plik

ANTONI BARCIAK

W sprawie polityki Przemyśla O tokara II wobec Polski

W drugiej połowie X III wieku, po objęciu tronu czeskiego przez Przem ysława

O tokara II w 1253 r., w stosunkach polsko-czeskich nastąpiło pewne zbliżenie.

Doszło naw et do współpracy między Czechami a rozbitą na dzielnice Polską. Okres

ten przyciągał w ielu historyków polskich, czeskich i niemieckich, którzy starali się

w yjaśnić niejednoznaczną politykę Przemysła O tokara wobec Polski. Spór toczył
się i toczy nadal przede wszystkim wokół akcentów słowiańskich w polityce Oto

k a ra wobec Polski, ich roli i znaczenia, wreszcie świadomości narodowej króla

czeskiego.

Jeszcze w połowie XIX wieku Franciszek P a 1 a c k ý, główny rzecznik odro

dzenia czeskiego, przedstaw iał Przem ysła O tokara II jako idealnego władcę, w któ

rego polityce przejaw iały się świadome akcenty panslawistyczne ‘. Późniejsza histo

riografia,  aż  do  dnia  dzisiejszego,  w  większości  neguje  slawizm  króla  czeskiego*.
Po  drugiej  w ojnie  światowej  ukazały  się  jednakże  prace  podkreślające  u  Otokara
poczucie  słowiańskiego  d u c h a 3.  Nie  dawno  wróciła  do  tej  spraw y  M arta  P o ś

p i e c h 4.  A nalizując  całokształt  polityki  króla  czeskiego  autorka  stara  się  wykazać,
iż  Otokarowi  obce  były  wszelkie  akcenty  słowiańskie  oraz,  że  idee  jego  m anifestu
sprzeczne  są  z  charakterem   działalności  politycznej  tego  króla.

W ydaje się nam jednak, że dokładne prześledzenie działalności króla czeskiego

{zwłaszcza zaś całej jego dyplomatyki) skłania do nieco innych wniosków.

Rywalizacja węgiersko-czeska o spadek po Babenbergach oraz w ystąpienie kilku

książąt polskich po stronie węgierskiej w 1253 r. spowodowały, że Otokar od samego
początku swego panow ania zwrócił uwagę na Polskę, nawiązując najpierw kontakty

z Bolsławem Wstydliwym, od którego otrzym ał relikw ie św. Stanisław a (październik
1253 r.). W krótce doszło też do nawiązania kontaktów z książętam i śląskim i w czasie

pierw szej wypraw y O tokara na Prusy. Wtedy to O tokar spędził Boże Narodzenie

1254 r. we Wrocławiu, gdzie spotkał się z władcami tych księstw. W tym też zapewne
czasie posłał król czeski swego krewnego na naukę do W rocław ia5. Wydaje się, że

w iązała się z tym jakaś m isja polityczna. Prawdopodobnie chodziło Otokarowi

o utrw alenie swoich wpływów na dworze księcia wrocławskiego H enryka III.

Niektóre pociągnięcia króla czeskiego skłaniają do twierdzenia, że Przem ysł

O tokar II i jego, najbliższe otoczenie dążą do połączenia (przynajm niej ścisłym soju

F r . P a 1 a c k ý ,

D ě j i n y n á r o d a í e s k é h o v C e c h a c h a n a M o r a v ě

t. II, P r a h a 1930,

s . 84—108.

* P o r . o s t a t n i o F r . G r a u s , P ř e m y s l O t t a k a r I I — s e i n R u h m u n d s e i n N a c h l e b e n . E i n

B e i t r a g z u r G e s c h i c h t e p o l i t i s c h e r P r o p a g a n d a u n d C h r o n i s t i k , „ M i t t e i l u n g e n d e s I n s t i t u t s f ü r
ö s t e r r e i c h i s c h e G e s c h i c h t s f o r s c h u n g ” t. L X X IX , 1971.

s P o r . K . M a l e c z y ň s k i ,

P o l s k a a C z e c h y u; ś r e d n i o w i e c z u . ( P r ó b a r e w i z j i

p o j ę ć ) ,

„ S o b ó t k a ” t. I I , 1947; t a k ż e J . M a c ů r e k , D z i e j o w e d ą ż e n ia C z e c h d o z e s p o l e n i a z P o l s k ą ,

„ P r z e g l ą d Z a c h o d n i ” n r 2, 1947.

