UBEZPIECZENIE CHOROBOWE

Zgodnie z art. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu podlegają 
następujące osoby:

•

pracownicy, 

•

członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, 

•

osoby odbywające służbę zastępczą.

Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają, na swój wniosek, następujące osoby objęte obowiązkowo 
ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi: 

•

wykonujące pracę nakładczą, 

•

wykonujące pracę na podstawie umowy-zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do 

której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osoby z nimi współpracujące, 

•

prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące, 

•

wykonujące odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia 

wolności lub tymczasowego aresztowania, 

•

duchowni.

Redakcja: Departament Ubezpieczeń i Składek

Prawo do zasiłku

Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie okresu wyczekiwania. Okres ten jest zróżnicowany 
w zależności od charakteru ubezpieczenia. Osoba podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu obowiązkowo ma prawo do 
zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Od dnia 1 stycznia 2009 r. osoba 
podlegająca ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie prawo do zasiłku chorobowego nabywa po upływie 90 dni 
nieprzerwanego ubezpieczenia. Wcześniej okres ten wynosił 180 dni. Do okresu ubezpieczenia zalicza się poprzednie 
okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa w ubezpieczeniu nie przekracza 30 dni albo jest spowodowana 
urlopem wychowawczym, bezpłatnym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej. 

Bez okresu wyczekiwania zasiłek chorobowy przysługuje: 

•

absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do 

ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów 
wyższych, 

•

ubezpieczonym, których niezdolność do pracy spowodowana została chorobą zawodową lub wypadkiem w 

pracy (zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego) albo wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy (zasiłek z ubezpieczenia 
chorobowego), 

•

ubezpieczonym obowiązkowo, którzy legitymują się co najmniej 10-letnim okresem obowiązkowego 

ubezpieczenia chorobowego, 

•

posłom i senatorom, którzy przystąpią do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji. 

Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy w czasie trwania ubezpieczenia 
chorobowego.

1

Zasiłek chorobowy przysługuje także, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała po 
ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego:

•

nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego albo 

•

nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego - w razie 

choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają 
się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby (oznaczonej w zaświadczeniu lekarskim kodem literowym "E"). 

Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy, nie dłużej niż przez 182 dni, a w przypadku 
gruźlicy (oznaczonej przez lekarza w zaświadczeniu lekarskim kodem "D") - nie dłużej niż przez 270 dni. Od 1 stycznia 
2009 r. również ubezpieczone, których niezdolność do pracy przypada na okres ciąży mają prawo do zasiłku 
chorobowego przez okres do 270 dni. 

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego przysługuje objętym ubezpieczeniem chorobowym:

•

pracownikom, 

•

osobom wykonującym pracę nakładczą, 

•

członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, 

•

osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o 

świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobom z nimi 
współpracującym, 

•

osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym, 

•

osobom wykonującym odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary 

pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, 

•

duchownym, 

•

osobom odbywającym służbę zastępczą. 

Pracownikom, osobom wykonującym pracę nakładczą oraz osobom odbywającym służbę zastępczą zasiłek chorobowy 
przysługuje od 34. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym, a jeżeli ukończyli 50 rok życia - od 15. dnia 
niezdolności do pracy w roku kalendarzowym. Za czas niezdolności do pracy trwającej łącznie do 33 lub odpowiednio 
do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego, zachowują oni prawo do wynagrodzenia, na podstawie art. 92 Kodeksu pracy. 
Czternastodniowy okres wypłaty wynagrodzenia za czas choroby ma zastosowanie od następnego roku 
kalendarzowego, w którym osoba będąca pracownikiem, osoba wykonująca pracę nakładczą albo osoba odbywająca 
służbę zastępczą ukończyła 50 rok życia. Przepis dotyczący czternastodniowego okresu wypłaty wynagrodzenia za 
okres choroby obowiązuje od 1 lutego 2009 r. 

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego - z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy 
pracy lub chorobą zawodową przysługuje osobom podlegającym ubezpieczeniu wypadkowemu: 

•

pracownikom - od pierwszego dnia niezdolności do pracy, nawet jeżeli pracownik nie wykorzystał jeszcze 

okresu 33 dni lub odpowiednio 14 dni, za który zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie art. 92 Kodeksu 
pracy, 

•

członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych, 

•

osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o 

świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobom z nimi 
współpracującym, jeżeli praca jest przez te osoby wykonywana w siedzibie lub w miejscu prowadzenia działalności 
zleceniodawcy, 

