Wypadki przy pracy oraz choroby zawodowe

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.4

Wypadki

przy pracy oraz

choroby zawodowe

Kształcimy zawodowo!

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.3

Zagrożenia

w środowisku

pracy i ocena

ryzyka zawodowego

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.2

Ergonomiczne

warunki

pracy

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.4

Wypadki

przy pracy oraz

choroby zawodowe

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.5

Szkolenia i usługi

w zakresie

bezpieczeństwa

i higieny pracy

REFORMA

2012

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.1

Przepisy prawne

określające

wymagania

bezpieczeństwa i higieny pracy

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne polecają publikacje do nauki
zawodu technik bezpieczeństwa i higieny pracy przygotowane
zgodnie z NOWĄ PODSTAWĄ PROGRAMOWĄ.

Kwaliﬁkacja Z.13.3

Zagrożenia w środowisku
pracy i ocena ryzyka
zawodowego

Kwaliﬁkacja Z.13.5

Szkolenia i usługi w zakresie
bezpieczeństwa i higieny
pracy

Kwaliﬁkacja Z.13.2

Ergonomiczne warunki pracy

Kwaliﬁkacja Z.13.4

Wypadki przy pracy
oraz choroby zawodowe

Kwaliﬁkacja Z.13.1

Przepisy prawne określające
wymagania bezpieczeństwa
i higieny pracy

Podręczniki

Artur Dzigański

Szef Zespołu Szkolnictwa Zawodowego

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne

anża medy

czno-społec

zna

Szanowni Państwo,

z przyjemnością przedstawiamy Państwu fragmenty nowego podręcznika,
spełniającego wszystkie wymagania nowej podstawy programowej kształcenia
zawodowego. Jest to publikacja gwarantująca skuteczne przygotowanie
do egzaminów potwierdzających kwaliﬁkacje w zawodzie, napisana językiem
zrozumiałym dla ucznia i wzbogacona o atrakcyjny materiał ilustracyjny.
Prawdziwa nowość, warta Państwa uwagi.

1 września 2012 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło reformę
szkolnictwa zawodowego, która wprowadziła nową klasyﬁkację zawodów
oraz ich podział na kwaliﬁkacje. Dla wszystkich wyodrębnionych zawodów
przygotowano nowe podstawy programowe. Zmieniła się także formuła egzaminu
zawodowego – wprowadzono egzamin potwierdzający kwaliﬁkacje w zawodzie.
Uczniowie, kończący naukę w zasadniczej szkole zawodowej i technikum
oraz słuchacze szkół policealnych, po zdaniu egzaminów pisemnego
i praktycznego otrzymują dyplom potwierdzający kwaliﬁkacje w zawodzie.

Aby umożliwić Państwu zapoznanie się z naszym podręcznikiem, prezentujemy
wykaz zawartych w nim treści oraz fragmenty wybranych rozdziałów.

Wierzymy, że przygotowana przez nas oferta umożliwi Państwu efektywną pracę
oraz pomoże w skutecznym przygotowaniu uczniów i słuchaczy do egzaminu
– zarówno w części pisemnej, jak i praktycznej.

Zapraszamy do korzystania z naszego podręcznika.

Z nami warto się uczyć!

WSiP – skuteczne
przygotowanie
do

egzaminów

potwierdzających
kwalifikacje w zawodzie

Publikacje:

zgodne z

nową podstawą

programową

aprobatą MEN

opracowane w podziale
na

kwaliﬁkacje

napisane przez

specjalistów

nauczycieli praktyków

z dużą liczbą

ćwiczeń,

przykładów praktycznych,
tabel

schematów

z wyróżnieniem

najważniejszych treści

rysunkami i ilustracjami
ułatwiającymi zapamiętywanie

Kształcimy zawodowo!

TECHNIK BHP

Podręcznik do nauki zawodu

Kwalifikacja Z.13.4

REFORMA

2012

Tadeusz Cieszkowski

Wypadki

przy pracy oraz

choroby zawodowe

Publikacja, którą nabyłaś / nabyłeś, jest dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, abyś przestrzegała / przestrzegał
praw, jakie im przysługują. Jej zawartość możesz udostępnić nieodpłatnie osobom bliskim lub osobiście
znanym. Ale nie publikuj jej w internecie. Jeśli cytujesz jej fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie
zaznacz, czyje to dzieło. A kopiując jej część, rób to jedynie na użytek osobisty.

Szanujmy cudzą własność i prawo.

Więcej na www.legalnakultura.pl

Polska Izba Książki

Podręcznik dopuszczony do użytku szkolnego przez ministra właściwego do spraw oświaty i wycho-
wania i wpisany do wykazu podręczników przeznaczonych do nauczania w zawodach na podstawie
opinii rzeczoznawców:
Typ szkoły: szkoła policealna
Zawód: technik bezpieczeństwa i higieny pracy
Kwalifikacja: Z.13. Zarządzanie bezpieczeństwem w środowisku pracy
Część kwalifikacji: 4. Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych

Wydanie I

Opracowanie merytoryczne i redakcyjne: Tomasz Kompanowski (redaktor cyklu),
Janusz Puskarz (redaktor merytoryczny)
Konsultacje: Agnieszka Różycka
Redakcja językowa: Andrzej Nalej, Ewa Wojtyra
Redakcja techniczna: Elżbieta Walczak
Opracowanie graficzne: Dominik Krajewski
Fotoedycja: Agata Bażyńska
Projekt okładki: Dominik Krajewski
Skład i łamanie: Shift_Enter
Ilustracja na okładce: (hełm) Africa Studio/Shutterstock.com

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
00-807 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 96
Tel.: 22 576 25 00
Infolinia: 801 220 555

www.wsip.pl

Druk i oprawa: DROGOWIEC-PL Sp. z o.o., Kielce

S P I S T R E Ś C I

Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wypadki związane z pracą

Wypadki przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.1. Podział wypadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.2. Pojęcie wypadku przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.3. Nagłość zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
1.4. Przyczyna zewnętrzna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1.5. Uraz bądź śmierć pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
1.6. Związek z pracą . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

Wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
2.1. Pojęcie wypadku traktowanego na równi z wypadkiem przy pracy . . . . . . . . . . . . . . 46
2.2. Wypadek w trakcie podróży służbowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2.3. Wypadek podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony . . . . . . . . . . . . . . 49
2.4. Wypadek przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy

organizacje związkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

2.5. Wybrane orzeczenia sądowe związane z wypadkami zrównanymi z wypadkami

przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Wypadki przy pracy powstałe w okresie ubezpieczenia wypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . 52
3.1. Pojęcie wypadku przy pracy powstałego w okresie ubezpieczenia wypadkowego . . 52
3.2. Osoby ubezpieczone oraz sytuacje objęte ochroną ubezpieczeniową,

spełniające przesłanki wypadku przy pracy powstałego w okresie ubezpieczenia
wypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

Klasyfi kacja wypadków z uwagi na wywołane skutki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
4.1. Wypadki śmiertelne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
4.2. Wypadki ciężkie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
4.3. Wypadki zbiorowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59
4.4. Wypadki powodujące czasową niezdolność do pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60
4.5. Incydenty, awarie i zdarzenia potencjalnie wypadkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy i wypadków zrównanych

z wypadkami przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

5.1. Cele ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
5.2. Obowiązki pracodawcy, wynikające z postanowień Kodeksu pracy i aktów

wykonawczych, związane z wypadkami przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

5.3. Odpowiedzialność pracodawcy w związku z niedopełnieniem obowiązków

wynikających z przepisów dotyczących wypadków przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69

5.4. Obowiązki pracowników w związku z zaistniałym wypadkiem . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
5.5. Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
5.6. Podjęcie działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie . . . . . . . . . . . . . . . . 72
5.7. Zabezpieczenie miejsca wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
5.8. Skład zespołu powypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
5.9. Skład zespołu powypadkowego do ustalenia okoliczności wypadku powstałego

na terenie innego zakładu pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

5.10. Czynności dokonywane przez zespół powypadkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

Badanie i analiza wypadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
6.1. Metody badania wypadków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
6.2. Ustalanie przyczyn wypadku przy pracy (metoda TOL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
6.3. Etapy badania wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

6.3.1. Odbiór informacji o wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
6.3.2. Przygotowanie badania wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
6.3.3. Oględziny miejsca wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
6.3.4. Wysłuchanie wyjaśnień poszkodowanego i zebranie informacji

od świadków wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

S P I S T R E Ś C I

6.3.5. Zasięganie dodatkowych opinii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
6.3.6. Uporządkowanie zebranych faktów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
6.3.7. Ustalenie najbardziej prawdopodobnego przebiegu zdarzenia . . . . . . . . . . . . 90
6.3.8. Ustalenie przyczyny bezpośredniej oraz przyczyn pośrednich wypadku . . . . 91

Dokumentowanie wypadków przy pracy i wypadków zrównanych z wypadkami

przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

7.1. Protokół powypadkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95

7.1.1. Obowiązek sporządzenia protokołu powypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
7.1.2. Zasady sporządzania protokołu powypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
7.1.3. Przykład wypełnionego protokołu powypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

7.2. Statystyczna karta wypadku przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

7.2.1. Termin sporządzenia i przekazania statystycznej karty wypadku . . . . . . . . . . 118
7.2.2. Model wypadku do statystycznej karty wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
7.2.3. Zasady sporządzania statystycznej karty wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
7.2.4. Przykład wypełnionej statystycznej karty wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

7.3. Rejestr wypadków i przechowywanie dokumentacji powypadkowej . . . . . . . . . . . . . 128

Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, powstałych w okresie

ubezpieczenia wypadkowego, oraz ich dokumentowanie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

8.1. Podmioty dokonujące ustalenia okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy,

powstałych w okresie ubezpieczenia wypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132

8.2. Dokumentowanie wypadku przy pracy powstałego w okresie ubezpieczenia

wypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

Wypadki w drodze do pracy lub z pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
9.1. Pojęcie wypadku w drodze do pracy lub z pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140

9.1.1. Defi nicja wypadku w drodze do pracy lub z pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
9.1.2. Przyczyna zewnętrzna i nagłość zdarzenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
9.1.3. Droga do pracy lub z pracy, najkrótsza i nieprzerwana . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142

9.2. Wybrane orzeczenia sądowe związane z wypadkami w drodze do pracy i z pracy . . . 147
9.3. Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadków w drodze do lub z pracy . . . . . . . . . . . 149
9.4. Dokumentacja wypadku w drodze do lub z pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
9.5. Świadczenia przysługujące w związku z wypadkiem w drodze do lub z pracy . . . . . 153

Rejestrowanie i analiza zdarzeń potencjalnie wypadkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
10.1. Cel rejestrowania zdarzeń potencjalnie wypadkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
10.2. Model opisujący przebieg zdarzenia potencjalnie wypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . 156
10.3. Zgłaszanie zdarzeń potencjalnie wypadkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
10.4. Zasady rejestrowania zdarzeń potencjalnie wypadkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
10.5. Zasady analizy zdarzeń potencjalnie wypadkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
10.6. Badanie i dokumentowanie zdarzeń potencjalnie wypadkowych . . . . . . . . . . . . . . . 161

Profi laktyka wypadkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
11.1. Projektowanie działań profi laktycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
11.2. Ocena wypadkowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
11.3. Koszty wypadków przy pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

II.

Choroby zawodowe

Pojęcie choroby zawodowej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176

Sposób i tryb postępowania dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania

i stwierdzania chorób zawodowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183

13.1. Podejrzenie choroby zawodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
13.2. Rozpoznanie choroby zawodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
13.3. Stwierdzenie choroby zawodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
13.4. Wybrane orzeczenia sądowe związane z chorobami zawodowymi . . . . . . . . . . . . . . 204

Obowiązki pracodawcy w związku z chorobą zawodową . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206

Profi laktyka chorób zawodowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

S P I S T R E Ś C I

III.

Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Osoby uprawnione do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
17.1. Rodzaje świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
17.2. Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
17.3. Zasiłek wyrównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
17.4. Jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego oraz członków rodziny

zmarłego ubezpieczonego lub rencisty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

17.5. Renta z tytułu niezdolności do pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
17.6. Renta szkoleniowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
17.7. Renta rodzinna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
17.8. Dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
17.9. Dodatek pielęgnacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
17.10. Pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych

oraz kosztów wyrobów medycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232

Okoliczności wykluczające prawo do świadczeń wypadkowych powstałe

z winy pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

18.1. Wyłączna wina umyślna lub rażące niedbalstwo pracownika jako przyczyny

wypadku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234

18.2. Wpływ stanu nietrzeźwości pracownika, środków odurzających lub substancji

psychotropowych na bezpieczeństwo pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

Odmowa przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240

Świadczenia należne na podstawie przepisów innych niż ustawa wypadkowa. . . . . . . . . . 241
20.1. Rodzaje świadczeń należnych na podstawie przepisów innych niż ustawa

wypadkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241

20.2. Zasiłek pogrzebowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
20.3. Dodatek wyrównawczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
20.4. Odprawa pośmiertna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
20.5. Odszkodowanie za przedmioty osobistego użytku utracone lub uszkodzone

w związku z wypadkiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244

Odpowiedzialność pracodawcy za szkody powstałe na skutek wypadku przy pracy

lub

choroby

zawodowej na gruncie prawa cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247

21.1. Cywilnoprawna odpowiedzialność pracodawcy za wypadki przy pracy

i choroby zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
21.1.1. Podstawy cywilnoprawnej odpowiedzialności pracodawcy . . . . . . . . . . . . . . 247
21.1.2. Odpowiedzialność cywilna na zasadzie winy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
21.1.3. Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249

21.2. Pojęcie szkody w prawie cywilnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
21.3. Świadczenia pieniężne należne na gruncie prawa cywilnego pracownikowi

oraz członkom rodziny pracownika poszkodowanego wskutek wypadku
przy pracy lub choroby zawodowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
21.3.1. Jednorazowe odszkodowanie dla poszkodowanego pracownika . . . . . . . . . . 252
21.3.2. Renta dla poszkodowanego pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
21.3.3. Naprawienie szkody niemajątkowej przez przyznanie pracownikowi

zadośćuczynienia za doznaną krzywdę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254

21.3.4. Renta dla osoby, względem której ciążył na zmarłym pracowniku

ustawowy obowiązek alimentacyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256

21.3.5. Odszkodowanie dla najbliższych członków rodziny zmarłego

pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257

21.3.6. Zwrot kosztów leczenia i pogrzebu osobie, która te koszty poniosła . . . . . . . 258
21.3.7. Zadośćuczynienie dla najbliższych członków rodziny zmarłego

pracownika . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258

S P I S T R E Ś C I

IV.

Wypadki i choroby zawodowe powstałe w szczególnych

okolicznościach

Uregulowania prawne dotyczące wypadków i chorób zawodowych powstałych

w szczególnych okolicznościach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262

22.1. Wypadek w szczególnych okolicznościach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
22.2. Choroby zawodowe powstałe w szczególnych okolicznościach . . . . . . . . . . . . . . . . . 263

Wypadki uczniów i studentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
23.1. Kwalifi kacja prawna wypadku ucznia i studenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
23.2. Wypadki osób będących pod opieką szkoły . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
23.3. Wypadek studenta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265

Świadczenia przysługujące w razie wypadku lub choroby zawodowej

powstałych w szczególnych okolicznościach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268

24.1. Rodzaje świadczeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
24.2. Ustalanie prawa do świadczeń i ich wypłata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270

Słowniczek terminów i pojęć . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
Sprawdzian wiedzy i umiejętności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 275
Załącznik 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Załącznik 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
Załącznik 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290
Załącznik 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Załącznik 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
Załącznik 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 298
Załącznik 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
Załącznik 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Wykaz podstawowych pojęć w językach polskim, angielskim i niemieckim . . . . . . . . . . . . . . . 307
Bibliografi a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309

Wypadki przy pracy

ZAGADNIENIA

■

Rodzaje wypadków

■

Defi nicja wypadku przy pracy

■

Cechy wypadku przy pracy

■

Pojęcie nagłości zdarzenia

■

Orzeczenia sądowe dotyczące nagłości zdarzenia

■

Pojęcie przyczyny zewnętrznej

■

Orzeczenia sądowe dotyczące przyczyny zewnętrznej

■

Uraz bądź śmierć pracownika

■

Związek z pracą wynikający z defi nicji wypadku

■

Orzeczenia sądowe dotyczące związku zdarzenia wypadkowego z pracą

1.1. Podział wypadków

Wypadek jest nagłym, nieplanowanym i trudnym do przewidzenia, niepożądanym zda-
rzeniem, w wyniku którego ludzie tracą życie, doznają obrażeń, a także ponoszą różne
inne straty.

