rymkiewicz_poezja

Jarosław Marek Rymkiewicz

Urodził si

w 1935 w Warszawie. Krytyk i historyk literatury, eseista, poeta, tłumacz, dramatopisarz. Uko

czył filologi

polsk

na Uniwersytecie Łódzkim, doktoryzował si

, a nast

pnie habilitował; pracownik naukowy Instytutu Bada

Naukowych PAN w Warszawie. Mieszka w Warszawie.

Debiutował w 1957 tomem wierszy Konwencje. Przedstawiciel i teoretyk neoklasycyzmu w literaturze polskiej,

kierunku artystycznego nawi

zuj

cego do szeroko pojmowanej tradycji antycznej i nowo

ytnej - klasycyzmu. Swój

program poetycki J.M. Rymkiewicz wyło

ył m.in. w zbiorze szkiców z 1967 roku pt.: Czym jest klasycyzm. Manifesty

poetyckie. U podstaw jego twórczo

ci le

y przekonanie o jedno

ci i ci

gło

ci sztuki i kultury (współistnienie dzieł

dawnych i współczesnych): czerpie z archetypów, toposów i mitów kultury

ródziemnomorskiej (np. opowie

ść

toposie rajskich ogrodów w My

li ró

ne o ogrodach). Nicuje wyobra

romantyczn

, romantyczne mity i stereotypy.

Jak fascynuj

powie

ść

czyta si

cykl zatytułowany Jak bajeczne

urawie..., a po

cony Adamowi Mickiewiczowi

oraz Wilnu i Wilnianom w XIX stuleciu. Interesuje go filozofia

mierci, istota przemijania biologicznego i przemijania w

kulturze. Tłumaczył poezj

anglo-ameryka

(T.S. Eliot, W. Stevens), hiszpa

(F.G. Lorca, Calderon).

"Moje dziejowe pytanie brzmi wi

c tak: czy historia urabia człowieka, czy to okoliczno

ci historyczne decyduj

o tym,

kim jest i co po sobie pozostawia ? Czy - przeciwnie - on sam, nie zwa

c na histori

i na to, co historia z nim robi,

wydobywa z siebie wła

nie to, co wydoby

musi?" ("

mut")

………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Marzena Wo

niak-Łabiniec

Klasyk i metafizyka. O poezji Jarosława Marka

Rymkiewicza

[wszystkie omówione wiersze znajduj

na ko

☺

]

wiadomo

ci wielu odbiorców literatury J. M. Rymkiewicz utrwalił si

jako twórca programu współczesnego

klasycyzmu, postuluj

cy nawi

zania do bogatego dorobku kultury

ródziemnomorskiej. W pami

ci innych jest to poeta

nobilituj

cy literatur

baroku. Zwracano równie

uwag

na jego działalno

ść

translatorsk

: przekłady poezji

Mandelsztama, imitacje Calderona, wiersze poetów ameryka

skich. Rymkiewicz to poeta poszukuj

cy inspiracji w

ró

nych kierunkach my

li filozoficznej.

Klasycyzm i metafizyka

Rymkiewiczowski klasycyzm rodzi si

po pa

dziernikowym przełomie. Poeta sformułował program współczesnego

klasycyzmu, jego zało

enia szczegółowo zostały przedstawione w zbiorze Czym jest klasycyzm i budziły w latach

60. zainteresowanie krytyków i poetów. Je

li chodzi o klasycyzm współczesny to główne kierunki zostały wytyczone

przez:

•

Przybylskiego – dla którego klasycyzm to „łomotanie do bram” wiecznego kulturowo Rzymu

•

Kwiatkowskiego – upatruj

cego warto

ść

klasycyzmu w przywracaniu przez awangard

równowagi miedzy

form

a tre

poezji

•

Sokoła – rozpatruj

cego twórczo

ść

poetyck

Rymkiewicza ze wzgl

du na ujawniaj

ce si

w niej dwie

zasadnicze postawy: HISTORYCZN

i EGZYSTENCJALN

•

Bło

skiego – podkre

laj

cego romantyczne korzenie klasycyzmu

WOBEC SPORU O „WIZJ

” I „RÓWNANIE”

Istotn

role w porz

dkowaniu poetyckich do

wiadcze

II połowy lat 50. odegrał legendarny spór o rol

wyobra

zapocz

tkowany przez Jerzego Kwiatkowskiego w 1958 roku. Autor próbuj

podsumowa

dokonania poetyckie po

przełomie pa

dziernikowym, wyró

nia dwa opozycyjne nurty:

1) KLASYCYZUJ

CY – do którego zalicza twórczo

ść

mistrzów awangardy (Peiper, Przybo

), o klasycyzmie

decyduje racjonalistyczna ortodoksja, intelektualna koncepcja poezji, nietolerancyjna normatywno

ść

wygórowanie fantazji, ograniczenie uczucia

2) WIZYJNY – wyrasta z tradycji romantycznych, rehabilituje wyobra

, mamy tu takie cechy jak:

eksponowanie wzruszenia, ekspresja, oddalanie si

od jednoznaczno

ci, wzrost luzu interpretacyjnego,

przewaga znaku nad znaczeniem, d

ąŜ

enie do autonomizacji symbolu, wizjoneryzm ba

niowy, wymienia tu

twórców: Le

miana, Gajcego, Harasymowicza

Artykuł Kwiatkowskie wywołał wiele kontrowersji. W obronie awangardy wyst

pili: Maci

g, Drozdowski, Głowi

ski.

Podsumowania sporu dokonał Balcerzan, zwracaj

c uwag

na swoist

karier

jak

zrobiło pojecie wyobra

ni -

ne nie tylko dla zwolenników wizji romantycznych, bo obecne ju

w pismach teoretycznych awangardy.

Słowi

ski pisał o rewolucji retrospektywnej która miała oznacza

powrót do przerwanej przez socrealizm wi

zi z

kultur

lat poprzednich: ruch porzucania socrealistycznej przeszło

ci był zarazem ruchem ku literackim przeszło

wykl

tym w latach stalinowskich, ku do

wiadczeniom pisarskim wtedy wykl

tym. Wobec ró

norodno

ci tych odwoła

nie tylko klasycznych ale i romantycznych, naturalne były liczne spory.

ne w charakterze tych dyskusji jest niejednoznaczno

ść

i pomieszanie poj

ęć

słu

Ŝą

cych rozró

nieniu tego, co

klasyczne i romantyczne. Dlatego trudno okre

pozycj

jak

zaj

łaby w tym podziale poezja Rymkiewicza.

Czy klasycyzm Rymkiewicza zrodził si

z inspiracji powy

szym sporem?

