01.04.2012

KRÓLESTWO POLSKIE

KOMPETENCJE GŁOWY PAŃSTWA(Króla):

1.Upr. WOJSKOWE

- prawo mianowania

2.Upr. SĄDOWE

- wąsko uregulowane jak w Księstwie W- skim
- władca ma Prawo Łaski (dla wszytki os.)
- prawo do powoływania Sędziów(tylko powołać a nie odwołać)
- powstała Instytucja Niezawisłości Sędziowskiej(nie można odwołać)

3.Upr. USTAWODAWCZE

Podobieństwo:
- władza ustawodawcza podzielona pomiędzy Parlamentem a królem
- podatki, prawo karne, prawo organiczne(dot. Kompetencji państwa, kompetencji
urzędów)
- Prawo cywilne
- Prawo administracyjne
- zastrzeżone dla władcy PC
- wszystkie inne dla władcy
Różnica:
- król miał prawo do sankcji ustawodawczej
- król zatwierdza ustawy do Parlamentu
- władca wchodzi w skład Parlamentu

•

Prawo do zwoływania Sejmu(Zwyczajne i Nadzwyczajne)

!- Sejm zwyczajny- zwoływany na 2 lata
!- Sejm nadzwyczajny- król oceniał czy istnieje potrzeba zwołania

•

Prawo do ogłaszania ustaw

•

Władca ma prawo do projektu ustaw

- przez Radę Stanu
- prawo do inicjatywy ustawodawczej przez Radę Stanu

•

Prawo do odwołania Izby

- mógł rozwiązać tylko Izbę Poselską(do nowych wyborów 2m-ce)
- król mianował Senatorów

- rozszerzone Upr. Po wydaniu Statutu Organicznego

4.Upr.WYKONAWCZE

- król uzyskał pełnię wykonawczą
- prowadzenie polit. zagr.(Sam władca prowadził)
np. wypowiadał wojnę, umowy międzynarodowe itp.
- nie ma M spr. Zagr.
- prawo do mianowania swojego następcy

NAMIESTNIK:

- Józef Zajączek- I z-ca
- powl. i odwoł. Król
- miał zastępować króla, kiedy on nie przebywał na teryt.

- nie miał w Konst. Wyraźnych uprawnień

- przedstawiał 2 kandydatów na stanowiska np. członka Rady Stanu
- o innych upr. Dec. król
- upr. Namiestnika wskazywał król
!- kiedy król powraca na teryt. Władza N została zawieszona
- mianował urzędników(Zwierzchnik całej Adm.)
- posiadał upr. budżetowej(dec. o Polit. Monetarnej)
- prawo do nadawania tytułów honorowych
- dokonywał naturalizacji(nadanie obywatelstwa)
- nadawał ordery wojskowe

OKRES POMIĘDZY POWSTANIEM STYCZNIOWYM A LISTOPADOWYM

OBEJMOWANIE GŁOWY PAŃSTWA:

- 14(26).02. 1832 r. wg. Kalendarza
- Królestwo Polskie w Cesarstwie rosyjskim
- król nie był ograniczony Konst.
- 1 obrzęd koronacji na Cesarza rosyjskiego i Króla polskiego
- władca nietykalny(jak w Konst.)
- zniesiona odrębna Regencja (ros. na pol.)

1.Upr. USTAWODAWCZE

- władca ma pełne prawo ustaw.
!- przestał funkcjonować Parlament
!- jedynym organem król
- władza sądowa uległa rozszerzeniu

Senat cesarstwa- realizowana władza przez cesarstwo i króla
Najwyższe zezwolenie

- zezwolenie na rozpoczęcie śledztwa przeciwko i w stosunku do urzędników 2
pierwszych klas

Prawo sankcji do wykonania wyroków sądowych

- nadanie praw i obowiązków dla wyroków karnych

2.Upr. WYKONAWCZE

- najwyższa władza władcy(samodzielna)
- król wskazywał sposób wykonania prawa
- mógł wprowadzać nadzwyczajne środki(np. stan wojenny)
- nominacje

3.Upr. W ramach najwyższej władzy religijnej

- sprawował za pośrednictwem św. Synodu

1960-1917 OKRES PO REWOLUCJI

- ograniczenie władzy nieograniczonej
- władca samodzielnie a nie …..

1.Upr. USTAWODAWCZE

- Cesarz wykonywał władzę z Radą Państwa i Dumą Państwową
- dla uchwalenia, aby Rada Państwa podjęła uchwałę
- aby Duma Państwowa podjęła uchwałę oraz sankcja Cesarza
- Inicjatywa –posiadał wyłącznie Cesarz

- pewnymi spr. zajmował się Cesarz
- Cesarz mógł wydawać UKAZY(wtedy, kiedy miał obradować z Dumą państw.)

Ukazy:

- charakter tymczasowy
- od czasu obradowania Dumy państwa
- Duma państwowa mogła odrzucić

2.Upr.WYKONAWCZE

- przysługuje Cesarzowi lub przez odpowiednie urzędy
- wprowadza obowiązek kontrasygnaty
- dokonywał PRM kontrasygnaty, miał odp. tylko przez Cesarzem a nie przed
Parlamentem

20-LECIE MIĘDZYWOJENNE

- 11 listp. 1918r.
- 1917 utworzono Radę Regencyjną
Rada Regencyjna:

- związana z aktem 5 lisop.
- wskazywała monarchie konstytucyjną
- miała sprawować władzę do powołania Regenta albo objęcia tronu

Skład:

- Aleksander Kakowski
- Zdzisław Lubomirski
- Józef Ostrowski
- organy o charakterze głowy państwa
- zadaniem powołanie Parlamentu
- ogr. 11 listop. Przekazał Józefowi Piłsudskiemu władzę wojskową
- rozwiązała się 14 listop. i oddała władzę J.Piłsudkiemu

Moc dekretu 22 listop. 1918 r. J. Piłsudskiego
- o najwyższej władzy
- do zwołania Sejmu ustawodawczego
- 1 akt normatywny o randze Konst.
- utworzono tymczasowo Naczelnika państwa-J. Piłsudkiego
- władza charakteru tymczasowego
- Naczelnik nie ponosił odpowiedzialności

Nie pełnienie urzędu:

- dekret nie przewidywał takiej możliwości

Kompetencje:

- upr. Wojskowe
- J. Piłsudski otrzymał władzę od RM

DEKRET:
1.Upr. USTAWODAWCZE

-tymczasowy Naczelnik i RM miały razem współdziałać
- projekt dekretu miała RM
- nie ma Parlamentu
- dla ważności aktu musi zatwierdzić Sejm ustawodawczy

2.Upr.WYKONAWCZE

- mianowanie M(członków urzędu)

- Prezydenta i M
- mianował wszystkich urzędników i tych, którzy mianowani byli przez
Cesarza(zaborczych)
-zwoływanie do Sejmu ustawodawczego
- 432 posłów
- zadaniem podst. Jak najszybsze uchwalenie Konst.
(Konstytuanta)

POSTANOWIENIA MAŁEJ KONSTYTUCJI

- 22.02.1919r. uchwały
- tymczasowy Naczelnik(J.Piłsudski)zrzekł się stanowiska
- tytuł nadania J.P Naczelnika Państwa
- miała obowiązywać do uchwalenia ustawy zasadniczej

NACZELNI PAŃSTWA:
- stanowisko w wyborze elekcji
- miało istnieć do uchwalenia Konst.właściwej
- aż do grudnia 1922r. przez objęcia Prezydenta G.Narutowicza
- ponosił odp. przed Sejm
- Sejm mógł odwołać N
1.Upr.WOJSKOWE

- przewodniczył Radzie Państwa
(powstanie 1 lipca1920r.)
- dec. o sprawach wojny i pokoju

2.Upr.USTAWODAWCZE

- nie miał kompetencji ustawodawczej
- z MK sprawdzał właściwe ustawy,Sejm ustawodawczy

3.Upr. WYKONAWCZE

- ograniczona rola N(tylko reprezentował na zewnątrz)
- w spr. cywilnych i wojskowych(wykonywać uchwały)
- miał wydawać akty wykonawcze(miał podpisać właściwy M resortowy)

4. Upr.POWOŁYWANIA RZĄDU

- w porozumieniu z Sejmem

PZREBIEG WYBORÓW
- akt, ustawa , regulamin Zgromadzenia Narodowego
- doprecyzowanie zasady elekcji
- elekcji(wyboru do Zgromadzenia Narodowego)
- 7 lat kadencja
Zgromadzenie Narodowe:

- połączone Izby Parlamentu(Sejm i Senat)
- kandydatury zgłaszane na piśmie
- podpisane przez 50 członków ZN
- bezwzględną większością głosów(za i wstrzymujących się)
EX LEGE- połączenie się Izby

!- 9.12.1922 I wybory Prezydenta
!- 20.12.1922 II wybory St.Wojciechowski- ustąpił po zamachu stanu

Opróżnienie Urzędu wg. Konst.marcowej

- upływ kadencji

- w skutek śmierci P(zastąpi Marszałek Sejmu)
Z-ca Marszałek Sejmu
- jak najszybsze zwołanie ZN(Sejmu i Senatu)
- jak najszybsza elekcja prezydencka

USTĄPIENIE:
- dobrowolne zrzeczenie się P
- z-ca Marszałek Sejmu

Usunięcie Konst.Marcowej:

- P ma odp. konstytucyjną(można było usunąć)
- przed TS rozstrzygnąć spr. przeciw P
- zasada państwa
- naruszenie Konst.
- popełnienie przestępstwa(Sejm mógł oskarżyć przed TS 3/5 większości głosów przy
połowie ustawowej liczbie posłów)

Niepełnienie urzędu przez Prezydenta:
- procedura jeżeli przez 3 m-ce P nie wykonał obowiązków
wszczynał Marszałek Sejmu
1.Upr.WOJSKOWE

- w Konst. marcowej b.wąskie uprawnienie
- P najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych
- nie pełnił w czasie wojny
- tylko na wniosek RM

2.Upr. SĄDOWE

- prawo łaski(mógł złagodzić karę)
Np. M w stan oskarżenia
- M skazanych przez TS nie mógł zastosować prawa łaski
- Sędziowie mianowani dożywotnie

3.Upr.USAWODAWCZE

- wąsko uregulowana suwerenność Parlamentu
- 2 Parlamenty władzą ustawodawczą
- P zwoływał obrady, odraczał, zamykał obrady Sejmu
- P zwoływał sesje zwyczajne i nadzwyczajne

Sesja zwyczajna-1 raz w roku, najpóźniej w paźd.
Sesja nadzwyczajna-swoboda dla P, jak potrzeba

- P mógł rozwiązać Sejm(w tym Senat)przy tym nie dec. samodzielnie potrzebował
zgody 3/5 Senatorów

Promuglacja ustaw- przepisywał
-w Dz.Ustaw ogłaszał

NOWELA SIERPNIOWA

- 1926r. krytyka Rządu przez J.P
- 11.05.1926r. Zamach Stanu(12-15 maj)
- wygrali
- projekt ograniczenie Parlamentu

Nowela Sierpniowa 1926r.(upr. Dla P)
- ustawa
- P miał rozszerzone upr. ustawodawcze
!- P mógł rozwiązywać Sejm i Senat na wniosek RM tylko 1 raz z tego samego powodu

!- Parlament nie może rozwiązywać się sam(tylko P)
!- P ustalał budżet jeśli Sejm i Senat nie zdąrzyli
!- prawo do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy

Po Noweli Sierpniowej:
Konstytucja
a)Rozporządzenia z mocą ustawy(tylko P jeśli ustawa)
b)Ustawy- przez Parlament(tylko z Konst.Marcowej)
↓
Akty wykonawcze- mogli wydawać P,RM,M (do 1926 Noweli Sierpniowej):
-Rozporządzenia,Zarządzenia,Nakazy,Zakazy

! P mógł wydawać rozporz. z mocą ustawy:

!- kiedy parlament był rozwiązany(nie funkcjonuje)
!- kiedy nagła konieczność państwowa
- nie mógł zmienić Konst.
- nie mógł zmienić ordynacji wyborczej do Sejmu czy Senatu
!- kiedy parlament mógł upoważnić P do wydania rozporz. z mocą ustawy(kiedy
Parlament funkcjonował)
- P mógł wydawać do końca kadencji

Rozporz. z mocą ustawy:

- zawsze kontrolował Parlament
- P musiał przedstawić Parlamentowi
- Sejm mógł uchylić

4.Upr. WYKONAWCZE

- P reprezentował państwo na zewnątrz
- P prowadził polit. Zagraniczną
- P zawierał umowy międzynarodowe
tzn. P inf. Sejm że zawarł jakąś umowę międzynarodową
- ważniejsze umowy międzynarodowe(wskazane w Konst.Marcowej)musiały uzyskać
zgodę Parlamentu
- wojna i pokój za zgodą Parlamentu(zakazy, nakazy)
- akt wymagał kontrasygnaty PRM i M
- odp. mieli: P,PRM i M
- mianował PRM(Premier)
- powoływał i odwoływał
- na wniosek PRM powoł. i odwoł. M
- mianował urzędników wojskowych na wniosek Rządu

11.03.2012

PAŃSTWO PATRYMONILANE

SPOSOBY DO OBJĘCIA STANOWISKA GŁOWY PAŃSTWA

1.AKT LENNY

tam gdzie państwo zale ne i niesamodzielne

Senior:

nadawał ziemie i władze Wasalowi

Wasal:

zobowi zany do pomocy zbrojnej Seniorowi

miał słu yć rad i pomoc

składał HOŁD LźNNY (dla Seniora)

Np. przez Kazimierza Odnowiciela(akt lenny) wobec Konrada II.