Rodzaje wypadków

•

Zawodowe

– są zdarzeniami zaistniałymi w związku z wykonywaniem pracy zawo-

dowej.
Wśród nich wyróżniamy:
– wypadki przy pracy,
– wypadki przy pracy powstałe w okresie ubezpieczenia wypadkowego (wypadki pod-

czas innych czynności, w tym wypadki przy pracy świadczonej na innej podstawie
niż umowa o pracę, np. umowa zlecenia, umowa agencyjna, umowa o dzieło),

– wypadki traktowane na równi z wypadkami przy pracy,
– wypadki w drodze do pracy lub z pracy,
– wypadki przy pracy rolniczej.

•

Pozazawodowe

– są to pozostałe zdarzenia wypadkowe niepozostające w związku

z pracą zawodową, np. wypadki podczas wypoczynku lub prac domowych, drogowe,
lotnicze.

1.2. Pojęcie wypadku przy pracy

Pojęcie wypadku przy pracy zostało określone w Ustawie z dnia 30 października 2002 r.
o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU
z 2009 r. nr 167, poz. 1322 z późn. zm.).

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y

Zgodnie z art. 3 ust. 1 Ustawy wypadkowej

„[…] za wypadek przy pracy uważa się nagłe

zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło
w związku z pracą:

•

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub

poleceń przełożonych;

•

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz praco-

dawcy, nawet bez polecenia;

•

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między sie-

dzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku
pracy”.
Z przywołanej definicji wynika, że wypadek przy pracy charakteryzują cztery cechy:

•

nagłość zdarzenia

•

wywołanie zdarzenia przyczyną zewnętrzną

•

skutek w postaci urazu lub śmierci

•

związek z pracą

Wszystkie wymienione warunki muszą zaistnieć jednocześnie, aby zdarzenie, które-

mu uległ pracownik, mogło być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Pracownikiem,
zgodnie z art. 2 Kodeksu pracy, „[…] jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę,
powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę”. Jeśli nie jest spełniony
któryś z tych warunków, nie można uznać zdarzenia za wypadek przy pracy.

UWAGA

Dla właściwego kwalifikowania zdarzeń jako wypadków przy pracy nie zbędne jest okre-
ślenie jednoczesnego spełnienia kryteriów określonych w definicji wypadku przy pracy.

1.3. Nagłość zdarzenia

Kryterium nagłości

przesądza o tym,

czy dane zdarzenie kwalifikuje się jako wypa dek przy

pracy, czy też jako chorobę zawodową

, której nie można przypisać cech nagłości. Nagłość

zdarzenia stanowi zaprzeczenie powolnego rozwoju lub kumulowania się objawów cha-
rakterystycznych dla chorób za wodowych lub tzw. chorób pracowniczych.

Nie budzą wątpliwości jednorazowe zdarzenia, które wystąpiły nagle, nieoczekiwanie,

były zaskakujące, raptowne, a czas ich trwania był bardzo krótki (np. porażenie prądem
elektrycznym, oparzenie gorącą cieczą, upadek z niestabilnie ustawionej drabiny, okale-
czenie przez obracające się narzędzie skrawające, wybuch butli z gazem). Jako przykład
można tu przywołać wyrok SN z 2 lutego 1977 r., III PRN 50/76, OSNCP 1977/10 poz. 193
– „Doznanie obrażeń w wyniku upadku i uderzenia o twarde przedmioty w miejscu pracy
jest typowym przykładem «nagłego zdarzenia»”.

Ponieważ Ustawa wypadkowa nie określa jednoznacznie pojęcia „nagłości”, podczas

interpretacji tego pojęcia należy posiłkować się orzecznictwem sądowym, w którym usta-
lono wykładnię, że zdarzenie nagłe zachodzi wtedy, gdy nie trwa dłużej niż wynosi czas
jednej zmiany roboczej. Przykładem może być tu wyrok SN z dnia 30 czerwca 1999 r.,
II UKN 24/99, OSNAP 2000/18/697 – „Zdarzenie, będące istotnym zewnętrznym czynni-
kiem wywołującym negatywną reakcję organizmu i stanowiące przyczynę wypadku przy
pracy, posiada cechę nagłości tylko wtedy, gdy przebiega w czasie nie dłuższym niż trwa-
nie dnia pracy”.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Ocena nagłości powinna być jednak dokonana z uwzględnieniem wszystkich okolicz-

ności danego wypadku

, np. pracy w godzinach nadliczbowych czy też wielokrotnego od-

działywania przyczyny zewnętrznej, co potwierdza wyrok TUS z dnia 19 września 1958 r.,
TR III 149/58, OSPiKA 1958/3/63 – „Nie odbiera zdarzeniu znamienia nagłości niejed-
norazowe działanie przyczyny zewnętrznej, lecz trwające przez okres nieprzekraczający
dniówki roboczej”.

W praktyce możemy mieć jednak do czynienia z przypadkami, w których samo zdarze-

nie będące przyczyną wypadku trwa dłuższy czas, a skutek występuje nagle, np. udar ciepl-
ny, odmrożenie rąk podczas sortowania mrożonek, zatrucie tlenkiem węgla. Zdarzenia
takie należy uznać za nagłe, jeżeli nie trwają dłużej niż jedna dniówka robocza, natomiast

dłuższe niż jedna dniówka robocza oddziaływanie przyczyny zewnętrznej, np. oddziaływa-
nie czynnika szkodliwego, które doprowadza do nagłego ujawnienia się stanu chorobowego,
nie może być uznane za zdarzenie nagłe

. Wyrazem takiej wykładni może być wyrok SN

z dnia 8 grudnia 1998 r., II UKN 349/98, OSNAP 2000/2/78 – „Długotrwałe oddziaływanie
na organizm pracownika szkodliwych warunków zatrudnienia, które doprowadza do na-
głego ujawnienia się skutku chorobowego, nie jest wypadkiem przy pracy […]”.

Za zdarzenie nagłe uznaje się takie zdarzenie, które nastąpiło podczas jednej zmiany

roboczej, czyli mogło trwać nawet 12 godzin. Trybunał Ubezpieczeń wyjaśnił, że zdarze-
nie nagłe to takie, którego czas działania przyczyny zewnętrznej nie przekroczył jednej
dniówki roboczej.

Zdarzenie spowodowane oddziaływaniem przyczyny zewnętrznej przez

okres ponad jednej dniówki, np. podtruwanie się palacza kotłowni tlenkiem węgla, może
być uznane za chorobę zawodową.

Takie stanowisko zajął Trybunał Ubezpieczeń Spo-

łecznych w sprawie TUS 272/49 (orzeczenie TUS z dnia 19 września 1958 r., TUS 272/49,
TR III/58).

ORZECZNICTWO SĄDÓW DOTYCZĄCE WYPADKÓW PRZY PRACY
W ZAKRESIE WYSTĄPIENIA NAGŁOŚCI ZDARZENIA

Wybrane zdarzenia wypadkowe, w których sąd wskazał istnienie nagłości zdarzenia

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 1977 r., III PRN 50/76, OSNCP 1977/10/193

„Doznanie obrażeń

w wyniku upadku i uderzenia o twarde przedmioty

w miejscu pracy jest

typowym przykładem nagłego zdarzenia”.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 22 grudnia 1994 r., III AUr 853/93, Pr. Pracy
1995/1/s. 41

„

Zawał mięśnia sercowego

jest skutkiem schorzenia samoistnego i jego wystąpienie w cza-

sie wykonywania normalnych czynności wchodzących do zakresu czynności pracowni-
czych albo w czasie odbywanej w normalnych warunkach drogi do pracy lub z pracy, nie
stwarza podstawy do przypisania temu zdarzeniu cech wypadku w rozumieniu ustawy wy-
padkowej. Zasadniczą przyczyną zawału mięśnia sercowego jest miażdżyca naczyń wień-
cowych, a więc choroba samoistna. Procesy wewnętrzne powodujące to schorzenie często
nie dają wcześniejszych objawów i mogą ujawnić się nagle. Brak wcześniejszego leczenia
w zakresie chorób krążenia nie może prowadzić do wniosku, iż nie istniały poprzednio
u poszkodowanego pracownika określone schorzenia mające wpływ na powstanie zawału.
Zgodnie z orzecznictwem sądowym w tym zakresie mogą istnieć również przyczyny czyn-
nościowe wywołujące (przyspieszające) powstanie zawału serca. Należą do nich zwłaszcza
negatywne emocje (stresy). Warunkiem uznania ich za nagłą przyczynę zewnętrzną musi
być ich nagłość, spowodowana nagłymi i nadzwyczajnymi okolicznościami, zwłaszcza za-
grażającymi życiu”.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1997 r., II UKN 130/97, OSNAP 1998/7/21

„Pozostające w związku z wykonywaniem pracy

zdarzenie zewnętrzne, które było spraw-

czym czynnikiem nagłego i gwałtownego pogorszenia samoistnych schorzeń

pracownika,

wyczerpuje przesłanki prawne uznania go za wypadek przy pracy”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2000 r., II UKN 425/99, OSNAP 2001/16/521

„

Ukąszenie przez kleszcza

, powodujące zachorowanie na boreliozę, może być traktowane

jako nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które wiąże się z pracą i może być
kwalifikowane jako wypadek przy pracy”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006 r., II UK 40/06, OSNAP 2006/19-20/291

„Dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy

nie wymaga się jednoczesnego wystąpienia

przyczyny i skutku

. Cecha nagłości odnosi się do czasu trwania zdarzenia, a zewnętrzność

oraz bezpośredniość dotyczą jego przyczyny”.

Wybrane zdarzenia wypadkowe, w których sąd nie potwierdził nagłości zdarzenia

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1976 r., III PZP 2/76 OSNCP 1976/11/239

„

Wręczenie pracownikowi pisma

zawierającego oświadczenie zakładu pracy o wypowiedze-

niu umowy o pracę nie stanowi nagłego zdarzenia wywołanego przyczyną zewnętrzną […]”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 1977 r., I PR 545/73, PiZS 1974/3/s. 73

„

Długotrwały wysiłek

ubezpieczonego przy pracy nie może być uznany za nagłe zdarzenie

działające z zewnątrz w świetle ogólnych warunków ubezpieczenia w PZU od następstw
nieszczęśliwych wypadków”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1999 r., II UKN 523/98, OSNAP 2000/10/396

„Nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie, którego

następstwa chorobowe występują po

okresie znacznie przekraczającym jedną dniówkę roboczą

”.

1.4. Przyczyna zewnętrzna

Kryterium to określa, że dane

zdarzenie jest tylko wtedy wypadkiem, je żeli nastąpiło na

skutek działania czynników zewnętrznych

. Zatem zdarzenie wywołane wyłącznie przyczy-

ną wewnętrzną, związane np. z długotrwałą chorobą pracownika, nie będzie mogło zostać
uznane za wypadek przy pracy, gdyż

istnienie przyczyny zewnętrznej jest bezwzględnym

warunkiem uznania danego wypadku za wypadek przy pracy

Dał temu wyraz Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 października 2007 r., I UK 205/07,

OSNP 2008/23-24/361 – „Aby zdarzenie zostało uznane za wypadek przy pracy, musi zo-
stać wywołane przyczyną zewnętrzną. Tylko wtedy poszkodowany może ubiegać się o od-
szkodowanie”.

Przyczynami zewnętrznymi będą

, na przykład,

zdarzenia spowodowane

•

działaniem

maszyn, urządzeń, narzędzi

i związanych z nimi

elementów ruchomych, luź-

nych, ostrych, wy stających

itp.,

•

działaniem

zbyt wysokich

lub

zbyt niskich temperatur

(oparzenia, odmrożenia),

•

działaniem

energii elektrycznej

(porażenie prądem elektrycznym),

•

działaniem

substancji chemicznych

(np. zatrucia),

•

działaniem

ludzi

lub

zwierząt

(np. napad rabunkowy na kasjerkę, atak zwierzęcia na tresera),

•

wysiłkiem fizycznym niezbędnym do wykonywania pracy

(np. zbyt duży wysiłek fizyczny

w stosunku do tego, który może ponieść poszkodowany, nawet gdy nie zostały przekro-
czone normy przenoszenia ciężarów),

•

potknięciem, poślizgnięciem i upadkiem

oraz wieloma innymi.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Takie okoliczności pozwalają jednoznacznie kwalifikować zewnętrzny charakter przy-

czyny wypadku.

Niemożliwe jest przytoczenie wszystkich przyczyn zewnętrznych, mogących swoim

działaniem na człowieka spowodować wypadek. Dlatego

każ dy wypadek należy rozpa-

trywać indywidualnie

. Trzeba także wziąć pod uwagę wszystkie możliwe przyczyny, tym

bardziej że obok zewnętrznych, mogą istnieć przyczyny wewnętrzne, np. schorzenie,
często o charakterze przewlekłym, na które cierpiał pracownik przez wiele lat przed
wypadkiem.

W orzecznictwie sądowym została wypracowana ogólna zasada, w myśl której „ze-

wnętrzną przyczyną

sprawczą wypadku przy pracy może być każdy czynnik, pochodzący

spoza organizmu poszkodowanego, zdolny w istniejących warunkach wywołać szkodliwe
skutki, w tym także pogorszyć stan zdrowia pracownika dotkniętego już schorzeniem samo-
istnym

” (wyrok SN z dnia 18 sierpnia 1999 r., II UKN 87/99, OSNAP 2000/20/760).

W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy stwierdził, że „

istnienie schorzenia samoistnego

nie wyklucza uznania wypadku przy pracy za przyczynę dalszego pogorszenia stanu zdro-
wia

” (uchwała SN z dnia 9 kwietnia 1968 r., III UZP 1/68, OSNC 1968/8-9/140).

W praktyce przedmiotem sporu bywają zwykle sytuacje, w których wypadek nastę puje

na skutek działania przyczyn zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych (tzw. przyczyny
mieszane).

„Podczas kwalifikowania konkretnej okoliczności jako przyczyny zewnętrznej ważne

jest, aby stanowiła ona przyczynę sprawczą zdarzenia, jednak nie musi być przyczyną wy-
łączną (jedyną) tego zdarzenia” (wyrok SN z dnia 29 listopada 1990 r., II PR 52/90, PiZS
1991/4/63, PiZS 1991/4/63).

UWAGA

Do uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy wystarczy ustalenie przynajmniej
jednej przyczyny zewnętrznej, choćby działały równo cześnie inne.