−

na widzie

w programie Rymkiewicza protest wobec propagandy komunistycznej próbuj

cej w

literaturze zlikwidowa

histori

, tak

genez

sugeruje sam poeta

−

Rymkiewicz zaczyna interesowa

klasycyzmem zanim zacz

ła si

ta dyskusja, ju

w roku 1957 pojawił

artykuł Trzy wiersze ze zbioru Czym jest klasycyzm?, zawiera ten artykuł postulaty dotycz

ce kształtu

ówczesne poezji, Rymkiewicz próbuje definiowa

tu poj

cie nowego klasycyzmu jako kierunku

charakteryzuj

cego si

wynalazczo

−

badacze wskazuj

na inn

przyczyn

zainteresowania klasycyzmem u Rymkiewicza: inspiracja

badaniami nad klasycyzmem, prowadzonymi przez pracowni

ółkiewskiego i Wyki w IBL

tpliwo

ci nie ulega,

e Rymkiewicz wpisuje si

w dyskusj

nad kształtem poezji najnowszej. Młody poeta definiuje

klasycyzm zupełnie inaczej ni

przedstawiciele krakowskiej szkoły krytyki, ale ł

czy ich nieufny, wr

cz wrogi stosunek

do awangardy, której głównym obro

jest Przybo

Program klasycyzmu i praktyka poetycka Rymkiewicza uniewa

niaj

spór o „wizj

” i „równanie”,

wiadczy o tym

poł

czenie antyawangardowego klasycyzmu z romantyzmem, wyra

cym si

ganiem do archetypów i

dowarto

ciowanie roli pod

wiadomo

ci.

Spór Rymkiewicza z awangard

dotyczył:

•

koncepcji czasu i stosunku do tradycji

•

nakre

lenia najistotniejszych funkcji poezji

ąŜ

e si

z tym poj

cie metafizyka – traktowane nieufnie przez awangard

krakowsk

. Rymkiewicz okre

la cel

poezji podobnie jak przedstawiciele krakowskiej szkoły krytycznej (Wyka, Kwiatkowski). Tzn. proponuj

oni by w

obr

bie poj

cia metafizyka zostawi

jedynie pytania o cel

ycia, sens istnienia,

mierci, czasu, trwania.

KRYZYS KULTURY

RÓDZIEMNOMORSKIEJ

Swój program zawarł Rymkiewicz w szkicu Czym jest klasycyzm?. Praca ta stała si

punktem wyj

cia oceny sytuacji

w poezji współczesnej i umo

liwiła sformułowanie nowego programu poetyckiego.

na jest tu analiza procesów historycznych. Wg Rymkiewicza, przypadaj

ce na XVI/XVII wiek kryzys

chrze

cija

skiej symboliki

ródziemnomorskiej zawa

ył na sytuacji współczesnego poety. Wtedy zakwestionowana

została zarówno teologiczna jak i psychologiczna warto

ść

symboli.

Zburzeniu uległ

redniowieczny model

wiata, zgodnie z którym rzeczywisto

ść

codzienna była rzeczywisto

cudown

, gł

boko prze

ywan

, w której religia sprowadzała si

nie tylko do rytuału, ale te

była czynnikiem

wywieraj

cym bezpo

redni wpływ na

ycie człowieka. Nast

pił proces demitologizacji rzeczywisto

ci. Uwa

ano, ze to,

co boskie jest niewyra

alne, nie mo

e by

c przekazane przez obraz.

Nie ufano ju

adnej filozofii, poniewa

da z nich miała zapewni

jaki

ład. Przywrócenie harmonii było

niemo

liwe. Poetyckim zapisem „demuzykalizacji

wiata”, uczynionym z perspektywy człowieka dwudziestego wieku,

jest jeden z wczesnych wierszy Rymkiewicza –

Z poŜółkłych pokoleń

Podobne rozwa

ania jak w tym wierszu znajdziemy w zbiorze

Człowiek z głową jastrzębia

. Próba przywrócenia

harmonii podj

ta została przez bohaterów wiersza

MałŜonkowie

. I cz

ęś

ci tego tomu towarzyszy atmosfera

spełniaj

cej si

apokalipsy, poczucie bezpowrotnego przemijania czego

istotnego, pragnienie odnalezienia Atlantydy

wiadomo

ść

złudze

tych pragnie

Poeta w wierszach Rymkiewicza b

dzie jednym z wygna

ców z królestwa mitu. Poeta ten nie rozumie dlaczego

spotyka go taki los, towarzyszy mu nieustannie poczucie zagro

enia, cho

nie potrafi sprecyzowa

jego przyczyn.

Osaczony przez barbarzy

ców poeta chroni si

w przeszło

ść

, reaktywuje j

i ponawia, bo wie, ze tylko odnajduj

swoje miejsce w przeszło

ci, mo

e odnale

źć

swoje miejsce w tera

niejszo

ci.

Jednym z najbogatszych kulturowych

ródeł przeszło

ci jest antyk, którego symbol – pokonany, lecz jednocze

nie

zwyci

ski Rzym stał si

tematem wiersza

Epitafium dla Rzymu.

KLASYCYZM WOBEC TRADYCJI

Jednym z najistotniejszych postulatów współczesnego klasycyzmu jest konieczno

ść

okre

lenia przez poet

swego

stosunku do tradycji (wg Rymkiewicza). Si

ganie do przeszło

ci nie jest form

ucieczki od tera

niejszo

ci, ale chodzi

o to, by w całym bogactwie minionego czasu osadzi

swoje istnienie, by okre

swój stosunek do przodków, bo tylko

rozumiej

ich

ycie mo

emy zrozumie

własne.

Od przeszło

ci nie da si

uciec, poniewa

kultura kształtowana przez kolejne wieki nie pozostaje bez wpływu na nas i

ona formułuje nasz

wiadomo

ść

. Taki stosunek do tradycji wskazuje na zale

ść

Rynkiewicza od pogl

dów Eliota:

•

Eliot definiuje klasyka jako twórc

dojrzałego pod wzgl

dem umysłu, obyczaju i j

zyka

•

klasyk Rymkiewicza nie jest równie

adwersarzem romantyka

Postulowany przez poet

program klasycystyczny to powrót do przeszło

ci, ale nie powrót do XVIII wieku, nie

faworyzuje

adnej epoki.

POETA METAFUIZYK I NIEUSTANNE ZADUSZKI

Trzeci tomik Rymkiewicza - Metafizyka – rozpoczyna si

wierszem Czym jest klasycyzm. Analiza utworów zawartych

w tym tomiku pozwala stwierdzi

e chodzi nie tylko o transcendencj

dzy kulturami, ale przede wszystkim o

współistnienie dokona

kulturowych ró

nych epok w obr

bie tradycji

ródziemnomorskiej.

Wg Trznadla metafizyka to swoiste zrównanie

wiata

ywych ze

wiatem umarłych, to przywrócenie istnienia tym,

którzy umarli, przywrócenie przede wszystkim poprzez pami

ęć

POETA METAFIZYK – ŁOWCA ARCHETYPÓW

Twórczo

ść

poetycka jest dla Rymkiewicza odwzorowaniem i ponawianiem kształtów, które znał czas miniony. Poj

cie

archetypu przejmuje od Junga, dla którego s

one reprezentacjami psychologicznie koniecznych reakcji na

pewne typowe sytuacje:

•

istniej

ce zawsze archetypy s

tre

ciami nie

wiadomo

ci zbiorowej, jungowski artysta, aby zintegrowa

archetyp ze

wiadomo

, posługuje si

symbolem, takie działania wprowadzaj

twórc

w porz

dek

kosmosu, zapewniaj

mu harmoni

Poeta ma jednak

wiadomo

ść

e u

ywane przez niego symbole nie zawsze ł

go z czytelnikiem, cz

sto nie

stanowi

o wspólnocie do

wiadcze

poety i odbiorcy, zostały pozbawione warto

ci sakralnej, dlatego, gdy pojawiaj

w wierszu zostaj

uznane za symbole indywidualne, b

ce własno

tylko poety.

