Antoni Juszkiewicz

Od A do Z

Edukacja z pasją

Program nauczania

Edukacja wczesnoszkolna

DIDASKO

Warszawa 2009

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 1

Od A do Z

Edukacja z pasją

Program nauczania

Edukacja wczesnoszkolna

Opracowanie redakcyjne

Krystyna Wojtasińska

Anna Konopko

Projekt graficzny okładki

Maciej Białobrzeski

© Copyright by DIDASKO 

Warszawa 2009

ISBN 978-83-89957-61-0

Didasko s.j.

ul. Terespolska 19

03-813 Warszawa

www.didasko.com.pl

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 2

SPIS TREŚCI

Kilka zdań o programie    5
Filozoficzne podstawy programu    6
Cele kształcenia i wychowania   9

Część I
Klasa I. Materiał nauczania   13

1. Edukacja polonistyczna   13
2. Język obcy nowożytny      16
3. Edukacja muzyczna   17
4. Edukacja plastyczna   18
5. Edukacja społeczna         19
6. Edukacja przyrodnicza   21
7. Edukacja matematyczna    24
8. Zajęcia komputerowe   28
9. Zajęcia techniczne   29

10. Wychowanie fizyczne     31
11. Etyka  32

Część II
Klasa II. Materiał nauczania     34

1. Edukacja polonistyczna   34
2. Język obcy nowożytny      37
3. Edukacja muzyczna   38
4. Edukacja plastyczna   40
5. Edukacja społeczna         42
6. Edukacja przyrodnicza   45
7. Edukacja matematyczna    47
8. Zajęcia komputerowe   50
9. Zajęcia techniczne   51

10. Wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna     53
11. Etyka  56

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 3

Część III
Klasa III. Materiał nauczania     58

1. Edukacja polonistyczna   58
2. Język obcy nowożytny      62
3. Edukacja muzyczna   64
4. Edukacja plastyczna   67
5. Edukacja społeczna         70
6. Edukacja przyrodnicza   73
7. Edukacja matematyczna    75
8. Zajęcia komputerowe   79
9. Zajęcia techniczne   81

10. Wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna     84
11. Etyka  88

Procedury osiągania celów   90
Monitorowanie i ocenianie osiągnięć uczniów    93

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 4

Kilka zdań o programie

Program 

„Od A  do  Z 

– Edukacja z pasją” jest programem zinte-

growanej  edukacji  wczesnoszkolnej.  Zapewnia  on  realizację  celów
edukacyjnych  zawartych  w  nowej  Podstawie programowej  kształcenia
ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów z dnia 23 grudnia 2008 r.

Program 

„Od A do Z” łączy w sobie treści z edukacji polonistycznej,

społecznej,  przyrodniczej,  matematycznej,  plastycznej,  muzycznej,
wychowania fizycznego, techniki, edukacji informatycznej i etyki. Treści
poszczególnych  edukacji  zostały  zintegrowane;  granice  pomiędzy
poszczególnymi  edukacjami  zostały  zatarte,  a  ich  treści  wzajemnie  się
przenikają.  Ideą  przewodnią  programu  jest  ukazanie  scalonego  obrazu
świata.

Program  dostosowany  jest  do  możliwości  intelektualnych  dzieci 

na tym etapie rozwoju, kierunkuje działalność dziecka, wspomaga jego
harmonijny rozwój.

Treści  programu  mają układ  spiralny,  szczególnie  przydatny 

w kształceniu dzieci w młodszym wieku szkolnym. Układ spiralny umożli-
wia  wielokrotne  powroty  do  ukazywanych  treści  w  bogatszej  i  szerszej
formie.

Organizacja  kształcenia  zintegrowanego  w  oparciu  o  niniejszy 

program umożliwi dzieciom:
• poznawanie  złożoności  świata  i  miejsca  człowieka  w  środowisku

społecznym, przyrodniczym, kulturowym,

• rozwój ciekawości poznawczej, psychicznych sprawności oraz intelek-

tualnych zainteresowań,

• przyswajanie narzędzi umożliwiających aktywność badawczą,
• zaspokajanie indywidualnych potrzeb i oczekiwań,
• wyrabianie stosunku do siebie, świata i wartości.

Program 

„Od  A  do  Z” może  być  realizowany  w  każdej  szkole, 

nie wymaga specjalnego przygotowania nauczycieli.

5

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 5

Filozoficzne podstawy programu

Współczesna  edukacja  na  świecie  coraz  częściej  rezygnuje 

z przekazywania informacji na rzecz kształtowania umiejętności i kom-
petencji.

Program nauczania 

„Od A do Z 

– Edukacja z pasją” i towarzyszące

mu  podręczniki  dla  klas  I-III  to  propozycja,  której  zamierzeniem  jest
przygotowanie  młodego  człowieka  do  życia  w  trudnej  do  przewidzenia
rzeczywistości XXI wieku.

Oto najistotniejsze, przyjęte założenia filozoficzne przy tworzeniu

niniejszego programu:
• odwołanie  się  do  potrzeb,  zainteresowań  i  doświadczeń  dzieci  oraz

przygotowanie ich do życia w zmieniającej się rzeczywistości,

• kształcenie to przede wszystkim badanie, sprawdzanie, doświadczanie,

weryfikowanie,  uzasadnianie,  odwoływanie  się  do  faktów,  działanie,
indywidualne i grupowe rozwiązywanie problemów,

• rozumienie  kształcenia  jako  procesu  ukierunkowanego  na  ulepszanie

życia człowieka,

• traktowanie  szkoły  jako  wyspecjalizowanego  komponentu  szeroko 

rozumianego środowiska społecznego,

• nauczanie 

– uczenie się jest procesem konstruowania i rekonstruowa-

nia wiedzy za pomocą różnych metod badawczych (konstruktywizm),

• uczenie  się  zachodzi  wówczas,  kiedy  uczeń  rozwiązuje  problemy, 

działa,  wykonuje  czynności,  które  mają  zdolność  transformacji, 
szerokie zastosowanie w różnorodnych sytuacjach,

• przyrost wiedzy i umiejętności jest wynikiem wymiany między uczącym

się a jego środowiskiem edukacyjnym,

• uczeń, jak i jego otoczenie edukacyjne, wciąż się zmieniają, co powin-

no powodować zmianę organizacji procesu nauczania 

– uczenia się,

• dobre  metody  nauczania  to  te,  które  uczą  krytycznego  myślenia,

kreatywnego rozwiązywania problemów,

• metody  badawcze,  aktywne  uczenie  się  mają  większe  znaczenie 

6

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 6

w procesie nauczania 

– uczenia się niż przywoływanie faktów, wiedzy 

z pamięci,

• materiał nauczania ma charakter interdyscyplinarny, zintegrowany,
• podręczniki,  materiały  edukacyjne  stanowią  istotny  element  procesu

uczenia się.