Zasada ta znajduje zastosowanie wtedy, gdy samoistne schorzenie staje się przyczyną

wypadku obok przyczyny zewnętrznej, która mogła przyspieszać przebieg procesów cho-
robowych. W związku z tym

niewy kluczone jest uznanie za wypadek przy pracy zawału

serca

, szczególnie jeżeli nastąpił on jako wynik nieprawidłowości w sposobie lub warun-

kach wykonywanej pracy (wyrok SN z dnia 26 marca 1975 r., III PRN 460/74, OSN 1976,
poz. 111), czy też

perforacji wrzodu żołądka

, wywołanej wysiłkiem fizycznym pracownika

(uchwała SN z dnia 11 lutego 1963 r., III PO 15/62, OSNCP 1963/10/215),

wystąpienie prze-

pukliny, wypadnięcie dysku

(wyrok SN z dnia 27 września 1971 r., III CRN 332/71, OSNC

1972/4/73),

wylew krwi do mózgu

(orzeczenie SN z dnia 21 kwietnia 1977 r., III PRN 17/77,

PiZS 1978/1/45) itp.

Istotnym warunkiem uznania za przyczynę zewnętrzną sposobu lub warunków wyko-

nywanej pracy bądź wysiłku fizycznego jest ustalenie,

czy wymienione uwarunkowania

w sposób istotny i nagły przyspieszyły lub pogorszyły stan chorobowy pracownika

, wywo-

łany schorzeniem samoistnym.

Należy podkreślić, że nawet czynności wykonywane w normalnych warunkach przez

pracownika dotkniętego samoistnym schorzeniem, wykazującego się zmniejszoną
sprawnością – czy to na skutek choroby, czy też postępujących z wiekiem zmian w orga-
nizmie – mogą być uznane za podjęte przy użyciu nadmiernego dla danego pracownika
wysiłku.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 czerwca 2001 r., II UKN 419/00, OSNAP 2003/5/136

stwierdził, że „

nadmierny wysiłek pracownika [w trakcie] dźwigania ciężarów może być

uznany za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy także wtedy, gdy ciężar przenoszo-
nego przedmiotu nie przekroczył normy dopuszczalnej

, ale dla pracownika ze względu na

istniejący stan chorobowy stanowił nadmierny wysiłek”.

„

Przyczynę zewnętrzną może stanowić również zatrudnienie w godzinach nadliczbo-

wych

, jeżeli warunki pracy i jej rodzaj wpłynęły na zaostrzenie objawów schorzenia samo-

istnego, doprowadzającego do omdlenia i upadku, w wyniku którego nastąpiły obrażenia
ciała” (wyrok SN z dnia 24 kwietnia 1977 r., III PRN 18/77, niepublikowany).

Również „

działanie innego człowieka

(umyślne lub nieumyślne) na osobę pracownika

podczas pracy jest nagłym zdarzeniem i stanowi przyczynę zewnętrzną” (wyrok SN z dnia
13 grudnia 1976 r., III PRN 44/76, PiZS 78/ 1/48).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 listopada 2000 r., II UKN 49/00, OSNAP 2002/11/275

uznał, że „

dopuszczenie do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego,

stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonych stanowiskach

(art. 229

4 k.p.)

może stanowić przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy

w rozumieniu art. 6

ustawy wypadkowej”. Należy jednak pamiętać, że przyczyną zewnętrzną nie jest sam „fakt
dopuszczenia” do pracy pracownika niezdolnego do jej wykonywania, ale wpływ czynni-
ka zewnętrznego na niepełnosprawny organizm pracownika (wyrok SN z dnia 2 grudnia
2003 r., II UK 175/03, OSNAP 2004/18/318).

„

Za przyczynę zewnętrzną należy uznać nawet niefortunny odruch pracownika – jego

nieskoordynowane poruszanie się, potknięcie i upadek nawet na gładkiej podłodze

” (wyrok

SN z dnia 16 marca 1980 r., III PR 33/80, LEX nr 14532).

Wątpliwości mogą pojawić się podczas kwalifikacji stresu jako przyczyny zewnętrznej

wypadku. Stres jest reakcją organizmu na negatywne bodźce zewnętrzne i pojawia się
u każdego, kto je zinterpretuje jako zagrożenie. W zdecydowanej większości przypadków
czynnikiem wywołującym reakcję stresową jest nie tyle sam bodziec, ale sens, jaki mu
człowiek nadaje. Ten sam bodziec może być przez różne osoby odebrany i zinterpretowa-
ny inaczej. U jednych osób wywoła stres, a inne nie będą go odczuwały jako groźby i nie
odczują stresu.

Napięcia występujące w pracy w większym lub mniejszym stopniu wpływają na pracow-

nika, w zależności od jego cech indywidualnych. Znaczenie mają zarówno cechy osobowo-
ściowe, jak i wiek, płeć, etap kariery zawodowej.

Istnieje pewna grupa bodźców, które mogą wywołać reakcję stresową bezpośrednio

tzn. bez angażowania wyższych funkcji mózgowych. Do bodźców tych należą m.in. hałas
o dużym natężeniu, spożycie kofeiny czy intensywny wysiłek fizyczny.

PAMIĘTAJ

Należy przyjąć, że

wykonywanie zwykłych czynności i zadań zawodowych

wpisanych w za-

kres obowiązków pracownika, nawet jeśli są one dla niektórych osób stresujące lub wyma-
gają dużego wysiłku fizycznego,

nie może być uznane za zewnętrzną przyczynę wypadku

przy pracy

, gdyż sama praca nie może stanowić zewnętrznej przyczyny w rozumieniu de-

finicji wypadku przy pracy.

Przykładowo, stres związany z wykonywaniem pracy osób zatrudnionych na stanowi-

skach kierowniczych jest cechą tych obowiązków i jako taki nie może być uznany za przy-
czynę zewnętrzną wypadku przy pracy.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Podobnie „

nie można nadać charakteru przyczyny zewnętrznej

[…]

samemu faktowi zde-

nerwowania, spowodowanego nieodpowiadającym życzeniom pracownika przesunięciem
go do innej pracy

” (wyrok SN z dnia 22 czerwca 1977 r., III PRN 12/77, OSNC 1977/12/248).

PAMIĘTAJ

Nadmierny stres, wywołujący emocje o znacznym nasileniu, jeśli został spowodowany
nadzwyczajnymi okolicznościami zaistniałymi w czasie i miejscu pracy, jest wynikiem ra-
żąco nietypowych warunków pracy lub nadzwyczajną sytuacją związaną z wykonywaniem
danej pracy, można uznać za zewnętrzną przyczynę wypadku przy pracy.

Przykładem może być wyrok SN z dnia 24 marca 1995 r., II PRN 1/95, OSNAP 1995/17/216:

„

Przeżycie wewnętrzne w postaci emocji o znacznym nasileniu

, wywołujące negatywne

skutki w organizmie pracownika,

może być uznane za przyczynę zewnętrzną zdarzenia

jeżeli powstało wskutek okoliczności nietypowych dla stosunków pracowniczych […]”.

PAMIĘTAJ

Istnienie przyczyny zewnętrznej jest bezwzględnym warunkiem uznania danego zdarze-
nia za wypadek przy pracy. Jeżeli niezdolność do pracy nastąpiła wyłącznie na skutek dzia-
łania czynnika lub czynników wewnętrznych, zdarzenie nie może być zakwalifikowane
jako wypadek przy pracy.

ORZECZNICTWO SĄDÓW DOTYCZĄCE WYPADKÓW PRZY PRACY W ZAKRESIE
WYSTĄPIENIA PRZYCZYNY ZEWNĘTRZNEJ

Wybrane zdarzenia wypadkowe, w których sąd wskazał istnienie przyczyny zewnętrznej
zdarzenia

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 1968 r., II PR 146/68, LEX nr 16202

„

Nadmierne przeciążenie pracą

, które stosownie do opinii biegłego przyczyniło się do szyb-

szego rozwoju procesu miażdżycowego i na tym tle doprowadziło do zawału serca i w kon-
sekwencji do śmierci pracownika, stanowi zewnętrzną przyczynę wypadku”.

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1977 r., III PZP 15/76, LEX nr 14357

„Okoliczność, iż uszkodzenie ciała, istotne pogorszenie stanu zdrowia lub śmierć pod-
czas pracy nastąpiły na tle stwierdzonych u pracownika schorzeń samoistnych, nie wyłą-
cza sama przez się uznania zdarzenia za wypadek przy pracy, jeżeli w stanie faktycznym
danej sprawy ujawniły się fakty o charakterze przyczyny zewnętrznej, z którymi pozosta-
je w związku określony skutek. Takim czynnikiem o charakterze przyczyny zewnętrznej
może być

nadmierny przy uwzględnieniu stanu zdrowia pracownika wysiłek

, podejmowany

przezeń przy wykonywaniu pracy i zdeterminowany szczególnymi jej warunkami i rodza-
jem, jeżeli stał się istotną i współdecydującą przyczyną w powstaniu sytuacji prowadzącej
do zawału serca”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1977 r., III PR/94/76, OSNCP 1977/10/196
i z dnia 25 stycznia 1977 r., III PRN 46/76, PiZS 1977/1/s. 44

„

Wysiłek fizyczny

powodujący w czasie pracy uszkodzenie organu wewnętrznego pracow-

nika dotkniętego schorzeniem samoistnym może uzasadniać uznanie tego zdarzenia za
wypadek przy pracy, jeżeli wysiłek ten, będący zdarzeniem zewnętrznym, w sposób istotny
przyspieszył bądź pogorszył istniejący już stan chorobowy”.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1977 r., III PRN 55/76, OSP 1978/12/217

„

Podniesienie przez pracownika w czasie pracy znacznego ciężaru

, które doprowadziło do

nagłego uszkodzenia organizmu w takim stopniu, że stał się niezdolny do wykonywa-
nia dotychczasowej pracy, ma charakter wypadku przy pracy […], choćby nawet pracownik
przed wypadkiem był dotknięty schorzeniem samoistnym, które jednak pozwalało na wy-
konywanie codziennej pracy”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 1977 r., III PRN 18/77, PiZS 1978/1/45

„Przyczynę zewnętrzną może stanowić zatrudnienie w godzinach nadliczbowych, gdyby
okazało się na podstawie opinii biegłego lekarza, że rodzaj lub warunki pracy wpłynęły
na

zaostrzenie się objawów schorzenia samoistnego (wady serca), doprowadzających do

omdlenia i upadku

na kamienną podłogę, powodującego obrażenia głowy i skutkującego

zgonem”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1977 r., III PRN 11/77, PiZS 1978/1/45

„Okoliczność, iż

ciężar przenoszonego przedmiotu nie przekroczył normy

dopuszczalnej

dla jednego pracownika przy przenoszeniu ciężarów, nie wyłącza możliwości uznania zda-
rzenia za wypadek przy pracy, gdy dla pracownika, który doznał zawału serca, podniesie-
nie ciężaru ze względu na istniejący już stan chorobowy stanowiło nadmiemy wysiłek.
Wówczas też będzie on przyczyną zewnętrzną, która doprowadziła do nagłego pogorsze-
nia stanu chorobowego oraz uszkodzenia organu wewnętrznego osłabionego chorobą sa-
moistną”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1977 r., III PRN 17/77, LEX nr 14393

„Sąd Najwyższy nie podziela poglądu, że zawał serca może być uznany za wypadek przy
pracy jedynie wtedy, gdy na jego powstanie zadziałał nagły czynnik zewnętrzny w posta-
ci gwałtownego urazu w okolicę serca. Także inna przyczyna zewnętrzna, pozostająca
w związku z pracą, o ile spowodowała bądź w istotnym stopniu wpłynęła na wystąpienie
zawału serca u pracownika, uzasadnia uznanie tego zdarzenia za wypadek przy pracy, cho-
ciażby stan ten łączył się także z przyczyną wewnętrzną, tkwiącą w organizmie tego pra-
cownika.

Nadmierny wysiłek fizyczny w czasie pracy

pracownika cierpiącego na samoistne

schorzenia serca może również uzasadniać uznanie tego zdarzenia za wypadek przy pracy,
jeżeli wysiłek ten był choćby tylko jedną z zasadniczych przyczyn wystąpienia zawału ser-
ca, bądź też wpłynął istotnie na przyspieszenie zawału”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 1977 r., III PRN 22/77, OSNC 1978/3/54

„Jeżeli

niemożność zapewnienia przebywającemu

na morzu członkowi załogi statku,

u którego wystąpił zawał mięśnia sercowego, odpowiedniej – z powodu silnego sztormu
–

opieki lekarskiej

, polegającej na właściwym unieruchomieniu, podawaniu zastrzyków

dożylnych i kroplówek oraz opóźnieniu transportu chorego do szpitala, doprowadziła
w konsekwencji do pogorszenia stanu zdrowia, a następnie do śmiertelnego zejścia,
to zgon marynarza w powyższych okolicznościach może być uznany […] za wypadek
przy pracy”.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 września 1977 r. – III PRN 30/77, Sł. Prac. 1978/2/34

„W sytuacji, gdy nie stwierdzono u poszkodowanego w wypadku pracownika takiego

scho-

rzenia lub właściwości organizmu, które same przez się nie mogły zamanifestować się ze-
mdleniem powodującym upadek

, należy przyjąć istnienie przyczyny zewnętrznej w drodze

domniemania faktycznego z art. 231 k.p.c., uzasadnionego okolicznością, że wykonywanie
pracy w zmechanizowanym zakładzie pracy z reguły łączy się ze zwiększonym zagroże-
niem życia pracownika”.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Ustalanie okoliczności

i przyczyn wypadków

przy pracy i wypadków

zrównanych z wypadkami

przy pracy

ZAGADNIENIA

■

Cele badania wypadków przy pracy

■

Prewencja i profi laktyka wypadkowa

■

Obowiązki pracodawcy i pracowników w razie powstania wypadku przy pracy

■

Obowiązek zapewnienia sprawnie funkcjonującego systemu udzielania pierwszej pomocy

■

Zakres działań eliminujących lub ograniczających zagrożenie

■

Zabezpieczenie miejsca wypadku

■

Działalność zespołu powypadkowego

■

Metody badania wypadków

■

Przyczyny bezpośrednie i pośrednie powstania wypadku

Sposób i tryb postępowania podczas ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pra-
cy, sposób ich dokumentowania, skład zespołu powypadkowego, a także zakres informacji
zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy określa wydane na podstawie upoważ-
nienia art. 237 1 pkt 1 Kodeksu pracy Rozporządzenie w sprawie ustalania okoliczności i przy-
czyn wypadków przy pracy.

5.1. Cele ustalania okoliczności i przyczyn wypadków

przy pracy

Ustalanie okoliczności i przyczyn wypadku,

zwane nieraz

badaniem wypadku, jest postępo-

waniem, które ma na celu wszechstronne poznanie i wyjaśnienie przyczyn oraz przebiegu
zdarzenia wypadkowego

Wyjaśnienie to polega na określeniu kolejności zdarzeń poprzedzających ostatnią ura-

zową sekwencję oraz na przedstawieniu przyczyn każdego wyróżnionego elementu zda-
rzenia wypadkowego, a także przyczyn popełnionych błędów i warunków sprzyjających
ich popełnieniu.

UWAGA

Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku

dostarcza wiedzy niezbędnej do zaprojektowa-

nia działań prewencyjnych i profilaktycznych

, mających zablokować lub zredukować moż-

liwość wystąpienia podobnych wypadków w przyszłości.

Prewencja wypadkowa

polega na zidentyfikowaniu potencjalnych zagrożeń oraz opra-

cowaniu i wdrożeniu programów działań blokujących uaktywnienie się tych zagrożeń.
Służą temu działania wyprzedzające, powstrzymujące oraz eliminujące występowanie
przyczyn wypadków, zanim doprowadzą one do powstania urazów i szkód materialnych.

U S TA L A N I E O KO L I C Z N O Ś C I I P R Z YC Z Y N W Y PA D KÓW P R Z Y P R A C Y...