Przyczyn takiej sytuacji upatrywał Rymkiewicz w de spirytualizacji współczesnego

wiata, której przejawem jest

roztrwonienie archetypicznych obrazów i zanik podstawowych do

wiadcze

, w których obrazy te ujawniaj

przez

symbole.

Jednak zasób archetypicznych symboli i wzorców jest niezniszczalny. Jego nieustanne przywoływanie i

przypominanie to zadanie poety – metafizyka. Dla takiego poety znaki czasu tera

niejszego s

tylko potwierdzeniem

wiadczenia metafizycznego. Poeta za pomoc

symboliki zapisuje to, co zostało ujrzane okiem wewn

trznym.

Te rozwa

anie pozwalaj

sformułowa

kolejne znaczenie terminu metafizyka u Rymkiewicza: metafizyka to si

ganie

w sfer

pod

wiadomo

ci kolektywnej, wydobywanie z niej zapomnianych archetypicznych wzorców i przywracanie ich

społeczno

ci, w szatach symboliki czasu tera

niejszego.

CZAS I PAMI

ĘĆ

Fundamentalne znaczenie dla przełomu klasycyzmu miało przej

cie kołowej koncepcji czasu, zgodnie z któr

przeszło

ść

i przyszło

ść

spotykaj

tera

niejszo

ci. Odnosi si

to równie

do sztuki – oznacza,

e dzieło powstaj

dzisiaj mo

e by

komentarzem do dzieła powstałego w przeszło

ci, mo

e ukaza

je w innym

wietle. Aby zrozumie

przeszło

ść

musimy odnale

źć

to, co ł

czy nas z przodkami.

Poetyckim zapisem refleksji o czasie jest wiersz

Kurort

, w którym poeta ukrywa si

pod mask

Goethego. Pochodzi

on ze zbioru

Metafizyka

z roku 1963.

Rymkiewicz odwołuje si

w wierszach do wielu koncepcji czasu, co pozwala s

dzi

e nie chodziło mu o adaptacj

jednego konkretnego systemu filozoficznego, ale chciał wydoby

z ka

dego to, co wydaje si

im wspólne – tj. prawd

o istnieniu przeszło

ci w pami

ci czasu tera

niejszego.

Symbolem jedno

ci wszystkich czasów jest dla Rymkiewicza ró

a – obecna w wierszach wielu poetów przestaje

symbolem indywidualnym, ale jest symbolem zmiany (Ró

a oddana Danielowi Naborowskiemu).

DIALOG Z BAROKIEM METAFIZYCZNYM

Poeta czerpie z kulturowego dorobku XVII wieku w ka

dy okresie twórczo

ci. Zwi

zki z barokiem ujawniaj

zarówno w zakresie poetyki, jak i problematyki utworów. Z metafizycznych poetów baroku najbli

si Rymkiewiczowi s

Naborowski, Jan i Zbigniew Morsztynowie (pomija natomiast S

pa Szarzy

skiego uwa

anego za najwybitniejszego

poet

metafizycznego).

Podstaw

wyboru Rymkiewicza był sposób kształtowania wiersza – Naborowski wg Rymkiewicza my

li wierszem,

podczas gdy Szarzy

ski zamyka swe my

li w dany wzór.

Jednak mimo niech

ci do S

pa Szarzy

skiego znajdujemy u Rymkiewicza nawi

zania do barokowego poety:

Epitafium dla Rzymu

( patrz na koniec).

Zwi

zek z podobnie zatytułowanym tekstem S

pa jest lu

ny.

Dowodem nawi

zywania do twórczo

ci Jana Andrzeja Morsztyna jest wiersz

Wiersze w kwartanie

rozpoczynaj

tomik

Animula

(1964)

(opracowany na ko

cu)

Najwi

cej ł

czy Rymkiewicza jednak z Danielem Naborowskim. Rymkiewiczowski dialog z Naborowskim polega na

ponowieniu wzoru ale przede wszystkim jest szczególn

literack

(wiersz

Wiersze Daniela

Naborowskiego

…z tomiku

Metafizyka

Najwi

ksze zainteresowanie barokow

poezj

metafizyczn

obserwujemy u Rymkiewicza w okresie kształtowania si

jego programu klasycyzmu. Inspirowane ono było lektur

szkiców Eliota. Rymkiewicz nawi

zuj

cy do metafizycznej

poezji barokowej nie mo

e by

nazwany poet

metafizycznym w znaczeniu XVII wiecznego baroku angielskiego.

Nazwa ta okre

la natomiast specyficzny sposób kształtowania wiersza. Wiersze współczesnego poety nawi

zuj

natomiast do polskiego baroku – implikuj

metafizyk

rozumian

jako poszukiwanie Boga, refleksj

nad

przemijaniem,

mierci

i dwoisto

ludzkiej natury (to wszystko jest odziedziczone po polskim baroku).

OD KLASYCZNEGO UNIWERSALIZMU DO ROMANTYCZNEGO INDYWIDUALIZMU

Postulaty współczesnego klasycyzmu nie s

przez Rymkiewicza realizowane wiernie w pó

niejszej twórczo

ci.

Nast

puje modyfikacja niektórych elementów.

W wierszu

Otwock 1964

, z tomiku

Anatomia

(1970), nast

puje po

egnanie z poet

uznanym przez Eliota za

najwi

kszego klasyka, z Wergiliuszem. Rymkiewicz

egna si

c w pewnym sensie ze swym poetyckim

programem. Po

egnanie dotyczy przede wszystkim poetyki. Wiersze zyskuj

na jasno

ci i przejrzysto

ci.

W ostatnich tomach poety dominuje strofa dytyrambiczna. Natomiast problematyka nie zmienia si

zasadniczo, dzi

czemu cała twórczo

ść

Rymkiewicza jawi si

jako ci

gło

ść

, jest ona swoi

cie rozumian

rozmowa ze zmarłymi. W

jego twórczo

ci najwa

niejszy jest problem

mierci.

Zmienia si

u Rymkiewicza pojmowanie

mierci: nie jest ju

ona faktem kulturowym, ale procesem biologicznego

rozkładu, jest konkretna i zmaterializowana. Pojawia si

problematyka metaj

zykowa.

Z tomików

Anatomia

(1970),

Co to jest drozd

(1973),

Thema regium

(1978) mo

emy wyczyta

prze

wiadczenie o bezsilno

ci j

zyka wobec opisywanej rzeczywisto

ci. J

zyk jest konwencj

, czyli nieuniknion

barier

dzy nami a

wiatem (wcze

niej konwencja oznaczała dla Rymkiewicza szans

na zrozumienie

przeszło

ci).

Opisan

sytuacj

obrazuje wiersz

Czym jest klasycyzm(II)

z tomu

Thema regium

(1978), a tak

e wiersz Glina

mną się nie napije

z tego samego tomu.

Rymkiewicz neguje te

Jungowsk

teori

archetypów – po latach mówi o niej,

e słu

yła mu raczej jako or

ęŜ

przeciwko strukturalistom polskiej historii literatury. Twierdzi te

, ze Jungizm nie jest nauk

i nie mo

na czerpa

niego reguł, czy wskazówek metodologicznych.