2.ZAWŁASZCZENIE

obj cie bez podstawy prawnej

- np. atak zbrojny, najazd

3.DESYGNACJA

obj cie władzy na podst. Aktu poprzednika

(

poprzednia władza wskazuje następcę)

Np. PTZYWILEJ KOSZYCKI(pakt koszycki)

4.ADOPCJA(Przysposobienie)

władca mógł zastosować przysposobienia

tylko os. pełnoletni (aby zdobyć nast pc )

- zdobycie dziedzica

brak wi zi biologicznej

Np. XIV w. Kazimierz Wielki

adoptował wnuka.

5.KUPNO

- umowa kupna-

sprzeda y

sprzeda

Np. Ludwik W girski kupił l sk.

6. ELEKCJA

wybory po rednie i bezpo rednie

musieli posiadać wolno ć osobist (być wolni)

tylko MO NOWŁADCY

tylko z po ród Dynastii PIASTÓW

Np. kied

y zmarł władca- wybierali spo ród krewnych

-kiedy byli synowie

wybór braci

KORONACJA:

władca koronowany na króla

był samodzielny(wolny od cesarstwa niemieckiego)

wzrosła ranga na arenie mi dzynarodowej

1952r. Bolesław Chrobry

!- Dynastia

Piastów

nie składała przysi gi państwowej

I cz ćŚ

pomazanie olejami wi tymi

wr czenie insygniów

(

korona, berło, miecz i pierścień)

władca składał przysi g

REX-

sprawowanie stanowiska króla

ĄDynastia Jagiellonów

- nie dziedziczenie

tylko elekcja w obr bie dynastii

!Viventerege

elekcja za ycia władcy

elekt delegowany na króla(Jagiellonie)

NIEPEŁNIENIE URZĘDU:
-

stanowisko władcy obsadzone, ale ta osoba nie mo e sprawować władzy (np. choroba,

małoletność)
-

powoływano RźżźNCJź(nie okre lono kto)Ś

np. je eli małoletni to rodzina(matka, krewni)

np. je eli Rada królewska sprawowała władz na szczeblu centralnym

np. je eli Opiekalnicy sprawowali władz na szczeblu teryt.

OPRÓŻNIENIE ST. GŁOWY PAŃSTWA
-

do 1918r. zasad było do ywotnie sprawowanie władzy

- kadencyjna
-

mierć władcy

UST PIźNIź

- do

browolne zrzeczenie się władzy,stanowiska

- ABDYKACJA

USUNI CIź

zegnanie władcy przez poddanych

tylko wszystkich wolnych, możnych i bogatych

np. Prawo oporu(IUS RESISTENDI)

wymuszenie posłuszeństwa

kiedy spełnione przesłanki

Wynik wojny a PRAWO OPORU
-

je eli wojsko władcy wygrało(to bunt)

je eli poddani wygrali (władca ustąpił z urzędu)

KOMPETENCJE WŁADCY

- szeroki zakres

 Samodzielno ć ich wykonania

- uprawienia osobiste, samodzielne
-

Proregatywy nie potrzebował zgody na realizacje uprawnień

 Przedmiotowe

1.WOSKOWE

2. S DOWź
3. USTAWODAWCZE
4. WYKONAWCZE

1. WOJSKOWE:

naczelne dowództwo nad wojskiem

ksi e zwierzchni mógł utrzymać odziały w pozostałych grodach, dzielnicach

pozostali ksi a dzielnicowi podlegali zwierzchniemu

2.SADOWE:

ksi e i król ródłem sprawiedliwo ci

najwy szy s dzia, ka d spr. mógł rozstrzygać

prawa do mianowania s dziów, gdzie wydawali wyroki w imieniu władcy

mógł mianować S dziego Nadwornego

władcy sami zrzekali si władzy s dowej, aby upodobać si zwierzchnikom(stonn.)

wydawał przywileje indywidualne dla danej osoby (IMMUNITźTY S DOWź)

oddawał władz s dow w maj tku danego feudała

- rozstrzygane sp

r. przez S dy Państwowe

Np. spr. ydowskie 1264r. przywilej przyznany jako ochron prawn

3.USTAWODAWCZE

formalnie brak ograniczeń króla

!- jedyny czynnik stanowienia prawa

zacz li wydawać PRZYWILźJź INDYWIDUALNź(na rzecz danego feudała,os.)

-z czasem wydawane Przywileje Ziemskie(

feudale zwiększone prawo do stanowienia

parawa)

4.WYKONAWCZE

polit. Zagr. Tylko władca(umowy międzynarodowe)

- zawieranie pokoju

- skarbowe(

decydował o dochodach i wydatkach skarbowych)

nadzór nad adm.(powoł. i odoł. Urzędników, powoływał Biskupów)

brak formalnych ograniczeń pocz tkowo

brak podziału na Skarb państwowy a królewski

KSI ŻE ZWIERZCHNI

posiadał szczególne uprawnienia

mógł prowadzić polit. Zagr.

MONARCHIA STANOWA

wpływ na wykształcenie ZJAZDÓW, które dadz pocz tek STANÓW RYCźRSKICH-

SZLACHECKICH
Zjazdy:

 Mieszczańskiego

 Szlacheckiego (współdziałali z Królem)

 Duchownego

Uprawnienia

Zjazdów:

USTAWODAWCZE

ogranicza uprawnienia ustawodawcze władcy

formuł statuy(wpływ monarchy)

- potrzebna zgoda monarchy

dały pocz tek Sejmikom i Sejmu WALNźżO

*Ogólnopaństwowe- pocz tek Sejmowi Walnemu
* Ziemskie-

pocz tek Sejmikom Ziemskim

* Prowincjonalne

WYKONAWCZE:

ograniczenie wydawania przywilejów

Np.uprawnienia skarbowe

Posesjonata-

szlachcic posiadaj cy nieruchomo ci ziemskie

Ekspektatywa-

obietnica mianowania na konkretny urz d w przyszło ci

OBJĘCIA ST. GŁOWY PAŃSTWA
- ok. pol. XIV w.
-

tron obj ty w drodze elekcji(nigdy nie określono jak ma przebiegać)

- praktyka i zwyczaj-

zdecydował jaka elekcja

S dy kapturkowe:

- nadzwyczajne

szczególne

spr. porz dku

spr. bezpieczeństwa

Sejmiki kapturkowe:

w okresie bezkrólewia

- w spr. nadzwyczajnych

INTERREX

tzw. mi dzy król

król tymczasowy

- za-

ca króla

przysługiwały przywileje władcy

od mierci króla do koronacji

zwołanie Sejmu(do jak najszybszej przygotowania elekcji)

zostawał PRYMAS

Marszałek Wielki Koronny (Interrex- powinien być)
-

zarz dzał dworem królewskim

Wolna elekcja:

prawo wyborcze b d mieli wszyscy obywatele

obywatelem był tylko szlachcic(każdy szlachcic)

cenzus płci(tylko mężczyźni)

nie wiadomo było czy wybory po rednie czy bezpo rednie

Elekcja viritim:

m w m a- wybory bezpo rednie

wszyscy uprawnieniu do głosowania maj przybyć i głosować

Elekcja virenterege:

elekcja za ycia króla(poprzedniego władcy)

Senat, Król i Izba Poselska 3 STANY:

stany sejmuj ce

potrzebna zgoda 3 stanów na uchwalenie sejmowej Konst.(dzisiejszej ustawy)

Sejmy szczególne:

- brak

króla wykształcił sejmy szczególne

Parlamenty ze szczególnymi zadaniami

 SEJM KONWOKACYJNY

niedoskonałe, obradowały bez króla

zwoływany przez Interrexa(Prymasa)

trwał 4 tygodnie

jego zdaniem było wyznaczyć termin i miejsce elekcji(Sejmu elekcyjnego)

 SEJM ELEKCYJNY

niedoskonałe, obradował bez króla

ka dy szlachcic miał prawo głosu i delegaci miejscy(bez głosu)

- zaczynano EGZORBITACJE

to postulaty nieprawidłowych, bł dnych działań

poprzedniego monarchy
-

przedstawienie kandydatów

Pacta conventa-umowa o charakterze publiczno-prawnym,

umowa pomi dzy królem a szlacht

osobiste zobowi zanie władcy

szlachta obradowała osobno województwami

elekcje jednomy lne

zadaniem był przekonać opozycj

 SEJM KORONACYJNY

ustalał uchwały 2-óch poprzednich Sejmów

zatwierdzał i uznawał

15.04.2012

KONSTYTUCJA KWIETNIOWA

- 23.04.1935r.
-

zamieniła normy wyboru P

8.07.1935r. uregulowała wybory P

System:
- zasady skomplikowane
- na stanowisko P:

 Ustępuj cy P

 Tzw. Zgromadzenie Elektorów

80 członków

z osób wskazanych przez Sejm(50) i Senat(25)

- z obywateli najgodniejszych dec.Parlament

Wiriliści:

Marszałek Sejmu i Senatu,PRM , PSN

5 elektorów

- byli wybierani

Wybory powszechne:

prawo posiadali obywatele, którzy ukończyli 21 lat

bez różnicy na płeć

- czynne prawo wyborcze

Opróżnienie głowy państwa:

upływ kadencji

Konst.Kwietniowa nie zmieniła zasad-7 lat kadencja

mierć P- Marszałek Senatu z-cą

zadaniem jak najszybsze zgromadzenie elektorów

P mógł ust pić, zrzec się wtedy Marszałek Senatu z-c

usunięcie P nie istniało

P nie ponosił odp.za działania urzędowe np.za dekrety

P ponosił odp. za przestępstwo ale tylko po zakończeniu kadencji może być

poci gnięty do odpowiedzialno ci

Konstytucja przewidywała:

uznawała możliwo ć uznania urzędu P za opróżniony

- Sejm i Senat(Parlament)

mógł uznać, większo ci 3/5 głosów członków Parlamentu

Marszałek Senatu zastępował Prezydenta

Uprawnienia Prezydenta:

1.Upr.WOJSKOWE

- rozszerzone

najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych(Proregatywa)

Proregatywy-

uprawnienia kiedy P nie potrzebował zgody

2.Upr. S DOWE

- jak w Konst.Marcowej

do prawa łaski

do mianowania sędziów

3.Upr. USTAWODAWCZE

zwiększaj się upr.

w os. P skupia się jednolita władza

4.Upr.USTROJODAWCZE

P posiadał uprzywilejowan inicjatywę zmiany Konst.

(bez poprawek Parlamentu,który głosował w całości)

projekt był wnoszony pod obrady

projekt uchwalony tylko większo ci głosów

P w ci gu 30 dni mógł wnie ć ten projekt do Sejmu do ponownego rozpatrzenia

(

Veto zawieszające)

tym projektem może się zaj ć dopiero następna kadencja Parlamentu(w tym samym

brzmieniu)
-

bez zgody P Konst. zmienić nie można

P przysługiwało Veto zawieszające(do następnej sesji zwyczajnej),wynikało z

Noweli Sierpniowej-

budżetu

P miał prawo do zwoływania Parlamentu

zwoływanie, odraczał

- podpisywanie ustawy do Dz.Ustaw

!-

P miał prawo mianowania Senatorów

Tzn .razem 96 Senatorów, P mianował 32 Senatorów
-

P mógł rozwi zać Parlament(sam decydował)

- P za

wierał i ratyfikował umowy międzyn.