4 M . P o ś p i e c h , P r o b l e m a u t e n t y c z n o ś c i m a n i f e s t u P r z e m y ś l a O t t o k a r a I I d o k s i ą ż ą t

p o l s k i c h , „ S t u d i a H i s t o r y c z n e ” z. 4, 1972.

5 S c r i p t o r e s r e r u m S i l e s i a c a r u m t . I I , w y d . G . A . S t e n z e 1, B r e s l a u 1839, n r 3, s . 464.

E . M a l e c z y ń s k a

( T r a d y c j e n a u k o w e i u n i w e r s y t e c k i e W r o c ła w i a , W r o c ła w 194«, s. 21)

t ł u m a c z y , że w e W r o c ł a w i u m u s i a ł a i s t n i e ć w t y m c z a s ie s ł a w n a s z k o ła k a t e d r a l n a .

P R Z E G L Ą D H IS T O R Y C Z N Y , T O M L X V , 1»74, z e s z . 3

546

A N T O N I B A R C IA K

szem)  poszczególnych  dzielnic  rozbitej  Polski  z  królestw em   Czech,  przy  czym  dw ór
czeski  zdawał  sobie  spraw ę  z  bliskiego  pokrew ieństw a  obu  narodów.  A kcja  króla
czeskiego  w  tym   kierunku  prowadzona  była  w   sposób  rozważny  i  ostrożny,  by  nie

zrazić sobie książąt polskich.

Rozwój tych dążeń umożliwiała ówczesna sytuacja polityczna — osłabienie

Polski  przy  równoczesnym  wzroście  potęgi  Przemyślidów.  Wyrosły  one  na  gruncie
rosnących  aspiracji  Przem yśla  O tokara  II,  przy  b raku  lojalności  w łasnych  podda
nych.  B rak  natom iast  podobnych  jak  w  stosunku  do  Polski  tendencji  w  polityce

Otokara w odniesieniu do innych państw i narodów słowiańskich ·.

Pierwsze przejaw y dążeń Przem yśla O tokara II widzimy w pociągnięciach zmie

rzających  do  rozciągnięcia  kultu  polskich  świętych  na  ziemie  królestw a  czeskiego.
Ja k   już  wspomniano,  O tokar  z  najw iększą  czcią  i  rozgłosem  sprowadza  do  Pragi
relikw ie  św.  Stanisław a.  Ten  święty  polski  jest  też  patronem   pierw szej  w ypraw y
Otokara  do  P rus  w  1255  r.

Wkrótce też rozpoczęły się staran ia o kanonizację polskiej św iętej — Jadw igi,

żony  H enryka  Brodatego.  Wśród  osób  wysłanych  w   tym   celu  do  Rzymu  widzimy
również  dziekana  kapituły  w yszehradzkiej,  a  króla  czeskiego  spotykam y  podczas
translacji  św.  Jadw igi  w  Trzebnicy.  Przem ysł  Otokar  II  był  więc  zaangażowany
w  spraw ę  kanonizacji,  choć  z  pewnością  nie  była  ona  wyłącznie  jego  dziełem,  jak

to starał się wykazać L o s c h k e N i e c o później starał się O tokar w kapitule
generalnej cystersów o czczenie tej świętej w klasztorach cysterskich zarówno na

terenie Polski, jak i królestw a czeskiego8. Zaś 13 czerwca 1269 biskupi z krajów

O tokara fundują w kościele w Luce ołtarz m.in. ku czci św. Jadw igi ·. Tak więc za

O tokara II i dzięki jego zabiegom św. Stanisław i św. Jadw iga stali się także p atro
nam i Czech.

Dążenia Przem yśla O tokara II dobitnie charakteryzuje jego list do biskupa

krakowskiego Prandoty z 20 lipca 1255 r., za pomocą którego starał się naw iązać

kontakt z Bolesławem Wstydliwym, tak aby duos e diverse parietes coniungente in

unum , nobis indissolubilis federis et amicicie uinculo conctos Polonie principes
sociari10.