•

osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym, 

•

osobom wykonującym odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary 

pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania, 

2

•

duchownym, 

•

posłom i senatorom pobierającym uposażenie - jedynie w przypadku niezdolności do pracy po ustaniu tytułu 

ubezpieczenia wypadkowego, 

•

osobom pobierającym stypendia sportowe - jedynie w przypadku niezdolności do pracy po ustaniu tytułu 

ubezpieczenia wypadkowego, 

•

słuchaczom Krajowej Szkoły Administracji Publicznej, pobierającym stypendia - jedynie w przypadku 

niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia, 

•

osobom pobierającym stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w 

miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy lub inny podmiot kierujący - jedynie w 
przypadku niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia wypadkowego, 

•

osobom odbywającym służbę zastępczą - od pierwszego dnia niezdolności do pracy, nawet jeżeli 

ubezpieczony nie wykorzystał jeszcze okresu 33 dni lub odpowiednio 14 dni, za który zachowuje prawo do 
wynagrodzenia na podstawie art. 92 Kodeksu pracy,

•

funkcjonariuszom Służby Celnej. 

W razie stwierdzenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przewyższającą 6,60 zł zasiłek 
chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego należny: 

•

osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym oraz 

•

duchownym, będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenie 

nie przysługuje do czasu spłaty całości zadłużenia. Jeżeli spłata całości zadłużenia nastąpi w ciągu 6 miesięcy od dnia 
wypadku albo odpowiednio od dnia złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby zawodowej, 
ubezpieczonemu przysługuje zasiłek za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy. W przypadku uregulowania przez 
ubezpieczonego całości zadłużenia po upływie 6 miesięcy od dnia wypadku lub od dnia złożenia wniosku o przyznanie 
świadczeń z tytułu choroby zawodowej, ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku od dnia spłaty całości zadłużenia. 
Prawo do zasiłku za okres przed tą datą ulega przedawnieniu.

Zasiłek chorobowy nie przysługuje:

•

za okresy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów 

szczególnych,

•

w okresie urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego, 

•

w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w 

których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie 
skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,

•

za cały okres orzeczonej niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została w wyniku 

umyślnego przestępstwa lub wykroczenia, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu, 

•

za okres pierwszych pięciu dni, jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana nadużyciem alkoholu (fakt 

ten jest stwierdzony przez lekarza kodem "C" w zaświadczeniu lekarskim),

•

za okres objęty zaświadczeniem lekarskim, w przypadku wykonywania w czasie zwolnienia lekarskiego pracy 

zarobkowej albo wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy niezgodnie z celem tego zwolnienia, co zostało 
stwierdzone w trakcie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy przeprowadzanej przez 
płatnika zasiłku.

Zasiłek chorobowy za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego (wypadkowego) nie przysługuje, gdy 
osoba niezdolna do pracy:

•

ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy,

3

•

kontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność zarobkową stanowiącą tytuł do objęcia 

ubezpieczeniem chorobowym albo zapewniającą prawo do świadczeń za okres choroby,

•

jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego,

•

nie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia z powodu nie przepracowania wymaganego okresu 

wyczekiwania,

•

jeżeli ubezpieczenie ustało po wyczerpaniu pełnego okresu pobierania zasiłku chorobowego.

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługuje ponadto w przypadku, gdy:

•

wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących 

ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,

•

ubezpieczony, będąc w stanie nietrzeźwości albo pod wpływem środków odurzających lub substancji 

psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, 

•

ubezpieczony odmówił bez uzasadnionej przyczyny poddania się badaniu w celu ustalenie zawartości w 

organizmie alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych albo przez swoje zachowanie uniemożliwił 
przeprowadzenie takiego badania.

Podstawa wymiaru

Podstawę wymiaru zasiłku dla pracownika stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 
miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo z faktycznego okresu zatrudnienia za 
pełne kalendarzowe miesiące, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu.

Do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku przysługującego pracownikowi przyjmuje się przychód stanowiący podstawę 
wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe lub wypadkowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na 
ubezpieczenia społeczne. 

Jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmowane jest do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku pracownik nie 
osiągnął pełnego wynagrodzenia z przyczyn usprawiedliwionych, przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku: 

•

wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego 

go w tym miesiącu czasu pracy, 

•

przyjmuje się - po uzupełnieniu - wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej 

połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy.

Jeżeli pracownik w każdym miesiącu przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy z przyczyn 
usprawiedliwionych, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się wynagrodzenie za wszystkie miesiące, 
uzupełnione do pełnej wysokości.

