Opracowała Małgorzata Nowak
Obraz siebie, jako odbicie obrazu rodziny
Jak powstaje obraz Siebie (warunkuj
ą
cy samoocen
ę
)?
Obraz siebie ,to nasze wyobraŜenie na temat tego jacy jesteśmy,
co potrafimy, co myślą o nas inni ludzie.
Obraz siebie (szczególnie samoocena) determinuje obraz świata .
Jeśli mamy niską samoocenę świat jawi nam się , jako pełen
niebezpieczeństw -jest źródłem lęku.
System przekonań wewnętrznych (wyobraŜenia na temat świata
zewnętrznego oraz własnej osoby zakodowane w pamięci) warunkuje
sposób interpretowania rzeczywistości zewnętrznej.
Obraz siebie powstaje w efekcie interakcji z otoczeniem (zwierciadło
społeczne), w szczególności z rodzicami innymi dorosłymi osobami
znaczącymi.
Podstawowe czynniki systemu rodzinnego:
oczekiwania (wymagania) wobec dzieci
stosunek emocjonalny do dziecka
system kar i nagród
Typy rodzin i ich wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka
Rodzina władzy -wewnętrzny straŜnik i policjant
Oczekiwania rodziców: bezwzględne posłuszeństwo, przestrzeganie norm
i realizowanie poleceń rodziców; wymagania przekraczające moŜliwości
dziecka.
Kary: wymierzane rygorystycznie (fizyczne, poniŜanie, straszenie utratą
miłości ,a nawet porzuceniem)
Uczucia i emocje dziecka (osamotnienie, poczucie bycia gorszym
„niezasługiwania na miłość” złość i jednoczenie strach przed karą.
Wpływ na kształtowanie się osobowości: rezygnowanie z siebie, bierne
podporządkowywanie się i zaleŜność emocjonalna lub buntowanie się
przeciwko wszelkim autorytetom i zasadom. Osobowość zaleŜna, biernie-
agresywna lub despotyczna
Rodzina sukcesu- wewnętrzny krytyk
Oczekiwania rodziców: odnoszenie sukcesów, bycie najlepszym-
wygrywanie z innymi, doskonalenie siebie; nieliczenie się z realnymi
moŜliwościami dziecka zgodnie z zasadą: ”Musisz się bardziej starać, a na
pewno ci się uda”
Kary (i nagrody) za sukces (miłości warunkowa)-głównie krytykowanie,
poniŜanie, porównywanie z innymi (emocjonalne odrzucenie przy poraŜkach
i/lub braku sukcesu).
Uczucia i emocje: lęk przed niepowodzeniem, unikanie sytuacji oceny i
rywalizacji, frustracja i rozpacz (mimo ogromnych wysiłków dziecko nie jest
w stanie zasłuŜyć na uznanie, akceptację i miłość, gdyŜ nigdy nie jest dość
dobre)
Wpływ na kształtowanie się osobowości: poczucie bycia gorszym,
poczucie, Ŝe na miłość trzeba zasłuŜyć (zapracować)-pracoholizm,
perfekcjonizm zdobywanie prestiŜu za wszelką cenę.
Rodzina bezstresowa (obojętna)- lęk wynikający z braku oparcia
Oczekiwania rodziców: na ogół brak oczekiwań, a wręcz spełnianie
zachcianek dziecka i pozostawianie mu duŜej swobody.
Kary: brak kar, gdyŜ nie ma zasad.
Uczucia i emocje: lęk wynikający z braku oparcia (brak wymagań i brak
pomocy), osamotnienie, poczucie bycia niekochanym i nieakceptowanym
(brak zainteresowania ze strony rodziców).
Wpływ na kształtowanie się osobowości: Wysoki poziom lęku, nadmierna
zaleŜność od innych ( w efekcie deprywacji potrzeb emocjonalnych oraz w
efekcie deficytów społecznych i emocjonalnych) lub chłód i agresja
Rodzina nadopiekuńcza- wewnętrzny straŜnik
Oczekiwania wobec dziecka
:
nie ma oczekiwań, rodzice z powodu lęku
ochraniają dziecko utrudniając mu rozwój. Nadmierne ochranianie moŜe być
nieświadomym maskowaniem negatywnych uczuć w stosunku do dziecka.
Kary
:
brak kar, trudności dziecka są tłumaczone przyczynami niezaleŜnymi
od niego (to za trudne, jest za mały, to przez innych..)
Uczucia i emocje: lęk i frustracja z powodu deficytów społecznych
emocjonalnych, bezradność, poczucie bycia gorszym od rówieśników-wstyd,
złość.
Wpływ na kształtowanie się osobowości: brak wiary w siebie, mała
odporność na stres, lękowość, infantylność, uzaleŜnienie od innych, deficyty
w doświadczeniach społecznych powodują trudności w nawiązywaniu
kontaktów z rówieśnikami (lęk i złość, frustracja, przy braku spełniania
zachcianek przez otoczenie).
Rodzina chaosu-wewnętrzny policjant
Oczekiwanie wobec dziecka: zmienne- w zaleŜności od nastroju rodziców.