Profilaktyka wypadkowa

jest tworzona i podejmowana w celu eliminacji lub redukcji

powtarzalności wypadków oraz ich skutków. Podstawa profilaktyki wypadkowej to badanie
wypadków. Ma ono pomóc w wykryciu rodzaju błędów oraz przyczyn, które do nich do-
prowadziły. Wiedza zdobyta w ten sposób jest wykorzystywana do projektowania działań
podejmowanych w celu niedopuszczenia w przyszłości do podobnych zdarzeń. Ponieważ
wypadki przy pracy są w większości wynikiem popełnionych błędów ludzkich, przeciw-
działanie im jest niestety oparte na tzw.

uczeniu się na błędach

Właściwie zaprojektowana i realizowana prewencja oraz profilaktyka wypadkowa pozwolą na:

•

ograniczenie cierpień i bólu poszkodowanych

, jak również wielkości urazów, których oni

często doznają, a które mogą w przyszłości stanowić barierę rozwojową oraz przyczynę
obniżenia możliwości zarobkowania i w efekcie obniżenie stopy życiowej;

•

ograniczenie kosztów pracy ponoszonych przez pracodawców

m.in. wskutek wypłacania

odszkodowań powypadkowych, zniszczonego wyposażenia, straconego czasu pracy, ab-
sencji wypadkowej, zmniejszenia produkcji;

•

zapewnienie bezwypadkowości w realizowanych procesach pracy

Badanie i rejestrowanie wypadków przy pracy, analiza ich okoliczności i przyczyn,

a także analiza wypadkowości w przedsiębiorstwie mają istotne znaczenie dla prewencji
wypadkowej. Wszechstronne i szybkie zbadanie każdego wypadku przy pracy, rzetelne
i pełne ustalenie jego okoliczności i przyczyn są niezbędne, aby właściwie zaprojektować
działania powypadkowe. Nieustalenie wszystkich przyczyn wypadku lub wskazanie jego
nieprawdziwych przyczyn czy też błędne wypełnienie statystycznej karty wypadku powo-
duje, że są wyciągane fałszywe wnioski. W rezultacie prewencja wypadkowa może okazać
się chybiona i nieskuteczna nie tylko w skali przedsiębiorstwa, lecz także w skali kraju.

Postępowanie powypadkowe

, którego koszty pokrywa pracodawca, przeprowadza się

w celu:

•

wyciągnięcia wniosków

zastosowania przez pracodawcę środków profilaktycznych

, po-

zwalających uniknąć w przyszłości podob nych zdarzeń;

•

gromadzenia danych do analizy wypadkowości na szczeblu przedsiębiorstwa, branży
oraz kraju

, by na tej podstawie właściwie kreować politykę bezpieczeństwa pracy (m.in.

za pomocą zróżnicowania stawki ubezpie czenia wypadkowego);

•

sporządzenia stosownej dokumentacji dla poszkodowanego

, aby umożliwić mu ubiega-

nie się o świadczenia z tytułu doznanej szkody w wypadku przy pracy.
Narzędziem umożliwiającym tworzenie państwowej statystyki wypadków, stanowiącej

podstawę organizacji profilaktyki wypadków przy pracy w kraju, jest

statystyczna karta

wypadku

, wypełniana dla każdego wypadku przy pracy i przesyłana do Głównego Urzę-

du Statystycznego. Dane umieszczone w statystycznej karcie wypadku mogą być również

wykorzystane przez pracodawcę do sporządzenia własnej bazy danych o wypadkach oraz
prowadzenia statystyki wypadkowej

Ustalanie okoliczności i przyczyn nie tylko wypadków przy pracy, lecz także zda rzeń

potencjalnie wypadkowych oraz ich dokumentowanie na bieżąco jest również niezbędne
do opracowywania okresowych analiz i oceny stanu bezpieczeństwa pracy w przedsiębior-
stwie oraz oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy.

UWAGA

Skuteczność zapobiegania wypadkom zależy również od zapobiega nia wszystkim zdarze-
niom potencjalnie wypadkowym i mikrourazom przez likwidację zagrożeń i unikanie oko-
liczności, w których zagrożenia mogą się uaktywniać.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

5.2. Obowiązki pracodawcy, wynikające z postanowień

Kodeksu pracy i aktów wykonawczych, związane

z wypadkami przy pracy

Obowiązki pracodawcy dotyczące wypadków przy pracy zostały określone w Kodeksie pracy
w rozdziale VII działu dziesiątego Wypadki przy pracy i choroby zawodowe, a także w Roz-
porządzeniu w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku.

W razie powstania wypadku przy pracy

pracodawca jest obowiązany

•

podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie (art. 234 1 Ko-

deksu pracy),

•

zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym (art. 234 1 Kodeksu

pracy),

•

do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku zabezpieczyć miejsce wypadku ( 3

ust. 1 Rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku),

•

zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom (art. 234 1 Ko-

deksu pracy),

•

powołać zespół powypadkowy do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku ( 3 Rozpo-

rządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku),

•

ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku (art. 234. 1 Kodeksu

pracy) oraz sporządzić wymaganą dokumentację,

•

niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora (jest

to szczególnie ważne, gdy wypadek nosi znamiona przestępstwa) o śmiertelnym, cięż-
kim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał
wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy
pracy (art. 234 2 Kodeksu pracy),

•

zatwierdzić protokół powypadkowy nie później niż w terminie 5 dni od dnia jego sporzą-

dzenia ( 13 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku),

•

niezwłocznie doręczyć zatwierdzony protokół powypadkowy poszkodowanemu pra-

cownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego – członkom rodziny zmarłego pracownika
( 14 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku),

•

niezwłocznie doręczyć właściwemu inspektorowi pracy protokół powypadkowy doty-

czący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych ( 14 ust. 2 Rozporządzenia w spra-
wie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku).

Ponadto pracodawca jest obowiązany:

•

prowadzić rejestr wypadków przy pracy (art. 234 3 Kodeksu pracy),

•

przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz

z pozostałą dokumentacją powypadkową przez 10 lat (art. 234 3

Kodeksu pracy),

•

ponosić koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy

(art. 234 4 Kodeksu pracy),

•

systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i in-

nych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych
analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze (art. 236 Kodeksu pracy).

UWAGA

Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku jest obligatoryjne, tzn. przeprowadza się je
z urzędu i nie jest wymagany żaden wniosek skierowany do pracodawcy od poszkodowa-
nego lub od świadka wypadku.

U S TA L A N I E O KO L I C Z N O Ś C I I P R Z YC Z Y N W Y PA D KÓW P R Z Y P R A C Y...

Jednoznaczne stanowisko w kwestii obowiązków pracodawcy związanych z wypadkiem

przy pracy zajął Naczelny Sąd Administracyjny – „Jednym z podstawowych obowiązków
pracodawcy związanym z powzięciem informacji o wypadku, jakiemu uległ pracownik,
jest powołanie zespołu powypadkowego w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku
oraz ustalenia, czy wypadek pozostaje w związku z pracą. Obowiązujące przepisy nie do-
puszczają sytuacji, w której pracodawca byłby zwolniony od wykonania wyżej opisanego
obowiązku. Przesłanką takiego zwolnienia nie może nawet być oczywiste przyczynienie
się pracownika do wypadku ani też oczywisty brak związku wypadku z pracą” (Wyrok NSA
z dnia 25 kwietnia 2002 r., II SA 3189/01 LEX nr 121876).

PAMIĘTAJ

Przepisy prawne nie przewidują zwolnienia pracodawcy z obowiązku przeprowadzenia
postępowania powypadkowego (dochodzenia powypadkowego) i nie dopuszczają sytuacji,
w której pracodawca mógłby nie powołać zespołu do zbadania przyczyn wypadku.

Po wodem do odmowy powołania zespołu powypadkowego nie może być zatem ocena

pracodawcy, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy, gdyż to nie pracodawca, a powo-
łany przez niego zespół powypadkowy, stwierdziwszy np. brak związku wypadku z pracą,
może uznać, że nie był to wypadek przy pracy.

Niektóre z wymienionych obowiązków wymagają podjęcia natychmiastowych działań,

których pracodawca fizycznie nie będzie w stanie wykonać, chociażby z uwagi na specy-
fikę swojej pracy. Dotyczy to szczególnie obowiązków wynikających z art. 234 1 Kodeksu
pracy, związanych z podjęciem niezbędnych działań eliminujących lub ograniczających
zagrożenie i zapewnieniem udzielenia pierwszej pomocy osobom poszkodowanym oraz
obowiązkiem wynikającym z 3 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności
i przyczyn wypadku, dotyczącym zabezpieczenia miejsca wypadku do czasu ustalenia jego
okoliczności i przyczyn.

Istotna rola w realizacji tych obowiązków musi być przypisana osobom kierującym pra-

cownikami, które w sytuacji powstania wypadku lub zagrożenia muszą postępować zgod-
nie z wcześniej określonymi procedurami.

UWAGA

Procedury oraz tryb realizacji wynikających z nich obowiązków powinny zostać wprowa-
dzone przez pracodawcę na podstawie odpowiednich zarządzeń wewnętrznych i zapisane
w instrukcjach lub zakładowym regulaminie pracy. Potrzebę takiej regulacji powinna pra-
codawcy uświadomić służba bhp, zapewniając jednocześnie właściwy poziom merytorycz-
ny tych zapisów.

Przykładowy wzór zgłoszenia wypadku śmiertelnego, ciężkiego, zbiorowego przedsta-

wiono na formularzu 5.1.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Formularz 5.1.

Zgłoszenie wypadku śmiertelnego, ciężkiego, zbiorowego

Uwaga: telefoniczne zgłoszenie zdarzenia wypadkowego pod numerem

i przekazanie szczegółowych, wskazanych poniżej informacji, pod numer faxu

, dnia

(Miejscowość)

Nazwa i adres zakładu pracy (pieczątka)

Państwowa Inspekcja Pracy

Okręgowy Inspektorat Pracy

Zgłoszenie wypadku śmiertelnego, ciężkiego, zbiorowego

(nazwa zakładu pracy, nazwisko i imię pracodawcy)

(adres zakładu pracy, telefon)

(miejsce wypadku, adres)

Data i godzina zaistnienia zdarzenia

Liczba poszkodowanych:

Dane osób poszkodowanych

Lp.

Nazwisko i imię

osoby poszkodowanej

Skutki wypadku

Wiek

Stanowisko

Krótki opis zdarzenia wypadkowego

(imię i nazwisko, zajmowane stanowisko, osoby zgłaszającej

(telefon kontaktowy do osoby zgłaszającej)

U S TA L A N I E O KO L I C Z N O Ś C I I P R Z YC Z Y N W Y PA D KÓW P R Z Y P R A C Y...

5.3. Odpowiedzialność pracodawcy w związku

z niedopełnieniem obowiązków wynikających

z przepisów dotyczących wypadków przy pracy

Nieprzestrzeganie przez pracodawcę przepisów dotyczących wypadków przy pracy i cho-
rób zawodowych stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika.

Pracodawca ponosi

odpowiedzialność za niedopełnienie obowiązków wynikających z przepisów dotyczących
wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych.

W ramach tej odpowiedzialności pracodawcy lub osobom kierującym pracownikami

może być wymierzona kara grzywny – nakładana przez inspektora pracy Państwowej In-
spekcji Pracy w postaci mandatu karnego – w wysokości od

1000 zł

2000 zł

. Jeśli takie

samo naruszenie powtórzyło się w ciągu 2 lat, czyli w przypadku tzw. recydywy, o której
mowa w art. 96 1b Ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. Kodeks postępowania w sprawach
o wykroczenia (DzU z 2013 r., poz. 395 z późn. zm.), jest to mandat w wysokości do

5000 zł

Ponadto pracodawca niewykonujący nakazu inspektora pracy może zapłacić grzywnę do

10 000 zł

, a jeżeli jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowo-

ści prawnej –

50 000 zł

. W przypadku wielokrotnego nakładania grzywny jej kwoty to odpo-

wiednio

50 000

200 000 zł

. Podstawą jest tu art. 119 i nast. Ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r.

o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. DzU z 2012 r., poz. 1015 z późn. zm.).

Zgodnie z przepisem art. 283 1 oraz 2 pkt 6 Kodeksu pracy, „[…]

kto wbrew obowiąz-

kowi nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego wła-
ściwego organu

o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każ-

dym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli
może być uznany za wypadek przy pracy,

nie zgłasza

choroby zawodowej albo podejrzenia

o taką chorobę,

nie ujawnia

wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo

przedstawia

niezgodne z prawdą informacje

dowody lub dokumenty

dotyczące takich wypadków i cho-

rób, podlega

karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł

”.

Wykroczenie

, o którym mowa powyżej,

popełnia ten, kto działa nieumyślnie

, np. błędnie

sądzi, że zaistniałe zdarzenie nie jest wypadkiem przy pracy albo błędnie ocenia skutki
wypadku i nie dopełnia obowiązku zawiadomienia.

Gdy pracodawca przedstawia dokumentację wypadku przy pracy zawierającą nieprawdziwe

dane

, to jako osoba uprawniona do wystawienia dokumentu będzie odpowiadał za przestęp-

stwo z art. 271 1 Kodeksu karnego, zgodnie z którym „[…] funkcjonariusz publiczny lub inna
osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadcza w nim nieprawdę co do
okoliczności mającej znaczenie prawne,

podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy

do lat 5

”. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w art. 271 1 Kodeksu karnego

w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, „[…]

podlega karze pozbawienia wol-

ności od 6 miesięcy do lat 8

” (art. 271 3 Kodeksu karnego). W wypadku mniejszej wagi, „[…]

sprawca podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności” (art. 271 2 Kodeksu karnego).

Natomiast umyślne zaniechanie obowiązku powiadomienia

, wynikające z art. 234 2

Kodeksu pracy („Pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić właściwego okrę-
gowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku
przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym
związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy”), wypełnia ustawowe
znamiona przestępstwa określonego w art. 221 Kodeksu karnego, zgodnie z którym, „[…]

kto wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie właściwego organu o wypadku przy
pracy lub chorobie zawodowej albo nie sporządza lub nie przedstawia wymaganej doku-
mentacji, podlega grzywnie do 180 stawek dziennych

albo

karze ograniczenia wolności

”.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Niesporządzenie protokołu powypadkowego oraz innej dokumentacji związanej z wy-

padkiem przy pracy, w tym również statystycznej karty wypadku przy pracy, a także za-
niechanie prowadzenia rejestru wypadków przy pracy czy pominięcie zdarzenia w pro-
wadzonym przez pracodawcę rejestrze wypadków przy pracy stanowi o istocie występku
opisanego w art. 221 Kodeksu karnego.

Przestępstwem z art. 221

Kodeksu karnego

jest zaniechanie następujących czynności

•

doręczenia pracownikowi zatwierdzonego protokołu wypadkowego;

•

doręczenia członkom rodziny zmarłego pracownika zatwierdzonego protokołu powy-

padkowego;

•

doręczenia właściwemu miejscowo organowi Państwowej Inspekcji Pracy protokołu

powypadkowego dotyczącego wypadków ciężkich, śmiertelnych lub zbiorowych.

5.4. Obowiązki pracowników w związku z zaistniałym

wypadkiem

„Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, jest obowiązany
niezwłocznie zawiadomić o wypadku swojego przełożonego”

( 2 Rozporządzenia w sprawie

ustalania okoliczności i przyczyn wypadku).