Powyższe założenia powinny pozwolić na taką organizację procesu

edukacyjnego,  aby  nauczyciel  i  szkoła  mogli  odpowiedzieć  na  pytania, 
a  równocześnie  tak  kierować  procesem  nauczania 

– uczenia  się,  żeby

człowiek XXI wieku umiał:1
• sobie poradzić,
• mówić,
• zaufać,
• myśleć,
• obronić się,
• i umiał, i wiedział,
• żeby szkoła chciała się zmieniać.

Przyjęta w programie i materiałach edukacyjnych filozofia wyzna-

cza  nauczycielowi  określone  funkcje.  Będąc  liderem  pracy  zespołowej,
pokazuje  uczniom  drogi  uczenia  się  w  trakcie  indywidualnego 
i  grupowego  rozwiązywania  problemów,  działania,  uczenia  się.  Pomaga
odkrywać,  wyszukiwać,  analizować,  wnioskować,  interpretować  i  oce-
niać uzyskane dane. Pozwala współpracować i samodzielnie podejmować
nowe  zadania.  Wspomaga  uczenie  się  poprzez  emocje,  przestrzegając
następujących zasad:2
1. Wykaż prawdziwe zainteresowanie każdym uczniem.
2. Skłoń  uczniów  do  osobistego  i  aktywnego  zajęcia  się  własną  nauką;

zachęcaj ich do kierowania własnym postępowaniem i rozciągnięciem
kontroli nad własnym uczeniem się.

3. Pomóż uczniom określić cele osobiste; potraktuj poważnie ich dążenia

do osiągnięcia wybranego celu.

1 Joanna Podgórska, Co trzeba umieć w XXI wieku? „Polityka”, nr 47, 2007 r.

2 Allan C. Ornstein, Francis P. Hunkins, Program szkolny. Zalożenia, zasady, problematyka, Warszawa

1998 r.

7

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 7

4. Tak organizuj uczenie się, żeby każdy uczeń osiągnął swój osobisty

cel i doświadczył uczucia sukcesu.

5. Powiąż treści nauczania z osobistymi celami, potrzebami i zaintere-

sowaniami uczniów.

6. Dostosuj wymagania do wieku, stopnia rozwoju i zdolności uczniów.
7. Zapewnij  uczniom  informację  zwrotną,  pozwalającą  usunąć  błędy,

ale przede wszystkim konstruktywną.

8. Jeśli trzeba, egzaminuj uczniów, ale z wystawianiem ocen wstrzymaj

się, powiedzmy, do czwartej lub piątej klasy.

9. Ze środowiska lokalnego czerp informacje i okazje do rozwiązywania

problemów;  niech  uczniowie  ucząc  się,  korzystają  z  rozmaitych
materiałów,  kontaktów  z  rozmaitymi  ludźmi  i  niech  odwiedzają 
rozmaite miejsca.

10. Postaraj się, żeby uczenie się było urozmaicone, unikaj uczenia się 

na pamięć i monotonnych ćwiczeń.

11. Upewnij  uczniów,  że  wyniki  uczenia  się  i  zdobyte  kompetencje 

są rezultatem ich własnego wysiłku i odpowiedzialności.

12. Wyraź uznanie dla osiągnięć i postępów uczniów.
13. Zachęcaj  uczniów  do  dzielenia  się  źródłami  i  materiałami  oraz 

do pracy grupowej.

14. Zachęcaj uczniów do dzielenia się w toku nauki pomysłami i odczu-

ciami,  do  wzajemnej  akceptacji  i  pomagania  sobie  zamiast  krytyki 
i  wyśmiewania,  do  zainteresowania  się  tymi,  którzy  potrzebują
pomocy lub są mniej zdolni.

8

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 8

Cele kształcenia i wychowania

Celem  kształcenia  ogólnego  w  szkole  podstawowej,  według

Podstawy  programowej  kształcenia  ogólnego  dla  szkół  podstawowych 
z dnia 23 grudnia 2008r.,  jest:
1) przyswojenie  przez  uczniów  podstawowego  zasobu  wiadomości 

na temat faktów, zasad, teorii i praktyki, dotyczących przede wszys-
tkim tematów i zjawisk bliskich doświadczeniom uczniów,

2) zdobycie  przez  uczniów  umiejętności  wykorzystywania  posiadanych

wiadomości podczas wykonywania zadań i rozwiązywania problemów,

3) kształtowanie  u  uczniów  postaw  warunkujących  sprawne  i  odpowie-

dzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.

Szkoła, zapewniając opiekę, przyjazne, bezpieczne i korzystne dla

zdrowia ucznia warunki edukacji, poszanowanie praw dziecka i ucznia,
realizuje  zadania  w  zakresie  przekazywania  uczniom  rzetelnej  wiedzy,
kształtowania  ich  umiejętności  i  wychowawczego  wspierania  rozwoju
osobowego.

