10

www.gazetapodatkowa.pl

Gazeta Podatkowa nr 10 • 4.02.2008 r.

RACHUNKOWOŚĆ DLA KAŻDEGO

Podatkowa księga 

przychodów i rozchodów

Podstawową okolicznością przesądzającą o zaliczeniu przychodów i kosztów do kate-

gorii tzw. pozostałych przychodów i pozostałych kosztów operacyjnych jest to, że są one 

pośrednio związane z prowadzoną działalnością operacyjną (art. 3 ust. 1 pkt 32 ustawy 

o rachunkowości – Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.).

Do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się wyłącznie niewątpliwe (rzeczywi-

ście otrzymane lub pewne) pozostałe przychody operacyjne. Z kolei do pozostałych kosztów 

operacyjnych zalicza się wszystkie koszty poniesione lub wymagające poniesienia w roku 

obrotowym. Należy więc w księgach rachunkowych 2007 r. uwzględnić wszystkie koszty, 

o których informacje jednostka uzyska do dnia zamknięcia ksiąg rachunkowych (art. 7 

ust. 1 ustawy o rachunkowości).

Do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych zalicza się w szczególności przy-

chody i koszty związane:

–  z działalnością socjalną,

–  ze zbyciem środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerial-

nych i prawnych, a także z utrzymywaniem i ze zbyciem nieruchomości,

–  z odpisaniem należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych, nieściągalnych,

–  z utworzeniem i rozwiązaniem rezerw,

–  z odpisami aktualizującymi wartość aktywów,

–  odszkodowaniami, karami i grzywnami,

–  z przekazaniem lub otrzymaniem nieodpłatnie (w drodze darowizny) środków pie-

niężnych, rzeczowych składników majątku trwałego lub obrotowego,

–  ze skutkami zdarzeń, których nie zalicza się do zdarzeń losowych (np. skutki wypad-

ków samochodowych, kradzieże).

Nie zalicza się do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych m.in. rezerw związa-

nych z operacjami finansowymi, odpisów aktualizujących obciążających koszty finansowe, 

kosztów wytworzenia sprzedanych produktów lub sprzedanych towarów, kosztów sprzedaży 

lub likwidacji zorganizowanej części jednostki.

Ewidencję pozostałych przychodów i kosztów można prowadzić na koncie 76-0 „Pozostałe 

przychody operacyjne” oraz na koncie 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”. Wskazane jest 

prowadzenie do tych kont szczegółowej ewidencji analitycznej w celu prawidłowego spo-

rządzenia rachunku zysków i strat.

Pozostałe przychody operacyjne

Pozostałe przychody operacyjne wykazuje się w rachunku zysków i strat w wierszu G 

(wariant kalkulacyjny) lub w wierszu D (wariant porównawczy) wyszczególniając w od-

rębnych wierszach:

–  zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych (wiersz G.I lub D.I),

–  dotacje (wiersz G.II lub D.II),

–  inne przychody operacyjne (wiersz G.III lub D.III).

Przychody ujęte na koncie 76-0 przenosi się na dzień bilansowy na wynik finansowy, 

zapisem:

– 

Wn konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”,

– 

Ma konto 86 „Wynik finansowy”.

Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

Regułą jest wykazywanie w rachunku zysków i strat oddzielnie przychodów i kosztów 

związanych z tymi przychodami. Inaczej jest natomiast w przypadku operacji związanych 

ze zbyciem niefinansowych aktywów trwałych (a więc sprzedażą, wniesieniem w formie 

aportu do spółki, nieodpłatnym przekazaniem, likwidacją). Mimo że w księgach rachunko-

wych przychody ze zbycia tych składników majątku ujmuje się na koncie 76-0 „Pozostałe 

przychody operacyjne”, a koszty związane ze zbyciem tych składników majątku ujmuje się 

na koncie 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”, to w rachunku zysków i strat należy wykazać 

tylko wynik osiągnięty na zbyciu (zysk lub stratę).

Przykład

Założenia

1. Jednostkawmarcu2007r.zakupiłagrunt,któregowartośćpoczątkowawyniosła

30.000złirozpoczęłabudowęhaliprodukcyjnejnatymgruncie.