Każdy pracownik powinien:

•

ostrzec współpracowników

a także inne osoby

znajdujące się w rejonie zagrożenia

o grożącym im niebezpieczeństwie,

•

udzielić poszkodowanemu stosownej pomocy

•

wezwać

, w razie potrzeby,

wykwalifikowaną pomoc medyczną

dla ratowania życia lub

zdrowia osoby (lub osób) poszkodowanych,

•

zawiadomić przełożonego

o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu

życia lub zdrowia ludzkiego (gdy tylko dowiedział się o nim).
Należy podkreślić, że obowiązek niezwłocznego powiadomienia przełożonego o zaist-

niałym wypadku jest uwarunkowany stanem zdrowia poszkodowanego. Podstawowym
dobrem wymagającym ochrony jest zawsze zdrowie i życie pracownika, dlatego uzyska-
nie pomocy lekarskiej jest ważniejsze niż powiadomienie przełożonego o zaistniałym
zdarzeniu.

Zgłoszenie wypadku powinno jednak nastąpić w pierwszym możliwym terminie, gdyż

jest to istotne z uwagi na konieczność zebrania dowodów oraz ustalenia charakteru zda-
rzenia, a im więcej czasu upłynie od zdarzenia powodującego uraz, tym trudniej będzie
szczegółowo ustalić jego przebieg i przyczyny.

Przepisy nie określają formy zgłoszenia wypadku, może to być więc informacja prze-

kazana ustnie lub zawiadomienie pisemne. Wskazane jest, aby pracodawca opracował
wcześniej procedury postępowania w tym zakresie i zapoznał z nimi pracowników. Zgło-
szenie wypadku powinno nastąpić zgodnie z procedurami przyjętymi u danego praco-
dawcy.

Wskazane jest, aby do celów dowodowych zgłoszenie zostało wykonane na piśmie

z uwzględnieniem zwięzłego opisu zdarzenia i jego skutków.

Wzór zgłoszenia pracodawca

powinien przygotować wcześniej i udostępnić pracownikom. Przykładowy wzór zawiado-
mienia o wypadku przedstawiono na formularzu 5.2.

Jeżeli skutki wypadku ujawniły się w okresie późniejszym, pracownik ma obowiązek

powiadomienia swego przełożonego niezwłocznie po ich ujawnieniu. Również były pra-
cownik może wystąpić z roszczeniem o uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy w każ-
dym czasie.

U S TA L A N I E O KO L I C Z N O Ś C I I P R Z YC Z Y N W Y PA D KÓW P R Z Y P R A C Y...

Formularz 5.2.

Zawiadomienie o wypadku

(miejscowość i data)

(imię i nazwisko zgłaszającego)

(stanowisko służbowe)

Zawiadomienie o wypadku przy pracy

1. Imię i nazwisko osoby poszkodowanej:
2. Miejsce pracy:

(zakład pracy, oddział, wydział)

3. Adres zamieszkania, numer telefonu:
4. Data i godzina wypadku:
5. Miejsce wypadku:
6. Skutki wypadku:

7. Świadkowie wypadku

(imię, nazwisko, adres zamieszkania, numer telefonu)

8. Zwięzły opis wypadku:

(podpis osoby zgłaszającej wypadek)

UWAGA

Niepoinformowanie przełożonego o wypadku bezpośrednio po zdarzeniu nie pozbawia
pracownika prawa żądania ustalenia, że miało ono charakter wypadku przy pracy.

Nawet znaczna zwłoka pracownika w poinformowaniu o wypadku przy pracy nie zwal-

nia pracodawcy z obowiązku ustalenia okoliczności i przyczyn tego zdarzenia. Wszelkie
próby odwodzenia pracownika od zgłoszenia wypadku są bezprawne. Także twierdzenie,

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

że od zdarzenia minęło zbyt wiele czasu i niemożliwe jest ustalenie jego okoliczności,
jest bezpodstawne. Nawet oczywiste przyczynienie się pracownika do wypadku i oczywisty
brak związku z pracą nie zwalniają pracodawcy z obowiązku powołania zespołu powypad-
kowego po otrzymaniu zgłoszenia wypadku.

5.5. Obowiązek udzielenia pierwszej pomocy

Zapewnienie udzielenia pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w następstwie wy-
padku przy pracy nakłada na pracodawcę art. 234 1 Kodeksu pracy. Aby możliwe było
udzielenie takiej pomocy, pracodawca, zgodnie z zapisem 44 Rozporządzenia w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, „[…]

jest obowiązany zapewnić pracow-

nikom sprawnie funkcjonujący system udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku oraz
środki do jej udzielania

”.

Przede wszystkim pracodawca powinien zapewnić:

•

punkty pierwszej pomocy w wydziałach (oddziałach), w których są wykonywane prace

powodujące duże ryzyko wypadku lub związane z wydzielaniem się par, gazów albo
pyłów substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne ze względu na ostre działanie
toksyczne;

•

apteczki w poszczególnych wydziałach (oddziałach) zakładu pracy.

Liczba, usytuowanie i wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek pracodaw-

ca ustala z lekarzem sprawującym profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami,
z uwzględnieniem rodzajów i nasilenia występujących zagrożeń.

Obsługę punktów i apteczek na każdej zmianie należy powierzyć wyznaczonym pra-

cownikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy.

W punktach pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powinny

być wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz wykazy
pracowników wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy wraz z miejscem wykony-
wania przez nich pracy, a także numerem telefonu służbowego lub innego środka komu-
nikacji elektronicznej.

Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania apteczek trzeba odpowiednio ozna-

kować, zgodnie z Polską Normą. Muszą one być łatwo dostępne. Ponadto pracownicy po-
winni zostać zaznajomieni z numerami telefonów alarmowych (pogotowie ratunkowe,
ośro dek zdrowia itp.).

5.6. Podjęcie działań eliminujących lub ograniczających

zagrożenie

Zgodnie z zapisem art. 234 1 Kodeksu pracy w razie wypadku przy pracy pracodawca jest
obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie oraz za-
stosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom.

Zakres tych działań i ich charakter są uzależnione od okoliczności zdarzenia. Należy

ewakuować osoby ze strefy zagrożenia, zabezpieczyć strefę wypadku przed dostępem osób
niepowołanych, dokonać określonych zabezpieczeń technicznych, wyłączyć dopływ ener-
gii elektrycznej, gazu, wyłączyć maszyny lub urządzenia itp.

Działania te mają zapewnić bezpieczeństwo osobom znajdującym się w rejonie wy-

padku, ograniczyć zagrożenia i skutki ich oddziaływania. Następstwem wniosków
i środków profilaktycznych, wskazanych w protokole powypadkowym, będą działania
pracodawcy związane z zastosowaniem środków zapobiegających podobnym wypadkom
w przyszłości.

U S TA L A N I E O KO L I C Z N O Ś C I I P R Z YC Z Y N W Y PA D KÓW P R Z Y P R A C Y...

5.7. Zabezpieczenie miejsca wypadku

Zgodnie z przepisem 3 Rozporządzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypad-
ku – do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku

pracodawca ma obowiązek zabez-

pieczyć miejsce wypadku

w sposób wykluczający:

•

dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych;

•

uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które

zostały zatrzymane w związku z wypadkiem;

•

dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również

zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają od-
tworzyć jego okoliczności.
Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub wprowadzenie

zmian w miejscu wypadku wyraża pracodawca, w uzgodnieniu ze społecznym inspekto-
rem pracy, po oględzinach miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zachodzi potrze-
ba, szkicu lub fotografii miejsca wypadku.

Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie zmian

w miejscu wypadku, w sytuacji zaistnienia wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowe-
go, wyraża pracodawca po uzgodnieniu z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem,
a w razie zaistnienia takich wypadków w zakładzie górniczym – także po uzgodnieniu
z właściwym organem nadzoru górniczego.

Dokonywanie zmian w miejscu wypadku bez uzyskania zgody społecznego inspektora

pracy lub inspektora pracy i prokuratora jest dopuszczalne, jeżeli zachodzi konieczność
ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu.

Powyższe działania mają przede wszystkim umożliwić zebranie dowodów potrzebnych

do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, dlatego zapewniono możliwość wprowa-
dzania zmian w miejscu wypadku, jeżeli zachodzi konieczność ratowania osób i mienia
albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu – bez potrzeby uzyskiwania zgody,
o której była mowa wyżej.

PAMIĘTAJ

W praktyce zabezpieczenie miejsca wypadku oznacza wygrodzenie strefy wypadku ta-
śmą lub barierkami, a w razie konieczności należy wystawić znaki lub tablice informujące
o grożącym niebezpieczeństwie.

5.8. Skład zespołu powypadkowego

Okoliczności i przyczyny wypadku

ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypad-

kowy

. Warto na początek przywołać wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia

25 kwietnia 2002 r. – „Jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy związanym z po-
wzięciem informacji o wypadku, jakiemu uległ pracownik, jest powołanie zespołu powy-
padkowego w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku oraz ustalenia, czy wypadek
pozostaje w związku z pracą. Obowiązujące przepisy nie dopuszczają sytuacji, w której
pracodawca zwolniony byłby od wykonania wyżej opisanego obowiązku. Przesłanką takie-
go zwolnienia nie może nawet być oczywiste przyczynienie się pracownika do wypadku
ani też oczywisty brak związku wypadku z pracą.” (Wyrok NSA z dnia 25 kwietnia 2002 r.,
II SA 3189/01, LEX nr 121876). Również zgłoszenie przez poszkodowanego wypadku po
upływie znacznego czasu od zajścia zdarzenia nie zwalnia pracodawcy od powołania ze-
społu powypadkowego.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

W przepisach nie określono formy powołania członków zespołu powypadkowego

. Akt po-

woływania zespołu oraz tryb powiadamiania o zaist niałym w zakładzie wypadku powin-
ny zostać ustalone i podane pracownikom do wiadomości, aby gdy wydarzy się wypadek,
można było szybko podjąć odpowiednie działania. Przykładowy wzór powołania zespołu
powypadkowego przedstawiono na formularzu 5.3.

Formularz 5.3.

Powołanie zespołu powypadkowego

dn.

(miejscowość)

(pieczątka zakładu pracy)

Powołanie

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 1.07.2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przy-
czyn wypadków przy pracy (DzU nr 105, poz. 870) powołuję zespół powypadkowy w składzie:

(imię i nazwisko) (stanowisko) (funkcja)

do ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, który wydarzył się w dniu

na terenie
oraz sporządzenia protokołu powypadkowego.
Proszę niezwłocznie przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn tego wypadku i sporządzić
protokół powypadkowy.

Otrzymują:
1.

(członek zespołu powypadkowego)

(podpis pracodawcy)

W skład zespołu powypadkowego wchodzą:

•

pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy,

•

społeczny inspektor pracy.

Należy zauważyć, że w skład zespołu powypadkowego wchodzi dwóch członków, na

równorzędnych prawach, bez wskazania przewodniczącego. Skompletowanie takiego
składu zespołu powypadkowego jest możliwe w większych zakładach pracy, w których
pracodawca ma obowiązek powołać służbę bhp i jest wybrany społeczny inspektor pracy.

Jeśli w zakładzie pracuje mniej osób, powołanie zespołu powypadkowego w takim skła-

dzie jest często niemożliwe i wówczas pracodawca powinien kierować się zasadą, że jeden
z członków zespołu jest przedstawicielem pracodawcy, a drugi – pracowników.

U S TA L A N I E O KO L I C Z N O Ś C I I P R Z YC Z Y N W Y PA D KÓW P R Z Y P R A C Y...

Pracodawca zatrudniający do 100 pracowników

, zgodnie z art. 237

1 Kodeksu pracy,

nie ma obowiązku tworzenia służby bezpieczeństwa i higieny pracy. W skład zespołu po-
wypadkowego wchodzi zatem, zamiast pracownika służby bezpieczeństwa i higieny pracy:

•

pracodawca, jeżeli sam wykonuje zadania służby bhp

lub

•

pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie

zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy
albo

•

specjalista spoza zakładu pracy.

U pracodawcy, u którego nie działa społeczna inspekcja pracy

, w skład zespołu powypad-

kowego, zamiast społecznego inspektora pracy, jako członek zespołu wchodzi przedstawi-
ciel pracowników. Musi on mieć aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakre-
sie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Jeżeli pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego

w składzie dwuosobowym

, określonym powyżej, ze względu na zbyt małą liczbę zatrudnio-

nych pracowników (np. zatrudnia jednego pracownika, który uległ wypadkowi), okoliczno-
ści i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w skład którego wchodzi pracodawca
oraz specjalista spoza zakładu pracy.

UWAGA

Często popełnianym błędem jest powoływanie do składu zespołu po wypadkowego pra-
cownika służby bhp oraz kierownika działu, w którym doszło do wypadku, lub samego
pracodawcy.
Państwowa Inspekcja Pracy lub Zakład Ubezpieczeń Społecznych zakwestionuje prawi-
dłowość składu takiego zespołu, gdyż nie ma w nim przedstawiciela pracowników,
a wszystkie wymienione osoby są re prezentantami pracodawcy.

5.9. Skład zespołu powypadkowego do ustalenia okoliczności

wypadku powstałego na terenie innego zakładu pracy

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, który zdarzył się na terenie innego zakładu
pracy,

dokonuje zespół powypadkowy

Jeśli zespół został powołany

przez pracodawcę poszkodowanego pracownika

, to ustale-

nia odbywają się w obecności przedstawiciela pracodawcy, w którego zakładzie zdarzył się
wypadek.

Jeśli zespół został powołany

przez pracodawcę, w którego zakładzie zdarzył się wypa-

dek

, na wniosek pracodawcy poszkodowanego pracownika, zespół ten

ustala okoliczności

i przyczyny wypadku

, a następnie przekazuje dokumentację powypadkową pracodawcy po-

szkodowanego pracownika. Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca pracownika,
w trybie ustalonym przepisami.

Pracodawca, w którego zakładzie zdarzył się wypadek

, w którym została poszkodowana

osoba niebędąca pracownikiem tego pracodawcy,

jest zobowiązany przede wszystkim

•

zapewnić udzielenie pomocy poszkodowanemu,

•

zabezpieczyć miejsce wypadku (w sposób opisany w rozdziale 5.7 podręcznika),

•

zawiadomić niezwłocznie o wypadku pracodawcę poszkodowanego,

•

udostępnić miejsce wypadku i niezbędne materiały oraz udzielić informacji i wszechstron-

nej pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności i przyczyny wypadku.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

5.10. Czynności dokonywane przez zespół powypadkowy

Tryb ustalania okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy regulują przepisy

7 Rozporzą-

dzenia w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku.

Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowią-

zany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności:

•

dokonać oględzin miejsca wypadku

, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń

technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy
i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;

•

zebrać dowody rzeczowe

– materialne;

•

jeżeli jest to konieczne,

sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku

;

•

wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego

, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala;

•

zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków zdarzenia

;

•

zasięgnąć opinii lekarza

, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie nie-

zbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku;

•

zebrać inne dowody dotyczące wypadku

;

•

dokonać kwalifikacji prawnej wypadku

, kierując się zasadami określonymi w art. 3 ust. 1

i 2 Ustawy wypadkowej;

•

określić środki profilaktyczne oraz wnioski

, w szczególności wynikające z oceny ryzyka

zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Zespół powypadkowy jest zobowiązany

wykorzystać materiały zebrane przez organy pro-

wadzące śledztwo lub dochodzenie

, jeżeli materiały te zostaną mu udostępnione.

Jeżeli wypadek miał rozmiary katastrofy albo spowodował zagrożenie dla bezpieczeń-

stwa publicznego, zespół powypadkowy

wykorzystuje ustalenia zespołu specjalistów, po-

wołanego przez właściwego ministra, wojewodę lub organ sprawujący nadzór

, określony

w art. 237

Kodeksu pracy, do ustalenia przyczyn wypadku oraz wyjaśnienia problemów

technicznych i technologicznych.