Oprócz składników przysługujących za okresy miesięczne, w podstawie wymiaru zasiłku uwzględnia się składniki 
wynagrodzenia przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc. Kwartalne składniki wynagrodzenia uwzględnia się w 
podstawie wymiaru zasiłku w wysokości 1/12 kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały kalendarzowe 
poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy 
roczne, uwzględnia się w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty wypłaconej 
pracownikowi za rok kalendarzowy poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

W podstawie wymiaru zasiłku przysługującego w czasie trwania ubezpieczenia nie uwzględnia się składników 
wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo (wypłacanych) za okres pobierania zasiłku. Składniki te 
uwzględnia się jednak w podstawie wymiaru zasiłku przysługującego za okres po ustaniu zatrudnienia.

4

W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu nawiązującego stosunek pracy polegającej na zmianie wymiaru czasu 
pracy pracownika, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego 
wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta miała miejsce w okresie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie 
niezdolności do pracy albo w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy.

Dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy podstawa wymiaru nie może być niższa od 
odpowiedniej do stażu pracy kwoty minimalnego wynagrodzenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej: 

1.

18,71% tego wynagrodzenia jeżeli zasiłek przysługuje pracownikowi za okres do 30 czerwca 2007 r., 

2.

15,71% tego wynagrodzenia, jeżeli zasiłek przysługuje pracownikowi za okres od 1 lipca 2007 r. do 31 

grudnia 2007 r., 

3.

13,71% tego wynagrodzenia jeżeli zasiłek przysługuje pracownikowi za okres po dniu 31 grudnia 2007 r. 

Podstawę wymiaru zasiłku przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny 
przychód, od którego opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe lub wypadkowe, za okres 12 miesięcy 
kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, a gdy niezdolność do pracy powstała przed 
upływem tego okresu, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej:

1.

18,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie - w przypadku przychodu za okres do 30 czerwca 

2007 r., 

2.

15,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie - w przypadku przychodu za okres od dnia 1 lipca 

2007 r. do dnia 31 grudnia 2007 r., 

3.

13,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie - w przypadku przychodu za okres po dniu 31 

grudnia 2007 r.

Wysokość zasiłku

Wysokość zasiłku chorobowego wynosi 80% wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę jego wymiaru.

Zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu przysługuje w wysokości 70% podstawy wymiaru.

Jeżeli przyczyną niezdolności do pracy jest wypadek przy pracy, w drodze do pracy lub z pracy albo choroba zawodowa 
lub też przypada na okres ciąży, a także jeżeli niezdolność do pracy powstała wskutek poddania się niezbędnym 
badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów albo zabiegowi pobrania 
komórek, tkanek i narządów - zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru (także za okres 
pobytu w szpitalu).

Niezbędne dokumenty

Dokumentem stanowiącym podstawę do wypłaty zasiłku chorobowego jest zaświadczenie o czasowej niezdolności do 
pracy wystawione na druku ZUS ZLA.

Jeżeli zasiłek wypłacany jest przez ZUS, do jego wypłaty niezbędne jest zaświadczenie płatnika składek wystawione na 
druku 

ZUS Z-3

 - w przypadku pracowników albo 

ZUS Z-3a

 - w przypadku pozostałych ubezpieczonych. Dodatkowo do 

wypłaty przez ZUS zasiłku za okres po ustaniu ubezpieczenia osoba występująca o zasiłek składa oświadczenie o 
zaprzestaniu i niepodjęciu działalności zarobkowej, o nieustaleniu prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności 
do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego oraz o 
niepodleganiu obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników.

5

Do wypłaty zasiłku chorobowego w wysokości 100% podstawy wymiaru wymagane jest dodatkowo:

•

odrębne zaświadczenie lekarskie potwierdzające stan ciąży, jeżeli w zaświadczeniu lekarskim ZUS ZLA nie 

został wpisany kod "B" - w przypadku niezdolności do pracy przypadającej na okres ciąży,

•

karta wypadku w drodze do pracy lub z pracy - w razie niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w 

drodze do pracy lub z pracy,

•

zaświadczenie wystawione przez lekarza na zwykłym druku - w razie niemożności wykonywania pracy 

wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i 
narządów oraz niezdolności do pracy wskutek poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów,

•

protokół powypadkowy - w razie niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy ubezpieczonego 

będącego pracownikiem,

•

karta wypadku przy pracy - w razie niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy 

ubezpieczonego innego niż pracownik, 

•

decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej wydana przez inspektora sanitarnego oraz zaświadczenie lekarskie 

stwierdzające związek niezdolności do pracy z istniejącą chorobą zawodową - w razie niezdolności do pracy 
spowodowanej chorobą zawodową. 

Redakcja: Departament Zasiłków

6