W zakresie nauczania 

– uczenia się szkoła:

1) uczy  poprawnego  i  swobodnego  pisania  oraz  czytania  ze  zrozumie-

niem,

2) kształtuje określone pojęcia,
3) umożliwia zdobywanie wiedzy,
4) zapewnia  rozumienie,  a  nie  tylko  pamięciowe  opanowywanie

przekazywanych treści,

5) kształtuje  zdolności  dostrzegania  różnego  rodzaju  związków  i  zależ-

ności oraz rozwija myślenie analityczne i syntetyczne,

6) zapewnia pomoc w rozumieniu świata, ludzi i siebie,
7) wprowadza  w  dziedzictwo  kultury  narodowej  postrzeganej  w  konte-

kście kultury europejskiej,

8) wprowadza  w  zasady  życia  społecznego  oraz  umożliwia  kształcenie 

i  doskonalenie  umiejętności  praktycznego  wykorzystywania  zdoby-
wanej wiedzy, a szczególnie:

9

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 9

a) odnoszenie zdobytej wiedzy do praktyki oraz tworzenia potrzeb-

nych doświadczeń i nawyków w sferze działań,

b) rozwój  umysłowych  i  psychicznych  sprawności  oraz  osobistych

zainteresowań,

c) kształtowanie  umysłowych  i  psychicznych  cech  warunkujących

zdolność  do  rozwiązywania  problemów,  projektowania  działań,
sprawnej  ich  realizacji  i  odpowiedzialności  za  skutki;  zdolność
do negocjacyjnego rozwiązywania konfliktów,

d) umiejętność  organizowania  sobie  nauki  i  przyjmowania  coraz

większej odpowiedzialności za własne wykształcenie,

e) poszukiwania,  porządkowania  i  wykorzystywania  informacji 

z  różnych  źródeł  oraz  umiejętność  posługiwania  się  elektro-
nicznymi nośnikami informacji i innymi narzędziami techniczny-
mi charakterystycznymi dla współczesnej cywilizacji, 

f) umiejętność  podejmowania  indywidualnych  i  grupowych  decyzji

w  ramach  procedur  demokratycznych  oraz  skuteczność  działań
zgodnie z obowiązującymi normami; umiejętność pracy grupowej,

g) umiejętność  posługiwania  się  językiem  ojczystym,  zdolność 

do wystąpień publicznych, bezkonfliktowej prezentacji i obrony
własnych  opinii,  znajomości  różnych  form,  środków  i  metod
komunikacji oraz stosowania ich w praktyce,

h) przyswojenie sobie metod i technik negocjacyjnych rozwiązywa-

nia konfliktów i problemów środowiskowych.

Edukacja  wczesnoszkolna  ma  stopniowo  i  możliwie  łagodnie

przeprowadzić dziecko z kształcenia zintegrowanego do nauczania przed-
miotowego w klasach IV-VI.

Edukacja  wczesnoszkolna  to  wspomaganie  dziecka  w  rozwoju

intelektualnym, emocjonalnym, społecznym, etycznym, fizycznym i este-
tycznym.  Bardzo  ważne  jest  w  wychowaniu  również  to,  aby  dziecko 
w  miarę  swoich  możliwości  było  przygotowane  do  życia  w  zgodzie 
z samym sobą, innymi ludźmi i przyrodą. W trakcie organizacji procesu
dydaktyczno-wychowawczego  należy  zadbać,  by  dziecko  nauczyło  się

10

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 10

odróżniać dobro od zła, było świadome swojej przynależności społecznej
(do  rodziny,  grupy  rówieśniczej,  wspólnoty  lokalnej,  wspólnoty  naro-
dowej) oraz rozumiało konieczność dbania o przyrodę.

Istotnym celem edukacji na tym poziomie jest także ukształtowanie

systemu wiadomości i umiejętności potrzebnych dziecku do poznawania
i rozumienia świata, radzenia sobie w codziennych sytuacjach oraz kon-
tynuowania nauki w klasach IV-VI szkoły podstawowej.

Muszą  być  zatem  realizowane  zadania,  które  zostały  postawione

przed szkołą:
1) realizowanie  programu  nauczania  skoncentrowanego  na  dziecku, 

na jego indywidualnym tempie rozwoju i możliwościach uczenia się,

2) respektowanie  trójpodmiotowości  oddziaływań  wychowawczych 

i kształcących: 

uczeń 

– szkoła – dom rodzinny,

3)  rozwijanie predyspozycji i zdolności poznawczych dziecka,
4) kształtowanie u dziecka pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie

ciekawości w poznawaniu otaczającego świata i w dążeniu do prawdy,

5) poszanowanie  godności  dziecka;  zapewnienie  dziecku  przyjaznych,

bezpiecznych i zdrowych warunków do nauki i zabawy, działania indy-
widualnego  i  zespołowego,  rozwijania  samodzielności  oraz
odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie, ekspresji plastycz-
nej, muzycznej, ruchowej, aktywności badawczej, a także działalnoś-
ci twórczej,

6) wyposażenie dziecka w umiejętność czytania i pisania, w wiadomości

i sprawności matematyczne potrzebne w sytuacjach życiowych i szkol-
nych oraz podczas rozwiązywania problemów,

7) dbałość  o  to,  aby  dziecko  mogło  nabywać  wiedzę  i  umiejętności

potrzebne do rozumienia świata, w tym zagwarantowanie mu dostępu
do różnych źródeł informacji i możliwości korzystania z nich,

8) sprzyjanie rozwojowi cech osobowości dziecka koniecznych do aktyw-

nego i etycznego uczestnictwa w życiu społecznym.

11

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 11

Kształcenie zintegrowane to etap edukacji, w którym nauczyciel:

• pogłębia to, co dziecko wcześniej zdobyło,
• rozpoznaje  i  uwzględnia  potencjał  umysłowy  dziecka,  jego  potrzeby,

oczekiwania i zainteresowania,

• rozbudza motywację poznawania,
• odwołuje się do postaw, przekonań,
• przekazuje techniki uczenia się,
• umożliwia badanie, doświadczanie, działanie,
• zapewnia bliskość życia w edukacji,

a uczeń:

• staje się samodzielny,
• staje się współodpowiedzialny,
• rozwiązuje problemy,
• opanowuje procedury uczenia się,
• współdziała i współpracuje z innymi,
• rozwija swoją fantazję, kreatywność,
• ma możliwość wyboru.

12

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 12

CZĘŚĆ I

Klasa I

Materiał nauczania

1. Edukacja  polonistyczna. Wspomaganie  rozwoju  umysłowego 

w  zakresie  wypowiadania  się.  Dbałość  o  kulturę  języka.  Początkowa
nauka czytania i pisania. Kształtowanie umiejętności wypowiadania się
w małych formach teatralnych. 