Rymkiewicz-eseista podkre

la,

e przedmiotem jego zainteresowania jest coraz cz

ęś

ciej indywidualny los ludzki.

Natomiast klasyk dostrzegał przede wszystkim uniwersalno

ść

, powszechno

ść

, powtarzalno

ść

mierci. Po latach

na staje si

dl Rymkiewicza przede wszystkim konkretna

mier

. Mo

na tu przytoczy

wiersz

Sentymentalny

wierszyk marca

, z jednego z ostatnich tomów poety

Znak niejasny, baśń półŜywa

(1999).

śywi i umarli w teatrze świata

R. Przybylski okre

lił cał

twórczo

ść

Rymkiewicza jako nieustanne Zaduszki – poniewa

niemal cał

twórczo

poety rz

dzi temat

mierci, jest ona wr

cz zapisem współistnienia

ywych i umarłych. Rymkiewicz realizuj

c taki

temat posługuje si

okre

lon

konwencj

– jednym ze sposobów konwencjonalizacji utworów jest zastosowanie liryki

maski. Zakładanie masek umo

liwia poecie przywoływanie Wielkich Duchów przeszło

ci.

POETA NA OBROTOWEJ SCENIE

Mamy u Rymkiewicza koncepcj

wiata jako teatru , co jest charakterystyczne dla baroku, ale nie chodzi tu o zwykle

porównanie

wiata do teatru lecz o stwierdzenie,

wiat jest teatrem, jest z nim to

samy.

ycie to gra, a człowiek nie

e pozby

roli. Tak

koncepcj

znajdziemy np. w wierszu

Poeta

(z tomu

Konwencje

1957).

Rymkiewicz jest nie tylko poet

ale te

dramaturgiem, w swoich dziełach nawi

zuje do koncepcji „teatru w teatrze”.

Podobnie jak aktorami s

bohaterowie jego dramatów, tak te

aktorem jest podmiot liryczny wczesnych wierszy, nie

jest on kim

wyj

tkowym, od innych ró

ni si

tylko wielo

przybieranych masek:

•

przybieranie kolejnych masek umo

liwia nie tylko pełniejszy ogl

wiata, spojrzenie z ró

nych punktów

widzenia, ale jest równie

sposobem ukrycia si

poety pod tekstem, ukrycia własnej prywatno

Wiersz Poeta to głos młodego Rymkiewicza w dyskusji dotycz

cej funkcji literaturze powojennej Polski. Wa

na jest tu

sytuacja historyczna i społeczna w jakiej powstał wiersz. Istotne s

nawi

zania do twórczo

ci Miłosza – Czesław

Miłosz stał si

jednym z najwa

niejszych

ródeł inspiracji dla Rymkiewicza oraz Jerzego Wale

czaka, któremu

Rymkiewicz po

ca wiersz zawieraj

cy kreacj

poety

wiadomego swej roli, który zdaje sobie spraw

z uwikłania w

dzyludzk

(wiersz

Do Jerzego Waleńczaka

z tomu

Konwencje

POCHWAŁA KONWENCJI

Bezpo

rednim

ródłem tomiku Rymkiewicza

Konwencje

mogły sta

postulaty

Traktatu moralnego

Miłosza

−

postulaty te to m.in.: poeta musi nie

intuicj

, wyostrzony i przenikliwy wzrok, a wiersz winien chroni

rozpaczy

−

Miłosz u

wiadamia,

yjemy w

wiecie ró

norodnych, zmieniaj

cych si

konwencji, a których nie ma

ucieczki, jeste

my w nie uwikłani, a przeciwstawi

im mo

emy jedynie marzenie

−

Miłosz nakazuje szuka

ocalenia we własnym wn

trzu, okre

wobec dominuj

cych pr

dów i ideologii

do czego potrzebna jest równowaga serca i umysłu

Rymkiewicz powołuj

c si

na te postulaty, zwracał szczególn

uwag

na sprawy, które dla Miłosza były tylko punktem

wyj

cia – zatrzymał si

dłu

ej nad konwencja, która stała si

dla poety miejscem ocalenia:

−

Miłosz rozumiał konwencj

szeroko, mogła oznacza

filozoficzny system, formacj

polityczn

, pogl

historiozoficzne

−

Dla Rymkiewicza konwencja była poj

ciem

le zwi

zanym z twórczo

, kategori

poetyck

metod

ocalenia tradycji

Z bogatych zasobów literatury poeta wybiera

wiadomie i nie pozwala czytelnikowi ulega

złudzeniu prawdziwo

tworzonej fikcji literackiej. Podkre

lenie konwencjonalno

ci utworu ma sugerowa

odbiorcy,

e nie powinien

odczytywa

wiersza jako zapisu uczu

i emocji poety, ale szuka

gł

bszej warstwy znaczeniowej. Konwencja staje si

rodzajem kamufla

Rymkiewicz wyst

puje przeciwko ocenieniu wiersza ze wzgl

du na autentyczno

ść

przedstawianych uczu

autora.

Szczero

ść

nie mo

e by

kryterium oceny. Rymkiewicz wyró

nia w zwi

zku z tym dwa rodzaje dialektu poetyckiego

(który rozumie jako sposób mówienia, składania i zasi

g słownictwa wypowiedzi, jest to j

zyk poetycki wobec j.

narodowego):

idiom konwersacyjny – czyli sposób pisania pozoruj

cy swobodn

rozmow

poety z czytelnikiem

idiom konwencjonalny – oparty na wysoko zorganizowanej składni, wywołuj

cy wra

enie sztuczno

wypowiedzi

Rymkiewicz zaznacza,

e poeta współczesny mo

e posługiwa

tylko idiomem konwencjonalnym.

MASKI, ROLE, STYLIZACJE

ród wierszy Rymkiewicza znajduj

takie, w których podmiot liryczny, mówi

cy w pierwszej osobie

przemawia głosem konkretnej postaci historycznej. Pisane s

one w konwencji liryki roli i liryki maski. Podmiot tych

wierszy mo

emy nazwa

persona:

•

persona jest wypadkow

współistnienia w tek

cie dwóch głosów: głosu poety współczesnego i głosu postaci,

pod której mask

ukrywa

Jednym z głosów przeszło

ci jest głos Dantego z wiersza

Dante

(tom

Metafizyka

), podobna koncepcja wyst

puje w

innych wierszach z tego tomu:

Kurort

(Goethe),

Mickiewicz w ParyŜu

. Znajdziemy te

głos przeszło

ci w

wierszu

Exegi

monumentum

z tomu

Thema regium

. Natomiast inaczej ukształtowany jest podmiot wiersza

Bias

z Priene

, gdzie mamy do czynienia z poł

czeniem liryki po

redniej i bezpo

redniej.

Kwiatkowski podkre

la,

e twórczo

ść

Rymkiewicza nasycona jest silnie elementami mitu i religijno

ci,

e obecny jest

w niej motyw

mierci i odrodzenia oraz komunikacji mi

dzy

ywymi i zmarłymi. Kwiatkowski zwraca uwag

na istotn

kwesti

– ujawniaj

w poezji Rymkiewicza wi

ęź

dzy literatur

a metafizyk

, religi

, mitologi

. Uwaga ta

dotyczy wczesnych wierszy Rymkiewicza.