P miał prawo do wydawania dekretów

Dekrety Prezydenta: (

nie są z mocą ustwy)

P mógł wydawać te akty w Dz.zastrzerzonych

zwierzchnictwo sił zbrojnych, org. Rz du

mógł wydawać kiedy Parlament nie funkcjonował(ale nie zmienić Konst., czy org.

wybranych do Parlamentu)
-

działał na podst. Ustawy upoważniaj cej

jednoliciły dziedziny prawa

5.Up. WYKONAWCZE
!Proregatywy P:

wyznaczenie następcy na czas wojny

zarz dza wybory

powoł. i odwoł.PRM,PSN,PNiK,GISZ(Generalny Inspektor Sił Zbrojnch)i STS

podawał PRM przed S d

powoł. i odwoł. Szefa i członków Kancelarii cywilnej

Nie Proregatywy:

wymagaj wniosku i zgody

mianował M na wniosek Premiera

mianowanie członków Kolegium NIK(za kontrasygnat PNIK)

reprezentował Państwo na zewn trz

stanowił o wojnie i pokoju

zarz dzał stan wojenny

Kontrasygnaty-Premiera i Ministra

ORGANY ADMINISTRACJI
-

zwołany Sejm Konwokacyjny po mierci Augusta III

!- Familia-stronnictwo Czartoryskich
- 170 Konst. uchw

alił

!- utworzono Centralne Organy Administracji

Organy kolegialne:

1. KOMISJE SKARBOWE

-dla Korony
-dla Litwy

2. KOMISJE WOJSKOWE

-dla Korony
-dla Litwy

3. KOMISJE KONSYLIARNE-STAN RYCERSKI

1.KOMISJE SKARBOWE

na czele stał Podskarbi(Litewski albo Koronny)

- za-

c Podskarbi Nadworny

16 osób- Korona

9 osób- Litwa

↓-sesja 4 tygodnie

- kadencja komisji 2 lata

członkowie wybierani przez Sejm zwyczajny

- Komisarzy

wskazywał król

ponosiły odpowiedzialno ć

musiały złożyć sprawozdanie na koniec kadencji

zajmowały się porz dkiem skarbu

gospodarka budżetowa

- rozbudowa transportu i komunikacji

budowa dróg i mostów

poprawa handlu i rzemiosła

Upr.S doweŚ

działały jako S dy w spr.handlowych i skarbowych

sprawozdanie w przeci gu 2 lat

2.KOMISJE WOJSKOWE

- na czele Hetman Wielki Koronny lub Litewski

- za-ca Hetman Polny(dla Litwy i Korony)

16 członków- Korona

6 członków- Litwa

miały org. zaopatrzenie sił zbrojnych, transport, szkolenie

Upr.S doweŚ

- w zakresie spr. skarbowo-wojskowych

- zlikwidowano w 1776r.

1775

– Rada Nieustająca(Utworzona na Sejmie W-skim)

1776

–Departament Rady przyj ł kompetencje Komisji Wojskowej

1773-Komisja Wielka(EDUKACJI NARODOWEJ)

1 Ministerstwo o wiaty i wieckiej

- komisja autonomiczna

Tzn.Nie podlegała Radzie Nieustaj cej

podlegała bezpo rednio królowi

8 osób

- kadnecja 6 lat

Sejm powoływał 1 skład Komisji,później król

Kompetencje:

-Konst. 1775r. zakres kompetencji Komisji Wielkiej
-

ma pełnić nadzór nad U,G i szkołami publ.

opracowała i wprowadziła jednolity program nauczania

podręczniki dla szkół

Rada Nieustająca:
-

składać się miała z 3 stanów(org. władzy wykonawczej)

razem 36 członków

1.KRÓL

przewodnicz cy cało ci

przewodnicz cy Departamentu Interesów Cudzoziemskich

2.SENATOROWIE

ma się znaleźć 3 Biskupów w tym Prymas

ma się znaleźć 4M, po jednym z każdej jurysdykcji

Jurysdykcje:

Komisja Wielka np.Skarbowa,Wojskowa,S dAsesorki,S dMarszałkowaki

-Podskarbi

Marszałek

- Hetman

- Kanclerz

9 Senatorów wieckich(Wojewodowie i Kaszelanowie)

2 Senatorów- nie okre lono, Senat decydował

3.PRZEDTAWICIELE STANU RYCERSKIEGO

3.KOMISJE KONSYLIARNE-STAN RYCERSKI

wybierany w ród Konsyliarzy Marszałka Rady Nieustaj cej

- wybory raz na 2 lata

os. zaufana i godna,do wiadczenie w życiu publicznym

nie może być to poseł aktualny

np.byłyposeł,misjadyplomatyczna,dyputant,asesor w 1 jurysdykcji

przebywać musiała w W-wie

Obowi zkiŚ

najbliżsi członkowie nie mogli mieć pokrewieństwa

jeżeli więcej niż 6 m-cy musiał uzyskac zgodę Rady Nieustj cej

nie mógł wyjeżdżać za granicę(nawet misje dyplomatyczne)

nie mógł rezygnować ze swojej funkcji

MARSZAŁEK Rady Nieustającej:

mógł być tylko i wył cznie Kanclerz

-tylko 1 kadencja (4lata)

WYBORY DO RN:

-raz na 2 lata(na Sejmach zwyczajnych)

zwykł większo ci głosów

ustępowało 2/3 RN

Do współpracy powoływanoŚ

 Sekretarzy

funkcje budżetowe,

doradzał

obowi zek inf.o działaniach niekorzystnych dla RN

protokołował

 Pracownicy techniczni

-tylko szlachcice
-

archiwi ci,kopi ci

 3 Tłumaczy

- 1 rosyjski

- 2 orientalnych

nie musieli być szlachcice

POSIEDZENIA RN:

- plenarne

król musi być obecny i uczestniczyć prze dec

król miał 1 głos

KOMPETENCJE RN:

miała być Rz dem(org.wykonawczy)

kierowała i nadzorowała prace adm.rz dowej

wprowadzała w życie dec.RN(ustawy)

miła projekty ustaw(inicjatywa ustawodawcza na wniosek Króla)

wysyłała posłów za granicę i udzielała im instrukcje

3 kandydatów na stanowiska urzędnicze

celem ograniczenie władzy królewskiej

RN przejęła upr.królewskie

np.wydawała polecenia adm.rz dowej

dokonywała patentów oficerskich

dec. o dobrach królewskich

kontrola nad Gwardi Koronn i Litewsk

1776r.-sprecyzowano kompetencje dep

artamentów RN

miała kontrolować M i urzędy centralane

STRUKTURA RN:

5 DEPARTAMENTÓW

1.  D.INTERESÓW CUDZOZIEMCÓW
2.  D. WOJSKOWY
3.  D. SPRAWIEDLIWO CI
4.  D. SKARBOWY
5.  D. POLICJI I DOBREGO PORZ DKU

-na posiedzeniach Rady plenarnaj

1.D.Interesów Cudzoziemców:

-na

czele król

odrębny sekretarz

nie były okre lone terminy spotkań(tylko jak potrzeba)

Kompetencje:

podejmowanie dec.polit.zagr. ale nie wkraczać w dec.Parlamentunp.nie wojny

przygotowywał korespondencje

projekty dla wysłanników

- prawo do prowadzenia negocjacji

- rokowanie,projekt umowy miedzyn.zawieranej przez Sejm

1788r-

zlikwidowano D na jego miejsce powołano w Sejmie Komisję Spr.Zagr

2.D. Wojskowy

przej ł uprawnienia Komisji Wielkich

1788r-

Sej 4letni zlikwidował D a w jego miejsce utworzono Komisję Wojskową dla Korony

i Litwy

3.D.Sprawiedliwości

- projekty dec.RN w zakresie interpretacji prawa

interpretacja przepisów

mógł rozpatrywać spr. na korupcje w S dach(Skarga na sędziego)

4.D.Skarbowy

- przestrzeganie dyscypliny

- czy

dobry budżet, kontrola

podejmować działania w rozwoju przemysłu i górnictwa

5. D.Policji i Dobrego Porządku

- sprawy miejskie(urbanizacja,oczyszczenie)

tylko miasta królewskie

!1789r.

–Rada nadzorcza zlikwidowana ostatecznie

22.04.2012

USTAWODAWSTWO SEJMU 4 LETNIEGO

uchwalił Konstytucję 3 Maja

STRAŻ PRAW:
- RM
- uchwalona w Konst.3 Maja
-

stała na czele adm. i sprawowała nadzór

podlegały jej 4 Komisje →ielkie

przewodniczył Król

w straży os. z prawem głosu i działaczy Króla

Prymas przewodniczył Komisji E.Narodowej

5 M miało prawo głosuŚ

1.  Marszałek- jako M Policji
2.  Kanclerz- jako M Pieczęci
3.  Hetman- jako M Wojny
4.  Kasztelan- jako M Pieczęci do spr.zagr.
5.  Marszałek- jako M skarbu

powoływani przez króla

5 do straży praw

nominacja do Straży tylko na Sejmie

król mógł odwołać M

INCOPATIBILITAS

zakaz ł czenia funkcji członka Straży Praw i przewodnicz cego danej Komisji

jeżeli wchodził w skład nie mógł być przewodnicz cym

pełnoletni następca tronu-obradował ale nie miał głosu

Marszałek Sejmu mógł zwołać Sejm w stanie konfliktu

Ministrowie:
- dwojaka odp.

1. odp. przez Parlamentem za kierunek polit. M

odwołanie M wotum nieufno ci przez Parlament

uczestniczyły 2 Izby poł czone

2/3 głosów aby wotum nieufno ci

2. odp. konstytucyjna(s dowa)

przed S dem Sejmowym

w stan oskarżenia M stawiał Sejm

- ponoszona w razie naruszenia Konst.

Komisje Wielkie
- kolegialne zorganizowanie Ministerstwa
-

Konst. 3 Maja zniosła Unie(1 wspólna Komisja)

1. KOMISJA POLICJI
2. KOMISJA WOJSKOWA
3. KOMISJA SKARBU

-

członkowie wybierani przez Sejm

- kadencja Komisarzy 2 lata

- 14,15 Komisarzy szlacheckich(tylko ze szlachty)

Plenipotenci(Mieszczanie)

- pochodzili z miast

6 plenipotentów miejskich

tylko w skład K.policji i skarbu

1.KOMISJA POLICJI

zajmowała się spr. miejskimi

tylko miasta królewskie

zajmowała się spr. bezpieczeństwa i spokoju w mie cie

zajmowała się adm. w miastach

zbierała dane statystyczne

dbała o rodki komunikacji

dbała o tanio ć rzeczy np. monopol cenowy

działania urbanizacji miast

- werbunek i zakwaterowanie wojska

podzieliła kraj na 25 okręgów i sprawowała nad nimi nadzór

2.KOMISJA WOJSKA

zajmowała się adm.nad wojskiem

organizacja sił zbrojnych

miała upr. s dowe(sądziła wojsko)

3. KOMISJA SKARBU

upr.s dowe i adm.w spr. s dowych

ci ganie podatków i innych dochodów publicznych

pobierali je urzędnicy skarbowi

poprawa sytuacji materialnej w państwie

Np.rozwój techniczny,drogi transport., komunikacja

działania rozwoju handlu np.manufaktur

rozwój rolnictwa

KOMISJE PORZ DKO→E CY→ILNO-PRAWNE

-organ adm. terenowej

- 1789r.utworzone

na szczeblu województwa(1 Komisja dla całego województwa)

-lub na szczeblu powiatu (

im większa tym więcej Komisji)

- w Koronie

powołano 49

na Litwie powołano 26

Zasada:

- kadencja 2 lata

- Komisarze wybierani przez Sejmiki

Komisarze:

szlachectwo osiadłe-Posesjonaci

- posiada dobro ziemskie

należało sprawy ziemi i województwa

podlegały Komisjom →ielkim(wszystkim)

podlegały Straży Praw

prowadziły rejestry ludno ci, dane statystyczne

zajmowały się szkołami, parafiami

pomoc dla rzemiosła, handlu

KSI STWO WARSZAWSKIE

duża i silna pozycja króla

Komisja R

ządząca:

-organ wykonawczy
-

org. tymczasowy, krótko

-do cza

su wej cia w życie Konst.(organów Konstyt. Władzy)

powstała 14.01.1807r

7 osób

z nich Prezes na czele Komisji Rz dz cej

-Sekretarz-

protokółował posiedzenie

zwykła większo ć głosów do uchwalenia obrad

uregulowane spraw ważnych

Konst. Ksi stwa Warszawskiego
-22.07.1807r.
-

mog być powołani M i Rada Stanu

MINISTROWIE:
- 6 M

- w tym 1 M Stanu

- w ty 5 M resortowych

1. M sprawiedliwo ci

2. M spr. wew. i czci religijnych

3. M wojny

4. M przychodów i skarbu

5. M policji

nie było M ds. zagr.

Kompetencje:

mieli dec. o wej cie ustawy w życie(ustawy Parlamentu)

dekrety królewskie

- kontrasygnaty(

podpis akry królewskiego,współpodpis)

za podpis ponosił odp. M(jeżeli sprzeczne z Konst. lub ze szkodą dla państwa)

Odpowiedzialno ć MŚ

 odp.konstytucyjna

- karno-

s dowa

za akty królewskie, które naruszały prawo

np.kontrasygnaty, za własne działania,za nie wykonanie ustwa

 odp.polityczn

przed królem

za działania zgodne z prawem, ale władca się nie zgadzał

król mógł odwołać M

SEKRETARZ STANU:

inf.władcę o dec. org. rz dowych

WŁADCA(Król):

silna pozycja króla

odgrywał duż rolę

stawiał w stan oskarżenia M

nie było TS

RADA MINISTRÓW:

org. zapowiadała Konst.

mogła być powołana ale nie musiała

król współpracował z M

SkładŚ

-5 M resortowych

nie wchodził Sekretarz Stanu

wchodził PRM

liczyła 6 członków

król mógł odwołać M

Kompetencje:

miała obradować

jeżeli spr. należało do wielu resortów to obradywała

dec. przedstawiali królowi

król musiał zaakceptować,żeby weszło w życie

DEKRET KRÓLEWSKI 1810 r.