2. Podkoniecrokujednostkapodjęładecyzjęosprzedażyrozpoczętejbudowywraz

zgruntem.Łącznekosztyujętenakoncie08„Środkitrwałewbudowie”wyniosły

nadzieńpodjęciadecyzjiosprzedaży60.000zł.

3. Zgodniezumowąkupna-sprzedażysporządzonąwgrudniu2007r.wformieaktu

notarialnegojednostkasprzedałanieruchomośćzakwotę122.000złbrutto.

4. Jednostkasporządzaporównawczyrachunekzyskówistrat.

Dekretacja

1.  FV – sprzedaż nieruchomości:

a)  łączna kwota należności (wartość brutto) 

122.000 zł

– 

Wn konto 24 „Pozostałe rozrachunki”  

(w analityce: Konto imienne nabywcy),

b)  podatek należny VAT 

22.000 zł

– 

Ma konto 22 „Rozrachunki z tytułu VAT należnego”,

c)  wartość netto 

100.000 zł

– 

Ma konto 76-0 „Pozostałe przychody operacyjne”  

(w analityce: Sprzedaż nieruchomości).

2.  Wyksięgowanie z ewidencji bilansowej:

a)  kosztu wytworzenia środka trwałego w budowie 

60.000 zł

– 

Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”,

– 

Ma konto 08 „Środki trwałe w budowie”,

b)  wartości początkowej gruntu 

30.000 zł

– 

Wn konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”,

– 

Ma konto 01 „Środki trwałe”  

(w analityce: Grupa 0 Grunty własne).

Nazbyciunieruchomościjednostkaosiągnęłazyskwkwocie10.000zł(100.000zł

–60.000zł–30.000zł).Zyskten,anieodrębnieprzychodyikosztyzwiązanezezbyciem

nieruchomości,zostaniewykazanywporównawczymrachunkuzyskówistratwwierszu

D.I.„Zyskzezbycianiefinansowychaktywówtrwałych”.

Dotacje

W  wierszu  G.II  lub  D.II  wykazuje  się  rzeczywiście  otrzymane  z  budżetu  pań-

stwa lub jednostek samorządu terytorialnego dotacje, dopłaty i subwencje na pokrycie 

Faktura za media dotycząca grudnia i stycznia

W  styczniu  br.  otrzymałam  fakturę  za  wodę  wystawioną  w  grudniu 

2007 r. dotyczącą w części grudnia 2007 r. i w części stycznia 2008 r. Jak 

ująć taką fakturę w księdze podatkowej?

Z pytania nie wynika jaką metodą Czytelniczka powadzi księgę podatkową. Jeśli 

jest to metoda tzw. kasowa (uproszczona) określona w art. 22 ust. 4 ustawy o pdof 

(Dz. U. z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.) – powinna potrącać koszty uzyskania przy-

chodów w dacie ich poniesienia. Przy czym dzień poniesienia kosztów wyznacza data 

wystawienia faktury (rachunku) lub innego dowodu stanowiącego podstawę do zaksię-

gowania (ujęcia) kosztu. W takim przypadku fakturę za wodę wystawioną w grudniu 

2007 r. Czytelniczka powinna wpisać do księgi podatkowej w grudniu 2007 r. pod datą 

wystawienia. Nie ma w tej sytuacji znaczenia jakiego okresu dotyczy faktura.

Natomiast inaczej będzie w przypadku gdy księga podatkowa prowadzona 

jest metodą tzw. memoriałową, określoną w art. 22 ust. 5–5c i ust. 6 ustawy o pdof. 

Opłaty za media stanowią koszty pośrednio związane z uzyskiwanymi przychodami, 

a takie przy stosowaniu metody memoriałowej potrąca się co do zasady w dacie ponie-

sienia. Jednak jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie 

jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego – w takim 

przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, 

którego dotyczą. W sytuacji opisanej w pytaniu, jeśli Czytelniczka stosuje metodę 

memoriałową – powinna koszt z faktury za wodę podzielić proporcjonalnie na gru-

dzień 2007 r. i styczeń 2008 r. Część dotyczącą grudnia 2007 r. należy ująć w księdze 

podatkowej w grudniu pod datą wystawienia faktury, a część dotyczącą stycznia 2008 r. 

– w styczniu pod datą 1 stycznia 2008 r.

Dorota Przybyszewska

Pozostałe przychody i koszty operacyjne 

w rachunku zysków i strat

kosztów działalności. Dotyczy to również środków pomocowych otrzymanych z Unii 

Europejskiej.

W tym też wierszu wykazuje się dotacje na sfinansowanie zakupu lub budowy środków 

trwałych lub kosztów prac rozwojowych ujętych w momencie otrzymania na koncie 84 

„Rozliczenia  międzyokresowe  przychodów”  (w  analityce:  Dotacje)  –  w  wielkościach 

zarachowanych do pozostałych przychodów operacyjnych równolegle do odpisów amor-

tyzacyjnych środków trwałych lub kosztów prac rozwojowych zaliczonych do wartości 

niematerialnych i prawnych (art. 41 ust. 1 pkt 2 ustawy).

Inne przychody operacyjne

W wierszu G.III lub D.III wykazuje się inne pozostałe przychody operacyjne, w tym m.in. 

przychody z wynajmu składników majątku trwałego, otrzymane kary umowne i odszko-

dowania, nadwyżki rzeczowych składników majątku trwałego i obrotowego stwierdzone 

w wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji, wartość nieodpłatnie otrzymanych składników 

majątku obrotowego, umorzone bądź przedawnione zobowiązania.

W tej pozycji wykazuje się także dofinansowanie z ZFŚS kosztów utrzymania obiektów 

socjalnych.

Pozostałe koszty operacyjne

Pozostałe koszty operacyjne wykazuje się w rachunku zysków i strat w wierszu H (wa-

riant kalkulacyjny) lub w wierszu E (wariant porównawczy) wyszczególniając w odrębnych 

wierszach:

–  stratę ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych (wiersz H.I lub E.I),

–  aktualizację wartości aktywów niefinansowych (wiersz H.II lub E.II),

–  inne koszty operacyjne (wiersz H.III lub E.III).

Koszty ujęte na koncie 76-1 przenosi się na dzień bilansowy na wynik finansowy, za-

pisem:

–  Wn konto 86 „Wynik finansowy”,

–  Ma konto 76-1 „Pozostałe koszty operacyjne”.

Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych

W wierszu H.I. lub E.I wykazuje się stratę ze zbycia środków trwałych, środków trwa-

łych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych oraz inwestycji w nieruchomości 

i prawa. Wynik ze zbycia tych aktywów ustala się i wykazuje w rachunku zysków i strat 

na zasadach przedstawionych przy omawianiu zysku ze zbycia niefinansowych aktywów 

trwałych (jako „per saldo” kont 76-0 i 76-1).

Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych

W rachunku zysków i strat w wierszu H.II lub E.II wykazuje się skutki trwałej utraty 

wartości (odpisy aktualizujące) zarachowane w trakcie roku obrotowego do pozostałych 

kosztów operacyjnych (Wn konto 76-1) następujących składników aktywów:

–  środków trwałych, środków trwałych w budowie, inwestycji w nieruchomości i prawa 

oraz wartości niematerialnych i prawnych,

–  zapasów materiałów, towarów i produktów gotowych z powodu utraty przez nie 

wartości użytkowej lub handlowej,

–  należności z tytułu dostaw i usług,

–  innych operacji niefinansowych z powodu utraty części lub całości ich wartości.

Natomiast nie należy wykazywać w tej pozycji należności odpisanych w związku z ich 

umorzeniem lub przedawnieniem nieobjętych odpisami aktualizującymi. Wykazuje się je 

w wierszu H.III lub E.III.

Inne pozostałe koszty operacyjne

W wierszu H.III lub E.III należy wykazać pozostałe koszty operacyjne nieujęte w po-

przednich pozycjach, tj. w szczególności koszty utrzymania obiektów socjalnych, zapłacone 

kary umowne i odszkodowania, przepadłe kaucje i wadia, przekazanie nieodpłatnie (w tym 

w drodze darowizny) składników majątku, planowe odpisy amortyzacyjne nieruchomości 

zaliczonych do inwestycji.

Ewa Gruchot