Jedn

z metod intertekstualnej gry jak

prowadzi Rymkiewicz s

stylizacje – aktualizacja wybranych nurtów tradycji

odbywa si

przez nawi

zanie do okre

lonych poetyk przeszło

ci lub do form wiersza typowych dla konkretnych

poetów:

stylizacja na płaszczy

nie poetyki dokonuje si

poprzez u

ycie archaizmów leksykalnych, słowotwórczych,

fleksyjnych, a tak

e poprzez wykorzystanie typowych dla baroku

rodków stylistycznych

Rymkiewicz stosuje te

(za przykładem Eliota

) cz

ste nawi

zania poprzez cytaty, aluzje, do twórców

ró

nych epok

nym zabiegiem stylizacyjnym jest kształtowanie tytułów utworów na wzór barokowy

POETA JAKO MEDIUM

ród utworów, w których odbywa si

dialog z tekstami poetów wcze

niejszych, s

takie, które mo

na nazwa

mediumicznymi. Okre

lenia tego u

ył Rymkiewicz w nawi

zaniu do twórczo

ci Mi

dzyrzeckiego

. W

ród tak

okre

lanych utworów znajduj

wiersze metapoetyckie, w których zostaje zapisany proces ingerencji umarłych w

wiat współczesnego poety. „Ja” liryczne wie,

e jest medium, przez które przemawiaj

głosy przodków.

Ciekawym zapisem tych zało

takie utwory jak:

−

Kolęda księdza Baki

z tomu

Co to jest drozd

(1973)

−

Jak on ten trup

z tomu

Co to jest drozd

Ptak jako figura poety

Ptak jest stworzeniem cz

sto goszcz

cym w poezji i przybiera ró

ne znaczenie symboliczne:

−−−−

materialne przedstawienie duchowej sfery ludzkiego

ycia (w Biblii, u Greków i Rzymian staro

ytnych)

−−−−

symbol wi

ąŜą

cy rzeczywisto

ść

fizyczn

z rz,metafizyczn

, ziemi

z niebem

−−−−

atrybut bogów antycznych (orzeł, łab

, sowa)

−−−−

symbol Boga chrze

cija

skiego (goł

−−−−

symbolizował uwolnienie od spraw ziemskich i wzlot ku Bogu, czyli był znakiem transcendentnego

wiata

−−−−

synonim poety

U Rymkiewicza wła

nie ptak jest figur

poetów ró

nych czasów, za pomoc

której został podj

ty dialog o sensie

istnienia i o transcendencji.

GŁOS WRÓBLA W KRTANI

Motyw ptaka obecny wyra

nie w tomie

Człowiek z głową jastrzębia

. Ptakiem pojawiaj

cym si

sto u

Rymkiewicza jest wróbel – stworzenie małe, szare, niepozorne, przez sw

nieustann

obecno

ść

ród ludzi

powszednie, prawie niedostrzegalne.

Wróbel symbolizuje płodno

ść

i pami

ęć

, wojowniczo

ść

i chytro

ść

. Głos wróbla to w poezji Rymkiewicza głos

przodków, to oni wdzieraj

ycie poety, wymagaj

by o nich pami

(

Przodkowie, Metafizyka

CZŁOWIEK Z GŁOW

JASTRZ

BIA

Sposób w jaki okre

la Rymkiewicz groz

kontaktów z przodkami bliski jest surrealizmowi. Surrealistyczne

obrazowanie pojawia si

zwłaszcza w jego wczesnych opowiadaniach, a tak

e odnajdujemy je w wierszu

Człowiek

z głową jastrzębia

WIERGOT PRZEGRANEGO METAFIZYKA

Jedn

z najistotniejszych diagnoz Rymkiewicza jest diagnoza o

mierci symboliki, z pomoc

której ujawnione były

archetypalne wzorce. Symbole te zostały zapomniane, nie s

czytelne dla odbiorcy. Je

li s

dost

pne to tylko poecie-

metafizykowi to

adna technika tworzenia nie mo

e przywróci

komunikacji miedzy nadawc

a odbiorc

(wiersz

Pogrzeb metafizyka)

W KR

GU METAFIZYKI ELIOTA –

Wiersze w kwartanie

Ptak pozostaje istotnym znakiem tak

e w tomie

Animula,

naznaczonym lektur

Eliota. Tom ten mo

na uzna

metapoetycki, poniewa

jest on prób

wypowiedzenia zasad współczesnego klasycyzmu przy u

yciu j

zyka poezji.

Rymkiewicz przywołuje tu wiersze poetów, dla których Bóg był punktem odniesienia w spojrzeniu na egzystencj

człowieka. Chce on w ten sposób pokaza

, w jaki sposób powracaj

oni w wierszu dzisiejszym.

Wierszem obrazuj

cym te koncepcje jest utwór

Wiersze w kwartanie.

DZY NATUR

A KULTUR

Animula

Animula

to te

tytuł głównego poematu tomu o tym samym tytule. Mamy w tym wierszu równie

rozwa

ania

metapoetyckie.

SŁOWIK W

RÓD RUIN RZYMU

W cyklu wierszy Tristia (z tomu Ulica Mandelsztama)

piewem słowiczym nazwany zostaje głos Mandelsztama

Rymkiewicz pisze o słowiku jako ptaku, który

piewaj

cy w idyllicznych ogrodach twórców minionego czasu, umilkł w

ogrodach poetów XX wieku.

Ten poemat jest prób

ukazania analogii mi

dzy losem rzymskiego wygna

ca a histori

rosyjskiego poety.

Poeta i język

Rymkiewicz zajmuje si

zykiem jako tworzywem poezji. Powinien on by

dla poety miejscem spotkania

tera

niejszo

ci z przeszło

. Tematyka metaj

zykowa pojawia si

we wczesnym wierszach Rymkiewicza, np. w

wierszu

Mickiewicz w ParyŜu

PRZEPA

ŚĆ

DZY SŁOWEM A RZECZ

Istotnym pytaniem jakie nurtuje podmiot liryczny wielu wierszy Rymkiewicza jest pytanie o relacje mi

dzy

witem a

człowiekiem, który badaj

c rzeczywisto

ść

posługuje si

zmysłami, porz

dkuje j

w my

li i nazywa za pomoc

zyka.

Wiele utworów

wiadczy, ze j

zyk nie jest w stanie ani prawdziwie pozna

ani opisa

rzeczywisto

ci wobec słowa

zewn

trznej. Poj

cia ogólne próbuj

ce uporz

dkowa

wiat, zamkn

ąć

go w kategoriach rodzaju i gatunku s

bezradne wobec cudów natury.

Zapisem kolejnych prób okre

lenia relacji mi

dzy słowem a rzecz

wiersze z tomu

Co to jest drozd

. W

tytułowym dro

dzie nie Ko

an doszukiwa

znacze

symbolicznych jakie były przypisywane ptakowi. Tym razem

nie

piewa on głosem przodków, nie jest symbolem rado

ci. Tytułowe pytanie ma raczej charakter ogólny i dotyczy

relacji miedzy bytem konkretnym, empirycznie sprawdzalnym (drozdem, drzewem) a j

zykowym odpowiednikiem.