Otokar dąży zatem do złączenia ze sobą wszystkich książąt polskich a także p o

zyskania  sobie  całej  Polski,  o  czym  świadczą  słowa  O tokara  przebaczającego  za
doznane  krzywdy  Polonie  universe.  W  pierwszym  rzędzie  jednak  chodziło  O toka
rowi  o  zabezpieczenie  sobie  pokoju  na  granicy  z  Polską,  co  w yrażały  cytowane  słowa
listu  do  biskupa  Prandoty  duos  e  diverso  parietes  coniungente  in  u n u m ------ .  O tokar
zaś  zobowiązywał  się  do  obrony  ziem  polskich,  a  szczególnie  ziem  Bolesława  W styd
liwego  przed  poganami  i  schizm atykam i.  Żądał  jedynie  w ydania  jeńców  zatrzym a
nych  w  Polsce  i  zabranych  przez  Rusinów  podczas  w ypraw y  do  ziemi  opawskiej
w   1253  r.

W ydaje się, że Otokarowi chodziło także o zerw anie sojuszu Bolesława W stydli

wego z Rusinam i a przez to i z Węgrami i takie również znaczenie należy przypisać
tem u dokumentowi, o czym dobitnie świadczy zapewnienie pomocy czeskiej w łaśnie

przeciw schizmatykom, a więc Rusinom, z którym i stosunki w tym czasie układały

« M g lis t e z r e s z t ą p r z e s t a n k i p o z w a l a j ą s ą d z i ć , ż e k r ó l c z e s k i z p o d o b n ą a k c j ą w y s t ą p i ł

r ó w n i e ż w o b e c R u s i. P o r . J . E m l e i , R e g e s t a B o h e m i a e t. I I , P r a h a 1872, n r 2297.

i T . L ö s c h k e , D le P o l i t i k K ö n i g O t t o k a r 's U g e g e n ü b e r S c h l e s i e n u n d P o l e n , n a m e n tlic h :

i n d e n l e t t t e n J a h r e n s e i n e r R e g i e r u n g , „ Z e i t s c h r i f t f ü r G e s c h i c h t e u n d A l t e r t h u m S c h l e s i e n s "
t . X X , s . 101 n .

e R e g e s t e n z u r s c h l e s i s c h e

G e s c h i c h t e t . I I , w y d . C . G r ü n h a g e n ,

B r e s l a u 1875,.

n r 1493, 1557.

» J . E m 1 e r , o p . c i t ., n r 653.

l« K o d e k s d y p l o m a t y c z n y K a t e d r y K r a k o w s k i e j i w . W a c ła w a t . I, w y d . F r . P i e к o

s i ň s к i, K r a k ó w 1874, n r 44.

P O L IT Y K A P R Z E M Y Ś L A O T O K A R A I I W O B E C P O L S K I

547

się pomyślnie. K ról czeski chciał niewątpliwie zwrócić uwagę biskupowi krakow
skiemu, że nie wypada by chrześcijański władca wiązał się ze schizmatykami.

Szczególnego podkreślenia wymaga w omawianym liście (jak również w innym

dokum encie  Przem yśla  O tokara  II  do  księcia  krakow skiego11)  określenie  Bolesława
W stydliwego  jako  dilectus  consanguineus  et  affinis  noster,  choć  w  rzeczywistości
książę  ten  nie  był  wcale  spokrewniony  z  królem  czeskim.  Podobne  określenia  Prze

m ysł  O tokar  II  stosuje  również  wobec  innych  książąt  polskich.  W  dokumencie  za
w arcia  pokoju  O tokara  z  królem   niemieckim  Rudolfem  z  12  września  1277  po  stro n ie
króla  czeskiego  wymieniony  jest  Henryk  IV  książę  wrocławski  ac  ceteros  principes

Polonie,  qui  nostri  sunt  consanguinei  et  a m ic ils.  Podobnie  w   traktacie  przyjaźni
O tokara  z  nieznanym   k s ię c ie m -------exceptis  verum,  tarnen  ducibus  Polonie  nostri
consanquineis  et  amicis,  qui  curabunt  nobiscum  et  in  unione  sincere  amicicie  perm a-
n e r e -------ls.  Wśród  książąt  polskich  w  tym  czasie  spokrewniona  była  z  przem yśli-
dam i  właściwie  tylko  linia  Henryka  Pobożnego,  przy  czym  książęta  legniccy  od
około  1276  r.  związani  byli  silnie  z  królem  niemieckim  Rudolfem.