UWAGA

Członkowie zespołu w postępowaniu powypadkowym nie mogą dzielić pomiędzy siebie
poszczególnych czynności, na podstawie których sporządza się po tem dokumenty. Ze-
spół dokonuje oględzin miejsca wypadku oraz zbiera informacje od świadków wypadku
i uzyskuje informacje od poszkodowanego w pełnym, dwuosobowym składzie. Podział
zadań jest niezgodny z prawem i stanowi podstawę do zakwe stionowania przez inspekto-
rów PIP np. zapisów informacji uzyskanych od świadków wypadku i wyjaśnień poszko-
dowanego.

PAMIĘTAJ

Ustalając okoliczności i przyczyny wypadku,

zespół po wypadkowy nie doszukuje się winy

– nie wskazuje osoby winnej powstania wypadku. Ustala tylko fakty

i opisuje je w protokole

powypadkowym.

U S TA L A N I E O KO L I C Z N O Ś C I I P R Z YC Z Y N W Y PA D KÓW P R Z Y P R A C Y...

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ

Co należy rozumieć pod pojęciem „badanie wypadku”?

Wyjaśnij pojęcia „prewencja” oraz „profilaktyka wypadkowa”.

Jakie korzyści przynoszą właściwie zaprojektowana i realizowana prewencja oraz pro-

filaktyka wypadkowa?

Wskaż cele badania wypadków przy pracy.

Scharakteryzuj odpowiedzialność wykroczeniową pracodawcy w związku z niedopeł-

nieniem obowiązków wynikających z przepisów dotyczących wypadków przy pracy.

Jaka jest odpowiedzialność karna pracodawcy w związku z niedopełnieniem obowiąz-

ków wynikających z przepisów dotyczących wypadków przy pracy?

Wymień obowiązki pracownika w związku z powstaniem wypadku przy pracy.

Czy pracodawca może odmówić sporządzenia protokołu powypadkowego z uwagi na

odległe w czasie zgłoszenie wypadku w pracy? Odpowiedź uzasadnij.

Określ obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia udzielenia pierwszej pomocy

poszkodowanym w następstwie wypadku przy pracy.

10.

Na czym polegają działania pracodawcy eliminujące lub ograniczające zagrożenie

w pracy?

11.

W jaki sposób i w jakim celu pracodawca powinien zabezpieczyć miejsce wypadku?

12.

Kto wydaje zgodę na ponowne uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych

lub dokonanie zmian w miejscu wypadku?

13.

W jaki sposób ustala się skład zespołu powypadkowego i jakie okoliczności mają na to

wpływ?

14.

Kto powołuje zespół powypadkowy do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pra-

cownika, który zdarzył się na terenie innego zakładu pracy?

15.

Wymień czynności, jakie powinien wykonać zespół powypadkowy niezwłocznie po

otrzymaniu informacji o wypadku.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Rejestrowanie

i analiza zdarzeń

potencjalnie wypadkowych

ZAGADNIENIA

■

Postępowanie w przypadku zdarzeń potencjalnie wypadkowych

■

Cele badania zdarzeń potencjalnie wypadkowych

■

Elementy rejestrowania i analizy wydarzeń potencjalnie wypadkowych

■

Sposoby zgłaszania i rejestracji zdarzeń potencjalnie wypadkowych

■

Metody i zasady analizy zdarzeń potencjalnie wypadkowych

■

Czynności podczas badania zdarzenia potencjalnie wypadkowego

■

Protokół opisujący zdarzenie potencjalnie wypadkowe

■

Rejestr zdarzeń potencjalnie wypadkowych

10.1. Cel rejestrowania zdarzeń potencjalnie wypadkowych

Wszystkie czynności wykonywane w trakcie realizacji zadań zawodowych wiążą się z za-
grożeniami określanymi jako stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub
chorobę. Utrata kontroli nad zagrożeniem lub własnym zachowaniem może prowadzić
do niebezpiecznych zdarzeń w postaci wypadków, incydentów lub zdarzeń potencjalnie
wypadkowych.

UWAGA

Wszystkie zdarzenia mające cechy wypadku, incydentu lub zdarzenia potencjalnie wypad-
kowego wymagają postępowania zgodnie z procedurami przyjętymi w ramach funkcjonu-
jącego w przedsiębiorstwie systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

System ten powinien również określać zasady rejestracji i analizy incydentów oraz

zdarzeń potencjalnie wypadkowych. Ich rejestrowanie ma na celu gromadzenie informa-
cji związanych z zagrożeniami wypadkowymi przed ich uaktywnieniem, a analiza może
wspomóc projektowanie skutecznych działań w zakresie prewencji wypadkowej. W reje-
strach należy uwzględniać zdarzenia spowodowane nieprawidłowościami technicznymi,
błędami organizacyjnymi i niebezpiecznym zachowaniem pracowników. Rejestracja i ana-
liza zdarzeń potencjalnie wypadkowych i realizowana na ich podstawie prewencja wypad-
kowa powinny być prowadzone również w przedsiębiorstwach, które takiego systemu nie
wdrożyły.

Rejestrowanie i analizowanie informacji o zdarzeniach potencjalnie wypadkowych nie

jest obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa

, choć przedsiębiorstwa wdrażające sys-

temy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy przyjmują na siebie takie zobowią-
zanie, zgodnie z normą PN-N-18001:2004 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną
pracy – Wymagania.

R E J E S T ROWA N I E I A N A L I Z A Z DA R Z E Ń P O T E N C JA L N I E W Y PA D KOW YC H

Należy jednak pamiętać, że zdarzenia, podczas których doszło do oddziaływania czyn-

nika zewnętrznego na pracownika, lecz skutkiem tego oddziaływania nie było powstanie
urazu, podlegają dokumentowaniu i rejestrowaniu ze względu na wymagania formalne
w zakresie postępowania w sprawie wypadków przy pracy. Będą to zdarzenia, które, we-
dług kwalifikacji prawnej, nie zostały uznane za wypadki przy pracy z uwagi na wyklucze-
nie urazu (pkt 7. Protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy). W przy-
padku takiego zdarzenia zespół powypadkowy powinien ustalić okoliczności i przyczyny
jego powstania oraz sporządzić protokół powypadkowy, w którym z powodu braku urazu
zdarzenie to nie zostanie uznane za wypadek przy pracy. Następnie, na podstawie tego
protokołu, trzeba dokonać wpisu do rejestru wypadków ( 16 ust. 1 i 2 Rozporządzenia
w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy).

Zgodnie z wytycznymi Międzynarodowej Organizacji Pracy i zaleceniami normy PN-N-

-18001:2004 pracodawca powinien zapobiegać wypadkom przy pracy, chorobom zawodo-
wym oraz zdarzeniom potencjalnie wypadkowym. Zgodnie z pkt. 4.5.2 tej normy badania
przyczyn wypadków przy pracy, chorób zawodowych i zdarzeń potencjalnie wypadkowych
powinny służyć identyfikowaniu wszelkich niezgodności w systemie zarządzania bezpie-
czeństwem i higieną pracy. Badania te muszą być prowadzone przez kompetentne osoby,
przy odpowiednim współudziale pracowników lub ich przedstawicieli. Wyniki tych badań
należy udokumentować i przedstawić odpowiednim osobom, odpowiedzialnym za dzia-
łania korygujące, pracownikom lub ich przedstawicielom, a także trzeba je uwzględnić
w harmonogramie przeglądów wykonywanych przez kierownictwo oraz wziąć pod uwagę
w działaniach na rzecz ciągłego doskonalenia.

Działania korygujące, wynikające z wymienionych badań oraz raportów zewnętrznych

organów kontroli, jak np. inspekcji pracy lub instytucji ubezpieczeń społecznych, powinny
być wdrożone w celu uniknięcia powtórnego wystąpienia wypadków przy pracy, chorób
zawodowych i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

10.2. Model opisujący przebieg zdarzenia potencjalnie

wypadkowego

Podstawowym celem zbierania i analizowania zdarzeń potencjalnie wypadkowych jest
uzyskanie informacji, które posłużą do zaplanowania i realizacji skutecznych działań pro-
filaktycznych.

Podczas opracowywania w przedsiębiorstwie zasad rejestracji i analizy wydarzeń wypad-

kowych bezurazowych powinno się uwzględnić trzy główne elementy:

identyfikację i reje-

strację zdarzeń potencjalnie wypadkowych, ich analizę

oraz

działania profilaktyczne

(rys. 10.1).

UWAGA

Przed przystąpieniem do rejestracji zdarzeń potencjalnie wypadkowych należy ustalić, ja-
kie informacje o tych wydarzeniach powinno się gromadzić.

Jeśli przyjmie się założenie, że zdarzenie potencjalnie wypadkowe przebiega w podob-

ny sposób jak wypadek przy pracy, nie powoduje jednak urazu, a jedynie straty materialne
lub zakłócenie w procesie pracy, to możemy opisać to zdarzenie podobnie jak w przy-
padku dokumentowania wypadków przy pracy. Dodatkową korzyścią wynikającą z takiego
podejścia jest sposobność porównania danych gromadzonych w związku ze zdarzeniami
potencjalnie wypadkowymi i wypadkami przy pracy. Powyższe okoliczności wzięto pod

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

uwagę, gdy dla potrzeb rejestrowania zdarzeń potencjalnie wypadkowych przyjęto model
proponowany przez Eurostat w odniesieniu do Europejskiego Systemu Statystyk Wypad-
ków przy Pracy (ESAW). Głównym elementem modelu opisującego przebieg zdarzenia
potencjalnie wypadkowego jest

odchylenie od normy

. Jest to zdarzenie niezgodne z zapla-

nowanym przebiegiem procesu pracy, które wywołało straty materialne lub mogło spowo-
dować uraz. Z odchyleniem od normy jest związany

czynnik materialny

, czyli maszyna,

narzędzie lub inny środek pracy albo czynnik środowiska pracy. Wynikiem odchylenia od
normy mogą być

straty materialne lub potencjalne urazy

(rys. 10.2).

Zgłoszenie ustne

Inne źródła

Informowanie

Działania

motywacyjne

Formularz

Analiza na poziomie

komórki organizacyjnej

lub całego zakładu

Analiza poszczególnych

zdarzeń

Szkolenie

Po każdym zdarzeniu

Wynikające z analiz
wszystkich zdarzeń

Identyfi kacja i rejestracja

zdarzeń potencjalnie

wypadkowych

Analiza zdarzeń

potencjalnie wypadkowych

Działania profi laktyczne

Rys. 10.1.

Rejestracja i analiza zdarzeń potencjalnie wypadkowych w przedsiębiorstwie

Źródło: Grzegorz Dudka, Rejestrowanie zdarzeń potencjalnie wypadkowych, „Bezpieczeństwo Pracy –
Nauka i Praktyka” 2005, nr 3.

Miejsce

i czas

wydarzenia

Odchylenie

od normy

Czynnik

materialny

Rodzaj

potencjalnego

urazu

Wartość strat

Rejestrowane informacje

Przyczyny źródłowe

Straty materialne

lub potencjalny uraz

Odchylenie od normy

Rys. 10.2.

Model zdarzenia potencjalnie wypadkowego

Źródło: Grzegorz Dudka, Rejestrowanie zdarzeń potencjalnie wypadkowych, „Bezpieczeństwo Pracy –
Nauka i Praktyka” 2005, nr 3.

R E J E S T ROWA N I E I A N A L I Z A Z DA R Z E Ń P O T E N C JA L N I E W Y PA D KOW YC H

informacji opisujących zdarzenie potencjalnie wypadkowe

, zgodnie z przyjętym mo-

delem, należą:

•

miejsce zdarzenia,

•

data i czas zdarzenia,

•

opis zdarzenia,

•

odchylenie od normy (rodzaj zdarzenia),

•

czynnik materialny związany z odchyleniem od normy,

•

przyczyny zdarzenia,

•

skutki zdarzenia,

•

podjęte działania prewencyjne.

Dla potrzeb rejestracji zdarzeń potencjalnie wypadkowych powinny być opracowane

zakładowe klasyfikacje wymienionych elementów, precyzyjnie je definiujące.

Miejsce powstania zdarzenia potencjalnie wypadkowego

to miejsce, w którym przeby-

wała osoba, będąca uczestnikiem tego wydarzenia, w chwili jego wystąpienia, lub miej-
sce, w którym powstały straty materialne (może to być zarówno pomieszczenie pracy, jak
i inne miejsce, w którym wystąpiło wydarzenie potencjalnie wypadkowe).

Odchylenie

(rodzaj zdarzenia potencjalnie wypadkowego) to wydarzenie niezgodne

z zaplanowanym przebiegiem procesu pracy, które wywołało straty materialne lub mogło
spowodować uraz.

Jeżeli zdarzenie potencjalnie wypadkowe nastąpiło w wyniku wielu następujących po

sobie zdarzeń, to powinno zostać zarejestrowane ostatnie z nich.

Czynnik materialny związany z odchyleniem

to maszyna, narzędzie, inny obiekt lub

czynnik środowiska pracy, który ma bezpośredni związek z odchyleniem od normy. Jeśli
z odchyleniem od normy wiąże się kilka czynników materialnych, to wówczas musi być
wskazany ostatni z tych czynników.

Przyczyny zdarzenia

to wszelkie braki i nieprawidłowości, które bezpośrednio lub po-

średnio przyczyniły się do powstania wydarzenia, związane z czynnikami materialnymi
(technicznymi), z ogólną organizacją pracy w zakładzie lub organizacją stanowiska pracy
oraz związane z pracownikiem. Szczególnie istotne jest tu uwzględnienie niebezpiecz-
nych zachowań pracowników, które stają się często przyczynami wypadków, a są trudne
do wyeliminowania tradycyjnymi metodami prewencji.

10.3. Zgłaszanie zdarzeń potencjalnie wypadkowych

Informacje o zdarzeniach potencjalnie wypadkowych mogą być pozyskiwane od pracow-
ników nadzoru, służb technicznych (informacje o usterkach i awariach), działu kadr (in-
formacje o zwolnieniach, absencji), ambulatorium (informacje o przypadkach udzielania
pomocy), pracowników ochrony przedsiębiorstwa (informacje o zdarzeniach zgłaszanych
na zewnątrz przedsiębiorstwa). Można je również zbierać na podstawie okresowych obser-
wacji stanowisk pracy, podczas szkoleń oraz wywiadów z pracownikami. Podstawowym
źródłem informacji powinny pozostawać jednak bezpośrednie zgłoszenia pracowników
będących świadkami lub uczestnikami takich wydarzeń.

Zgodnie z art. 211 Kodeksu pracy pracownik ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić

przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdro-
wia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie
zagrożenia o grożącym im niebezpieczeństwie.

PAMIĘTAJ

Głównym źródłem informacji o zdarzeniach bezurazowych, do których dochodzi lub
może dojść w przedsiębiorstwie, są sami pracownicy.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Pracownicy powinni być motywowani do zgłaszania zdarzeń bezurazowych, np. za

pomocą właściwie zaprojektowanego i wdrożonego systemu zachęt. W celu ułatwienia
im zgłaszania zdarzeń potencjalnie wypadkowych związane z tym działania powinny być
ograniczone do niezbędnego minimum. Można np. przyjąć zasadę, że pracownik zgłasza
tego typu zdarzenie, którego był świadkiem, swojemu bezpośredniemu przełożonemu.
Można również ustalić pisemną formę zgłoszenia zdarzenia na formularzu (karta zda-
rzenia potencjalnie wypadkowego) z opisem zdarzenia oraz takimi niezbędnymi infor-
macjami, jak data, czas i miejsce zdarzenia. Jednak nie zawsze jest to możliwe, a czasami
konieczność wypełnienia formularza może zniechęcać pracowników do zgłaszania takich
zdarzeń. Należy zatem dopuścić, aby pracownicy zgłaszali zdarzenia potencjalnie wypad-
kowe ustnie lub telefonicznie. W takich przypadkach obowiązek opisania zdarzenia i uzy-
skania wszystkich niezbędnych informacji będzie spoczywał na osobie odpowiedzialnej za
rejestrację zdarzenia potencjalnie wypadkowego.