Drozd mo

e tu by

jedynie symbolem w znaczeniu jakie nadaje temu poj

ciu filozof – Peirce, który rozró

niaj

c w

ród

znaków symbole, ikony i indeksy, te pierwsze nazywa konwencjonalnymi. Czyli wg tego filozofa symbolami s

m.in.

wyrazy, którymi nazywamy otaczaj

cy nas

wiat. Drozd-symbol to słowo próbuj

ce opisa

rzeczywisto

Te wszystkie rozwa

ania mamy tytułowym wierszu tomiku, a tak

e w wierszu ko

cym tomik w którym ujawnia si

tak

e efekt humorystyczny (

Traktat metafizyczny

W OBRONIE METAFIZYKI

Rymkiewicz nie b

c filozofem metafizyki sam broni jej, broni

c jednocze

nie sensu uprawiania poezji. Poeta,

kreuj

c swój

wiat przedstawiony, u

ywa własnego, zmetaforyzowanego j

zyka, w którym mo

na nie tylko opisa

rzeczywisto

ść

, ale mo

na te

próbowa

uchwyci

istot

duszy. Dlatego te

metapoetycki tom

Co to jest drozd

czy si

przesłaniem metafizycznym.

Rymkiewicz podkre

la istotn

role wyobra

ni w twórczo

ci poetyckiej. Wyobra

nia ma słu

docieraniu doi

zamierzchłych symboli, archetypicznych obrazów.

GŁOS W SPORZE O UNIWERSALIA

Pojawiaj

ce si

w wielu utworach pytania o relacj

dzy realnymi bytami a odpowiadaj

cymi im poj

ciami ogólnymi

na potraktowa

jako głos poetycki w sporze o uniwersalia. Stopniowo pytania te nabieraj

charakteru

metafizycznego – refleksja nad słowem jest miejscem spotkania lingwistyki z metafizyk

Wszystkie utwory po

cone drozdowi zbudowane s

w du

ej mierze z pyta

, na które nie ma jeszcze próby

odpowiedzi, jest jedynie postawienie problemu. Poetycki drozd oznaczaj

cy raz poj

cie ogólne, raz drozda

konkretnego, wpisuje si

w spór o uniwersalia. Czy idea drozda istnieje realnie, jak chciał Platon, czy mo

e tylko w

konkretnym, opierzonym dro

dzie (Arystoteles).

Wobec ograniczonych mo

liwo

ci istnienia bytów realnych słowa s

wolne od tych ogranicze

, ich sens NIE polega

na tym,

e nazywaj

, ale na tym,

e TWORZ

. Rzeczywisto

, w której słowo uzyskuje tak

rang

, jest

rzeczywisto

ść

poetycka. Drzewo poetyckie budowane jest ze słów, które nie przystaj

do drzewa realnego.

Poezja jest now

rzeczywisto

, funkcjonuj

na innych prawach ni

zmysłowo poznawalny

wiat. Słowo poetyckie

zostaje wprowadzone w ró

ne konteksty, w których mo

e pełni

ró

norodne funkcje.

Poetycki realizm Rymkiewicza nie jest realizmem w tradycyjnym znaczeniu. Rymkiewicz nie rezygnuje z utrwalonych

form zapisu wiersza, nie zale

y mu na tym, by byt tworzony słowem poetyckim był konkurencyjny wobec bytu

realnego. Rymkiewiczowi chodzi o podkre

lenie,

e wiersz jest form

dialogu z rzeczywisto

Wiersz jest wg Rymkiewicza rzeczywisto

niezale

wiata realnego, poniewa

jest konwencj

, umow

zbiorem reguł gry, narz

dziem porozumienia, ale i zabawy ze

wiatem, jest jedynym miejscem istnienia tego, co

fizycznie przemin

ło. Istnie

znaczy by

w tek

cie, by

w j

zyku.

Rymkiewicz w swoim przekonaniu o niemo

ci wiernego oddania

wiata za pomoc

słowa jest bliski Miłoszowi.

Odmienne jest przekonanie Rymkiewicza,

e istnie

znaczy by

zapisanym.

ISTNIE

ZNACZY BY

W J

ZYKU

Jednym z podstawowych zało

wczesnego klasycyzmu Rymkiewicza jest mo

liwo

ść

ocalania przemijaj

cych

rzeczy poprzez działania artysty. To twórca izoluje ze

wiata i utrwala w dziele przedmiot. Warunkiem ocalenia jest

istnienie pokrewie

stwa mi

dzy twórc

a odbiorc

, wspólnota do

wiadcze

zyk Rymkiewicza zapewnia istnienie tym, którzy odeszli.

wiadcz

o tym liczne wiersze „mediumiczne” oraz utwory

nale

Ŝą

ce do liryki roli i maski.

Obecno

ść

wiadomo

ci tekstów naszej kultury jest równocze

nie warunkiem zachowania to

samo

ci narodu,

poczucia jego odr

bno

ci, warunkiem przetrwania (

Wiersz dla plemienia Jadźwingów

…).

BÓG W ZWIERCIADLE J

ZYKA

Człowiek, którego jedynym narz

dziem opisu tego, co zewn

trzne, jest j

zyk, stoi bezradny wobec empirycznie

niepoznawalnej sferze metafizycznej. Rymkiewicz wskazuje, ze j

zyk literatury nie radzi sobie z t

problematyk

Tematem nurtuj

cym poet

jest j

zyk jako niedoskonałe narz

dzie poznania Boga:

•

ciemno

ść

to poj

cie towarzysz

ce nieustannie poecie w refleksjach teologicznych – jeste

my skazani na

bł

dzenie w ciemno

•

bł

c jak Paweł w ciemno

ci szukamy prze

witu, prze

wit to troch

wiatła w miejscu najciemniejszym

tematyk

porusz poeta w wierszu

Jeśli nie istnieje

z tomiku

Co to jest drozd

(1973).

PRYWATNA HISTORIA FILOZOFII

Rymkiewicz pisze wierszami swoj

prywatn

histori

filozofii – kształtuj

c swoj

poezj

poprzez si

ganie po

interteksty, którymi s

dzieła i rozprawy filozofów.

Zakres pyta

jakie stawia poeta nie jest szeroki, ale s

to pytania fundamentalne. Dotycz

przyczyny, sensu i

sposobu istnienia

wiata oraz mo

liwo

ci jego poznania i wyra

enia w j

zyku.

Rymkiewicz w wielu wiersza prowadzi dyskusj

z Platonem (zacz

ło si

od wiersza

Mickiewicz w ParyŜu

Filozofia Platona zostaje zakwestionowana w pó

niejszych utworach – m.in. w

Kolędzie księdza Baki

Rymkiewicz dialoguj

c z filozofami przede wszystkim pyta, nierzadko ironizuje, nie zgadza si

, proponuje własne

spojrzenie. Poeta stawia pytania filozofom ró

nych epok, rozpoczyna od staro

ytno

ci (Platon, Parmenides).

Nawi

zuje do Heraklita w

Wierszu na te słowa Heraklita: Nie moŜna wejść dwa razy do tej samej rzeki

(z tomu

Anatomia

z 1970 roku).