Zw raca uwagę i to, że książęta polscy często w źródłach nie są w ym ieniani

imiennie. Nawet w najważniejszych dokumentach (np. dotyczących zawarcia pokoju>

określani  są  oni  ogólnie  jako  principes  Polonie,  podczas  gdy  książąt  niepolskich  w y
m ienia  się  ze  wszystkimi  tytułam i.  Skłania  to  do  przypuszczenia,  że  władca  czeski
uw ażał  się  za  opiekuna  książąt  polskich,  albo  przynajm niej  starał  się  za  takiego
uchodzić.  C harakterystyczna  jest  bulla  papieża  U rbana  IV  z  4  czerwca  1264  wzy
w ająca  Przem ysła  O tokara  II  do  obrony  Polski  przed  najazdam i  pogan  i  schizma-

ty k ó w M, co już wcześniej król czeski proponował Bolesławowi Wstydliwemu. Była
to zapewne ze strony O tokara także metoda oddziaływania na opinię europejską.

Słowa consanguineus, affimis używane w odniesieniu do książąt polskich m iały

n a  uwadze  raczej  związki  narodowe,  pochodzenie  od  wspólnego  przodka  i  bliskie
pokrewieństwo  krw i  obu  narodów.  Miały  one  również  ogromne  znaczenie  prestiżowe.
K siążąt  polskich,  jak  to  zauważył  A.  K ł o d z i ń s k i 15,  pociągał  blask  dworu  czes
kiego,  jednego  z  najw spanialszych  w  Europie.  Nazywając  książąt  polskich  krew nym i
i  przyjaciółm i  wiązał  ich  silnie  z  sobą.  St.  Z a c h o r o ws к i  stwierdza  wręcz,  że
„uległość  wpływom  czeskim,  a  nie  jakakolw iek  idea  kazała  Piastom  śląskim   walczyć

za O tokara” 1·. Zresztą w podobny sposób Otokar usiłował oddziaływać na innych
sąsiednich książąt i władców.

Doszło do tego, że terminologię króla czeskiego przysw ajali sobie książęta polscy.

I tak Bolesław Wstydliwy, dotąd przywódca stronnictw a węgierskiego, mówi

w traktacie przyjaźni z Otokarem (z 1277 r. ?): Quod licet nos magnifico dom ino

O. inclito rege Bohemie naturalis connexione federis uniam ur, sicque stringam ur

sanguinis ligamine vincentis 17. Dowodzi to przede wszystkim zręczności politycznej
Otokara.

bliskim pokrew ieństw ie obu narodów wspominać będą i późniejsze źródła.

Autor kroniki zbrasławskiej piszący o koronacji Wacława II na króla polskiego

podaje: Convenient enim in rege et sub uno gaudebunt principe, qui non m ultum

11  J .   E   m   1 e  г ,  o p .  c i t .,   n r   2297.
i*  T a m ż e ,  n r   1089.
u   T a m ż e ,  n r   2276.
к   T a m ż e ,  n r   433.
и   д   K ł o d z i ń s k i ,   P o m i ę d z y   P o l s k ą   a   C z e c h a m i.  W a r u n k i   z e w n ę t r z n e   o d s z c z e p i e ń s t w a

p o l i t y c z n e g o O p o la i Ś l ą s k a , „ S p r a w o z d a n i a z c z y n n o ś c i i p o s ie d z e ń A U w K r a k o w i e ” t . X X IV *

K r a k ó w 1919, n r 3, 6. 9.

ie E n c y k l o p e d i a P o l s k a . W ie k i Ś r e d n i e t. V , c z . 1, K r a k ó w 1920, s. 223 n .

i? D a s u r k u n d l i c h e F o r m e l b u c h d e s k ö n i g l i c h e n N o t a r s H e i n r i c u s I t a l i e n s a u s d e r Z e i t

d e r K ö n i g e O t t o k a r I I . u n d W e n z e l I I . v o n B ö h m e n , w y d . J . V o i g t , [ w :] „ A r c h i v f ü r K u n d e

ö s t e r r e i c h i s c h e r G e s c h i c h t s q u e l l e n ” t. X X IX , 1863, n r 37.