O przydatności zebranych informacji do planowania działań profilaktycznych decyduje

w dużej mierze ich ilość i jakość. Zależą one od działań informacyjnych i motywacyjnych,
towarzyszących wdrażaniu w przedsiębiorstwie zasad rejestracji i analizy zdarzeń poten-
cjalnie wypadkowych.

Podczas planowania działań informacyjnych i motywacyjnych należy wziąć pod uwagę

poniższe wskazówki.
1.

Uwzględnienie w programie szkoleń, organizowanych dla pracowników, obowiązującej

zasady zgłaszania informacji o zdarzeniach potencjalnie wypadkowych.

Prowadzenie działań informacyjnych w formie plakatów, informacji przekazywanych

przez kierowników i pracowników nadzoru.

Zapewnienie, że będą wykonane wszystkie działania profilaktyczne, opracowane w wy-

niku zgłaszania zakłóceń i zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

Zapewnienie pracownikom zgłaszającym zdarzenia informacji zwrotnej o podjętych

działaniach profilaktycznych i ich wykonaniu.

Informowanie wszystkich pracowników o:

– działaniach profilaktycznych podjętych w wyniku analizy zgłaszanych zdarzeń;
– korzyściach wynikających z tych działań;
– wynikach osiąganych po wprowadzeniu rejestracji i analizy zdarzeń potencjalnie wy-

padkowych (zmniejszeniu liczby wypadków, liczbie dni przepracowanych bez wy-
padku itp.).

Niewyciąganie konsekwencji personalnych wobec pracowników uczestniczących

w zgłaszanych zdarzeniach lub zachowaniach.

Angażowanie pracowników w działania profilaktyczne.

Prowadzenie pozytywnych działań motywacyjnych – konkursów i promocji, zapewnie-

nie ich różnorodności i wiarygodności oraz angażowanie w te działania jak największej
liczby pracowników.

10.4. Zasady rejestrowania zdarzeń potencjalnie

wypadkowych

W zależności od wielkości przedsiębiorstwa oraz jego struktury organizacyjnej zdarzenia
potencjalnie wypadkowe mogą być zgłaszane i rejestrowane na poziomie komórki or-
ganizacyjnej lub całego przedsiębiorstwa. W przypadku dużych przedsiębiorstw można
w każdej komórce organizacyjnej wyznaczyć osobę odpowiedzialną za przyjmowanie zgło-
szeń oraz prowadzenie rejestru zdarzeń potencjalnie wypadkowych. Takie rozwiązanie

R E J E S T ROWA N I E I A N A L I Z A Z DA R Z E Ń P O T E N C JA L N I E W Y PA D KOW YC H

jest korzystniejsze niż rejestrowanie zgłoszeń bezpośrednio w komórce bhp z następu-
jących powodów:

•

lepsza znajomość warunków i relacji międzyludzkich ułatwia kontakt z pracownikami

i może być wykorzystana do zwiększenia liczby zgłaszanych zdarzeń potencjalnie wy-
padkowych;

•

po zgłoszeniu zdarzenia można podjąć działania korygujące bezpośrednio w komórce

organizacyjnej.
Są to podstawowe warunki wysokiej skuteczności funkcjonowania systemu, wyrażonej

dużą liczbą rejestrowanych zdarzeń.

Istotną rolę w takim systemie rejestrowania zdarzeń potencjalnie wypadkowych będą

odgrywać osoby kierujące pracownikami (kierownik, mistrz, brygadzista). Przepisy na-
kładają na te osoby obowiązek organizowania, przygotowywania i prowadzenia prac
uwzględniających zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami
zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy (art. 212
Kodeksu pracy).

Do obowiązków osoby odpowiedzialnej za przyjmowanie i rejestrowanie zgłoszeń nale-

ży uzyskanie wszystkich niezbędnych informacji o zdarzeniu i – w przypadku zgłoszenia
ustnego – przygotowanie jego zapisu. Następnie, na podstawie uzyskanych informacji,
należy posłużyć się opracowanymi w przedsiębiorstwie klasyfikacjami i:

odpowiednio sklasyfikować zdarzenie (rodzaj odchylenia od normy),

określić rodzaj czynnika materialnego związanego ze zdarzeniem (przyczynę bezpo-

średnią),

dokonać analizy zdarzenia potencjalnie wypadkowego,

określić przyczynę źródłową / przyczyny źródłowe i zaproponować działania profilak-

tyczne.
Osoba odpowiedzialna za przyjmowanie i rejestrowanie zgłoszeń w komórce organiza-

cyjnej jest zobowiązana do przekazywania – w określonych odstępach czasu – przygoto-
wanego rejestru do komórki bhp. Rejestr wszystkich zdarzeń potencjalnie wypadkowych
w całym zakładzie powinien być prowadzony w dziale bhp. W określonych odstępach cza-
su (np. raz na kwartał) wszystkie komórki organizacyjne muszą przekazywać swoje reje-
stry do komórki bhp w celu ich analizy i opracowania działań prewencyjnych na poziomie
całego zakładu. Przykładowy wzór rejestru zdarzeń potencjalnie wypadkowych przedsta-
wiono w rozdziale 10.6 podręcznika na formularzu 10.2.

10.5. Zasady analizy zdarzeń potencjalnie wypadkowych

Analiza zdarzenia dokonywana w komórce, gdzie miało ono miejsce, powinna być prze-
prowadzana metodami mało sformalizowanymi. Ze względu na podobieństwo przebiegu
wypadków przy pracy i zdarzeń potencjalnie wypadkowych do ich analizy można wyko-
rzystać metody stosowane w analizie wypadków urazowych, np. metodę drzewa przyczyn.
Taka bezpośrednia analiza ma na celu ustalenie przyczyn zdarzenia i jego ewentualnych
skutków oraz opracowanie niezbędnych działań prewencyjnych.

Na poziomie całego przedsiębiorstwa należy przeprowadzać okresową analizę informa-

cji o wszystkich zarejestrowanych zdarzeniach. Wynikiem tej analizy powinno być wykrycie
niebezpiecznych tendencji, mogących prowadzić w przyszłości do wypadków przy pracy.

Sygnałem o pojawieniu się takich tendencji będą przede wszystkim powtarzające się ta-

kie same lub podobne zdarzenia. Jednak i inne powtórzenia, np. przyczyn zdarzeń poten-
cjalnie wypadkowych czy też czasu ich występowania, mogą wskazywać na niebezpieczeń-

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

stwo powstawania wypadków przy pracy. W analizie większej liczby zdarzeń potencjalnie
wypadkowych należy uwzględnić korelacje zachodzące pomiędzy różnymi aspektami tych
zdarzeń. W wyniku przeprowadzanych analiz powinny być opracowane działania referen-
cyjne na poziomie całego przedsiębiorstwa.

Wyniki analizy zdarzeń potencjalnie wypadkowych można wykorzystać bezpośrednio do

planowania działań profilaktycznych oraz jako dane do prowadzenia oceny ryzyka, oceny
bezpieczeństwa procesów technologicznych, tworzenia map bezpieczeństwa, a także in-
nych działań, do których dotychczas wykorzystywano tylko dane o wypadkach przy pracy.

Podczas przeprowadzania analizy zdarzeń potencjalnie wypadkowych należy kierować

się poniższymi zasadami.
1.

Analiza każdego zgłaszanego zdarzenia może być prowadzona na poziomie wydziałów

lub innych mniejszych jednostek organizacyjnych.

Do analizy zdarzeń potencjalnie wypadkowych i opracowywania działań profilaktycz-

nych należy wykorzystywać, w miarę możliwości, wiedzę i propozycje pracowników
zgłaszających zdarzenia.

Na poziomie całego przedsiębiorstwa powinny być przeprowadzane okresowe analizy

wszystkich informacji, pochodzących z poszczególnych komórek organizacyjnych.

Analiza wszystkich zgłaszanych zdarzeń potencjalnie wypadkowych musi obejmować

takie aspekty, jak:
– przyczyny zdarzeń,
– ich rodzaje,
– miejsca i czas ich występowania,
– powtarzające się sekwencje zdarzeń.

W wyniku przeprowadzanych analiz wszystkich zdarzeń potencjalnie wypadkowych

trzeba opracować plan działań profilaktycznych do wdrożenia na poziomie całego przed-
siębiorstwa.
Przedstawione zasady rejestracji i analizy zdarzeń potencjalnie wypadkowych mogą być

elementem funkcjonującego w przedsiębiorstwie systemu zarządzania bezpieczeństwem
i higieną pracy.

Należy mieć świadomość, że mimo trudności w uzyskaniu informacji o zdarzeniach

potencjalnie wypadkowych, które często wiążą się z niebezpiecznym zachowaniem pra-
cowników, rejestracja i analiza tych zdarzeń oraz podejmowane na tej podstawie działania
prewencyjne przynoszą wymierne korzyści – zmniejsza się liczba wypadków przy pracy
i wzmacnia kultura bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie.

10.6. Badanie i dokumentowanie zdarzeń potencjalnie

wypadkowych

W procesie badania każde zdarzenie potencjalnie wypadkowe musi być traktowane podob-
nie jak wypadek przy pracy, należy więc:

•

powiadomić wszystkie osoby, których może dotyczyć podobne zagrożenie,

•

zebrać informacje od świadków zdarzenia i osób nadzoru,

•

sprawdzić przepisy i normy,

•

określić sposób usunięcia nieprawidłowości z podaniem terminów i osób odpowiedzial-

nych za wprowadzenie zmian,

•

oszacować straty materialne, jakie spowodowało zdarzenie itp.

Trzeba pamiętać, że zaistnienie zdarzenia potencjalnie wypadkowego jest ostatnim mo-

mentem do podjęcia działań zapobiegawczych i profilaktycznych. Jeżeli nie zostaną one

R E J E S T ROWA N I E I A N A L I Z A Z DA R Z E Ń P O T E N C JA L N I E W Y PA D KOW YC H

podjęte odpowiednio szybko i nie będą skuteczne, to kolejnym zdarzeniem, spowodowa-
nym tym samym zagrożeniem, może być już wypadek przy pracy.

Protokół opisujący zdarzenie potencjalnie wypadkowe

powinien być zgodny z modelem

zdarzenia potencjalnie wypadkowego przyjętym w przedsiębiorstwie i zawierać:

•

datę i czas zdarzenia

potencjalnie wypadkowego;

•

miejsce zdarzenia

(miejsce, w którym przebywa osoba będąca uczestnikiem tego wyda-

rzenia w chwili jego wystąpienia, lub miejsce, w którym powstały straty materialne);

•

imiona i nazwiska osób uczestniczących

w zdarzeniu potencjalnie wypadkowym;

•

opis zdarzenia

, w którym należy uwzględnić procesy pracy, wykonywane czynności, ma-

szyny, urządzenia, substancje lub czynniki niebezpieczne, związane ze zdarzeniem po-
tencjalnie wypadkowym, popełnione błędy lub zaniechania oraz czy były przestrzegane
przepisy i zasady bezpieczeństwa;

•

odchylenie od normy

(rodzaj zdarzenia);

•

czynnik materialny związany z odchyleniem od normy

;

•

skutki zdarzenia

potencjalnie wypadkowego;

•

przyczyny zdarzenia

;

•

podjęte działania prewencyjne

;

•

datę sporządzenia protokołu

z miejsca zdarzenia potencjalnie wypadkowego.

Przykładowy wzór protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn zdarzenia potencjalnie

wypadkowego przedstawiono na formularzu 10.1.

Formularz 10.1.

Protokół ustalenia okoliczności i przyczyn zdarzenia potencjalnie wypadkowego

PROTOKÓŁ Nr ............./ ....................... r.

ustalenia okoliczności i przyczyn zdarzenia potencjalnie wypadkowego

1. Data i czas zdarzenia: w dniu

r. o godz.

2. Miejsce powstania zdarzenia potencjalnie wypadkowego (to miejsce, w którym przebywała

osoba będąca uczestnikiem tego wydarzenia w chwili jego wystąpienia, lub miejsce, w którym
powstały straty materialne – może to być zarówno pomieszczenie pracy, jak i inne miejsce,
w którym wystąpiło wydarzenie potencjalnie wypadkowe)

3. Osoby uczestniczące w zdarzeniu potencjalnie wypadkowym (podać imiona i nazwiska osób,

które uczestniczyły w zdarzeniu w chwili jego wystąpienia)

4. Opis zdarzenia potencjalnie wypadkowego (podać realizowane procesy pracy, wykonywane

czynności, maszyny, urządzenia, substancje lub czynniki związane ze zdarzeniem potencjalnie
wypadkowym, popełnione błędy lub zaniechania oraz czy były przestrzegane przepisy i zasady
bezpieczeństwa)

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

5. Odchylenie od normy – rodzaj zdarzenia potencjalnie wypadkowego (to wydarzenie niezgodne

z zaplanowanym przebiegiem procesu pracy, które wywołało straty materialne lub mogło spo-
wodować uraz – jeżeli zdarzenie nastąpiło w wyniku wielu następujących po sobie zdarzeń, to
powinno zostać zarejestrowane ostatnie z tych zdarzeń)

6. Czynnik materialny związany z odchyleniem od normy (to maszyna, narzędzie, inny obiekt

lub czynnik środowiska pracy, który ma bezpośredni związek z odchyleniem od normy – jeśli
z odchyleniem od normy jest związanych kilka czynników materialnych, to wówczas musi być
wskazany ostatni z tych czynników)

7. Skutki zdarzenia potencjalnie wypadkowego:

8. Przyczyny zdarzenia potencjalnie wypadkowego (to wszelkie braki i nieprawidłowości, które

bezpośrednio lub pośrednio przyczyniły się do powstania wydarzenia, związane z czynnikami
materialnymi (technicznymi), z ogólną organizacją pracy w zakładzie lub organizacją stanowi-
ska pracy oraz związane z zachowaniem i działaniem pracownika)

9. Podjęte działania prewencyjne (podać zakres, termin realizacji, osoby odpowiedzialne)

10. Przekazano do wiadomości / realizacji:

(nazwisko

i imię)

(funkcja)

(podpis)

(nazwisko

i imię)

(funkcja)

(podpis)

11. UWAGI:

12. Data sporządzenia protokołu:

13. Osoby ustalające okoliczności i przyczyny zdarzenia potencjalnie wypadkowego:

(nazwisko

i imię)

(funkcja)

(podpis)

(nazwisko

i imię)

(funkcja)

(podpis)

R E J E S T ROWA N I E I A N A L I Z A Z DA R Z E Ń P O T E N C JA L N I E W Y PA D KOW YC H

Przepisy nie przewidują obowiązku tworzenia rejestru zdarzeń potencjalnie wypadko-

wych. Jednak pomimo braku formalnego wymogu prowadzenia przez pracodawcę takiego
rejestru, nic nie stoi na przeszkodzie, aby go prowadził. Przepisy nie określają, w jaki spo-
sób prowadzić rejestr zdarzeń potencjalnie wypadkowych, dlatego każde przedsiębiorstwo
samo ustala, co i w jaki sposób rejestrować. Najważniejsze informacje w rejestrze to

opis

przyczyn zdarzenia

opis podjętych działań zapobiegawczych

. Opracowując wzór rejestru

zdarzeń potencjalnie wypadkowych, można kierować się tymi samymi zasadami, co pod-
czas ustalania wzoru rejestru wypadków przy pracy (formularz 10.2).

SPRAWDŹ SWOJĄ WIEDZĘ

Czy zdarzenia potencjalnie wypadkowe podlegają obowiązkowej rejestracji?