RM ma kontrolować M

RM ma kontrolować wszystkie org. adm. w Księstwie →-skim

RM stała się Rz dem Księstwa →-skiego(1810r.)

w spr. nagłych mogli szybko dec. i wprowadzać w życie M i nie przedstawiać

królowi

król akceptował lub odrzucił

DEKRET KRÓLEWSKI 1812 r.

podczas wojny z Rosj

RM zwierzchnictwem króla

RM dec. za króla

nie mogła usuwać M

nie mogła przeprowadzać zmian w s downictwie

Dec.= Ambasador francuski + RM

RADA STANU:

- org. konstytucyjny

SkładŚ

- jak w RM(5 resortowych)

nie wchodził Sekretarz Stanu

UzupełnialiŚ

- Referendarze

- Radcy Stanu(

na podst. Dekteru królewskiego)

KONGRES WIEDEŃSKI-KSI STWO WA-SKIE

przygotowani ustaw i dekretów królewskich

regulowała projekty ustaw do Parlamentu, na polecenie króla

jeżeli król się zgodził to RS wnosiła do Parlamentu

działała jako S d jakoŚ

 S D KORONACYJNY

s d najwyższej instancji

 S D ADMINISTRACYJNY

rozstrzygał spory adm,

np.odwołania Rad Departamentalnych i Prefekturalnych, spory z umów M

tzn.jeżeli M wydał akta można było się odwołać

 S D KOMPETENCYJNY

spory kompetencyjne pomiędzy org.adm a s dem

- spory negatywne
- spory pozytywne(

chcieli rozstrzygnąć)

prawo do powołania urzędnika przed s d

!- dec

. Rady Stanu miały tylko charakter przygotowawczy

Tzn.wymagały zatwierdzenia ustawy przez króla
-

analogicznie była wzorowana na org. francuskich

RADA STANU:
-

2 człony

1. OGÓLNE ZGROMADZENIE
2. RADA ADMINISTRACYJNA

1. Zgromadzenie

Ogólne:

SkładŚ

 przewodniczył król

jeżeli powoływał Namiestnika to ten go z-ca

 Ministrowie(5 resortowych)

 Radcy Stanu

 Referendarze
!

– nie wchodził w skład Sekretarz Stanu

MINISTROWIE:

1.  M wyznań religijnych i o wiecenia publicznego
2.  M sprawiedliwo ci
3.  M spraw wew. i policji
4.  M wojny
5.  M przychodów i skarbu

RADCY STANU:
3 grupy:

1 gr.-

9 osób (Radcy Stanu Zwyczajni)

- dyrektorzy generalni

członkowie Komisji Rz dowych, spr. wew i policji

członkowie K. przychodów i skarbu

2 gr.- 1 Radca(Sekretarz Stanu)

miał zarz dzać Kancelari Rady

1gr i 2gr zawsze uczestniczyły w posiedzeniach Rady

3 gr. Radcy Stanu Nadzwyczajni

uznanie królewski, król dec.

- os. godna, zaufana

np.Prezes Główny Izby Obrachunkowej, członkowie Trybunału Najwyższego,
Prokurator Generalny
-

jeżeli Namiestnik poprosił mógł głosować

REFERENDARZE STANU:

 Zwyczajni

 Nadzwyczajni

- tylko na zaproszenia Namiestnika

mogli głosować

nadawał król na wniosek Namiestnika

 1 Sekretarz Główny Zgromadzenia Rady Stanu

V-ce REFERENDARZE:

nie mogli głosować

- ograniczona rola

mogli się przysłuchiwać

Miejsce:

- w Konst.

- w statucie organicznym

- w dekrecie Aleksandra I

Uprawnienia Zgromadzenia Ogólnego:

przygotowywało projekty ustaw i aktów królewskich

oddanie pod s d urzędników- mianowanych przez króla

Nie dotyczyło M
!-

sprawowanie funkcji S du Adm.

powołana Delegacja adm.(II Instancja do wyroków adm.)

spr. o uchylenie lub zwiększenie podatków

os. prywatne mogły wnie ć sprawę

Komisje Rz dowe mogły wnie ć spr.

tzn.K,M spr.wew. i polc

ji, M przychodów i skarbu

spory na tle umów pomiędzy org. adm. a os. prywatn

S d kompetencyjny

- jak w Komisji Wielkiej

nie była s dem kasacyjnym

Kompetencje ZO:

przygotowanie raportu ogólnego o stanie kraju

na podst. sprawozdań Komisji Rz dowych

raport dla króla Sejmu Izb poł czonych

Do pomocy Zo Rady Stanu:

 Organy doradcze

1. KOMISJA
2. KOMISJA INSTRUKCYJNA(do 1832r.)
-

stale uczestniczyła

oddawała urzędników pod s d

s dy kompetencyjne

RADA AMINISTRACYJNA:

Komisje Rz doweŚ

- pod kierownictwem danego M

zarz d kraju

podlegały RA

- uregulowane w Konst. i statucie Aleksandra I

Komisje:

szczególne kompetencje

ustawy i akty królewskie w swoim zakresie

miały się naradzać

miały fundusz i zarz dzać tymi rodkami

- miano

wały niższych urzędników

przedstawiały kandydatów na wyższych urzędników ale mianował król

Działanie KomisjiŚ

 ci le wykonawcze
-

akty prawne w życiu

ustaw, aktów przez Namiestnika

 Narodowe
- uchwalenie ustaw
-

zarz dzanie funduszami

Rola M w ramach Komisji:

każdy M przewodniczył Komisji

Komisje dec. większo ci głosów(1 głos dla każdego)

przewodniczy 1 głos

jeżeli równowaga to przewodnicz cy przeważał

Proste wykonane-

nie wymagały rady królewskiej(spr. mało ważne)

M sam podejmował dec.

Odpowiedzialno ć MŚ
- odp. konstytucyjna

*naruszenie Konst. i innych aktów prawnych

*przed s dem sejmowym

* za własne działania

* za akty królewskie- które asygnowali

25.03.2012

PA STWO UPRAWNIE KRÓLA

1. Wojskowe

władca był najwy ej

był zwierzchnikiem sił zbrojnych

miał prawo powoływanie i odwoływania wojskowych

Ograniczenia wojskowe:

władca nie miał prawa do pospolitego ruszenia, nie mo e samodzielnie zwoływać

pospolitego ruszenia

potrzebuje zgody sejmików

Sejm zwoływał pospolite ruszenie

zostały utworzone urz dy HETMANA, gdzie było powoływane 4 hetmanów

utworzenie RADY NIEUSTAJ CYCH XIX w (1-wszy rz d w dziejach państwa polskiego)

Ograniczeni

a władzy królewskiej i uprawnień króla

Departament Rady Nieustaj cych
-

władca nie mógł mianować oficerów, robiła to rada nieustaj cych

2. S dowe

władca uwa any był za najwa niejszego

uprawnienia ulegału ograniczeniu

przewodniczył s dom najwy szej instancji

1579 r.

– zło ony TRYBUNAŁ KORONNY (najwy sza instancja)

Unia realna z ksi stwem litewskim
1581 r.

– TRYBUNAŁ LITEWSKI- s d najwy szej instancji

od wyroku Trybunału mo na było si odwołać ale nie do inny składów tego Trybunału

Trybunały ograniczyły uprawnienia s dowe

władca został pozbawiony prawa łaski(złagodzenia kary)

PRAWO AMNESTII

doprowadzenie złagodzenia kary, które zostało popełnione przez grup

zostało utracone w XVII w

- utracone na rzecz Sejmu

Władca miał uprawnienia szczególne w prawie(o charakterze s dowym):

 EWOKOCJI - prawo wywoływania ka dej sprawy przed s d królewski

ka da sprawa mogła być rozstrzygana przez s d królewski

 SUSPENSA - zakaz wykorzystywania wyroku s dowego

 INHIBICJA - zakaz rozstrzygania spraw przez jakikolwiek s d

- wydawanie listu inhibilicyjnego

Inhibicja- ex-lege

wdowa w ci gu 1 roku

6 tyg. po śmierci m a (okres ałobny)

nie mogła zostać stron post powania

nie mogło toczyć si wobec niej adne post powanie a do

zakończenia okresu ałoby

3. Ustawodawcze

władca w pewnych dziedzinach sam stanowi prawo o:

1. dobro królewskie,

2. lenno górnicze,

3. sprawy ludności ydowskiej

- w organach ustawodawc

zych był parlament

Parlament był stanem sejmuj cym

Były 3 Stany sejmuj ce ( STANY SEJMUJ CE PARLAMENTU):

1.  król
2.  senat
3.  izba poselska

zgoda była potrzebna do uchwalenia konstytucji 3 stanów

Tylko król mógł zwołać Sejm

CRIMEN LEASORE MAIESTATES- zbrodnie majestatu

taka sama ranga jak zbrodnia państwowa

W PA STWIE SZLACHECKIM były 2 rodzaje Sejmu:

 Zwyczajne - zwoływane przez króla

- raz na 2 lata
-

nie trwa dłu ej jak 6 tygodni

1573r. uchwalenie artykułów henrykowskich

 Nadzwyczajne – zwoływane przez króla pomi dzy sejmami zwyczajnymi

podczas nadzwyczajnych sytuacji o zwoływaniu dec. Król

ZWOŁYWANIE SEJMU
-

król informuje wszystkich, e sejm b dzie zwoływany

król wysyła listy do najwa niejszych senatorów

- DELIBATORY to listy do s

enatorów

król wysyła listy do szlachty

UNIWERSAŁY to listy do szlachty z informacj kiedy, gdzie i jakie sprawy czytane były w

kościele na rynkach
-

król zwoływał sejmiki przedsejmowe i na nie wysyłał swoich legatorów przedstawicieli

CZYM ZAJMUJE SIĘ PARLAMENT

ń. Stanowisko króla
-

król miał inicjatyw ustawodawcz , uprawnienia:

przygotowywał projekty konstytucji sejmowej

je eli król zrzeknie si władzy to inna osoba decyduje o ró nych rzeczach nie posiada do

tego uprawnień creameuleasoremaiestates
-

władca to stan sejmuj cy,

obradował i zasiadał razem z Senatem

przewodniczył obradom, dokonywał konkluzji i obrad senatu

MODEROWANIE OBRAD KONLUZJI-

po obradach dochodziło do spisywania

uchwalonych konstytucji

-

do króla nale ało PRAWO DO INTERPRETOWANIA obowi zuj cych przepisów

sejmowych

1775r. utworzona została RADA NIEUSTAJ CYCH i to ona zamiast króla interpretowała
przepisy:

1. Wykonawcze

prawo do wydawanie aktów wykonawczych przepisów sejmowych

KRÓL

wydawał akty wykonawcze, dekrety

miał prawo do prowadzenia polityki zagranicznej

zawarcie rozmowy przez króla

przyjmował posłów cudzoziemskich

Artykuły henrykowskie wprowadziły ograniczenia do przyjmowania i wysyłania posłów.
-

je eli poselstwo dotyczyło RP musiał mieć zgod Senatorów.

PARLAMENT
-

zgod wyra ał najpierw Parlament (je eli prowadziło do strat finansowych)

SENATOROWIE REZYDENCI
-

w 1573r. zostało utworzone

przyj to e ma ich być 16-tu

powoływanych na 2 lata przez Sejm zwyczajny

- kadencja na 2 lata, ale zmiana

cz ści składu co 6m-cy

byli to: biskupi, wojewoda, 2 kasztelanów

mieli kontrolować władz i udzielać porad

po kadencji przedstawiali sprawozdanie, czytał Sejm

Mianowanie na urz dy s dziego pośród szlachty za zgod sejmiku ziemskiego

UPRAWNIENIA SKARBOWE

nie dotyczyły finansów skarbowych

król decydował o wydatkach ze skarbu

UPRAWNIENIA WYKONAWCZE O CHARAKTERZE SZCZEżÓLNYM
-

władc uwa ano za opiekuna sierot

- wydawanie habilitacji (nadawanie szlachectwa poza tym stanem)

1578r. władca został pozbawiony i sejm został uprawniony
-

królowi przysługiwało prawo do INDYżENATU (prawo do nadawania szlachectwa

szlachcicowi cudzoziemskiemu)
-

królowi przysługiwało prawo do LEżITYLIZACJI, dzieci nieślubnych, uznawanie osób

niepełnoletnich za osoby pełnoletnie
-

prawo kaduka, prawo do przejmowania spadków niedziedzicznych- przysługiwało do

obywateli i cudzoziemców

UPRAWNIENIA ROZDAWNICZE

w ramach opr. szczególnych

budował ustroje

POSTANOWIENIA 3 MAJA 1791 r.
-

Sejm uchwalił 4 letni kadencj

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE:
-

Izba Poselska obradowała w podwójnym składzie

Sejm uchwalił szereg reform (rz dowa, ustawa)

Konstytucja została uchwalona niezgodnie z prawem (1-sza Konstytucja)

GŁOWA PA STWA:
Dziedziczenie :
-

wprowadziła zasad dziedziczenia, zerwała woln elekcj

tron miał przejść na dynastie saskie Żryderyk August lub jego zast pca

prawo dziedziczenia ma najstarszy syn króla i obejmuje tron

je eli król nie ma syna tylko córk nale y wydać j za m i jej mał onek obejmuje tron

- kiedy k

ról nie posiada dzieci nast puje elekcja w nowej dynastii dziedziczenia tronu

Zasada obalona 1773 kont.

Opró nienie stanowiska:
-

panuje do ywotnio

Konstytucja 3 maja odrzuca usuni cie króla, nie odpowiadał za swoje działania

Akt prawny wydawany był przez króla

władca nie mógł korzystać ze swoich uprawnień

s 3 przypadki wprowadzenia REżENCI:

1. małoletniość
2. choroba psychiczna
4. niewola

W tych przypadkach powoływano REżENCJE
Sejm :
-

podejmował decyzje ¾ głosów wi kszość kwalifikowana

zwoływał Prymas lub Marszałek

podejmował Regencje

wskazywał kolejność zasiadania STRA Y PRAW

Parlament decydował o kompetencji Regencji
-

w chwili ustania Regenci członkowie składali sprawozdanie

członkowie ponosili odpowiedzialność osobist i maj tkow

UPRAWNIENIA GŁOWY PA STWA
-

król miał ograniczone uprawnienia:

1.Upr. WOJSKOWE

zwierzchnik sił zbrojnych

naczelny wódz

mianował wojskowych

2. Upr. S DOWE

zostały ograniczone bo Konst. Wprowadziła trójpodział władzy

wyroki były wydawane w imieniu króla

PRAWO ŁASKI (nie miał prawa łaski w spr. O zbrodniach stanu)

3. Upr. USTAWODAWCZE

ograniczenie władzy królewskiej

władca pozbawiony stanowienia prawa

nie był stanem sejmuj cym

- prawo inicjatywy ustawodawczej

ce prawo ustawodawcze

przewodnicz cy Senatu, miał 1 głos

4. Upr. WYKONAWCZE

zostały ograniczone

prawo do mianowania urz dników(Biskupów, Senatorów)

zasiadał w Stra y Praw

mianował M Stra y Praw z grupy innych M

Straż Praw:
-

członkowie mianowani przez króla ↑ KANCLERZ, MARSZAŁEK, HETMAN

- nominacja tylko zwyczajnej kadencji
- 2 lata
-

król nie mógł odwołać członków stra y

odwołać mógł tylko Parlament

M byli mianowani do ywotnio

KSIĘSTWO WARSZAWSKIE

powołane przez traktat pokojowy w Tyl y 1807 r.

22.07.1807r. ksi stwu nadana Konst.

- okrojona przez Napoleona
- wzorowana na Konst. Francuskiej
-

zawierała ogólne normy

wymagała doprecyzowania obj cia głowy państwa

wprowadziła dziedziczenie tronu

posługuje si terminem KSI

Władza miała przejść do dynastii Wydtrynów
-

Konst. Nie określała porz dku dziedziczenia

obowi zywało prawo saskie

Opró nienie głowy państwa:

śmierć

zrzeczenie si

Konst. Nie przewidywała usuni cia króla

nie ponosił odpowiedzialności

Zasada kontrasygnaty
-

M ponosił za ten akt odpowiedzialność

KOMPETENCJE GŁOWY PA STWA:
-

uprawnienia ustawodawcze były szerokim zakresem

1.WOJSKOWE

naczelny wódz

mianował i odwoływał oficerów i dowódców

2. S DOWE

król miał PARWO ŁASKI

- prawo

powoł. i odwoł. S dziów

odwoływał na wniosek Rady Stanu

mo e usun ć M

wyroki wydawane były w imieniu króla

3. USTAWODAWCZE

funkcjonował Ksi e + Parlament

król zwoływał Parlament

otwierał i zamykał

mianował PRZEWODNICZ CEżO Parlamentu

król mianował SENATORÓW

ń8Ń7 r. w Senacie funkcjonowało:
-

10 Kasztelanów

10 Biskupów

10 Wojewodów

SENATOR

król dec. Kto ma być

nie mógł odwołać bo był do ywotnie

KODEKS NAPOLEONA

od 1.05. 1808 zacz ł obowi zywać

Projekt dekretu:

miała przygotowywać Rada Stanu

Ksi że:

mógł uzupełniać przepisy Konst. I tylko on je zmieniał

Kongres Wiede śki

likwidacja ksi stwa W-skiego

KRÓLESTWO POLSKIE

- utworzono w 1815 r.
-

miało zostać poł czone z UNI PERSONALN

miało być państwem suwerennym

zwi zane z państwami cesarskimi

- 27.11.1815

Aleksander I nadał Konst.

formalnie obowi zywała od 26.02.1832

Koronacja:
Aleksander I-

obowi zek koronacji, nie dotyczy go a jego nast pców

Mikołaj I- nie koronował si , bo inaczej interpretował rzeczy ni Polacy

koronował si ostatni w W-wie

Opró nienie urz du:

do ywotnia władza

istniała mo liwość ust pienia

mogło dojść do ABYKACJI

Konst. Nie wyra a zgody na usuni cie króla

Minister:

kontrasygnuje akty królewskie

REGENCJA

niespełnienie urz du przez władc

miała odbywać si jak Regencja rosyjska

powoływana ds. królewskich

Regencja polska:

zajmowała si spr. Polski

na czele stał Regent rosyjski

4 osoby (wybierał Senat)

obowi zek poinformowania o powstaniu Regencji miał M, Sekretarz Stanu

Uprawnienia Regencji:
-

ma takie same jak król

oprócz prawa mianowania Senatorów

26.02.2012

PERIODYZACJA DZIEJÓW

1. PAŃSTWO PATRYMONIALNE

- od X w do I połowy XIV w
- 1320 koronacja Łokietka

2. MONARCHIA STANOWA 1320- 1454

3. DEMOKRACJA SZLACHECKA 1454 cały XVI w

4. OLIGARIA MAGNACKA XVII w do lat 60-tych XVIII w

5. KSIĘSTWO WARSZAWSKIE 1807- 1815
- 1815 r. podpisanie postanowienia wiedeńskiego, forma ustrojowa

PAŃSTWO

- to własność króla, księcia
- jest to własność dynastii panującej nie tylko władcy
- uprawnienia władcy są takie same jak właściciela ziemi

KRÓLESTWO POLSKIE(Regnum poloniae)
- wszystkie ziemie etniczne polskie te, które znajdowały się pod polskim panowaniem
*Węższe znaczenie to, że ziemie, które aktualnie są poddane władzy polskiego monarchy
*W wąskim znaczeniu to wielkopolska.

KORONA KRÓLESTWA POLSKIEGO(Korona vegni poloniae)

MONARCHIA STANOWA

- władzy nie sprawuje wyłącznie państwo
- władzę posiadają również przedstawiciele stanu

GŁOWA PAŃSTWA
-organ reprezentujący w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych państwo na arenie
międzynarodowej
- stoi na czele państwa
- geneza sięga funkcji wodza plemiennego
- miała charakter 1osobowy (Król, Książe)
- miała czasami charakter kolegialny
Tzn. RADA REGENCYJNA

RADA PAŃSTWA

Dziedziczenie:
- miało miejsce w chwili śmierci króla
- stanowisko było obejmowane na podstawie spadku
- władzę mogli objąć wszyscy synowie(obejmował najstarszy syn)
- państwo dzielone było na dzielnice

- każdy syn w swoim okręgu pełnił określone funkcje
Gdy Książe nie miał syna, córka nie mogła objąć tronu władza przechodziła wtedy na
krewnych bocznych np. braci.

Rozbicie dzielnicowe:
- zmniejszenie państwa na arenie międzynarodowej
Wykształciła się zasada PRYNCYPATU (remendi……………………….), która ma
negatywne skutki rozbicia dzielnicowego
- ma zostać powołany książe zwierzchni nad pozostałymi władcami rozbicia
- nie przewidywano kto ma zostać zwierzchnikiem

Zasada senioratu XVII:
- nawiązywała do pryncypatu
- wskazywała kto ma zostać księciem, zwierzchnikiem (najstarszy syn)
- obejmowała także dzielnice senioraty + swoje dzielnice
- wprowadzona została w 1139 r.

Darowizna (sposób objęcia władzy w państwie):
- była mową władcy 2-óch państw (dwóch monarchów)
- darczyńca przekazywał darowiznę

Umowa na przeżycie:
- umowa 2 państw
- władca który przeżyje obejmuje władzę drugiego państwa

Losowanie:
- odbywało się wyłącznie na Śląsku
- w szczególnych sytuacjach np. kiedy władca zmarł
Rozbicie było pewne ale nie wiadomo było, który z braci ma przejąć daną dzielnice

???????Akta henrykowskie:?????????????
- prawo do posłuszeństwa królowi, kiedy nieświadomie łamie prawo
- nie chciał podpisywać żadnych artykułów
Procedura posłuszeństwa nie została uregulowana w aktach henrykowskich
1607r.- określono tą procedurę wypowiedzią królowi
- 3 razy trzeba upomnieć króla żeby go wypowiedzieć
1. Prymas jest osobą, która może upomnieć króla,
2. a jeżeli tego nie zrobi ma do tego prawo Senator (robi to 2-gi raz),
3. trzeci raz króla upomina Sejm

Po zmianie procedury:
- 2-gie upomnienie udziela sejmik ziemski, na tej ziemi, na której oficjalnie szlachcic ustala
że doszło do naruszenia króla
- 3-e cały Sejm

3.06.2012

PA STWO PATRYMONIALNE

PODZIAŁ TERYTORIALNY:

1.PROWINCJA

była najwa niejsza

np. sandomierska, ł czycka

2.OKR żI żRODOWź- Kasztelanie

- w ramach prowincji ok. XI w
-

pó niej Kasztelanie stały si podstawow jednostk podziału teryt.

w poł. XII w. było 100 Kasztelani

3.ZIEMIA- TERRA

wykształciła si najpó niej(w okresie rozbicia dzielnicowego)

w Ziemi funkcjonowały odr bne urz dy

Małopolska dzieliła si na 2 Ziemie
Wielkopolska na 3 Ziemie

URZ DY LOKALNE:
-

wykonywały funkcje

1. NAMIESTNIK(Princepsterre)

najwa niejszy urz dnik

- stal na czele Prowincji

- z-ca monarchy

wyznaczał go władca

Kompetencje:

- szerokie

- w tym wojskowe

2.KOMES GRODOWY(

rządca, marchion)

stał na czele grodu

Kompetencje:

!- szerokie kompetencje

* administracyjne

* wojskowe

* s dowe

ści gali daniny od ludności(głównie w naturze)

egzekwowali ró ne inne

sam utrzymywał si z danin ści ganych od ludności

korzystał z RźżALIÓW (sprzeda y soli)na własne potrzeby

utrzymywał si z kar pieni nych, które zas dził

miał pod sob innych urz dników↓

Podlegli urz dnicy:

 Komornicy i żubcy

- byli podlegli KG
-

pobierali opłaty od ludności

 Mincerzy i celnicy(Funkcjonariusze gospodarczy)

- byli podlegli KG
-

utrzymywali si równie z danin od ludności

3.KASZTELAN

uzyskali wysok rang w XII i XIII w.

stał si urz dem państwowym

ten urz d zwi zany z Komesem żrodowym

stał na czele grodu

realizował władz w danym okr gu

- otrzymywali wsie

Funkcje:

 Wojskowe

dowodził załog grodu i rycerstwem w danej Kasztelani

obrona grodu przed wrogiem zewn trznym

 Policyjno- s dowe

mógł stosować przymus ścigania danin od ludności

Podporz dkowani Kasztelanowi:

1.CHOR

w XIV w. urz d ten odgrywał wa n rol

urz dnik wojskowy

miał za zadanie organizować wojsko i prowadzić do Kasztelana

2.WOJSKI- wojsko

3.S DZIA żRODOWY- z uprawień s dowych

4.WŁODA - zajmował si sprawami gospodarczymi

XIII w. Tendencja do utrzymywania odr bnych urz dów:
-

urz dy Centralne zmieniały si w Ziemskie

Zasada do ywotności urz dów

Urz dnikiem mo e być tylko MO NOWŁADCA z danej dzielnicy

4. ZARZĄDCA ZIEMI SANDOMIERSKIEJ

- tylko na ziemi sandomierskiej

powołany przez Władysława Łokietka

5.STAROSTA

urz d powołany przez Wacława II (koronowany władca carski)

powoływani w poszczególnych dzielnicach

był to Namiestnik królewski

zast pował króla

mieli pełni władzy oprócz wydawania przywilejów

nie funkcjonowali tylko w małopolsce

władca powoływał i odwoływał S

- zasad

a do ywotności nie dotyczyła(władca mógł odwołać)

S nie musiał pochodzić z danej dzielnicy

MONARCHIA STANOWA

PODZIAŁ TERYTORIALNY:

1.WOJźWÓDZTWA

najwy sza jednostka

ziemie gdzie funkcjonował WOJźWODA

2. ZIEMIE

obok Województw

- tam gdzie

nie istniał urz d Wojewody

3.POWIATY

ni sza jednostka podziały teryt.

S dy Ziemskie

ok. 2 poł. XIV w.w to miejsce KASZTELANI

URZ DY ZIEMSKIE:

1. Urz dy dygnitarskie
2. Urz dy oficja

ń.Urz dy dygnitarskie

Skład:
- Wojewoda,
- Kasztelan,
- Podkomorzy,
-

S dzia Ziemski

WOJEWODA:

- najszersze uprawnienia
-

stał na czele Rady Panów

mógł sam zwoływać Sejmiki ziemskie

* miał uprawnienia wojskowe

- pospolite ruszenie

dowodził pospolitym ruszeniem i miał doprowadzić do miejsca spornego

miał uprawnienia s dowe

mógł uczestniczyć w S DACH WIźCOWYCH(Zgromadzenia wolnej ludności)

sprawował jurysdykcj nad ludności ydowsk

Azyl wojedzi ski
-

udzielał W schronienia szlachcicowi

pełnił uprawnienia nadzorcze w zakresie miast

- wystaw

iał TAX- ceny wyrobów rzemieślniczych

stał si członkiem Rady Królewskiej

pó niej w Senacie

KASZTELAN:

ograniczenie uprawnień przez powołanie Starosty

miał dost p do Rady Królewskiej

wchodził w skład Senatu(Parlamentu)

PODKOMORZY:

- jego

uprawnienia to s downictwo sprawy w zakresie granic nieruchomości

- z-

ca pewnych osób przed s dami

reprezentował ubogie osoby

S DZIA ZIźMSKI:

rozstrzygał spory szlacheckie

2. Urz dy Oficja
-

ni sze urz dy ziemskie

pełniła szlachta średnia

cz ść stanowisk urz dników stały si honorowe

Np. Stolnik, Podczaszy, Łowcy, Miecznik, Koniuszy

Skład:

1.  Chor y
2.  Pisarz ziemski
3.  Pods dek
4.  Wo ny

MIANOWANIE URZ DNIKÓW ZIEMSKICH
-

zasada u ytkowania urz du do ywotnio

mianował urz dy król

- nie ma kadencji
- tylko

mianowany urz dnik z danej Ziemi

Pó niej:
!-

król stanowił wył czność

wola Rady Panów była wa na do mianowania urz dnika z danej Ziemi (dygnitarskich i

oficji)
-

Pods dek, S dzi Ziemski- szlachta danej Ziemi wystawiała 4 kandydatów

władca miał ZAKAZ EKSPETATYWY(obietnica mianowania)

Tzn. zakaz mianowania na dane stanowisko urz dnicze, kiedy si opró ni
-

urz dnicy czerpali zyski z danin, ceł, opłat targowych ludności

ZAKAZ ŁĄCZENIA URZ DÓW
- zasada INCOPATIBILITAS
- 1420r. ograniczeni, uformalizowan

o w przywileju czerwińskim

zakaz ł czenia urz dów w tej samej Ziemi

Np. S dzia Ziemski ze Starost

Przywileje Cerekwicko-nieszawskie
-

zakaz ł czenia Starosty + Wojewoda

STAROSTA:

- szeroki zakres kompetencji

- silna rola

ochrona, któr był obj ty S

wybierał ich król

3 rodzaje S:

1. S GENERALNY

- w Wielkopolsce, Rusi i Podolu

2. S ZIEMSKI

obejmował 1 dana ziemi

3. S GRODOWY

zaw ony zakres władzy tylko do danego grodu

w ziemiach gdzie jakieś niewielki teryt. Zostało wyodr bnione

Kompetencje:

- szerokie kompetencje
-

był Namiestnikiem króla

z czasem władza malała i stał si urz dnikiem lokalnym

Kompetencje policyjno-

s dowe:

- rozpatrywali np. podpalenie, najazd
-

sprawowali s downictwo nad Sołtysami i Wójtami

Podlegali:

BURGRABOWIE- na czele

grodów

Uprawnienia skarbowe:

ści gali podatki

zarz dzali królewszczyznami

Ograniczenie:

- z Przywileju Koszyckiego

S był Polak pochodz cy z Korony

EPOKA DEMOKARCJI SZLACHECKIEJ (

Państwo szlacheckie)

- zmiana tylko w zakresie Starosty
!-

urz d Starosty uzale nili od króla

ograniczone kompetencje i w sze

XVI w.
-

urz dy ulegaj ograniczeniu

urz dy stały si honorowe i godność

Wojewoda i Kasztelan weszli w skład Senatu

29.04.2012

OKRES MONARCHI KONSTYTUCYJNEJ

 KOMISJA WYZNA RELIżIJNYCH I O WIECENIA PUBLICZNEżO
- 3 dyrekcje
-

działał na czele Radce Stanu (dyrektor generalny)

Dyrekcja ogólna wyzna religijnych

- sprawy wyznaniowe
- sprawy wszystkich

wyzna

2. Dyrekcja wychowania publicznego

zajmowała si szkołami, np. Uniwersytetami, Szkołami

- czuwa

ła nad drukami (SPRA→Y CźNZURY)

3. Dyrekcja funduszów duchownych i edukacyjnych

- sprawy duchownych
- renty

 KOMISJA SPRAWIEDLIWO CI
- 3 dyrekcje bez nazw

1. Dyrekcja
-

sprawy ogólne w zakresie organizacji s downictwa

egzaminy s dowe

struktury s dów

2. Dyrekcja
-

podlegało jej s downictwo cywilne i hipoteki

spory s downictwa cywilnego

3. Dyrekcja
-

sprawy s downictwa karnego

 KOMISJA SPRAW WEN TRZNYCH I POLICJI
- sprawy gospodarcze kraju
-

miała czuwać nad stanem rolnictwa, rzemiosła

- poprawa miasta, poczty, komunikacji i handlu
-

miała czuwać nad stanem zdrowia mieszka ców

DOBROCZYNNO Ć- nadzorowała t działalno ć

decyzje słu by rz dowej, organizacji i podziału administracji

problem granic kraju (rozmowy króla polskiego)

- sprawy wojskowe

Zadania policji generalnej to zaspokojenie porz dku i bezpiecze stwa
Dyrekcje generalne:

1. Dyrekcja adm. ogólnej policji i poczt
2. Dyrekcja kunsztów, przemysłu i handlu

→spółdziałały z ni Ś
-

RADA OżÓLNA LźKARSKA

DYRźKCJA…OżNIO→źżO

 KOMISJA WOJNY

- sprawy woskowe
-

utrzymanie wojska, wypłaty

układały roczne bud ety wojskowe

adm. Budynków wojskowych

podlegało szkolnictwo wojskowe

3 Dyrekcje:

1.  Dyrekcja materiałów
2.  Dyrekcja osób
3.  Dyrekcja rachunkowo ci

Ta komisja trwała do powstania listopadowego.

 KOMISJA PRZYCHODÓW I SKARBU
- 3 Dyrekcje:

ń. Dyrekcja dochodów stałych

podatki stałe

- dobra ziemskie
- adm. I kontrola

2. Dyrekcja dochodów niestałych

cła

- podatki konsumpcyjne
-

sprzeda tabaki i tytoniu

- mennica, poczta
-

opłaty stemplowe (przy aktach notarialnych)

3. Dyrekcja kas i rachunkowo ci

dozór nad kasami

układała bud et(wpływy i wydatki)

kontrola bud etu

RADA ADMINISTRACYJNA
- 5 Minist

rów resortowych

była rz dem królestwa polskiego

przewodniczył NAMIźSTNIK

!- organ doradczy namiestnika
!-

namiestnik nie był zwi zany z opini

NAJWY SZA IZBA OBRACHUNKOWA
-

zajmowała si kontrol nad rachunkowo ci k. polskiego

podlegała tylko i wył cznie królowi

powołany NAMIźSTNIK(reprezentował króla)

organ kolegialny, dec. zwykł wi kszo ci głosów

Kompetencje:
-

sprawdzał sprawy funduszy, ksi gi rachunkowe

sprawdzał podmioty, które dysponowały dotacjami

na polecenie króla opiniowała o stanie bud etu

miała wydawać opinie- SYSTźMU RACHUNKO→O CI

- kasa publiczna- inf. do NIO
-

istniała do ń867r.

PROKURATURA GENERALNA
-

w ksi stwie polskim ń8ń6r.

dochodziła roszcze maj tkowych pa stwa

reprezentowała interesy pa stwa w sprawach administracyjnych

ZABÓR AUSTRIACKI

- 3epoki
-

do →iosny Ludów do ń84Ńr.

- od 1840-1860r
- 1860r- 1914 r.
-

władca Cesarz Austrii

ń.DO WIOSNY LUDÓWŚ
Tron:
- zasada dziedziczenia
- tron austriacki- dziedziczny
- SANKACJA PRAGMATYCZNA 1713r.-

uregulowała porz dek dziedziczenia

- statut DWORU HABSBURSKIEGO
-

zasada w linii m skiej- najstarszy

w linii e skiej (jak nie było synów)

władca cesarstwa miał władz absolutn

cesarz miał uprawnienia ustawodawcze(stanowił prawo)

cesarz miał zwierzchnich władzy wykonawczej i s downiczej

kompetencje wykonywał sam

- do pomocy tzw. KANCELARIA (Gabinet)
Kancelaria:
-

osoby współpracowały z królem

doradzali władcy

do ↓I↓ w. przewodniczył Kanclerz

pó niej pojawia si Premier

poddanym przysługiwało PRAWO PETYCJI

2.WIOSNA LUDÓW (okres)
1848r. OKRES REWOLUCJI:
!-

doszło do ograniczenia absolutnej władzy cesarskiej

powstał ustrojodawczy Parlament

KONSTYTUANTA
-

nowa Konstytucja demokratyczna(miał zamiar)

- monarchia parlamentarna
- tylko rok funkcjonow

ał

Żranciszek Józef I nadał kolejn Konstytucj 1849r.
-

do ń85ńr. funkcjonowała

- uchylona przez cesarza
-

przywrócono absolutna władz cesarza(do ń86Ńr.)

3.PO 1860 ROKU
- upadek absolutyzmu cesarskiego
-

kl ska Austrii w wojnie

Austria ogłosiła bankructwo

funkcjonuj 2 rz dy

ń. dla krajów w gierskich

2. dla krajów austriackich

(niektóre resorty zostały wspólne np. resort wojny i finansów)

ĄCesarz osobi cie kontrolował oba rz dy
-

MINISTźR STANU powołany 2Ń pa . ń86Ńr.

DYPLOM PA DZIźRNIKO→YŚ
-akt wydany przez cesarza
-

tworzył podst. Autonomii dla krajów koronnych

- utworzone SEJMY KRAJOWE (w Galicji)
-

w ń86ńr. zast piony

PATENT LUTOWY:
-

wprowadzał rz dy konstytucyjne w Austrii

1861r.
-

przekształcenie Austrii w Austro-→ gry

wspólny monarcha, rz d, moneta

1867r.
-

Parlament uchwalił KONSTYTUCJ żRUDNIO→

- Konstytucja grudniowa trwa

ła do rozpadu Austro-→ gier ń9ń8r.

KOMPETENCJE CESARSKIE
1.USTAWODAWCZE

!- prawo sankcji ustaw(ustawodawstwo podzielone)
-

rozporz dzenia z moc ustawy(kiedy Parlament nie funkcjonował)

2 zasady: (

wywodziły si z absolutyzmy)

1. Prawo do korony
2. Pełnia władzy monarchy

Ą → sytuacjach wyj tkowych ograniczenie konstytucyjne władzy króla ulegaj zawieszeniu,

król nie był obj ty.
-

wtedy król stanowi prawo

2.WOJSKOWE

najwy szy zwierzchnik sil zbrojnych

był wodzem

3.→ŁADZA →YKONA→CZA
- sprawy zagraniczne
-

władca wywoływał wojn i zawierał pokój(SAM)

zawierał umowy mi dzynarodowe ale potrzebował zgody RADY PA ST→A(Parlamentu)

cesarz miał sprawować władz rz dow

król miał sprawować władze przez Ministrów

król nie ponosił odpowiedzialno ci

MINISTRO→Iź ponosili odpowiedzialno ć przed TRYBUNAŁ PA ST→A

w stan oskar enia stawiał Parlament

Minister ponosił odpowiedzialno ć kontrasygnaty

1861 rok

- Ce

sarz + RADA PA STWA stanowi prawo

SEJM KRAJOWY
- organ autonomiczny
-

stanowi dla pa stwa koronnego(żalicji)

RADA PA STWA
- utworzona 1851r.
-

poszerzono skład w ń86Ńr. (Wzmocniona RP)

do ń86Ń r. miała ograniczone kompetencje, pełniła funkcj doradcz

od ń86Ńr. stała si organem stanowczym

 DYPLOM PAŹDZIERNIKOWY

- utworzone Sejmy krajowe
- uprawnienia stanowcze (

Parlament b dzie stanowił prawo)

w zakresie spraw wspólnych b dzieŚ

* działała RADA PANST→A(stanowili prawo z Cesarzem)

SkładŚ
-

przedstawicielami DźLźżACI SźJMÓ→ KRAJO→YCH

cesarz ustalał sankcj

 PATENT LUTOWY (26.02.1861r.)

okre lono i regulowano kompetencje SźJMÓ→ KRAJO→YCH

wszelkie inne sprawy nale ały do Rady Pa stwa

przyj to zasad zmiany ustawy zasadniczej(ustawy ogólno-pa skie)

mo e dokonać tej zmiany Rada Pa stwa + Cesarz

kwalifikowan ¾ liczba głosów

Na szczeblu KRAJU KORONNźżO obowi zywałŚ
STATUT KRAJOWY:

Do zmiany potrzebna byłaŚ
-

kwalifikowana wi kszo ć głosów ¾ liczby głosów

- sankcja cesarza

RADA

PA STWA

stała si Parlamentem dwuizbowym

ń. IZBA PANÓ→

pełni członek panuj cej dynastii

! zawsze zasiadali!

głowy rodzin arystokrackich

arcybiskupi i biskupi z tytułem ksi

cym(tylko katolicy)

osoby mianowane przez cesarza, tylko zasłu eni

2.IZBA POSELSKA

od ń86ńr. zasiadali posłowie wybierani przez Sejmy Krajowe

pozbawiono pó niej Sejmów Krajowych takiej kompetencji

wybierani pó niej obywatele

podział na KURIź

1896r. -

wprowadzono now ordynacje wyborcz

now 5-t kuri (Głosowania powszechnego)

głosować mogli ci, którzy nie mie cili si w tych 4 kuriach(tylko m czy ni)

KOŁO POLSKIź (Galicyjscy posłowie)

- konserwatywne

rada, wpływy

ORGANY ADMINISTRACJI CENTRALNEJ
1840r. -

mianowane dawne urz dy centralne

w czasie →iosny Ludów

utworzono SYSTźM RZ DÓ→ żABINźTO→YCH

powołano MinistrówŚ

* którzy kierowali poszczególnymi działami administracji
* Ministrowie godni zaufania

* Ministrów powoływał monarcha

RADA MINISTRÓ→
-

przewodniczył Cesarz

- PRM

zast pował cesarza

SkładŚ
1.Ministrowie resortowi

- M spraw zagranicznych i dworu cesarskiego

- M skarbu
-

M spraw wewn trznych

- M policji

- M wojny

M o wiaty

M bez teki(nie podporz dkowane)

- mieli takie samo prawo

RM
-

przygotowywała projekty ustaw i rozporz dzenia cesarskie

miała zarz dzać stan wyj tkowy

przedstawiać cesarzowi wnioski na stanowiska

MINISTROWIE RESORTOWI
-

stał na czele powierzonego mu resortu i adm.

- mieli uprawnienia wykonawcze (

ustaw ogólnokrajowych i ustawy krajowe)

Nominacje:
-

Cesarz powoływał i odwoływał

cesarz tworzył nowe resorty

Odpowiedzialno ć MinistraŚ
- do 1867r. tylko odp. Policyjna przed cesarzem
-

od ń867r. odp. Konstytucyjna i parlamentarna za naruszenie Konstytucji przed Trybunałem

Pa stwa, odpowiedzialno ć zwi zana z kontrasygnat cesarsk

13.05.2012

cd. Zabór austriacki

WŁADZA USTAWODAWCZA

a)normy ogólnokrajowe

- RADA PANSTWA
b)normy krajowe
- SEJM KRAJOWY(jako organy)

sankcja cesarska wa na rola we władzy ustawodawczej

- utworzone podst. Patentu lutowego

SEJM KRAJOWY W GALICJI
- na wszystkich terenach
- 6 lat kadencja
- sejm 1 izbowy
-

zwoływany przez Cesarza ń raz w roku

stanowił statut organiczny

tylko cesarz zwoływał,

posłowie nie mieli wpływu na ta decyzj

- charakterystyczne prawo wyborcze
-

został przyj ty tzw. SYSTEM KURIALNY

System kurialny:

- wyborcy podzieleni na kurie(grupy interesu)

grupy nie miały wpływu na liczb posłów

44 posłów- wybierała kuria

najwi kszy wpływ na stanowisko poselskie

SkładŚ
-

tylko posłowie

ń6ń posłów *cz ść wiryliści

* cz ść wybierana przez Kuri

Wiryli ciŚ
-

stanowiska z racji pełnienia innych

- duchowni (arcybiskupi i biskupi)
-

przedstawiciele nauki (rektorzy wy szych uczelniŚ U Krakowski, P Lwowskie)

Posłowie wybierani przez Kuri Ś

1.  Kuria wielkiej własno ci ziemskiej
2.  Kuria izb przemysłowo- handlowych
3.  Kuria miast wi kszych
4.  Kuria miast mniejszych i gmin wiejskich

ń. Kuria wielkiej własno ci ziemskiej
-

44 posłów

głosowali bezpo redni (wyj tek)Ą

wła ciciele dóbr tabularnych (szlachta)tzn. głosowali ci, którzy płacili podatek ńŃŃ zł

re skich CźNZUS MAJ TKO→Y
-

mogły głosować kobiety(właścicielki dóbr tabularnych)

mogli głosować m czy ni ubezwłasnowolnieni(właściciele dóbr tabularnych)

mogli głosować osoby prywatne(właściciele dóbr tabularnych)

głosowali przez pełnomocników

Kuria izb przemysłowo- handlowych

ka da z nich wybiera ń posła (3posłów)

- we Lwowie, Krakowie i Brodach
-

głosowano po rednio

Kuria miast wi kszych

mog głosować osoby, które opłacaj 2/3 podatku bezpo redniego

mog głosować osoby, które miały wykształcenie politechniczne

mog głosować osoby, które posiadały uprawnienie do głosowania do Rady Miejskiej

głosowano po rednio

4. Kuria miast mniejszych i gmin wiejskich
-

74 posłów

- w ramach tej Kurii
-

wła ciciele dóbr tabularnych

osoby, które opłacały 2/3 podatków w tej samej gminie

obywatele, którzy mogli wybierać Radnych i do Rady żminy

osoby z wykształceniem technicznym

- KANDYDACI NOTARIALNI

*osoby spełniaj ce wymogi na notariuszy
* czekali
-

głosowali po rednio

wła ciciele dóbr tabularnych głosowali bezpo rednio

1986r.,reforma
-

powstała 5 Kuria głosowania powszechnego

ci, którzy nie mie cili si w tych 4 pierwszych

BIERNE PRAWO WYBORCZE
- zasada

na posła tylkoŚ-obywatel Austrii

- czynne prawo wyborcze

osoby które uko czyły 3Ń lat

Kompetencje SK:
1.USTAWODAWCZE

- najistotniejsza grupa

- uregulowane w statucie krajowym(w jakich dzielnicach)

SK dokonywał zmiany Statutu KrajowegoŚ

a)prawo wymagało kwalifikowanej wi kszo ci głosów

b)kuriom 2/4 ustawowej liczby posłów
-

wymagano wi kszo ci bezwzgl dnej

kworum wi kszo ci ustawowej liczby głosów

SK:
-

zajmował si sprawami kultury krajowej (spr.rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa)

mógł stanowić prawo w budowie publicznej znaczonych na koszt kraju

uchwalał bud et żalicji

uchwalał przepisy słu bowe dla Wydziału Krajowego

stanowił prawo w zakresieŚ*szkolnictwa

* duchownych

2. POZA USTAWODAWCZE

wybierał posłów do Parlamentu Wiede skiego(Rady Pa stwa w →a-wie)

przedstawiał propozycje, wnioski ustaw dla Parlamentu →iede skiego

wybierał członków

zarz dzał maj tkiem kraju koronnego

sprawował nadzór nad samorz dem terytorialnym

nigdy nie kontrolował adm. Rz dowej

→YDZIAŁ KRAJO→Y
- organ wykonawczy Sejmu Krajowego
-

członkowie wybierani przez SK

Kompetencje:
-

org, przygotowywał sesje

weryfikował wybory do Sejmu Krajowego

sprawdzał wa no ć mandatu

- inicjatywa ustawodawcza

ZABÓR PRUSKI

↓↑III w. pa stwo policyjne

- do XIX w.

wymagało reform

ADMINISTRACJA CENTRALA
- reformy w XIX w
-

reformy administracji, s dowo ci, sprawy wojskowej

Po WIO NIE LUDÓW ń85Ńr.

nadana Konst.ń85Ńr. Prusy stały si PA SWTEM PRAWNYM

PA ST→O PRA→ORZ DNź
- zmiana modelu administracji
1. Zasada konstytucjonalizmu

2. Zasada hierarchiczno ci aktów prawnych
Skutki:
-

akty ni szego rz du zgodne z aktami wy szego rz du i z Konst.

na podstawie prawa działania adm.

przepisy prawa nie mog być naruszane przez władc , tylko wynikiem ustawowym

- przepisy

adm. wi

obywateli i organy pa stwowe

ci le uregulowana kwestia Ministrów

Tzn. musz być poddani kontroli, ponosz odpowiedzialno ć parlamentarn i konstytucyjn
-

powołuje si s downictwo administracyjne, które rozpatruje odwołania niezgodne zprawem

powstał SAMORZ D TźRYTORIALNY

ORGANY:

MINISTROWIE:
- 1860r. 5 resortowych
1. M spr. Zagranicznych
2. M wojny
3. M skarbu

4. M sprawiedliwo ci
5 M spr. W

ewn trznych(zajmował si szkolnictwem i ko ciołem i cał adm. kraju)

ponosili odpowiedzialno ć parlamentarn i konstytucyjn

KANCLERZ:
-

ń8ńŃr. pojawił si w Prusach

organ nadzoruj cy i kontroluj cy działalno ć wszystkich Marszałków

stał na czele RM

RADA MINISTRÓ→Ś
-

bezpo rednio podporz dkowani królowi

- na czele Premier- lata 50-te XIX w poz

ycja ta uległa wzmocnieniu

*uzyskała uprawnienie koordynowania działania M i kierowania polityki Rz du

RADA PA ST→A ń8ń7r.
-

organ doradczy króla

nie był urz dem powołania w sprawach legislacyjnych

mogła koordynować sprawy M

II RZECZ POSPOLITA

PODZIAŁ ADMINISTRACJIŚ

1. ADMINISTARCJA CENTRALNA

- przez RM i M

2. ADMINISTRACJA TERYTORIALNA

a) Administracja Rz dowa
b) Samorz d

ADMINISTRACJA RZ DO→A- organy 2 piony:
1.

Administracja ogólna zespolona

realizacja spr. Dla resortu spraw wewn trznych

2.Administracja specjalna (niezespolona)

ADMINISTRACJA CENTRALNA:

Rada Ministrów
- organ kolegialny
- na czele PRM (Premier)
-

w skład wchodzili M

Funkcje administracyjne:
-

uzgodnienia i koordynowanie działalno ci M

rozpatrywała sprawozdania M

zatwierdzenie statutów ministerstw

wydawała akty prawne(zarz dzenia, uchwały)

Komitet ekonomiczny w ramach RM:
-

tylko M, który stał na czele resortów gospodarczych

Kompetencje:
-

miał opracować program polityki gospodarczej zaproponowany przez Rz d

Prezydium RM:
- organ pomocniczy RM I PRM

Ministrowie
-

był członkiem RM

był kierownikiem resortu

ka dy M posiadał za-ce (Podsekretarz Stanu V-ce M)

- V-ce M zazwyczaj 2-

óch

Ministerstwo powoływałoŚ

*aparat pomocniczym, który kierował resortem
-

pracownicy nie posiadali kompetencji i samodzielnej władzy

tylko M upowa niał urz dnika do zada

ka de Ministerstwo miało inn organizacj a do ń926 r.

zbiorowa odp. Za prac

Struktura Ministerstw:

1. Delegatury – departament

- na czele Dyrektor

2. →ydziały- Kierownik wydziału

- w statucie organizacyjnym M zatwierdzany przez RM

Resorty:
-

z pocz tku wiele

- potem zmniejszono pensje

Urz dy Centralne
-

w ń latach po uzyskaniu niepodległo ci

niezale ne nie podlegały M

- zmieniono w Konst. Marcowej
-

ka dy urz dnik podległy M

Istniały Organy doradcze i opiniodawcze

Rząd RM
- Prezydent , M, PRM
-

w skład wchodzili M

dekret tymczasowo miał obowi zywać

powołanyŚ

TYMCZASOWY NACZELNIK PASTWA
-

TNP powoływał i odwoływał M

- M ponosili

odpowiedzialno ć przed Naczelnikiem Tymczasowym

POSTANOWIENIE MAŁEJ KONSTYTUCJI

- uchwalona 20-tego lutego 1919 r.

RządŚ
- z PRM i M
!-

M powoływani przez Tymczasowego Naczelnika Pa stwa(ile, kto)

był to akt nominacji w porozumieniu z Sejmem

- M o PRM

ponosili odpowiedzialno ć przed Sejmem ustawodawczym

KONTYTUCJA MARCOWA

- uchwalona 17 marca 1920r.

CźNTRALNA →ŁADZA RM I M

Rada MinistrówŚ
- z PRM(Premier)
-

miała być powoływana i odwoływana przez Prezydenta na wniosek Premiera

Prezydent miał si liczyć z wi kszo ci parlamentarn

Kompetencje RM:
-

RM jako cało ć wyznaczała kierunek polityki Rz du(polit. zagranicznej i wewn trznej)

polityka M miała być zgodna z polityk Rz du

- prawo inicjatywy ustawodawczej(

obrady, uchwała, wnoszenie pod obrady

- Sejm

zwi zany z ust. RM

przedstawienie corocznych zamkn ć rachunków pa stwowych po zako czeniu roku

bud etowego(sprawozdanie z wykonania budżetu)
-

mogła zatwierdzić albo odrzucić- absolutyzm dla Rz du

uczestniczyła działaniach Prezydenta

realizacja zada przekazanych w ustawach np. podj cie uchwał, wydanie zarz dze

wydawała AKTY →YKONA→CZź tj. zarz dzenia, uchwały

organ władzy wykonawczej

Ministrowie:
-

skład RM

szefowie resortów

2 role

Kompetencje:
-

organ władzy wykonawczej

- wykonywanie ustaw

Odpowiedzialno ć MŚ
-

dzieliła odpowiedzialno ć z liczy osóbŚ

SOLIDARN odp. wszystkich M jako członkowie RM

za ogólny kierunek polityki Rz du

- charakter konstytucyjny i odp. parlamentarna
-

za akty rz dowe Prezydenta

2. INDYWIDUA

LN odp. za działania M jako szefa danego Resortu

odp. M za swoj działalno ć rz dow

odp. za podległych mu urz dników

- odp. za kierunek swojej polityki

- odp. za akty Prezydenta asygnowane przez M

Podział odpowiedzialno ci MŚ

 ODPO→IźDZIALNO Ć PARLAMźNTARN - za kierunek polityki Rz du i M

- odp. solidarna i indywidualna
-

poci gał Sejm wotum nieufno ci(zwykł wi kszo ci głosów)

ust pienie Rz du lub danego M

konsekwencje miały charakter polityczny

 ODPO→IźDZIALNO Ć KONSTYTUCYJNA- za RM, działania Rz du jako cało ci

np. podj te uchwałyŚ

które naruszały Konst. lub ustaw

działania Rz du nara ały pa stwo na niebezpiecze stwo

działania czyniły interesom pa stwa oczywist szkod

charakter indywidualny za własne działania i zaniechania(umyślne i

nieumyślne)

Np. M za własne działania odpowiedzialno ć kiedy miał wiadomo ć lub

powinien mieć
-

za działania Prezydenta i podległych organów

w stan oskar enia stawał Sejm

wi kszo ci kwalifikowan 3/5 głosów

kworum ustawowej liczby głosów

Sejm nie był s dem

S dem był TS (TRYBUNAŁ STANU)

Trybunał Stanu(TS)

SkładŚ
-

przewodnicz cym Prezes S du Najwy szego(PSN)

członków powoływał Sejm i Senat

Kara:
-

orzec kar utraty urz du M

kar w ustawach karnych

rodki kontroli parlamentarnej (KONTROLA M i RM)

Konstytucja przewidywała 4 rodkiŚ

1. →OTUM NIźUŻNO CI
2. UDZIELANIE ABSOLUTORIUM

Sejm uchwalał 3/5 głosów

mogła być odmowa lub udzielenie

3. PRAWO INTERPRETACJI

Posłowie mogli wyst pować z interpretacj do M lub Rz du

odpowiadał PRM lub M, miał na to 6 tygodni

4. PO→OŁY→ANIź KOMISJI NADZ→YCZAJNYCH

powoływał Sejm

celem było zbadanie konkretnej sprawy

KONSTYTUCJA KWIETNIOWA

23 kwiecie ń935r.

przewidywała centraln org. administracji M i RM

pozycja M i RM była inna tzn. →I KSZA

RM:
-

powoływał Prezydent

Parlament nie wkraczał w te kwestie

PRM mianowani i odwoływany przez Prezydenta (PROROżATY→A)sam

M powoływał i odwoływał Prezydent na wniosek Premiera(nie samodzielnie)

PRM:
-

wi ksza rola jak w konst. marcowej

reprezentował Rz d

kierował i przewodniczył pracy RM

ustalał ogólny kierunek polityki Rz du(w k. marcowej RM)

polityka ta musiała si zgadzać z polityk poszczególnych M

Kompetencje:
- prawo inicjatywy ustawodawczej
-

wykonywała ustawy

wykonywała dekrety Prezydenta

Decydowała w sprawach powierzonych w ustawach

M:
-

2 role

1.czlonkowie RM

2.szefowie resortów
-

mieli wykonywać zadania szczególne

Odpowiedzialno ć MŚ

1. PARLAMENTARNA

decydował Prezydent + Sejm i Senat (zmiana)

odp. M przed całym parlamentem(przed Sejm i Senat)

poprzez wotum nieufno ci za dać odwołanie M

musi być zgoda P na odwołanie M

!- wniosek tyko na sesji zwyczajnej dla M

2. KONSTYTUCYJNA

- M przed TS
!-

odp. uległa zmniejszeniu tylko za działania umy lne

- w stan

oskar enia mógł postawić P lub Parlament jako cało ć

uchwał na izbach poł czonych ½ wi kszo ci głosów, 3/5 głosów

3. POLITYCZNA PRZED PREZYDENTEM

za działania zgodne z prawem, ale Prezydentowi nie odpowiadaj

decydował o ty P samodzielnie

TS:
-przewodniczy 1 PSN
-

6 s dziów

6 zast pców

powoływani przez P przedstawionych przed Sejm i Senat

20.05.2012

RADA KRÓLEWSKA (ksią ca)

Skład:
-

z pocz tku nie był okre lony

władca mianował członków Rady i decydował

Arcybiskupi, Biskupi i urz dnicy ziemscy

ń2 członków

Kompetencje:
-

wyznaczała kierunek polityki władcy

opinie Rady dotyczyły polit. Zagranicznej

zawieranie mał e stw w rodzinie królewskiej- opinia Rady

rozstrzyganie spr. s dowych konsultacje z Rad

wyprawy wojenne konsultacj z Rad

Urz dy centralne:

- KOMESI-

wy si urz dnicy

system to wynik rozwoju wewn trznego pa stwa polskiegoŚ

nie do ywotnio

urz dnik dworski był jednocze nie urz dnikiem pa stwowym

rozwój hierarchii urz dniczej

rozwój kompetencji ró nych rz dów

w ka dej dzielnicy urz dy dworskie stały si centralnymi

zacz ły si pojawiać URZ DY POMOCNIKÓ→

NAJWY SI URZ DNICY DWORSCYŚ

ń.KOMES PAŁACWY →ojewoda
Kompetencje:

zarz dzał dworem królewskim

w sferze skarbowej i s dowej

z czasem władza si poszerzyła

zacz ł zast pować głow pa stwa

posiadał uprawnienia wojskowe

był II wodzem tzw. →OJź→ODA

2.KANCLERZ

powstał ↓II w. ten urz d

- osoba duchowna (

potrafi pisać i czytać)

podział zaj ć tzn. duchowny umiał pisać i czytać

- z czasem

wykształcił si urz d podkanclerzego

K zajmował 2 miejsce w randze urz dów

Kompetencje:

kierował KANCźLARI KRÓLź→SK

Skład KANCźLARIIŚ

1. Notariusze

- pisarze
-

mianowanie spo ród dworskich kleryków, kapelanów

- podlegali Kanclerzowi

KANCELARIA:
-

wystawiała dokumenty monarsze

Np. akty prawne, korespondencje
-

wystawiała dokumenty dot. Obrotu nieruchomo ci

3.KOMORNIK

pocz tkowo pojawił si ten urz d na l sku

był NACZźLNIKIźM dworu królewskiego

podlegał Komesowi Pałacowemu

zarz dzał dobrem ksi cia, dochody

kierował urz dami, które utrzymywały ksi cia

nie zarz dzał skarbem monarszym

mógł realizować zadania, które zwierzył mu panuj cy

Podkomorzy:

zwi kszenie si kompetencji Komornika

tzn. spr. s dowe np. rozgraniczenie dóbr

s d podkomorski zajmował si spr. granic

4. SKARBNIK

zajmował si gromadzeniem funduszy na bie ce potrzeby dworu

zajmował si archiwum i skarbem

Np. dokumenty, diamenty, skarby, klejnoty
-

w mennicy przechowywane pieni dze

Mincerzy:

- podlegli Skarbnikowi

zarz dzali mennic

- XII i XIII w (w drodze rozbicia dzielnicowego)

sprawował wysok funkcj

MO NO→ŁADCY

Kompetencje:

zajmował si mennic

szerokie uprawnienia w skarbowo ci

ci ganie dochodów

pobierali cła

- z czasem

Mincerz stał si pracownikiem mennicy

5.S DZIA I JEżO ZA-CA PODS DEK

działali w ramach s du ksi

cego

nie rozstrzygał sprawy

badał czy wszystkie wymogi s przestrzegane(od strony formalnej)

funkcjonował urz d NUTRITOR

Nutritor:

- wychowawca

synów panuj cego

miał zajmować si wychowaniem

miał istotny wpływ na dworzu

MONARCHIA STANOWA

wykształciły si URZ DY CENTRALNE(pa stwowe)

PodziałŚ
1. KORONNE
2. NADWORNE

 Kanclerz i Podkanclerzy:

funkcjonuj nadal

nadal sprawuj os. Duchowne

najszybciej stały si urz dami OżÓLNOPA ST→O→YMI

Kancelaria zacz ła sprawować najwa niejsza rol

ró nica mi dzy tymi urz dami to była piecz ć(duża u K,mała u P)

wystawiali dokumenty i prowadzili cał korespondencj

 Skarbnik i Podskarbi:

- Skarbnik koronny i nadworny
- Podskarbi koronny i nadworny
-

utworzono SKARB CźNTRALNY, którego pilnował Podskarbi koronny

Podskarbi koronny:
-

wypłaty ze skarby królewskiego

przyjmował wpływy do skarbu

nadzór nad archiwum i mennic

Podskarbi nadworny:
- za-ca Podskarbiego koronnego

zajmował si rachunkami pa stwowymi

- tzw. RACHMISTRZ

 Marszałek koronny i nadworny:

arszałek Koronny:

powstał ten urz d w poł. ↓I↑ w

- szerokie kompetencje
-

zarz dzał dworem królewskim

nadzór nad dworzanami

- ustala

ł ceny ywno ci na potrzeby dworu królewskiego

pobierał opłat targow

Marszałek NadwornyŚ
-

powstał ten urz d ok. ↓↑ w

- za-ca i pomocnik MK

Istnieli urz dnicy dworscy np. podkomorzy-funkcje koronne

OKRES DEMOKRACJI SZLACHECKIEJ

Ministrowie:
-

urz dnicy centralni

weszli w skład Senatu

Marszałek Koronny i Podskarbi Koronny

- Kanclerz i Podkanclerzy
- Podskarbi Nadworny

 Kanclerz i Podkanclerzy-uległy rozszerzeniu

mieli kontrolować króla

dysponowali piecz ciami, które musiały znale ć si na akcie

jeden miał być os. duchowna, a drugi wieck

 Podskarbi Koronny i P Nadworny

rozró niano precyzyjnie te 2 urz dy

- oddzielono skarby:

ń. SKARB PA ST→O→Y
-

zarz dzał Podskarbi Koronny

- kontrolowany przez Sejm

2.SKARB KRÓLź→KI
-

zarz dzał Podskarbi Nadworny

Urz dy HETMANÓW: w XV w

1.HETMAN WIELKI KORONNY
2.HETMAN POLNY
Ad-1.
-

pod koniec ↓↑ w, ↓↑I na stałe

charakter do ywotni

urz d centralny

nie wchodzili w skład Senatu

nie był Ministrem

był niezale ny od króla, nie podlegał mu

Kompetencje:
-

dowództwo wojak zaci nego

wydawanie aktów hetma skich

uprawnienie s dowe w czasie wojny,nawet mógł orzekać kar mierci

mógł przedstawiać ołnierzy do nominacji i nagrody

istotny wpływ na polit. Zagr.

mógł utrzymywać własnych rezydentów

INSTRYGATOR
Instrygator koronny:
-

oskar yciel publiczny w pewnych sprawach

w przest pstwach urz dniczych, którym skutkiem było urz dzenie szkody na rzecz Skarbu

królewskiego
-

w spr. o przywrócenie dóbr królewskich

w spr. o zdrad stanu (ZDRAD GŁÓWN )

Identyczna struktura zacz ła obowi zywać na Litwie

ZASADA INCOMPATIBILITAS
-

zakaz ł czenia urz dówŚ

PolegałaŚ
-

pewne urz dy M, Kasztelan, →ojewoda nie mogły być ł czone

Np. Marszałka, Podskarbiego, Kanclerza