548

A N T O N I B A R .C IA K

dissonant in idiom ate Slauice linqwe. N am qui idem lingwagium locuntur plerum -

qме am oris se arcioris nexibus co m p lectu n tu r18.

Przem ysław O tokar II niew ątpliw ie ułatw ił W acławowi II drogę do tronu pol

skiego.

Przechodząc z kolei do tzw. „planu litew skiego” O tokara trudno zgodzić się

z M artą Pośpiech, że był on „politycznym b lu ffem, m ającym na-celu w ytargow anie

■od kurii, w zamian za obietnice rozszerzenia panow ania Kościoła na Wschodzie,

zgody  n a  utw orzenie  arcybiskupstw a  w  O łom uńcu”.  W yprawa  króla  czeskiego  do
P ru s  poprzedzona  była  zabiegam i  jego  i  biskupa  ołomunieckiego  Brunona,  najbliż
szego  doradcy  O tokara,  zm ierzającym i  do  trw ałego  podporządkow ania  tych  ziem
pod  względem  politycznym  i  kościelnym.  Świadczy  o  tym   korespondencja  papieża
(zwłaszcza  ze  stycznia  1268  r.)  z  królem   czeskim  i  biskupem   ołom unieckim 19,  a  także
wcześniejsza  um owa  Przem ysła  O tokara  II  z  Zakonem  (19  w rześnia  1267) 20  w   sp ra
wie  ziem  zdobytych  na  poganach,  które  m iały  należeć  do  króla  czeskiego.  Umowę
tę  potw ierdził  papież  Klemens  IV  31  stycznia  1268a .  Jeszcze  w  1264  r.  papież
U rban  IV  chcąc  pozyskać  Przem ysła  O tokara  II  do  zorganizowania  k ru cja ty   nadał
m u  ziemie,  które  zdobędzie  na  poganach  i  schizm atykach

Trudno natom iast do

ciec, w jakim stopniu plan ten w iązał się z polityką polską O tokara i czy był całko
wicie sprzeczny z interesam i Polski, jak to starał się w ykazać W. U r b a n 23.

Zwróćmy uwagę na interesujący dokum ent niedoceniany dotąd przez literatu rę

i  pom inięty  także  przez  M.  Pośpiech.  Idzie  o  list  biskupa  ołomunieckiego  B runona
do  papieża  Grzegorza  X   z  16  grudnia  1273 24.  List  ten  m a  wydźwięk  polityczny.
A nalizując  sytuację  w   Europie  Bruno  chce  m.in.  w ykazać  papieżowi,  że  cały  ciężar

w alki z pogaństw em i schizmą spoczywa na królu czeskim. Dwór praski listem

tym chciał ponownie pozyskać sobie papieża Grzegorza X, który stał po stronie
k róla niemieckiego Rudolfa.

Najw ażniejsze jest dla nas określenie w tym dokumencie pogranicza królestw a

Czech  —  Conjinia  vero  regni  circa  term inas  nostros  haec  sunt:  Ungaria,  Russia,
Lituania  et  Prusia,  od  których  to  sąsiadów  zagraża  niebezpieczeństwo.  Dopiero  nieco
dalej  Bruno  wspom ina  o  Polsce,  k t ó r ą ------- Lethuani  et  U th e n i---------deleverunt.
Bruno  określa  O tokara  obrońcą  całego  chrześcijaństw a,  we  wszystkich  częściach

.królestwa czeskiego. Oczywiście na najazdy pogan najbardziej narażona była Polska,

a Czechy w znacznie m niejszym stopniu.

M amy więc w tym liście najw yraźniej już sform ułow ane tendencje polityki

czeskiej wobec Polski. Znów pojaw ia się, jak w liście O tokara do biskupa P ran -
doty z 1255 r. teza o ścianie dzielącej dwa n a r o d y -------isti sunt parietes proxim i

nobis, in quibus cum ardeat rem nostram agi sine dubio jam videm us — —, ale
ścianie, k tó ra nie stanow i w iększej przeszkody.

W 1273 r. nastąpił przełom w planach O tokara w związku z wyborem Rudolfa

H absburga na króla niemieckiego. Dotąd O tokar starał się uchodzić za obrońcę

Polski  i  całego  chrześcijaństw a  od  niebezpieczeństwa  ze  wschodu.  Potrzebne  m u  to
było  do  utrzym ania  A ustrii  przy  królestw ie  czeskim.  Pozyskanie  książąt  polskich
m iało  zapewnić  ich  pomoc  zwłaszcza  przeciw  Węgrom,  z  którym i  O tokar  toczył

ciągłe w alki o A ustrię. S tąd też przykładał O tokar ta k wielką wagę do oderw ania

od sojuszu z W ęgram i Bolesława Wstydliwego.

K r o n i k a z b r a s ł a w s k a , „ F o n t e s r e r u m B o h e m i c a r u m ” t. IV , w y d . J . E m l e r ,

P r a h a

1884, s. 81.

1» J . E m l e r , o p . c i t ., n r 5Ö3, 594, 595, S96.

T a m ż e , n r 558.

T a m ż e , n r 597.

T a m ż e , n r 453.

23 w . U r b a n , N i e u d a n e s t a r a n i a P r z e m y ś l a O t o k a r a I I o m e t r o p o l i ą c z e s k ą n a t l e j e g o

r z ą d ó w i k r z y ż a c k i e j p o l i t y k i , „<Nasza P r z e s z ł o ś ć 1957, s . 324 n .

24 J . E m l e r , o p . c i t . , n r Ô45.

P O L IT Y K A P R Z E M Y Ś L A O T O K A R A I I W O B E C P O L S K I

549

Od roku 1273 nie Czechom, lecz panow aniu czeskiemu w Austrii zaczęło zagrażać

poważne niebezpieczsńtwo z zachodu — ze strony nowego króla niemieckiego

Rudolfa.

K lęski i upokorzenia z 1276 r. wzmogły u O tokara chęć walki. K ról czeski szukał

sojuszników   w   sąsiednich  krajach,  starał  się  pozyskać  książąt  i  szlachtę,  chcąc
stw orzyć  związek  nie  tyle  antyniem iecki,  co  antyrudolfowski.  Dwór  czeski  był  bo
w iem   zniemczony  i  niem iecką  k u ltu rą  oddziaływał  na  Polskę.  Otokar  opierał  się
przede  w szystkim   na  zniemczonych  m iastach,  a  syn  jego  Wacław  zaliczany  jest
w   poczet  minesengerów.

Podobne staran ia podjął również Rudolf, który zdobył sobie poparcie księcia

legnickiego  Bolesława.  Jego  też  wpływy  w  Polsce  ciągle  rosły.  Od  końca  lat  sześć
dziesiątych  książęta  śląscy  powoli  zaczynają  odsuwać  się  od  króla  czeskiego.  Nie
należy  zresztą  przeceniać  zaangażowania  tych  książąt  po  stronie  O tokara  również
we  wcześniejszym  okresie  (po  stronie  czeskiej  walczyły  zdaje  się  zazwyczaj  w ojska
najem ne) я .

Wobec zbliżającej się nowej wojny z Rudolfem Otokar chcąc zapewnić sobie

poparcie  książąt  polskich  w ydał  do  nich  m anifest.  Część  historyków  odm awia  m u
autentyczności,  powołując  się  n a  to,  że  nie  odpowiada  on  duchowi  polityki  Otokara,
że  jego  hasła  obce  były  królowi  czeskiemu.

Przyglądnijm y się bliżej tem u dokumentowi, a okaże się, że nie jest to pierwszy

i jedyny przejaw odwoływania się O tokara do haseł wspólnoty Czechów i Polaków.

Z najdujem y w nim wszystkie te motywy, które już wcześniej pojaw iały się w kon

tak tach O tokara z książętam i polskimi i które staraliśm y się wyżej przedstawić.
Są one teraz tylko jaśniej przedstawione, co m a ścisły związek z sytuacją, w jakiej

znalazł się król czeski.

O tokar w m anifeście powołuje się na pokrewieństwo obu narodów, na pocho

dzenie od jednego przodka, pokrewieństwo języka, jedność krwi, które skłania go

do t e g o -------u t magnificos Polonie principes, barones, m ilites et populos universes,
ąuos sue am plitudinis sinu conplectitur atque jouet, striccionis dileccionis prose-

quam ur beniuolencia, ipsorum gaudeamus in prosperis et turbem ur aduersis, ipsis

cupiam us esse presidio, suique honoris et glorie continuum zelem us augm entum 2e.