W jakim celu przeprowadza się badanie zdarzeń potencjalnie wypadkowych?

Jak jest zbudowany model zdarzenia wypadkowego?

Jakie elementy charakteryzują zdarzenie potencjalnie wypadkowe?

Omów sposoby zgłoszenia zdarzenia wypadkowego.

Scharakteryzuj działania informacyjne i motywacyjne, jakie powinny towarzyszyć

wdrażaniu w przedsiębiorstwie zasad rejestracji i analizy zdarzeń potencjalnie wypad-
kowych.

Omów sposoby rejestracji zdarzeń potencjalnie wypadkowych.

Scharakteryzuj zasady obowiązujące podczas przeprowadzania analizy zdarzeń poten-

cjalnie wypadkowych.

Scharakteryzuj przebieg badania zdarzenia potencjalnie wypadkowego.

10.

Określ, jakie informacje powinien zawierać protokół badania zdarzenia potencjalnie

wypadkowego.

11.

Na podstawie formularza 10.2 uzupełnij tabelę rejestru zdarzeń potencjalnie wypad-

kowych dla dowolnie wybranego stanowiska pracy. Przerysuj formularz do zeszytu
przedmiotowego.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

lar

z 1

zó

r r

eje

ote

ie w

kow

r zdar

ń p

ote

ncjalnie w

ypadk

ych

……………………

dnia

dat

dzi

Zdar

zen

Lic

zba

i s

tanowis

osób

zagrożon

dza

potencjalne

mate

rialne

zeczy

ist

tencjalne

)

zia

ła

a zapobie

Uwagi

iej

ydzia

ł,

obiek

mas

zyna

ządz

)

Krótki opi

dar

zen

powo

jące

zdar

nie

ncjalnie

dpo

wie

ial

R E J E S T ROWA N I E I A N A L I Z A Z DA R Z E Ń P O T E N C JA L N I E W Y PA D KOW YC H

Pojęcie choroby zawodowej

ZAGADNIENIA

■

Defi nicja choroby zawodowej

■

Wykaz chorób zawodowych

■

Okres upoważniający do rozpoznania choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika

■

Warunki niezbędne do uznania choroby za chorobę zawodową

■

Narażenie zawodowe

Definicja choroby zawodowej została określona w art. 235

Kodeksu pracy, zgodnie z któ-

rym „[…]

za chorobę zawodową uważa się chorobę wymienioną w wykazie chorób zawodo-

wych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim
prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych
dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania
pracy, zwanych «narażeniem zawodowym»

”.

Wykaz chorób zawodowych został określony w załączniku do wydanego na podstawie

upoważnienia zawartego w art. 237 1 Kodeksu pracy, Rozporządzenia w sprawie chorób
zawodowych.

UWAGA

Wykaz chorób zawodowych zawiera 26 grup schorzeń i ma charakter zamknięty, co
oznacza, że jedynie jednostki chorobowe w nim wymienione mogą być chorobami za-
wodowymi.

Dla większości chorób określono okres, w którym wystąpienie udokumentowanych ob-

jawów chorobowych upoważnia do rozpoznania choroby zawodowej pomimo wcześniej-
szego zakończenia pracy w narażeniu zawodowym (tabela 12.1).

Jak wspomniano, rozpoznanie choroby zawodowej u pracownika lub byłego pracownika

może nastąpić w okresie jego zatrudnienia w narażeniu zawodowym albo po zakończeniu
pracy w takim narażeniu, pod warunkiem wystąpienia udokumentowanych objawów cho-
robowych w okresie ustalonym w wykazie chorób zawodowych (art. 235

Kodeksu pracy).

UWAGA

Dla niektórych schorzeń nie ustala się takiego okresu

, np. w odniesieniu do zatruć prze-

wlekłych, pylic płuc, niektórych skutków działania azbestu czy chorób zakaźnych;

dla no-

wotworów zawodowych

– okres ustalony indywidualnie w zależności od okresu latencji

nowotworu;

dla zatruć ostrych

– 3 dni.

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Tabela 12.1.

Wykaz chorób zawodowych

Choroby zawodowe

Okres, w którym wystąpienie

udokumentowanych objawów

chorobowych upoważnia do rozpo-

znania choroby zawodowej pomimo

wcześniejszego zakończenia pracy

w narażeniu zawodowym

Lp. 1

Zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa
wywołane przez substancje chemiczne

w przypadku zatruć ostrych
– 3 dni, w przypadku zatruć
przewlekłych – w zależności
od rodzaju substancji

Gorączka metaliczna

3 dni

Pylice płuc

1) pylica krzemowa

nie można określić

2) pylica górników kopalń węgla

nie można określić

3) pylico-gruźlica

nie można określić

4) pylica spawaczy

nie można określić

5) pylica azbestowa oraz pozostałe pylice krzemianowe

nie można określić

6) pylica talkowa

nie można określić

7) pylica grafi towa

nie można określić

8) pylice wywoływane pyłami metali

nie można określić

Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu

1) rozległe zgrubienia opłucnej

nie można określić

2) rozległe blaszki opłucnej lub osierdzia

nie można określić

3) wysięk opłucnowy

3 lata

Przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli, które spowodowało trwałe upośledzenie
sprawności wentylacyjnej płuc z obniżeniem natężonej objętości wydechowej pierwszo-
sekundowej (FEV1) poniżej 60% wartości należnej, wywołane narażeniem na pyły lub
gazy drażniące, jeżeli w ostatnich 10 latach pracy zawodowej co najmniej w 30% przypad-
ków stwierdzono na stanowisku pracy przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń

Astma oskrzelowa

1 rok

Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych

1) postać ostra i podostra

1 rok

2) postać przewlekła

3 lata

Ostre uogólnione reakcje alergiczne

1 dzień

P O J Ę C I E C H O RO BY Z AWO D OW E J

Lp. 1

Byssinoza

7 dni

Beryloza

nie można określić

Choroby płuc wywołane pyłem metali twardych

nie można określić

Alergiczny nieżyt nosa

1 rok

Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym

1 rok

Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substan-
cjami o działaniu żrącym lub drażniącym

2 lata

Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym,
trwającym co najmniej 15 lat

1) guzki głosowe twarde

2 lata

2) wtórne zmiany przerostowe fałdów głosowych

2 lata

3) niedowład mięśni wewnętrznych krtani z wrzecio-

nowatą niedomykalnością fonacyjną głośni i trwałą
dysfonią

2 lata

Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego

1) ostra choroba popromienna uogólniona po napro-

mieniowaniu całego ciała lub przeważającej jego
części

2 miesiące

2) ostra choroba popromienna o charakterze zmian

zapalnych lub zapalno-martwiczych skóry i tkanki
podskórnej

1 miesiąc

3) przewlekłe popromienne zapalenie skóry

nie można określić

4) przewlekłe uszkodzenie szpiku kostnego

nie można określić

5) zaćma popromienna

10 lat

Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących
w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi

1) rak płuca, rak oskrzela

indywidualnie w zależności
od okresu latencji nowotworu

2) międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej

indywidualnie w zależności
od okresu latencji nowotworu

3) nowotwór układu krwiotwórczego

indywidualnie w zależności
od okresu latencji nowotworu

4) nowotwór skóry

indywidualnie w zależności
od okresu latencji nowotworu

5) nowotwór pęcherza moczowego

indywidualnie w zależności
od okresu latencji nowotworu

6) nowotwór wątroby

indywidualnie w zależności
od okresu latencji nowotworu

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Lp. 1

7) rak krtani

indywidualnie w zależności
od okresu latencji nowotworu

8) nowotwór nosa i zatok przynosowych

indywidualnie w zależności
od okresu latencji nowotworu

9) nowotwory wywołane działaniem promieniowania

jonizującego z prawdopodobieństwem indukcji
przekraczającym 10%

indywidualnie,
po oszacowaniu ryzyka

Choroby skóry

1) alergiczne kontaktowe zapalenie skóry

2 lata

2) kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia

1 miesiąc

3) trądzik olejowy, smarowy lub chlorowy o rozległym

charakterze

1 miesiąc

4) drożdżakowe zapalenie skóry rąk u osób pra-

cujących w warunkach sprzyjających rozwojowi
drożdżaków chorobotwórczych

1 miesiąc

5) grzybice skóry u osób stykających się z materiałem

biologicznym pochodzącym od zwierząt

1 miesiąc

6) pokrzywka kontaktowa

2 miesiące

7) fotodermatozy zawodowe

2 lata

Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy

1) przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki

1 rok

2) przewlekłe zapalenie kaletki maziowej

1 rok

3) przewlekłe uszkodzenie łąkotki u osób wykonują-

cych pracę w pozycji klęczącej lub kucznej

1 rok

4) przewlekłe zapalenie okołostawowe barku

1 rok

5) przewlekłe zapalenie nadkłykcia kości ramiennej

1 rok

6) zmęczeniowe złamanie kości

1 rok

Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem
wykonywania pracy

1) zespół cieśni w obrębie nadgarstka

1 rok

2) zespół rowka nerwu łokciowego

1 rok

3) zespół kanału de Guyona

1 rok

4) uszkodzenie nerwu strzałkowego wspólnego

u osób wykonujących pracę w pozycji kucznej

1 rok

P O J Ę C I E C H O RO BY Z AWO D OW E J

Lp. 1

Obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu
ślimakowego lub czuciowo-nerwowego, spowodowa-
ny hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu
o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszą-
cym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla często-
tliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz

2 lata

Zespół wibracyjny

1) postać naczyniowo-nerwowa

1 rok

2) postać kostno-stawowa

3 lata

3) postać mieszana: naczyniowo-nerwowa

i kostno-stawowa

3 lata

Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego

1) choroba dekompresyjna

5 lat

2) urazy ciśnieniowe

3 dni

3) następstwa oddychania mieszaninami gazowymi

pod zwiększonym ciśnieniem

3 dni

Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia

1) udar cieplny albo jego następstwa

1 rok

2) wyczerpanie cieplne albo jego następstwa

1 rok

3) odmroziny

1 rok

Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fi zycznymi, chemicznymi
lub biologicznymi

1) alergiczne zapalenie spojówek

1 rok

2) ostre zapalenie spojówek wywołane promieniowa-

niem nadfi oletowym

3 dni

3) epidemiczne wirusowe zapalenie spojówek

lub rogówki

1 rok

4) zwyrodnienie rogówki wywołane czynnikami

drażniącymi

3 lata

5) zaćma wywołana działaniem promieniowania pod-

czerwonego lub długofalowego nadfi oletowego

10 lat

6) centralne zmiany zwyrodnieniowe siatkówki

i naczyniówki, wywołane krótkofalowym promie-
niowaniem podczerwonym lub promieniowaniem
widzialnym z obszaru widma niebieskiego

3 lata

Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa

nie można określić

W Y PA D K I P R Z Y P R A C Y I C H O RO BY Z AWO D OW E

Aby choroba mogła zostać uznana za chorobę zawodową, muszą być spełnione jedno-

cześnie następujące warunki:

•

choroba, na którą zachorował pracownik,

znajduje się w wykazie chorób zawodowych

określonym w załączniku do Rozporządzenia w sprawie chorób zawodowych,

•

należy stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba zo-

stała spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących
w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, czyli udowodnić,

że stwierdzone schorzenie jest skutkiem narażenia zawodowego, a objawy choroby od-
powiadają znanym skutkom biologicznym działania danego czynnika lub sposobu wyko-
nywania pracy

•

wielkość, rodzaj i czas trwania narażenia muszą być potwierdzone w ocenie narażenia
zawodowego

(dochodzeniu epidemiologicznym) i muszą osiągać wartości na poziomie

istotnym, stwarzającym ryzyko wystąpienia danej choroby,

•

chorobę zawodową rozpoznano

na podstawie objawów, które ujawniły się już w czasie

narażenia, ewentualnie po nim

, ale w czasie nie dłuższym niż wskazany w Rozporządze-

niu w sprawie chorób zawodowych.

PAMIĘTAJ

Niespełnienie choćby jednego z wyżej wymienionych warunków uniemożliwi uznanie
choroby pracownika za chorobę zawodową.

Warunek, że zaistniała choroba musi być wymieniona w wykazie chorób zawodowych,

wydaje się oczywisty, choć należy zdawać sobie sprawę z tego, iż opracowanie katalogu
chorób zawodowych, będących następstwem rodzaju wykonywanej pracy i niekorzystnych
warunków jej wykonywania, jest wynikiem obserwacji i zdolności przewidywania skut-
ków, jakie może wywołać wpływ tej pracy na organizm człowieka. W praktyce zdarzają się
przypadki, kiedy z dużym prawdopodobieństwem da się ustalić, że choroba jest wynikiem
pracy świadczonej przez pracownika w niekorzystnych warunkach, a choroba nie jest wy-
mieniona w wykazie chorób zawodowych.

Podobnie, ustalenie związku przyczynowego między działaniem czynników szko-

dliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy, i wystąpieniem choroby wy-
mienionej w wykazie chorób zawodowych jest trudne, gdyż wymaga udowodnienia,
że związek ten jest bezsporny lub co najmniej wysoce prawdopodobny. Sam fakt wy-
stępowania w środowisku pracy czynnika narażenia zawodowego oraz stwierdzenie
u pracownika schorzenia, prawdopodobnie wywołanego jego działaniem, nie będzie
wystarczającą podstawą do wydania orzeczenia lekarskiego o rozpoznaniu choroby za-
wodowej.

Aby dokonać analizy czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowi-

sku pracy, bada się m.in.

: rodzaj czynnika, wartość natężeń lub stężeń czynników, czas

narażenia, mechanizm działania, drogi szerzenia się czynnika, bezpośredni kontakt
z chorymi zakaźnie lub materiałem pochodzącym od tych chorych, a także bezpośred-
ni kontakt z czynnikami powodującymi choroby inwazyjne, uczuleniowe bądź nowo-
tworowe.

Podczas oceny sposobu wykonywania pracy określa się

stopień obciążenia wysiłkiem

fizycznym oraz chronometraż czynności, które mogą powodować nadmierne obciążenie
odpowiednich narządów lub układów organizmu ludzkiego.

P O J Ę C I E C H O RO BY Z AWO D OW E J

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne oświadczają, że podjęły starania mające na celu dotarcie
do właścicieli i dysponentów praw autorskich wszystkich zamieszczonych utworów. Wydawnictwa
Szkolne i Pedagogiczne, przytaczając w celach dydaktycznych utwory lub fragmenty, postępują
zgodnie z art. 29 Ustawy o prawie autorskim. Jednocześnie Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne
oświadczają, że są jedynym podmiotem właściwym do kontaktu autorów tych utworów lub innych
podmiotów uprawnionych w wypadkach, w których twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Klub
Nauczyciela
uczę.pl
cenną
pomocą
dydaktyczną!

Co można
znaleźć
w Klubie
Nauczyciela?

podstawy programowe

programy nauczania

materiały metodyczne:
rozkłady materiału,
plany nauczania,
plany wynikowe,
scenariusze przykładowych
lekcji

materiały dydaktyczne
i ćwiczeniowe

klucze odpowiedzi
do zeszytów ćwiczeń

Wszystkie nasze publikacje można zamówić w księgarni internetowej

sklep.wsip.pl

Kształcimy zawodowo!

Największa oferta publikacji zawodowych w Polsce

podręczniki

repetytoria i testy

przygotowujące do egzaminów

nowy cykl

„Pracownia”

do praktycznej nauki zawodu

ćwiczenia do nauki

języków obcych zawodowych

dodatkowe materiały dla nauczycieli na

uczę.pl

wszystkie treści zgodne z

nową podstawą programową

Skuteczne przygotowanie do nowych egzaminów
potwierdzających kwaliﬁkacje w zawodzie

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron