamy ustnej. Zamieść informację na odpowiedniej stronie
internetowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  przeanalizować odpowiedni fragment materiału nauczania w Poradniku dla ucznia,
3)  napisać informację,
4)  opublikować informację w Internecie,
5)  porównać swoją pracę z pracami innych uczniów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić czym jest profilaktyka w periodontologii?

2) wymienić profesjonalne zabiegi lecznicze?

3) wymienić domowe zabiegi higieniczne?

4) uzasadnić znaczenie instruktaŜu higieny jamy ustnej?

5) przeprowadzić prawidłowy instruktaŜ higieny jamy ustnej?

6) opisać zastosowanie zabiegów balneoterapii?

7) wykonać pokaz metod szczotkowania?

8) dobrać szczoteczkę do czyszczenia zębów w zaleŜności od potrzeb

pacjenta?

9) wykonać zabieg irygacji dziąseł?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wybrane

aspekty

wykonywania

zawodu

higienistki

stomatologicznej

4.3.1. Materiał nauczania

Przepisy i zasady bhp oraz ochrony środowiska dla poradni i gabinetów stomatologicznych

Regulaminy i instrukcje bhp oraz przepisy przeciwpoŜarowe w poszczególnych

poradniach i gabinetach są oparte na obowiązujących ustawach i rozporządzeniach
publikowanych w Dziennikach Ustaw. Dotyczą nie tylko zdrowia i bezpieczeństwa personelu
medycznego i pacjentów, ale takŜe mają na celu ochronę środowiska.

Podstawowe przepisy prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w poradniach

i gabinetach stomatologicznych:
1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 21 września 1992 r.

w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym
pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej.

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 marca 2000 r. w sprawie wymagań, jakim

powinny odpowiadać pomieszczenia, urządzenia i sprzęt medyczny, słuŜące wykonywaniu
indywidualnej praktyki lekarskiej, indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej
i grupowej praktyki lekarskiej:
Przepisy rozporządzenia określają:
–

wymagania  ogólne  fachowe  i  sanitarne,  jakim  powinny  odpowiadać  pomieszczenia,
w których  lekarz  stomatolog  moŜe  wykonywać  indywidualną  praktykę  lekarską,
indywidualną  specjalistyczną  praktykę  lekarską  albo  w  których  lekarze,  lekarze
stomatolodzy mogą prowadzić grupową praktykę lekarską oraz urządzenia, za pomocą
których mogą być wykonywane czynności w ramach tych praktyk,

–

wymagania  szczególne  fachowe  i  sanitarne,  jakim  powinny  odpowiadać
pomieszczenia,  w  których  lekarz,  lekarze  mogą  udzielać  określonych  świadczeń
zdrowotnych  w  ramach  indywidualnej  specjalistycznej  praktyki  lekarskiej  lub
grupowej  praktyki  lekarskiej  oraz  urządzenia,  za  pomocą  których  mogą  być
wykonywane czynności w ramach tych praktyk,

–

wymagania  szczególne  fachowe  i  sanitarne,  jakim  powinny  odpowiadać
pomieszczenia,  w  których  lekarz  stomatolog  moŜe  wykonywać  indywidualną
praktykę  lekarską,  indywidualną  specjalistyczną  praktykę  lekarską  albo  w  których
lekarze  stomatolodzy  mogą  prowadzić  grupową  praktykę  oraz  urządzenia,  za
pomocą których mogą być wykonywane czynności w ramach tych praktyk,

–

wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt medyczny umoŜliwiające udzielanie
ś

wiadczeń zdrowotnych przez lekarza, lekarza stomatologa, wykonującego

indywidualną  praktykę  lekarską,  indywidualną  specjalistyczną  praktykę  lekarską
albo  udzielającego  świadczeń  zdrowotnych  w  ramach  grupowej  praktyki  lekarskiej,
wyłącznie w miejscu wezwania.

3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r. w sprawie szczegółowych

warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi.

4. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r o zuŜytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym

określająca wymagania, jakim powinien odpowiadać sprzęt elektryczny i elektroniczny
oraz zasady postępowania ze zuŜytym sprzętem w sposób zapewniający ochronę zdrowia
i Ŝycia ludzi oraz ochronę środowiska.

5.  Ustawa o chorobach zakaźnych i zakaŜeniach z dnia 6 września 2001 r.
6.  Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 określająca zasady postępowania z odpadami.
7.  Art. 237(4) Kodeksu Pracy oraz rozporządzenie MPiPS z dnia 26 września 1997 r. w sprawie

obowiązków pracodawcy i ogólnych przepisów bhp, w których stwierdza się, Ŝe:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Pracodawca ma obowiązek wyposaŜyć kaŜde stanowisko pracy w odpowiednie

instrukcje  BHP  i  przeciwpoŜarowe.  WyposaŜenie  stanowisk  w  instrukcje  podlega  kontroli
Państwowej  Inspekcji  Pracy.  Instrukcje  naleŜy  umieścić  przy  sprzętach  i  urządzeniach  tak,
aby  były  dostępne  i  czytelne.  KaŜdy  pracownik  powinien  zapoznać  się  z  treścią  instrukcji,
a potwierdzenie tego faktu przechowywane jest w jego aktach osobowych.

Wszyscy pracownicy przystępujący do pracy w placówkach medycznych, podlegają

dokładnemu  i  wszechstronnemu  przeszkoleniu,  w  trakcie  którego  otrzymują  instrukcje  ogólne
i szczegółowe dotyczące procedur we wszystkich aspektach wykonywania zadań zawodowych.
Te procedury szczegółowe zaleŜą od specyfiki poradni. Higienistki stomatologiczne nie tylko są
formalnie  zobowiązane  do  dbałości  o  przestrzeganie  regulaminów  i  zasad  bezpiecznej
i higienicznej  pracy,  ale  powinny  mieć  świadomość,  Ŝe  nieznajomość  przepisów  i  procedur
obowiązujących w poradni/gabinecie moŜe być zagroŜeniem dla ich zdrowia i Ŝycia”.

Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy to zbiór norm środków organizacyjnych

i  technicznych,  których  celem  jest  zapewnienie  takich  warunków  pracy,  w  których  moŜliwe
jest osiągnięcie wysokiej efektywności z zachowaniem bezpieczeństwa dla zdrowia i dobrego
samopoczucia  pracowników.  W  gabinecie  stomatologicznym  takie  zasady  mają  na  celu
stworzenie odpowiednich warunków zarówno personelowi jak i pacjentom.

Wymogi techniczno-budowlane dla pomieszczeń

Te wymogi są regulowane odpowiednimi przepisami prawa, większość z nich musi być

spełniona w fazie projektowania i wykonawstwa budynku/pomieszczenia.

Gabinet stomatologiczny musi takŜe spełniać określone wymogi dotyczące:

–

wentylacji pomieszczeń w zaleŜności od charakteru poradni,

–

odpowiedniego oświetlenia – zapewniającego odpowiednią widoczność o nienadmiernym
natęŜeniu tzn. dla gabinetu 600 Lx, asystora 1000 Lx, pola pracy 8000 Lx,

–

temperatury pomieszczeń w granicach 18–20°C,

–

wilgotności 55–60%.

Instalacje elektryczne i gazowe

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dn. 03.07.2001 r., kaŜdy sprzęt elektryczny

musi być odpowiednio oznakowany oraz wyposaŜony w informacje, których przestrzeganie jest
warunkiem bezpiecznego uŜytkowania urządzeń.

Sprzęt elektryczny powinien być oznakowany znakiem „CE” gwarantującym spełnienie

odpowiednich  norm  europejskich.  Przewody  instalacji  gazowej  muszą  być  zamontowane
w  miejscu  zapewniającym  odpowiednią  wentylację  z  zaworem  gazu  w  kaŜdym  gabinecie.
Szczelność przepływu gazu jest sprawdzana zgodnie z przepisami.

Bezpieczeństwo pracy przy obsłudze sprzętu medycznego

Pracownicy powinni być przeszkoleni w zakresie sposobu uŜytkowania wszystkich

sprzętów medycznych, aparatura powinna być wyposaŜona w ogólnodostępne instrukcje
obsługi oraz posiadać waŜne atesty dopuszczające do uŜytkowania.

Obsługa sterylizatorów parowych (autoklawów)

Szczegółową instrukcję obsługi autoklawu zawarto w Rozporządzeniu MIPS z dn.