Kary: chwiejny system moŜliwe roŜne kary w tym derywujące potrzeby
emocjonalne dziecka (fizyczne, poniŜanie, wyśmiewanie, presja)
Uczucia i emocje: lęk i Ŝycie w ciągłym napięciu, ambiwalentne uczucia
wobec rodziców (agresja i jednocześnie lęk przed karą)
Wpływ na kształtowanie się osobowości: osobowość lękowa –
perfekcjonizm, nerwica natręctw, sztywność i dogmatyzm, brak ufności,
postawa manipulacyjna, obawa przed bliskością w efekcie doświadczenia
ambiwalentnego stylu przywiązania, nieumiejętność radzenia sobie z
emocjami (modelowanie)-chwiejność emocjonalna.
Rodzina współuzaleŜniona (rodzina z problemem alkoholowym)-jw.
Oczekiwania : rodzice oczekują przede wszystkim, Ŝe dziecko dochowa
rodzinnej tajemnicy, nadmierne obciąŜenie obowiązkami.
Stosunek emocjonalny do dziecka: brak zainteresowania sprawami dziecka
i jego emocjami; odreagowywanie (przez oboje rodziców )frustracji na
dziecku- obarczanie dziecka winą za swoje problemy; uzaleŜnianie
emocjonalne przez rodzica niepijącego, który szuka w dzieciach wsparcia;
Kary: niestabilny system kar i nagród
Emocje dziecka : ciągłe poczucie zagroŜenia; stan ciągłego oczekiwania i
lęku; zaprzeczanie silnym ,negatywnym emocjom, poczucie winy (w efekcie
obwiniania oraz jako efekt złości odczuwanej w stosunku do rodzica), silne
lęki przed zagroŜeniem fizycznym i emocjonalnym (wstydem), poczucie
niepełnowartościowości, brak wsparcia i utrata zaufania do wszystkich
dorosłych.
Wpływ na kształtowanie się osobowości
Tendencja do wchodzenia w relacje współuzaleŜnienia (przymus
pomagania), nieufność, zamroŜenie emocjonalne, pracoholizm, uzaleŜnienia
od środków zmieniających świadomość, ucieczka w fantazję.
Rodzina niepełna ( w efekcie śmierci lub rozwodu )
Oczekiwania: pomocy i wsparcia emocjonalnego dla rodzica (rodzeństwa)-
często bycie zastępczym partnerem lub przyjacielem.
Kary- trudności w wyznaczaniu zasad i ich egzekwowaniu ze względu na
obsadzenie dziecka w roli partnera i zaleŜność emocjonalną rodzica, lub z
powody chęci wynagrodzenia dziecku straty.
Emocje i uczucia dziecka: wstyd i poczucie bycia gorszym, złość i zazdrość
w stosunku do rówieśników (agresja) , lęk przed stratą drugiego rodzica,
samotność- z powodu niedostępności emocjonalnej i braku czasu drugiego
rodzica, często poczucie winy z powodu śmierci i/lub odejścia.
Wpływ na kształtowanie się osobowości : pesymizm, poczucie bezradności,
patologiczne formy zachowania (wesołkowatość, ucieczka w chorobę, lub
fantazje, nieprzygotowanie do pełnienia ról społecznych w efekcie braku
wzorca) niepokój wynikający z braku doświadczeń społecznych.
Zdrowy system rodzinny (według Virginii Satir)
•
Wolność do postrzegania tego, co jest tutaj i teraz, a nie tego,
co powinno być.
•
Wolność do myślenia, co się myśli, a nie co powinno się myśleć.
•
Wolność do czucia tego, co się czuje ,a nie tego, co powinno się czuć.
•
Wolność do pragnienia i wybierania tego, co się chce a nie tego czego
powinno się chcieć.
•
Wolność do wyobraŜania sobie własnej samorealizacji ,a nie grania
sztywnej roli, czy ciągłe troszczenie się o bezpieczeństwo.
Reguły funkcjonowania zdrowej rodziny:
•
Problemy są zauwaŜane i rozwiązywane.
•
Promowanych jest pięć wolności wg V. Satir.
•
Wszystkie relacje oparte są na dialogu i równości, kaŜdy jest waŜny
i ceniony.
•
Komunikacja jest bezpośrednia i oparta na faktach.
•
Członkowie rodziny mogą zaspokajać swoje potrzeby.
•
Członkowie rodziny mogą być indywidualnościami.
•
Słowa mają pokrycie w czynach.
•
Rodzice dbają o samodyscyplinę.
•
Role w rodzinie są ustalone ale mogą się zmieniać.
•
Wprowadzane zasady są jawne i uzasadniane.
•
Naruszanie wartości jest omawiane i korygowane.
•
Błędy są wybaczane i stają się bazą do uczenia się.
•
System słuŜy wszystkim członkom rodziny.
•
Rodzice nie przenoszą swego wstydu na dzieci, uczą poszanowania.
•
granic (kaŜdy odpowiada za swoje czyny i słowa, a nie innych osób).
•
Atmosfera jest radosna a zachowania spontaniczne.