O tokar występował więc wobec Polski niem al jak senior wobec wasala, którem u

należy się a uxilium et consilium, żądając równocześnie tego samego od książąt
polskich — — u t uos in necessitatis articulo requirere debeamus intrepide, nobis

quod letanter curetis subuenciones et auxilia exhibere.

Dalej dowodzi Otokar, że Czechy są silną strażnicą chroniącą Polskę przed za

grożeniem z zachodu przed Niemcami, pod panowaniem których cierpiała by srogi

ucisk. Pojaw ia się również m otyw pożaru (jak w liście biskupa Brunona do papieża

z 1273 r.), który zagraża tym razem bezpośrednio Czechom, lecz szybko przenieść
się może również n a Polskę.

Tak więc w polityce i propagandzie O tokara nastąpiła jedynie zmiana wroga —

schizm atyków   i  pogan  na  Niemców.  Cele  zostały  te  same  —  tworzenie  pozorów
wielkiego  niebezpieczeństwa,  które  by  zbliżało  książąt  polskich  do  króla  czeskiego,
oddawało  ich  jego  opiece,  a  ten  z  kolei  by  m iał  skąd  otrzymywać  wojsko  potrzebne
do  realizacji  swoich  planów   politycznych.

Błędne jest więc zaprzeczanie autentyczności m anifestu na drodze w y k azy w an ia.

sprzeczności jego haseł z dotychczasową polityką Otokara. Lepiej już przyjąć tw ier-

p o r . A . B a r c i a k , P o l a c y w b i t w i e p o d S u c h y m i K r ů t a m i r „ z e s z y t y N a u k o w e U n i

w e r s y t e t u Ś l ą s k i e g o ” . P r a c e H i s t o r y c z n e I V ( w d r u k u ) .

в в . U 1 a n o w s к i, P r z y c z y n k i ź r ó d ł o w e d o o s t a t n i c h l a t p a n o w a n i a O to k a r a I I ,

, ,S c r i p t o r e s r e r u m P o l o n i c a r u m " t. X I I , K r a k ó w 1688, n r 9.

P r z e g l ą d H i s t o r y c z n y — 8

550

A N T O N I B A R C IA K

dzenie J. Š u s t y, że m anifest ten, choć nie wyszedł z kancelarii O tokara, to w y
rażał jednak tendencje polityki dw oru czeskiego 27.

Należy zaznaczyć, że akcenty narodowe pojaw iają się również w propagandzie

niem ieckiej, w liście króla Rudolfa do W ładysława węgierskiego, że O tokar pobity

zostanie „siłą oręża niemieckiego”

Dotychczasowe badania polskiej polityki Przem ysła O tokara II rozpatryw anej

z  punktu  widzenia  polskich  interesów,  nie  mogły  doprowadzić  do  jednoznacznego
rozwiązania.  W ynika  to  chociażby  z  tego,  że  Polska  nigdy  nie  była  głównym  celem
w  polityce  króla  czeskiego.  Politykę  tę  w yznaczała  przede  wszystkim   spraw a  A ustrii,

oraz spraw a tronu niemieckiego. Otokarow i bardziej więc zależało n a poparciu
m argrabiów brandenburskich, czy na utrzym aniu dobrych stosunków z Zakonem,

niż na jednoznacznej polityce wobec słabszych książąt polskich, którzy w dodatku
skłóceni byli z sojusznikam i króla czeskiego (np. z Brandenburgią). W ysiłki króla

czeskiego zm ierzające do zaspokojenia wszystkich skłóconych stron i w dodatku
do pozyskania nowych sojuszników obserw ujem y najpełniej w czasie uwięzienia

H enryka IV Prawego.

B adając politykę Przem ysła O tokara II wobec Polski trzeba zatem oprzeć się

na innych, nowych metodach.

27 J . S u s t a , D v e k n i h y č e s k ý c h d ě j i n t . I , P r a h a 1917, s. 290.

2β К . M a l e c z y ń s k i , H i s t o r i a Ś l ą s k a t. I , W r o c la w 1960, s. 508.