Rymkiewicz si

ga równie

do filozofów zajmuj

cych si

zagadnieniami epistemologicznymi, którzy próbuj

nakre

relacje miedzy człowiekiem a

wiatem – m.in. do Kanta w wierszu o tym samym tytule co dzieło filozofa:

Krytyka

czystego rozumu

(z tomu

Co to jest drozd

Mamy te

u Rymkiewicza nawi

zania do Husserla (

Ale do rzeczy

z tomu

Moje dzieło pośmiertne

z 1993),

Heideggera.

W prywatnej historii Rymkiewicza nie pojawiaj

ci, którzy znale

li jedynie słuszn

i ostateczn

odpowied

, lecz

tpi

cy, niepewni, czasem neguj

cy Boga pesymi

ci, jak Schopenhauer (wiersz

Teologia ślimaka

, z tomu

Moje dzieło pośmiertne

POPIÓŁ S

NASZE SŁOWA

Wiele wierszy Rymkiewicza stanowi refleksj

na nietrwało

zyka. Słowo nie ma mocy ocalaj

cej, jest

przemijaj

ce podobnie jak przedmiot. Interesuj

co ta tematyka została ukazana w wierszu

Moje słowa są cielesne

pochodz

cym z tomu

Thema regium

WIERSZ JAKO WI

ZIENIE

MIERCI

Obok przekonania o przemijalno

ci słów mamy równie

sugesti

e mog

one sta

narz

dziem walki ze

mierci

i rozkładem. Problematyk

podejmuje poeta w wierszu ko

cym tomik

Anatomia

, a nawi

zuj

cym do obrazu

Rembrandta dramacie

Lekcja anatomii profesora Tulpa.

Tematyka ta poruszona zostaje te

w wierszu

Schubert

z tomiku

Thema regium

JEST TRUP, KTÓRY

YJE

Wiersz b

cy w poezji Rymkiewicza jednocze

nie popiołem i wi

zieniem

mierci, ukazywany jest przez poet

podobie

stwo trupa.

Tematyk

realizuj

m.in. takie wiersze jak:

Weźcie te wiersze, Taka mgła, Na te wiersze

Utwory, w których j

zyk, słowo, wiersz okazuj

trupami próbuj

cymi zaznaczy

swoja

ywotno

ść

, umieszcza poeta

w s

siedztwie utworów po

conych refleksji nad sposobem i sensem istnienia konkretnych przedmiotów.

W poszukiwaniu transcendencji

Jednym z głównych celów poezji Rymkiewicza jest okre

lenie szczególnej sytuacji egzystencjalnej człowieka,

który z jednej strony podlega nieubłaganym prawom NATURY, z drugiej,

c w okre

lonym miejscu i czasie jest

uwikłany w HISTORI

Podmiot liryczny jego wierszy nieustannie podejmuje problematyk

mierci i rozkładu ciała, próbuje nazwa

i opisa

miertn

egzystencj

człowieka, nieustannie stawia pytania o sens ludzkiego i przedmiotowego istnienia, o los

miertny, o transcendencj

CZŁOWIEK WOBEC NATURY I HISTORII tematyka poruszana przede wszystkim w tomach:

Konwencje

Człowiek z

głową jastrzębia

W tej tematyce mieszcz

utwory b

ce prób

uogólnienia ludzkiego losu w obliczu do

wiadcze

ostatniej wojny

(

Zima, Szczelina

POETYCKIE HIPOSTAZY

WIATA

Poeta dla którego metafizyka nie jest pustym słowem musi stawia

najstarsze pytania ludzko

ci. Pytania te dotycz

nie tylko sensu ziemskiego istnienia, ale równie

tego, co nast

pi po ziemskiej egzystencji.

Ta tematyka pojawia si

w tomie

Człowiek z głową jastrzębia,

gdzie kraina po

miertna jest przede wszystkim

tajemnic

. To co tajemnicze próbuje poeta okre

metaforycznie.

Mamy w tym kr

gu takie utwory jak: Lament osiemnastoletniej, Do trupa, Na trupa,

Pytania i odpowiedzi dotycz

ce za

wiatów wydaj

o tyle wa

ne, o ile mog

sta

tematem poetyckim.

mier

jest materi

pozwalaj

kształtowa

wiersz. Wa

niejsza od odpowiedzi zdaje si

jej forma.

PYTANIA ZADAWANE BOGU

W twórczo

ci Rymkiewicza mamy zainteresowanie problematyk

teologiczn

. W

ród pó

niejszych „wierszy

teologicznych” mo

na wyró

dwa rodzaje:

1) b

ce nawi

zaniem do biblijnego wizerunku Chrystusa – sonety o stylizowanych na barok tytułach

inspirowanych Ewangeli

)

2) odsyłaj

ce do Boga jako stworzyciela wszech

wiata, który ponosi odpowiedzialno

ść

za swoje dzieło

Mamy wi

c tu wiersz:

Na zmartwychwstanie Pana Naszego JCH

Do problemu zmartwychwstania Rymkiewicz powraca wielokrotnie, szukaj

c inspiracji w ewangelicznych

przesłaniach. W przedostatnich tomach zwracaj

uwag

utwory, które daj

nadziej

na zmartwychwstanie (

Wiersz

na te słowa Ewangelii św. Jana: ze idzie godzina i teraz jest, gdy umarli słyszą

…..).

Z PERSPEKTYWY ŁAZARZA

Rymkiewicz wiele miejsca po

ca ukazaniu współistnienia

ywych i umarłych, podkre

laj

e umarli

dzi

pami

ci i słowu w wiecznym teraz kultury.

W poezji Rymkiewicza mo

emy te

odnale

źć

utwory, które

ywi naznaczeni s

mierci

, umieraj

jeszcze za

ycia.

mier

jest nieustannym procesem rozkładu, który zaczyna si

w momencie narodzin (

Rozmowa z czaszką,

Odjęli tedy kamień, Oto jak robak

Podsumowanie

Rymkiewicz penetruje nieustannie ten sam temat: temat

mierci. Jego literatura jest dialogiem z przeszło

oraz

dialogiem z czytelnikiem. Najwa

niejsza jest dla niego twórczo

ść

poetycka, natomiast proza stanowi komentarz do

wierszy.

Wczesnej twórczo

ci Rymkiewicza patronuje Miłosz. Niektóre z jego wierszy inspiruj

poetyckie apokaliptyczne

obrazy, ciemne wizje zbli

cej si

zagłady, inne rodz

ze sprzeciwu wobec działa

awangardy neguj

cej

przeszło

ść

oraz z przekonania o kryzysie kultury

ródziemnomorskiej.

Przejawem tego kryzysu jest wg Rymkiewicza zapomnienie symboli, za pomoc

których porozumiewali si

poeci

czasu minionego.

Diagnoz

mierci symboliki jest tom

Człowiek z głową jastrzębia,

.Aby j

wskrzesi

poeta powinien by

metafizykiem, magiem.

Rymkiewicz podkre

la,

e j

zyk jest jedyn

rzeczywisto

, która mo

e podtrzyma

wszelkie istnienie. Istotn

funkcj

ocalaj

pełni pami

Ostatnie tomy Rymkiewicza ukazuj

go jako poet

pyta

, s

to pytania o sens istnienia, o eschatologi

, o

perspektywy i sposób po

miertnego bycia.

Ostatnie wiersze Rymkiewicza wyznaczaj

now

drog

poszukiwa

, jest ona naturaln

konsekwencj

wcze

niejszych

przemy

. Patronuj

jej:

•

Heidegger – od którego czerpie poj

cie prze

witu, który jest kluczem do transcendencji, poniewa

umo

liwia

chwilowe, momentalne zrozumienie istoty bytu

•

Nietzsche – patronuje utworom b

cym zapisem nieustannego rozkładu materialnego

wiata, nietrwało

ci i

znikomo

ci bytu, które przeciwstawiaj

nico

ci przejawiaj

c Nietzschea

wol

mocy

Thomas Stearns Eliot (

ur.

26 wrze

nia

1888

Saint Louis

USA

, zm.

4 stycznia

1965

Londynie

) –

poeta

dramaturg

i eseista. Urodzony w

USA

, został

brytyjskim

poddanym w roku

1927

, w tym roku przeszedł na

anglikanizm

Studiował na uniwersytetach w USA (

Harvard

), Anglii (

Oxford

) i Francji (

Sorbona

). Laureat

Nagrody Nobla

w dziedzinie

literatury

rok

1948

. Od

1915

1922

onaty z

Vivienne Haigh-Wood

, w

1957

lubił

Esmé Valerie Fletcher

. Wi

kszo

ść

ycia

zawodowego przepracował w banku Lloyds w

Londynie

oraz w wydawnictwie

Faber and Gwyer

(pó

niej

Faber and Faber

pogl

dach politycznych Eliota silnie obecna jest krytyka demokracji parlamentarnej, któr

oskar

ał o zagubienie warto

ci moralnych. Politycy nastawieni

na zysk, utracili wi

ęź

z tradycj

, przez co zerwali wi

ęź

ze społecze

stwem. Główna przyczyna zła tkwi jednak w wychowaniu. Eliot krytykuje system

edukacyjny za narzucenie obcych wzorców, kształtowanie nadmiernego indywidualizmu, nierozwijanie w młodych ludziach postaw moralnych. Uwa

ał

e konieczne jest odej

cie od XIX-wiecznej kultury demokratyczno-liberalnej i wprowadzenie ładu moralnego, powrót do tradycyjnych warto

chrze

cija

skich.

Artur

dzyrzecki

(ur.

6 listopada

1922

r. w

Warszawie

, zm.

2 listopada

1996

r. w

Warszawie

), polski

poeta

tłumacz

literatury francuskiej

i anglosaskiej, działacz społeczny i polityczny. W latach

1940

1942

przebywał w

ZSRR

, nast

pnie w

Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie

(brał udział w walkach o

Monte Cassino

). Po wojnie, do

1949

r. we

Francji

(gdzie

studiował), nast

pnie powrócił do kraju. W latach

1956

–

współredaktor "

Nowej Kultury

1965

–

Poezji

". Publikował tak

e na łamach

tygodnika "

wiat"

. Od

1991

r. prezes polskiego

Pen Clubu

, wiceprezes

wiatowego

PEN

. Był członkiem

Stowarzyszenia

Pisarzy Polskich

. W latach pi

ęć

dziesi

tych autor prokomunistycznych wierszy propagandowych (np. Wiersz o

mierci Stalina). Oprócz

twórczo

ci własnej dokonał równie

przekładów utworów

Apollinaire'a

Rimbauda

Baudelaire'a

Mandelsztama

. W latach

siedemdziesi

tych uczestniczył w pracach

Centrum Dialogu

(Editions du Dialogue)

Ksi

ęŜ

y Pallotynów

Pary

(dyrektor

ks.

Józef Sadzik

). W

1992

r. wydał wraz z

Juli

Hartwig

antologi

poezji ameryka

skiej Opiewam nowoczesnego człowieka

Osip Emilewicz Mandelsztam

(ur.

15 stycznia

(3 stycznia wg starego stylu)

1891

Warszawie

, zm.

grudnia

1938

łagrze

pod

Władywostokiem

) –

rosyjski

poeta i prozaik pochodzenia

ydowskiego. Jeden z

głównych przedstawicieli

akmeizmu

. Osip Mandelsztam urodził si

w Warszawie, jako syn dobrze prosperuj

cego handlarza wyrobami

skórzanymi i nauczycielki muzyki. W dzieci

stwie pobierał nauki w swym domu, pod kierunkiem guwernantek oraz nauczycieli. Jako poeta debiutował w

1910 roku, w pi

mie "Apollon". Sław

zyskał trzy lata pó

niej zbiorem wierszy Kamie

, a wydany w

1922

tom Tristia umocnił jego pozycj

rodowisku poetów. Inspiracj

wierszy z tego okresu była przede wszystkim kultura staro

ytna oraz mistyczny

wiat dawnej kultury rosyjskiej. Napisany

przez niego w 1913 i wydany w 1919 roku manifest

wit akmeizmu okre

lał ramy tej poezji. W twórczo

ci Mandelsztama pojawiały si

równie

tki

judaistyczne

, cho

on sam nie był praktykuj

cym

ydem, a niekiedy do religii tej odnosił si

nawet z niech

. Tom Wiersze (

1928

) był

ostatnim wydanym za

ycia poety z tego nurtu. Pisane przez niego pó

niej wiersze nie mogły ju

zosta

wydane ze wzgl

du na wszechobecny

stalinowski

terror. W latach

1934

1937

Mandelsztam przebywał na

zesłaniu

w Czerdyniu, na osobisty rozkaz

Józefa

Stalina

, a po pewnym czasie został przeniesiony stamt

d do obozu w Worone

u. Poni

szy wiersz (w przekładzie

Stanisława

Bara

czaka

) przyczynił si

do tej zsyłki.

Hipostaza –

termin wywodz

cy si

od greckiego hypóstasis - to co pod spodem, podstawa. W filozofii

Plotyna

jest to

byt

wyemanowany

Absolutu

. Filozofia chrze

cija

ska przej

ła ten termin, oznacza ona tutaj ka

z trzech Osób

Trójcy

tej

pojmowan

jako ró

ny od pozostałych

podmiot

Wola

mocy

jest jednym z najwa

niejszych aspektów filozofii pozytywnej Nietschego a jednocze

nie najmniej sprecyzowanym. Ta

pot

ga działania i panowania przejawia si

według niego w ka

dym najmniejszym nawet aspekcie

ycia ludzkiego od zarania dziejów. Woal mocy nie

jest równa woli

ycia czy przetrwania gdy

ta zakłada jedynie obron

własnej biologicznej egzystencji a pragnienie mocy mo

e wyrazi

nawet w

wiadomej

mierci.

Prawdziwa wola mocy to działalno

ść

spontaniczna , zaczepna , prowadz

ca do powstania nowych rzeczy wbrew ogółowi. Wola

mocy która nie patrzy na nic i z niczym si

nie liczy, jest bezkompromisowa i nonkonformistyczna. Poj

cie woli mocy znajduje si

poza moralno

i jej

sztucznymi poj

ciami dobra i zła. Pragnienia człowieka nie mog

oceniane inaczej ni

wzgl

du na ich

cel

lub raczej stopie

zrealizowanie

tego celu. Wola mocy to energia

yciowa stanowi

ca przyczyn

wszelkich działa

zarówno jednostek jak i całych społecze

stw.