26 września 1997 r., z późniejszymi zmianami. Zawiera ono szczegółowe instrukcje pracy
z autoklawem:
–

czynności pracownika przed przystąpieniem do pracy,

–

warunki bezpieczeństwa pracy,

–

postępowanie w czasie pracy autoklawu,

–

obowiązki pracownika po zakończeniu pracy autoklawu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aparatura rentgenowska i lampy bakteriobójcze

W pomieszczeniach, w których wykonuje się zdjęcia RTG ściany powinny być wyłoŜone

odpowiednią  izolacją,  pracownicy  pracują  w  fartuchach  ochronnych  z  gumy  ołowiowej.
W  ten  sam  sposób  chronieni  są  pacjenci.  Pracownicy  są  wyposaŜeni  w  osobiste  dozymetry
rejestrujące dawki przyjętego napromieniowania.

Stosowanie lamp bakteriobójczych wydzielających promienie ultrafioletowe, powinno

odbywać się bez obecności osób w trakcie pracy lampy.

Lasery

Obsługa urządzeń laserowych i zagadnienia bezpieczeństwa zostały ujęte w Polskiej

Normie PN-91-T06700. Ze względu na szczególne zagroŜenie dla narządu wzroku, wszystkie
osoby znajdujące się pomieszczeniu pracującego lasera muszą nosić odpowiednie okulary
ochronne.

Sprzęt wykorzystywany w poradniach, moŜe być źródłem zagroŜenia zdrowia dla

personelu, a w gabinetach chorób błony śluzowej i przyzębia, wykonujących zabiegi
fizjoterapii naleŜy pamiętać o następujących zasadach:
–

aparaty emitujące prądy o duŜej częstotliwości powinny pracować pojedynczo,

–

podczas wykonywania zabiegów pacjent nie powinien mieć kontaktu z metalowymi
przedmiotami,

–

w trakcie wykonywania zabiegów światłolecznictwa, personel i pacjenci powinni mieć
załoŜone okulary ochronne.
Przestrzeganie przepisów prawa i procedur związanych z korzystaniem ze sprzętów

znajdujących się w gabinecie jest podstawowym warunkiem bezpieczeństwa zdrowia i Ŝycia
personelu i pacjentów. Wszystkie urządzenia powinny być poddawane okresowej kontroli,
a placówka powinna prowadzić systematycznie dokumentację kontrolną.

Ochrona przed zanieczyszczeniami i skaŜeniami

Zarówno lekarze jak i higienistki i asystentki stomatologiczne, wykonujący obowiązki

zawodowe naraŜeni są na zanieczyszczenia i skaŜenia chemiczne i mechaniczne. Dlatego
bezwzględnie naleŜy pamiętać o:

–

higienie i ochronie rąk: pracy w odpowiednich rękawiczkach, a po ich zdjęciu o myciu
i dezynfekcji dłoni,

–

ochronie twarzy: naleŜy nosić maseczki ochronne, zabezpieczające przed pyłami
i drobnoustrojami,

–

ochronie oczu: noszenie okularów ochronnych zabezpiecza przed uszkodzeniami
mechanicznymi i biologicznymi przy wykonywaniu zabiegów,

–

pamiętać o odzieŜy ochronnej: stosownej do wykonywanej pracy, personel nie powinien
nosić biŜuterii przeszkadzającej i stwarzającej zagroŜenie w czasie pracy.

Ochrona przed zakaŜeniami

Pracownicy słuŜby zdrowia naraŜeni są na zakaŜenie chorobami zakaźnymi, dlatego

personel

jest

zobowiązany

wykonania

badań

wstępnych

oraz

okresowych

profilaktycznych,  pracownicy  powinni  takŜe  być  zaszczepieni  przeciw  WZW-B.  W  celu
zabezpieczenia  personelu  przed  chorobami  zakaźnymi  (np.:  AIDS,  gruźlica,  WZW  i  inne)
naleŜy przestrzegać podstawowych zasad:

−

stosowanie rękawiczek, masek i odzieŜy ochronnej,

−

prawidłowa dezynfekcja rąk, skóry, narzędzi, urządzeń i pomieszczeń,

−

bezpieczne usuwanie odpadów medycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Postępowanie z odpadami medycznymi

Zgodnie ustawą do odpadów medycznych zalicza się odpady powstające w związku

z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, takie jak zuŜyte materiały opatrunkowe, zuŜyty sprzęt
jednorazowego uŜytku, zuŜyte narzędzia chirurgiczne i zabiegowe, kultury bakteryjne, tkanka
pooperacyjna, preparaty aktywne biologicznie, np.: szczepionki i inne materiały podejrzane
o kontakt z materiałem zakaźnym.

Odpady medyczne obejmują odpady niebezpieczne, czyli te, które mogą wywołać

choroby  u  ludzi  i  zwierząt  oraz  pozostałe  odpady  powstałe  przy  udzielaniu  świadczeń
zdrowotnych.  Ze  względu  na  zróŜnicowane  własności  niebezpiecznych  odpadów
medycznych,  moŜna  dokonać  ich  podziału  uwzględniając  rodzaj  zagroŜenia,  jakie  stwarzają
dla ludzi, zwierząt i środowiska.

Niebezpieczne odpady medyczne:

–

niebezpieczne odpady medyczne specyficzne (zakaźne) – wszystkie odpady niebezpieczne,
które zawierają Ŝywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy
zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których
istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, Ŝe wywołują choroby u ludzi i zwierząt,

–

niebezpieczne  odpady  medyczne  specjalne  (niezakaźne)  –  wszystkie  odpady  niebezpieczne,
które  zawierają  substancje  chemiczne,  o  których  wiadomo  lub  co  do  których  istnieją
wiarygodne podstawy do sądzenia, Ŝe wywołują choroby niezakaźne u ludzi i zwierząt.
Zbieranie  odpadów  –  zgodnie  z  ustawą  wszystkie  odpady  medyczne  powinny  być

segregowane  w  miejscach  ich  powstawania  na  odpady  specyficzne,  specjalne  i  pozostałe.
Odpady te podlegają dalszej segregacji uwzględniającej ich rodzaj, charakterystykę oraz sposób
zagospodarowania.  W  przypadkach,  gdy  przewiduje  się  stosowanie  tej  samej  metody
unieszkodliwiania dopuszcza się mieszanie odpadów niebezpiecznych o róŜnej charakterystyce.

Odpady zakaźne, za wyjątkiem odpadów o ostrych końcach i krawędziach, powinny być

zbierane  w  miejscu  ich  powstawania  do  pojemników  lub  worków  jednorazowego  uŜycia,
gwarantujących  odpowiednie  zabezpieczenie  Ŝycia  i  zdrowia  ludzi  oraz  środowiska.
Przedmioty o ostrych końcach i krawędziach powinny być zbierane w sztywnych, odpornych
na  przebicie  pojemnikach.  Pojemniki  lub  worki  powinny  znajdować  się  w  miejscach
powstawania odpadów. Worki jednorazowego uŜycia powinny być umieszczane na stelaŜach
lub w sztywnych pojemnikach (jednorazowego lub wielokrotnego uŜycia) w taki sposób, aby
ich  górna,  wywinięta  na  ok.  20  cm.,  krawędź  nie  uległa  skaŜeniu.  Po  napełnieniu  worka lub
pojemnika  do

objętości naleŜy go zamknąć i przekazać do unieszkodliwienia. Pojemniki

lub  worki  na  odpady  naleŜy  wymieniać  na  nowe  nie  rzadziej  niŜ  jeden  raz  dziennie.
Niedopuszczalne  jest  otwieranie  raz  zamkniętych  pojemników  lub  worków  jednorazowego
uŜycia.  KaŜdy  pojemnik  lub  worek  jednorazowego  uŜycia  powinien  posiadać  widoczne
oznakowanie.  Zaleca  się  stosowanie  jednego  odrębnego  koloru  worków  i  pojemników  dla
kaŜdego rodzaju odpadów.

Transport wewnątrzzakładowy odpadów medycznych z miejsca powstawania do miejsca

przechowywania,  unieszkodliwiania  lub  odbioru  powinien  odbywać  się  w  sposób
gwarantujący maksymalne bezpieczeństwo. Worki jednorazowego uŜycia zawierające odpady
medyczne  powinny  być  transportowane  w  specjalnie  przeznaczonych  do  tego  sztywnych
pojemnikach  wielokrotnego  lub  jednorazowego  uŜycia  lub  na  specjalnie  przeznaczonych  do
tego celu wózkach. Wózki oraz pojemniki wielokrotnego uŜycia naleŜy dezynfekować i umyć
po kaŜdym uŜyciu oraz przechowywać w specjalnie wydzielonym do tego celu miejscu.

Przechowywanie – na terenie zakładu udzielającego świadczeń zdrowotnych odpady

medyczne  powinny  być  przechowywane  poza  miejscem  ich  powstania,  w  odpowiednio
przystosowanym do tego celu pomieszczeniu. Czas przechowywania odpadów specyficznych
nie  moŜe  przekraczać  48  godzin  w  pomieszczeniach  o  temperaturze  wyŜszej  niŜ  10°C.
W temperaturze  poniŜej  10°C,  odpady  specyficzne  mogą  być  przechowywane  tak  długo  jak
pozwala na to ich rodzaj, ale nie dłuŜej niŜ 14 dni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Etyka zawodowa higienistki stomatologicznej

Etyka pojmowana jest jako nauka o moralności, zmierza do ustalenia pewnych

wspólnych i swoistych ocen i norm zachowań człowieka, które mogą być moralnie dobre lub
złe. Etyka bada społeczne i psychologiczne źródła powstawania poglądów moralnych, ich
funkcję społeczną i historyczny rozwój kryteriów ocen moralnych.

Etyka zawodowa, deontologia jest to zbiór norm moralnych określających postępowanie

przedstawicieli  danego zawodu. Etyka zawodowa przybiera często formę kodeksu etycznego
danego  zawodu,  opisującego  akceptowany  społecznie  ideał.  Kodeksy  zawodowe  określają
bardziej  szczegółowo  relacje  między  pracodawcą  a  pracobiorcą,  między  wykonawcą
a odbiorcą rezultatów pracy, między członkami poszczególnych grup zawodowych.

Pojęcie etyki zawodowej odnosi się przede wszystkim do norm postępowania danej

grupy zawodowej. W tym sensie etyka zawodowa jest etyką normatywną, starającą się opisać
wzór osobowy, cele etyczne zawodu, normy postępowania w praktyce zawodowej i typowe
konflikty etyczne mogące się pojawić w wykonywaniu obowiązków.

Nie wszystkie normy muszą być spisane. Mogą się zawierać np.: w przyjętym sposobie

rozwiązywania  ściśle  określonych  problemów,  w  sposobie  podchodzenia  do  podobnych
spraw.  Etyka  zawodowa  nie  moŜe  stać  się  instrukcją  jak  naleŜy  się  zachować  w  kaŜdym
przypadku,  w  kaŜdej  okoliczności,  poniewaŜ  nie  sposób  jest  wyczerpać  listy  wszystkich
takich przypadków i okoliczności.

Etyka zawodowa kryje w sobie podejście nie opisowe, ale wartościujące i normatywne,

co  w  praktyce  oznacza,  iŜ  zajmuje  się  ona  tym  „jak  być  powinno”  i  „dlaczego  tak  być
powinno”.  MoŜna  zatem  powiedzieć,  iŜ  przez  etykę  zawodową  rozumie  się  próbę
opracowania  najwaŜniejszych  etycznych  norm  i  dyrektyw  określonego  zawodu,  a  takŜe  ich
faktycznych motywacji.

Termin „etyka zawodowa” występuje w trzech znaczeniach:

−

norm określających, jak przedstawiciele danego zawodu powinni się zachowywać,

−

przekonań moralnych przedstawicieli danego zawodu,

−

ocen  etycznych  zachowań  przedstawicieli  danego  zawodu,  wspiera  się  na  etyce  ogólnej
akceptowanej przez dane społeczeństwo i wyrasta z niej.
Do  zadań  etyki  zawodowej  zaliczyć  moŜna  głównie  regulowanie  stosunków  wewnątrz

rodowiska zawodowego, zasady współŜycia ludzi w tych środowiskach, zjawisko

solidarności  wewnątrzzawodowej  jako  przejawu  elementarnej  Ŝyczliwości  we  wzajemnych
stosunkach  ludzi  stykających  się  stale  na  gruncie  wspólnych  celów  i  zainteresowań
zawodowych. Do funkcji podstawowych moralności zawodowej naleŜy równieŜ normowanie
stosunku  przedstawicieli  zawodu  do  swych  zadań  i  uprawnień,  zwłaszcza,  jeśli  odnoszą  się
one  bezpośrednio  do  spraw  dobra,  potrzeb  i  interesów  ludzi,  dla  których  praca  jest
wykonywana, w przypadku zawodów medycznych – pacjentów.

Reguły etyki zawodowej stanowią reguły określające stosunek przedstawicieli zawodu do

przedmiotu działania, np. zasady rzetelności i sumienności zawodowej, poczucia
odpowiedzialności, troski o wysoki poziom kwalifikacji zawodowych.

Niektóre zawody medyczne: lekarz, pielęgniarka, połoŜna, maja własne, spisane kodeksy

etyczne.  Osoby  przystępujące  do  pracy  w  zawodzie  składają  przyrzeczenie,  a  w  trakcie
wykonywania  zawodu  podlegają  normom  wyraŜonym  w  takich  kodeksach.  Asystentki
i higienistki  stomatologiczne  nie  naleŜą  do  tej  grupy  (stan  prawny  na  listopad  2007),  jednak
zarówno potrzeby tego środowiska, jak i konieczność ujednolicenia przepisów obowiązujących
w  krajach  członkowskich  Unii  Europejskiej,  spowodowały  przygotowanie  projektu  ustawy
o niektórych  zawodach  medycznych,  w  świetle  której  zawód  higienistki  i  asystentki
stomatologicznej zostałby włączony do grupy zawodów medycznych, a prawa i obowiązki osób
wykonujących ten zawód zostałyby skodyfikowane.

Jednak bez względu na dotychczasowy brak zbioru spisanych zawodowych norm

etycznych, wydaje się być oczywistym, Ŝe higienistki stomatologiczne powinny kierować się
zasadami etycznymi, do których naleŜą:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

przestrzeganie autonomii pacjenta, respektowanie jego praw, takŜe wyraŜonych w Karcie
Praw Pacjenta opublikowanych w 1996 r. przez Światową Organizację Zdrowia (WHO),

–

sprawiedliwość, czyli niedyskryminowanie pacjentów i chorych z jakichkolwiek
przyczyn, takŜe wynikających z własnego systemu wartości, np. osób homoseksualnych,
uzaleŜnionych lub przestępców,

–

poufność i przestrzeganie tajemnicy zawodowej,

–

prawdomówność  bezwzględna  w  odniesieniu  do  innych  uczestników  procesu  pracy
(przełoŜonych,  podwładnych,  kolegów)  lub  uwarunkowana  prawem  pacjenta  do
niewiedzy o jego stanie zdrowia lub innych informacjach go dotyczących,

–

odpowiedzialność zawodowa za podjęte działania,

–

stałe i systematyczne podnoszenie kwalifikacji zawodowych,

–

kształtowanie i wzmacnianie cech osobowości, które wzbogacają człowieka wykonującego
pracę na rzecz chorych i wymagających pomocy: cierpliwości, zdolności do odczuwania
i stosownego okazywania współczucia, wraŜliwości na cierpienie innych ludzi.

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  W jaki sposób personel medyczny poznaje zasady bezpiecznej pracy?
2.  Jakie są środki ostroŜności w trakcie pracy z aparatem rtg?
3.  Dlaczego naleŜy wykonywać pracownicze badania wstępne i okresowe?
4.  Jakie środki ochronne stosuje się przy zabiegach laseroterapii?
5.  Jakie są zasady postępowania z odpadami medycznymi?
6.  Jakimi zasadami etyki zawodowej powinna kierować się higienistka stomatologiczna?
7.  Jakimi sposobami moŜna uniknąć skaŜenia i zanieczyszczenia środowiska?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj w Internecie Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r.,

w sprawie szczegółowych warunków bezpiecznej pracy z urządzeniami radiologicznymi,
przeanalizuj pełny tekst dokumentu, a następnie opracuj pisemny raport z uzasadnieniem
znaczenia znajomości tych przepisów dla pracy higienistki stomatologicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  wyszukać tekst Rozporządzenia w Internecie,
3)  przeanalizować jego treść,
4)  napisać raport,
5)  porównać i omówić wynik pracy w grupie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Uzasadnij konieczność stosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

w gabinecie stomatologicznym. Określ niebezpieczeństwa, na jakie naraŜa się osoba, która
ich nie przestrzega.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować przepisy bhp obowiązujące w gabinecie stomatologicznym,
2)  uzasadnić konieczność stosowania przepisów bhp,
3)  określić niebezpieczeństwa wynikające z ich niestosowania,
4)  zaproponować  dyskusję  na  temat  rzeczywistego  stosowania  się  uczniów  do  przepisów

bhp w gabinecie stomatologicznym.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

regulamin szkolnego gabinetu stomatologicznego,

–

przybory do pisania.

Ćwiczenie 3

Wyszukaj w Internecie Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i PołoŜnej Rzeczypospolitej

Polskiej. Przeanalizuj treść dokumentu i ustal czy zawarte w nim główne wskazania etyczne
mogą dotyczyć higienistek stomatologicznych. Sporządź plan projektu Kodeksu etyki zawodowej
higienistek stomatologicznych, kierując się ogólnymi i własnymi zasadami moralnymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  wyszukać w Internecie odpowiedni dokument i dokonać jego analizy,
3)  sporządzić plan projektu,
4)  zaprezentować i przeanalizować efekt pracy w grupie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

komputer z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 4

Przygotuj prezentację multimedialną dla uczniów rozpoczynających naukę w zawodzie

higienistki stomatologicznej, w której zawrzesz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska obowiązujące w gabinecie stomatologicznym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przeanalizować szkolne regulaminy i instrukcje dotyczące bhp, ochrony przeciwpoŜarowej

oraz ochrony środowiska,

3)  wykonać prezentację multimedialną,
4)  zweryfikować poprawność merytoryczną treści konsultując się z nauczycielem,
5)  zaprezentować grupie wyniki pracy, porównać z pracą innych uczniów.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

–

regulaminy i instrukcje obowiązujące w szkolnym gabinecie ćwiczeń,

–

komputer z zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) znaleźć pełne teksty przepisów prawa dotyczących bhp?

2) określić w jaki sposób personel medyczny poznaje zasady bezpiecznej

pracy?

3) wymienić środki ostroŜności stosowane w trakcie pracy z aparatem rtg?

4) uzasadnić dlaczego naleŜy wykonywać pracownicze badania wstępne

i okresowe?

5) wymienić środki ochronne jakie stosuje się przy zabiegach laseroterapii?

6) wymienić zasady postępowania z odpadami medycznymi?

7) wymienić jakimi zasadami etyki zawodowej powinna kierować się

higienistka stomatologiczna?

8) uzasadnić dlaczego osoby wykonujące zabiegi nie powinny nosić

biŜuterii w trakcie pracy?

9) opisać sposoby unikania skaŜenia i zanieczyszczenia środowiska

w związku z działalnością poradni stomatologicznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  kaŜdego  zadania  dołączone  są  4  moŜliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Periodontopatie to zmiany chorobowe dotyczące

a)  tkanek otaczających zęby.
b)  budowy zęba.
c)  stanu higieny jamy ustnej.
d)  skóry.

2. Cukrzyca

a)  moŜe mieć wpływ na periodontopatie.
b)  nie moŜe mieć wpływu na periodontopatie.
c)  jest bez związku z chorobami przyzębia.
d)  polepsza stan dziąseł.

3. Gingivitis to

a)  choroba miazgi zęba.
b)  ropień podokostnowy.
c)  nieŜyt nosa.
d)  zapalenie dziąseł.

4. Adult periodontitis (AP) to

a)  choroba zakaźna.
b)  zapalenie przyzębia dorosłych.
c)  zapalenie dziąseł.
d)  rodzaj alergii.

5. Kamień nazębny poddziąsłowy i naddziąsłowy

a)  nie róŜnią się miejscem występowania.
b)  róŜnią się miejscem występowania.
c)  nie powodują zapalenia dziąseł.
d)  dotyczą tylko dorosłych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Zlokalizowany stan zapalny dziąsła w obrębie jednego ruchomego zęba moŜe być

spowodowany
a)  brakiem higieny jamy ustnej.
b)  noszeniem dwóch protez całkowitych.
c)  stanem podgorączkowym.
d)  zgryzem urazowym.

7. Badania epidemiologiczne jamy ustnej słuŜą do

a)  badania jamy ustnej.
b)  określania ilości kamienia nazębnego.
c)  stwierdzenia stanu zapalnego.
d)  celów statystycznych i profilaktycznych.

8. Skalowany zgłębnik periodontologiczny słuŜy do

a)  wykrywania ubytków próchnicowych.
b)  pomiaru temperatury jamy ustnej.
c)  usuwania kamienia nazębnego.
d)  badania głębokości kieszonek dziąsłowych.

9. Pacjent ze wskaźnikiem CPITN wielkości 3

a)  wymaga poprawy higieny jamy ustnej.
b)  wymaga poprawy higieny jamy ustnej i usunięcia złogów nazębnych.
c)  wymaga usunięcia złogów nazębnych.
d)  nie wymaga przeprowadzania zabiegów.

10. Średni wynik wskaźnika GI 1,1–2,0 oznacza

a)  zdrowe dziąsła.
b)  istnienie choroby zakaźnej.
c)  umiarkowane zapalenie dziąseł.
d)  powaŜny stan zapalny dziąseł.

11. Badanie epidemiologiczne dla określenia częstości i intensywności chorób przyzębia

wykonuje się przy pomocy
a)  wskaźnika Russella (PI).
b)  skalera ultradźwiękowego.
c)  wskaźnika GI.
d)  lusterka i zgłębnika stomatologicznego.

12. Etyka zawodowa w słuŜbie zdrowia dotyczy

a)  wyłącznie lekarzy.
b)  przepisów Prawa Pracy.
c)  stosunku do przełoŜonych.
d)  zasad moralnego i etycznego postępowania personelu medycznego w procesie pracy.

13. Profilaktyka periodontologiczna

a)  dotyczy tylko zębów trzonowych.
b)  polega na prowadzeniu dokumentacji medycznej.
c)  to laseroterapia.
d)  obejmuje zabiegi higieniczno-lecznicze profesjonalne i domowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. InstruktaŜ higieny jamy ustnej

a)  wykonuje lekarz lub higienistka.
b)  słuŜy do leczenia ubytków.
c)  poprawia samopoczucie pacjenta.
d)  jest badaniem lekarskim.

15. Laseroterapia i jonoforeza fluorkowa

a)  to te same zabiegi.
b)  są wykonywane wyłącznie przez higienistkę.
c)  dają ten sam efekt.
d)  to róŜne profesjonalne zabiegi higieniczno-lecznicze.

16. Szkolenie personelu w zakresie bhp w gabinecie stomatologicznym

a)  dotyczy wyłącznie przepisów przeciwpoŜarowych.
b)  moŜna odbyć w dowolnym czasie.
c)  jest obowiązkowe przed rozpoczęciem pracy.
d)  nie jest obowiązkowe.

17. Prawidłowy instruktaŜ higieny jamy ustnej dotyczy wyboru

a)  uzupełnienia protetycznego.
b)  nici dentystycznych.
c)  metody szczotkowania i środków uzupełniających.
d)  rodzaju szczoteczki.

18. Próba jodowa słuŜy do

a)  wykrywania kieszeni kostnych.
b)  wykrywania stanu zapalnego dziąsła.
c)  wykrywania zaników kości wyrostka zębodołowego.
d)  określenia ilości kamienia nazębnego.

19. Mocne dociskanie szczoteczki przy myciu zębów

a)  pomaga lepiej oczyszczać zęby.
b)  powoduje lepsze ukrwienie dziąseł.
c)  moŜe prowadzić do uszkodzenia dziąseł i zębów.
d)  powoduje lepsze oczyszczanie kieszeni kostnych.

20. KiretaŜ wykonuje się

a)  zawsze w rękawiczkach, maseczce, okularach ochronnych i odzieŜy ochronnej.
b)  w fartuchu ochronnym, rękawiczki nie sa konieczne.
c)  w odzieŜy prywatnej.
d)  w dowolnym stroju, w okularach ochronnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Zapobieganie chorobom błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Jańczuk Z.: Biblioteka Stomatologa 6. Choroby Przyzębia Zapobieganie, Diagnostyka

i Leczenie. WL PZWL 1999

2. Jańczuk Z.: Choroby Błony Śluzowej Jamy Ustnej i Przyzębia. WL PZWL, Warszawa

1998

3.  Jańczuk Z.: Podręcznik dla higienistek stomatologicznych. PZWL, Warszawa 2006
4.  Jańczuk Z.: Profilaktyka profesjonalna w stomatologii. PZWL, Warszawa 2001
5.  Knychalska-Karawan  Z.:  Podstawy  Chorób  Przyzębia  i  Błony  Śluzowej  Jamy  Ustnej.

WUJ, Kraków 1998

6.  Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i PołoŜnej
7.  Kodeks Etyki Zawodowej Pielęgniarki i PołoŜnej Rzeczypospolitej Polskiej
8.  Lazari-Pawłowska  I.:  Etyka  zawodowa  (w)  KsiąŜek  A.,  Zagadnienia  etyki.  Wybór

tekstów. Warszawa 1995

9. Peterson R.: Niektóre moŜliwości wykorzystania naturalnych środków leczniczych

w chorobach przyzębia. „Magazyn Stomatologiczny”, 5(70), 1997, str. 23–25

10.  Projekt ustawy o niektórych zawodach medycznych, przedłoŜony przez Ministra Zdrowia
11.  Tatoń J.: Filozofia w medycynie. PZWL, Warszawa 2006

Źródła internetowe
12.  www.izbapiel.org.pl
13.  www.medal.org
14.  www.dentonet.pl
15.  www.higienistki.pl
16.  www.kprm.gov.pl
17.  www.mz.gov.pl