Uczeń kończący klasę I:

1) w zakresie umiejętności społecznych 

warunkujących porozumiewanie się i kulturę języka:

13

Wiadomości i umiejętności zawarte 

w nowej podstawie programowej

(1)

Treści kształcenia

(2)

a) obdarza uwagą dzieci i dorosłych,

słucha  ich  wypowiedzi  i  chce
zrozumieć, co przekazują; komu-
nikuje w jasny sposób swoje spo-
strzeżenia, potrzeby, odczucia,

b) w  kulturalny  sposób  zwraca  się 

do  rozmówcy,  mówi  na  temat,
zadaje  pytania  i  odpowiada  na
pytania innych osób, dostosowuje

Witaj  w  klasie  I.  Poznajmy  się. 
Nasza klasa. Znam imiona koleżanek
i  kolegów.  Nasza  Pani.  Umiem
słuchać rówieśników i dorosłych.
Umiem  z  nimi  rozmawiać.  Widzę,
wyrażam siebie. Obserwuję i opowia-
dam to, co widziałem. Ja to widzia-
łem. Chcę Ci coś powiedzieć! Posłu-
chaj  mnie.  Powiedz  mi  o  sobie.
Rozmowy nauczyciela z uczniami.

Rozmowa 

– podstawowa  forma

komunikacji  między  ludźmi.  Kultura
rozmowy. Krzyk to nie rozmowa.
Formułowanie podstawowych pytań.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 13

14

ton  głosu  do  sytuacji,  np.  nie
mówi zbyt głośno,

c) uczestniczy w rozmowie na tema-

ty  związane  z  życiem  rodzinnym 
i  szkolnym,  także  inspirowane 
literaturą;

Odpowiadanie  na  pytania,  dobiera
adekwatne  słowa  do  swojej  wypo-
wiedzi. Wyjaśnij, co znaczy to słowo?

Rozmawiamy  na  tematy  domowe,
mój  dom  rodzinny.  Moja  rodzina.
Drzewo  genealogiczne.  W  naszej
klasie,  nasze  wspólne  zabawy.  Mój
przyjaciel, mój kolega. 
Widziałem  film,  czytałem  książkę,
obejrzałem  przedstawienie:  teraz
mogę ci opowiedzieć.

(1)

(2)

a) rozumie  sens  kodowania  oraz

dekodowania  informacji;  odczy-
tuje  uproszczone  rysunki,  pik-
togramy,  znaki  informacyjne 
i napisy,

b) zna  wszystkie  litery  alfabetu,

czyta  i  rozumie  proste,  krótkie
teksty,

Kody werbalne i niewerbalne. Łącze-
nie mowy werbalnej i niewerbalnej.
Odtworzenie  za  pomocą  różnych
form  plastycznych  nadanego  kodu.
Ćwiczenia  w  zakresie  odczytywania
uproszczonych  rysunków,  pikto-
gramów,  znaków  informacyjnych 
i  napisów  znajdujących  się  w  oto-
czeniu dziecka.
Przedstawienie  muzyki 

– gestem,

ruchem, mimiką.

Praktyczne  stosowanie  alfabetu.
Nauka czytania. Ćwiczenia w zakre-
sie  czytania  krótkich  tekstów.
Doskonalenie  nauki  głośnego  czyta-
nia. Wdrażanie do głośnego i cichego
czytania ze zrozumieniem. Czytanie
instrukcji, poleceń.

2) w zakresie umiejętności czytania i pisania:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 14

15

c) pisze  proste,  krótkie  zdania:

przepisuje,  pisze  z  pamięci;  dba 
o estetykę i poprawność graficzną
pisma  (przestrzega  zasad  kali-
grafii),

d) posługuje  się  ze  zrozumieniem

określeniami: wyraz, głoska, lite-
ra, sylaba, zdanie,

e) interesuje  się  książką  i  czy-

taniem;  słucha  w  skupieniu  czy-
tanych  utworów  (np.  baśni,
opowiadań,  wierszy),  w  miarę
swoich  możliwości  czyta  lektury
wskazane przez nauczyciela,

f) korzysta z pakietów edukacyjnych

(np.  zeszytów  ćwiczeń  i  innych
pomocy  dydaktycznych)  pod  kie-
runkiem nauczyciela;

Nauka  pisania.  Kształtne  pisanie
liter.  Pisanie  sylab  i  wyrazów 
z 

zachowaniem 

prawidłowego

łączenia  liter.  Ćwiczenia  przygo-
towujące  do  płynności  pisania.
Przepisywanie  wyrazów  i  krótkich
zdań.  Pisanie  z  pamięci  i  ze  słuchu.
Ćwiczenia doskonalące pismo.

Litera,  głoska,  sylaba,  wyraz,
zdanie.  Spółgłoski  miękkie  jedno-
literowe, spółgłoski miękkie dwulite-
rowe.

Indywidualne  i  zbiorowe  czytanie
książek  oraz  czasopism  dla  dzieci.
Wizyta  w  bibliotece  szkolnej,
prezentacja  literatury  dziecięcej 
i  czasopism.  Słuchanie  opowiadań
nauczyciela, nagrań, baśni, utworów
poetyckich,  innych  utworów  literac-
kich. Uważne słuchanie innych dzieci
lub  dorosłych.  Formułowanie  pytań
do  czytanych  utworów  literackich.
Moje  podręczniki.  Jestem  czytel-
nikiem.  Bohaterowie  naszych  ksią-
żek. Moje czasopisma.

Ćwiczenia  w  korzystaniu  z  dodatko-
wych  pomocy  dydaktycznych  pod
kierunkiem nauczyciela.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 15

16

(1)

(2)

a) uczestniczy  w  zabawie  teatral-

nej,  ilustruje  mimiką,  gestem,
ruchem  zachowania  bohatera 
literackiego lub wymyślonego,

b) rozumie  umowne  znaczenie  rek-

wizytu  i  umie  posłużyć  się  nim 
w odgrywanej scence,

c) odtwarza  z  pamięci  teksty  dla

dzieci,  np.  wiersze,  piosenki,
fragmenty prozy.

Komunikacja  pozawerbalna,  mimi-
ka, gesty, dynamika ruchu, ruch jako
forma  zachowania,  wydarzenia  lub
powiedzenia.

Dekoracje i rekwizyty, ich znaczenie
w  odgrywanych  scenkach  teatral-
nych. Czy rekwizyty to też aktorzy?

Głośne  czytanie  sylab,  wyrazów,
zdań,  krótkich  tekstów.  Uczenie  się
na  pamięć  wierszy,  piosenek,  frag-
mentów prozy, recytowanie. Wystę-
powanie przed publicznością.

3) W zakresie umiejętności wypowiadania się 

w małych formach teatralnych:

(1)

(2)

1) rozumie proste polecenia i właści-

wie na nie reaguje;

2) nazywa  obiekty  w  najbliższym

otoczeniu;

Zwroty grzecznościowe, powitania,

pożegnania. 

Proste 

polecenia

kierowane w stronę uczniów, właści-
wa  reakcja  ze  strony  uczniów.
Wzbogacanie słownictwa.

Określamy  w  danym  języku  przed-
mioty  i  obiekty  w  najbliższym

2. Język  obcy  nowożytny. Wspomaganie  dzieci  w  porozumiewaniu  się 

z osobami, które mówią innym językiem.

Uczeń kończący klasę I:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 16

17

3) recytuje  wierszyki  i  rymowanki,

śpiewa  piosenki  z  repertuaru
dziecięcego;

4) rozumie  sens  opowiedzianych 

historyjek, gdy są wspierane obraz-
kami, gestami, przedmiotami.

otoczeniu. Kolory. Opisywanie przed-
miotu  lub  sytuacji  na  podstawie
bezpośrednich  obserwacji.  Wzboga-
canie słownictwa.

Ćwiczenia  w  wymawianiu  głosek,
sylab, wyrazów czy fragmentu wier-
szyka  lub  piosenki.  Uczenie  się 
i wygłaszanie z pamięci wierszyków.

Opowiadanie na podstawie: przeżyć,
historyjek  obrazkowych,  bajek,
filmu. Wzbogacanie słownictwa.

(1)

(2)

1) powtarza prostą melodię; śpiewa

piosenki  z  repertuaru  dziecię-
cego, wykonuje śpiewanki i rymo-
wanki;

2) odtwarza  proste  rytmy  głosem 

i na instrumentach perkusyjnych;
wyraża nastrój i charakter muzyki
pląsając  i  tańcząc  (reaguje  na
zmianę tempa i dynamiki);

Śpiewanie  piosenek  jednogłosowych
indywidualnie  i  wspólnie.  Bawimy
się przy muzyce.

Rozpoznawanie  i  nazywanie  głosów 
z otoczenia. Rozpoznawanie brzmie-
nia  różnych  instrumentów.  Zabawy 
z  zastosowaniem  naturalnych  efek-
tów  akustycznych  i  instrumentów
perkusyjnych.  Tańce  i  pląsy  przy
muzyce.

3. Edukacja  muzyczna.  Wychowanie  do  odbioru  i  tworzenia  muzyki:

śpiewanie i muzykowanie, słuchanie i rozumienie muzyki.

Uczeń kończący klasę I:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 17

18

3) realizuje  proste  schematy  ryt-

miczne (tataizacją, ruchem całe-
go ciała);

4) wie,  że  muzykę  można  zapisać 

i odczytać;

5) świadomie  i  aktywnie  słucha

muzyki,  potem  wyraża  swe  doz-
nania werbalnie i niewerbalnie;

6) kulturalnie zachowuje się na kon-

cercie  oraz  w  trakcie  śpiewania
hymnu narodowego.

Swobodne 

tworzenie 

melodii 

do  wybranych  tekstów.  Odtwarzanie
i  tworzenie  tematów  rytmicznych.
Improwizowanie  melodii  na  instru-
mentach  perkusyjnych.  Reagowanie
ruchem na zmianę tempa, dynamiki,
wysokości dźwięków. Przedstawienie
ruchem 

tematów 

rytmicznych

piosenek, zabaw ze śpiewem.

Ćwiczenia  w  zapisie  znaków  muzy-
cznych po śladzie.

Słuchanie  utworów  muzycznych.
Słuchanie 

muzycznych 

audycji

radiowych. Moje doznania.

Jesteśmy na koncercie w sali koncer-
towej. Śpiewamy hymn narodowy.

(1)

(2)

1) wypowiada się w wybranych tech-

nikach  plastycznych  na  płaszczyź-
nie  i  w  przestrzeni;  posługuje  się
takimi  środkami  wyrazu  plastycz-
nego, jak: kształt, barwa, faktura;

Wyrażanie  indywidualnych  przeżyć 
za  pomocą  takich  środków  wyrazu
plastycznego,  jak:  kolor,  faktura, 
kształt. Tworzy kompozycje na płasz-
czyźnie i w przestrzeni.

4. Edukacja  plastyczna.  Poznawanie  architektury,  malarstwa  i  rzeźby.

Wyrażanie własnych myśli i uczuć w różnorodnych formach plastycz-
nych. Przygotowanie do korzystania z medialnych środków przekazu.

Uczeń kończący klasę I:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 18

19

2) ilustruje sceny i sytuacje (realne 

i  fantastyczne)  inspirowane  wyo-
braźnią,  baśnią,  opowiadaniem,
muzyką; korzysta z narzędzi mul-
timedialnych;

3) wykonuje  proste  rekwizyty  (np.

lalkę,  pacynkę)  i  wykorzystuje 
je w małych formach teatralnych;
tworzy  przedmioty  charakterys-
tyczne  dla  sztuki  ludowej
regionu, w którym mieszka;

4) rozpoznaje  wybrane  dziedziny

sztuki: 

architekturę 

(także

architekturę  zieleni),  malarstwo,
rzeźbę,  grafikę;  wypowiada  się 
na ich temat.

Przedstawianie  zjawisk,  wydarzeń,
realnych  i  fantastycznych.  Przedsta-
wianie scen i sytuacji inspirowanych
marzeniami, przeżyciami i odczucia-
mi.  Przedstawianie  scen  i  sytuacji
inspirowanych  tekstem  literackim,
muzyką, sztuką teatralną, filmem.

Przygotowujemy  szkolne  przedsta-
wienie.  Sztuka  ludowa  regionu, 
w którym mieszka uczeń. 

Wybrane  dziedziny  sztuki:  architek-
tura,  architektura  zieleni,  budow-
nictwo,  malarstwo,  rzeźba,  grafika.
Architektura  wokół  nas.  Projektu-
jemy  ogród  wokół  domu.  Jesteśmy
na  wystawie  malarstwa  w  muzeum
lub w galerii.

(1)

(2)

1) potrafi  odróżnić,  co  jest  dobre, 

a co złe w kontaktach z rówieśnika-
mi i dorosłymi; wie, że warto być
odważnym,  mądrym  i  pomagać
potrzebującym; wie, że nie należy
kłamać lub zatajać prawdy;

Dobro i zło.
Moje  kontakty  z  rówieśnikami.
Jestem  odważny!  Pomagam  sobie 
i  innym.  Podobieństwa  i  różnice
między  ludźmi.  Jesteśmy  podobni  a
różnimy się. Rozwiązujemy konflikty.

5. Edukacja  społeczna.  Wychowanie  do  zgodnego  współdziałania 

z rówieśnikami i z dorosłymi.

Uczeń kończący klasę I:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 19

20

2) współpracuje z innymi w zabawie,

w  nauce  szkolnej  i  w  sytuacjach
życiowych;  przestrzega  reguł  obo-
wiązujących  w  społeczności  dzie-
cięcej  oraz  w  świecie  dorosłych,
grzecznie  zwraca  się  do  innych 
w szkole, w domu i na ulicy;

3) wie,  co  wynika  z  przynależności 

do rodziny, jakie są relacje między
najbliższymi,  wywiązuje  się  z  po-
winności wobec nich;

4) ma rozeznanie, że pieniądze otrzy-

muje  się  za  pracę;  dostosowuje
swe  oczekiwania  do  realiów  eko-
nomicznych rodziny;

5) zna  zagrożenia  ze  strony  ludzi;

wie, do kogo i w jaki sposób należy
zwrócić się o pomoc.

6) wie,  gdzie  można  bezpiecznie

organizować  zabawy,  a  gdzie  nie
można i dlaczego;

Koledzy  z  mojej  klasy.  Kolega 
czy  przyjaciel?  W  przyjacielskim
gronie. Normy i zasady obowiązujące 
w klasie, w grupie zabawowej. Prawa
i obowiązki ucznia.

Moja  rodzina.  Członkowie  rodziny:
rodzice,  rodzeństwo,  dziadkowie,
bliżsi  i  dalsi  krewni.  Obowiązki
członków rodziny. Uczucia w rodzinie.
Święta w rodzinie. Wspólne spędzanie
wolnego czasu.

Płaca i praca. Praca rodziców i moja
praca.  Czy  za  każdą  pracę  trzeba
płacić? Co to znaczy bezrobocie?

Zagrożenia  ze  strony  drugiego
człowieka.  Co  może  mi  grozić 
ze  strony  drugiego  człowieka? 
– dorosłego,  rówieśnika?  Umiem
głośno  powiedzieć 

– NIE!  Umiem

zawołać o pomoc. Wiem, kto może mi
pomóc. Znam telefony alarmowe. Kto
może mi pomóc? Ograniczanie zaufa-
nia do nieznajomych, obcych ludzi.

Bezpieczne  miejsca  zabaw  dziecię-
cych. Droga nie jest miejscem zabaw
dziecięcych.  Zabawy  nad  wodą.
Opalanie  się.  Niebezpieczne  przed-

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 20

21

7) potrafi wymienić status administra-

cyjny  swojej  miejscowości  (wieś,
miasto); wie, czym zajmuje się np.
policjant,  strażak,  lekarz,  wetery-
narz;  wie,  jak  można  się  do  nich
zwrócić o pomoc;

8) wie,  jakiej  jest  narodowości,  że

mieszka w Polsce, a Polska znajdu-
je się w Europie; zna symbole naro-
dowe  (flaga,  godło,  hymn  naro-
dowy),  rozpoznaje  flagę  i  hymn
Unii Europejskiej.

mioty  używane  w  trakcie  zabawy.
Jeździmy na łyżwach.

Moja miejscowość 

– miasto, wieś. 

W  mojej  miejscowości  pracują:
nauczyciel,  lekarz,  weterynarz,  poli-
cjant, strażak, żołnierz, urzędnik, rol-
nik. Wiem, czym te osoby się zajmu-
ją. Wyprawa po mojej miejscowości.
Praca moich rodziców i najbliższych. 

Kto Ty jesteś? Polak mały. Flaga naro-
dowa. Godło państwowe. Hymn naro-
dowy. Flaga Unii Europejskiej. Polska
leży  w  Europie.  Jestem  Europej-
czykiem.  Unia  Europejska  2009.
Wyprawa po Polsce.
Wyprawa po Europie.

(1)

(2)

a) rozpoznaje  rośliny  i  zwierzęta

żyjące w takich środowiskach przy-
rodniczych,  jak:  park,  las,  pole
uprawne, sad i ogród (działka),

Jak i dlaczego rosną rośliny?
Jesień:  w  lesie,  w  parku,  na  polu, 
w  ogrodzie  lub  na  działce.  Warzywa 
i  owoce  rosnące  na  działce  lub 
w ogrodzie.

6. Edukacja  przyrodnicza.  Wychowanie  do  rozumienia  i  poszanowania

przyrody ożywionej oraz nieożywionej.

Uczeń kończący klasę I:

1) w zakresie rozumienia i poszanowania roślin i zwierząt:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 21

22

b) zna  sposoby  przystosowania  się

zwierząt  do  poszczególnych  pór
roku:  odloty  i  przyloty  ptaków,
zapadanie zwierząt w sen zimowy,

c) wymienia  warunki  konieczne 

do  rozwoju  roślin  i  zwierząt 
w 

gospodarstwie 

domowym, 

w szkolnych uprawach i hodowlach
itp.;  prowadzi  proste  hodowle 
i uprawy (m.in. w kąciku przyrody),

d) wie,  jaki  pożytek  przynoszą

zwierzęta  środowisku:  niszczenie
szkodników przez ptaki, zapylanie
kwiatów przez owady, spulchnianie
gleby przez dżdżownice,

e) zna  zagrożenia  dla  środowiska

przyrodniczego  ze  strony  człowie-
ka:  wypalanie  łąk  i  ściernisk,
zatruwanie  powietrza  i  wód,
pożary lasów, wyrzucanie odpadów
i spalanie śmieci itp.; chroni przy-
rodę:  nie  śmieci,  szanuje  rośliny,
zachowuje ciszę w parku i w lesie,
pomaga  zwierzętom  przetrwać
zimę oraz upalne lato,

f) zna  zagrożenia  ze  strony  zwierząt

(niebezpieczne  i  chore  zwierzęta) 

Przyroda  w  różnych  porach  roku.
Życie  ptaków  i  zwierząt  w  różnych
porach  roku.  Wędrujące  ptaki,
wędrówki  bocianów.  Sen  zimowy,
które  zwierzęta  zapadają  w  sen
zimowy? Opieka nad zwierzętami.

Gospodarstwo  wujka  Janka.  Prace 
w polu. Życie i praca ludzi w różnych
porach roku.
Kącik przyrody, prowadzenie hodowli
różnych  roślin,  rozsad.  Hodowle
wybranych,  możliwych  ze  względów
zdrowotnych,  zwierzątek  w  kąciku
przyrody.

Wzajemne  zależności  w  przyrodzie,
współżycie  różnych  gatunków  flory 
i fauny, symbioza.

Zagrożenia  dla  środowiska  przyrod-
niczego  ze  strony  człowieka;
wypalanie ściernisk i łąk, wyrzucanie
śmieci  i  odpadów  do  lasów,  spalanie
śmieci.  Zatruwanie  wód,  wrzucanie
śmieci  do  jezior,  rzek  i  innych
zbiorników  wodnych.  Szanujemy
przyrodę.  Jesteśmy  na  spacerze 
w lesie, w parku. Pomagamy zwierzę-
tom przetrwać zimę.

Zwalczanie u dzieci przesądów i ani-
mozji  związanych  z  niektórymi

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 22

23

i  roślin  (np.  trujące  owoce,  liście,
grzyby);  wie,  jak  zachować  się 
w sytuacji zagrożenia,

g) wie,  że  należy  oszczędzać  wodę;

wie, jakie znaczenie ma woda w ży-
ciu człowieka, roślin i zwierząt,

h) wie, że należy segregować śmieci;

rozumie sens stosowania opakowań
ekologicznych;

zwierzętami  i  roślinami.  Grzyby
jadalne  i  trujące.  Rośliny  jadalne 
i  trujące.  Chore  dzikie  zwierzęta.
Niebezpieczne zwierzęta.

Woda,  dlaczego  jest  taka  ważna 
w  życiu  człowieka,  roślin  i  zwierząt?
Obieg  wody  w  przyrodzie.  Woda 
w Afryce. 

Ochrona  środowiska.  Segregacja
śmieci. Opakowania ekologiczne.

(1)

(2)

a) obserwuje  pogodę  i  prowadzi

obrazkowy kalendarz pogody,

b) wie,  o  czym  mówi  osoba

zapowiadająca  pogodę  w  radiu 
i w telewizji, stosuje się do poda-
nych  informacji  o  pogodzie,  np.
ubiera się odpowiednio do pogody,

c) nazywa  zjawiska  atmosferyczne

charakterystyczne  dla  poszczegól-

2) w zakresie rozumienia warunków atmosferycznych:

Kalendarz 

pogody. 

Obserwacje

pogody.  Przyrządy  meteorologiczne:
barometr,  wiatromierz,  termometr.
Kącik  meteorologiczny.  Pogoda  pod
psem.

Prognoza pogody. Ćwiczenia w zakre-
sie  wzbogacenia  słownictwa  doty-
czące prognozy pogody. Studio prog-
nozy pogody.
Ubieramy  się  zgodnie  z  prognozą
pogody. Kąpiel słoneczna.

Opady,  spadek  lub  wzrost  ciśnienia,
wiatr,  tęcza,  mgła,  szron,  deszcz,

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 23

24

nych pór roku, podejmuje rozsądne
decyzje i nie naraża się na niebez-
pieczeństwa wynikające z pogody,

d) zna  zagrożenia  ze  strony  zjawisk

przyrodniczych, takich jak: burza,
huragan,  powódź,  pożar;  wie,  jak
należy  się  zachować  w  sytuacji
zagrożenia.

mżawka,  śnieżyca,  zamieć,  goło-
ledź...
Planujemy  zabawy  na  świeżym  po-
wietrzu  w  zależności  od  prognozy
pogody.

Siły  przyrody  pomocne  człowiekowi 
i siły niszczycielskie.
Zagrożenia ze strony zjawisk przyrod-
niczych:  burza,  piorun,  huragan,
pożar, powódź, ulewa...
Uciekam przed burzą! 

(1)

(2)

a) ustala  równoliczność  mimo  obser-

wowanych  zmian  w  układzie  ele-
mentów  w  porównywanych  zbio-
rach,

b) układa  obiekty  (np.  patyczki) 

w  serie  rosnące  i  malejące,
numeruje  je;  wybiera  obiekt 
z  takiej  serii,  określa  następne 
i poprzednie,

Każdy  ma  miejsce  w  szeregu.
Wzajemne  położenie  przedmiotów 
na płaszczyźnie i w przestrzeni.
Porównywanie  liczebności  zbiorów
równolicznych i różnolicznych.
Liczebniki główne, liczebniki porząd-
kowe.

Porządkowanie zbioru według wzras-
tającej  i  malejącej  liczebności.
Mniejszy,  większy,  równy.  Liczebniki
główne  i  porządkowe.  Dlaczego 
w tym zbiorze? Policz, przelicz.

7. Edukacja  matematyczna.  Wspomaganie  rozwoju  umysłowego  oraz

kształtowanie wiadomości i umiejętności matematycznych dzieci.

Uczeń kończący klasę I:

1) w zakresie czynności umysłowych ważnych dla uczenia się matematyki:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 24

25

c) klasyfikuje  obiekty:  tworzy  kole-

kcje  (np.  zwierzęta,  zabawki,
rzeczy do ubrania),

d) w sytuacjach trudnych i wymagają-

cych  wysiłku  intelektualnego
zachowuje  się  racjonalnie,  dąży 
do wykonania zadania,

e) wyprowadza  kierunki  od  siebie 

i  innych  osób;  określa  położenie
obiektów  względem  obranego
obiektu;  orientuje  się  w  obrębie
kartki  papieru,  aby  odnajdować
informacje  (np.  w  lewym  górnym
rogu) i rysować strzałki we właści-
wym kierunku,

f) dostrzega symetrię (np. w rysunku

motyla); zauważa, że jedna figura
jest  powiększeniem  lub  pomniej-
szeniem  drugiej;  kontynuuje  regu-
larny wzór (np. szlaczek);

Różnorodność  kształtów  w  otocze-
niu.  Porównywanie,  różnicowanie 
i  określanie  wielkości  przedmiotów,
cech  przedmiotów,  szeregowanie
przedmiotów.  Dzielenie  zbioru   na
podzbiory. 
Tworzenie kolekcji i klas 

– jako przy-

gotowanie do kształtowania pojęć.

Wdrażanie  dzieci  do  przekładania
dostrzeżonych  regularności  z  jednej
reprezentacji  na  inną.  Dlaczego  tak
się stało? Ustalanie celu, planowanie
czynności,  które  prowadzą  do  osiąg-
nięcia  celu.  Co  zrobić?  Żeby  było 
lepiej?
Przewidywanie następstw.

Orientacja w przestrzeni.
Drugi człowiek w przestrzeni.
Wytyczanie kierunków.
Orientowanie  się  w  obrębie  kartki
papieru.  Ćwiczenia  pomagające
dziecku  określać  położenie  i  ruch
własnego  ciała,  przedmiotów  wzglę-
dem siebie.

Figury  geometryczne  w  otoczeniu.
Symetria.  Figury  geometryczne 
na  rysunku.  Regularności  i  własności
figur  geometrycznych.  Rysowanie
szlaczków.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 25

26

(1)

(2)

a) sprawnie  liczy  obiekty  (dostrzega

regularności dziesiątkowego syste-
mu  liczenia),  wymienia  kolejne
liczebniki  od  wybranej  liczby,
także  wspak  (zakres  do  20); 
zapisuje  liczby  cyframi  (zakres 
do 10),

b) wyznacza  sumy  (dodaje)  i  różnice

(odejmuje),  manipulując  obiekta-
mi  lub  rachując  na  zbiorach
zastępczych,  np.  na  palcach;
sprawnie  dodaje  i  odejmuje 
w  zakresie  do  10,  poprawnie
zapisuje działania,

c) radzi 

sobie 

w 

sytuacjach

życiowych,  których  pomyślne
zakończenie  wymaga  dodawania
lub odejmowania,

d) zapisuje  rozwiązanie  zadania 

z treścią przedstawionego słownie
w  konkretnej  sytuacji,  stosując
zapis cyfrowy i znaki działań;

2) w zakresie liczenia i sprawności rachunkowych:

Jednostki,  dziesiątki.  Liczebniki
główne i porządkowe. 
Cyfrowy  i  słowny  zapis  liczb.  Która
liczba jest większa?

Kształtowanie  umiejętności  liczenia.
Liczenie,  poczynając  od  dowolnego
miejsca,  np.  sześć,  siedem  itd.
Liczenie z dowolnego miejsca wspak.
Liczenie na palcach i innych zbiorach
zastępczych. Kształtowanie umiejęt-
ności  dodawania  i  odejmowania 
od manipulowania przedmiotami. Gry
i  zabawy  sprzyjające  opanowaniu
umiejętności  rachunkowych  dzieci.
Zapisywanie działań.

Zadania  z  treścią.  Układanie 
i  rozwiązywanie  zadań  z  treścią.
Układanie  zadań  do  obrazków,
układanie  i  rozwiązywanie  zadań 
z  treścią  bez  obrazków.  Kodowanie 
i  dekodowanie  czynności  matema-
tycznych.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 26

27

(1)

(2)

a) długości: mierzy długość, posługu-

jąc się linijką; porównuje długości
obiektów,

b) ciężaru: potrafi ważyć przedmioty;

różnicuje przedmioty cięższe, lżej-
sze;  wie,  że  towar  w  sklepie  jest
pakowany według wagi,

c) płynów:  odmierza  płyny  kubkiem 

i miarką litrową,

d) czasu:  nazywa  dni  w  tygodniu 

i  miesiące  w  roku;  orientuje  się, 
do czego służy kalendarz i potrafi 
z niego korzystać; rozpoznaje czas
na zegarze w takim zakresie, który
pozwala  mu  orientować  się 
w  ramach  czasowych  szkolnych
zajęć i domowych obowiązków;

3) w zakresie pomiaru:

Mierzenie długości. Odmierzanie dłu-
gości różnymi miarami: stopy, klocki,
dłonie,  palce,  patyki,  sznurek  itp.
Zapoznanie  dzieci  z  narzędziami
pomiaru  długości:  linijka,  miara
krawiecka,  miara  stolarska,  linijka
szkolna i inne. Obliczanie długości.

Co jest lżejsze? 
Konstruowanie  wagi,  ważenie  róż-
nych  przedmiotów,  ważenie  przed-
miotów i ustalanie: to waży tyle i jest
cięższe, a to waży tyle i jest lżejsze.
Wycieczka do sklepu. 

Mierzenie  pojemności 

– szklanki,

kubki, słoiki, słoiczki, miarka litrowa.
Obserwowanie,  jak  zachowuje  się
woda  w  zamkniętych  butelkach.
Zapoznanie  dzieci  z  opakowaniami
płynów; pół litra, 1 litr, 2 litry.

A czas płynie.
Kalendarz,  odczytywanie  daty.  Rok,
miesiące,  tygodnie  i  dni.  I  znów
skończył  się  tydzień.  Dwunastu
„braci”.  Nadchodzi  wiosna,  lato,
jesień, zima.
Zegary i zegarki.
Planuję swój czas.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 27

28

(1)

(2)

a) zna  będące  w  obiegu  monety 

i  banknot  o  wartości  10  zł;  zna
wartość  nabywczą  monet  i  radzi
sobie w sytuacji kupna i sprzedaży,

b) zna  pojęcie  długu  i  konieczność

spłacenia go.

4) w zakresie obliczeń pieniężnych:

Ile  zapłacimy?  Monety  i  banknoty.
Cena, ilość, wartość, reszta. Wartość
nabywcza  poszczególnych  monet.
Zabawa  w  sklep  lub  wycieczka 
do sklepu.

Dług, pożyczka. Spłacanie długu.

(1)

(2)

1) posługuje się komputerem w pod-

stawowym  zakresie:  uruchamia
program, korzystając z myszy i kla-
wiatury,

2) wie,  jak  trzeba  korzystać  z  kom-

putera, żeby nie narażać własnego
zdrowia,

8. Zajęcia komputerowe.

Uczeń kończący klasę I:

Jak  zbudowany  jest  komputer?
Prawidłowe uruchamianie oraz wyłą-
czanie komputera.
Mój  pomocnik  w  nauce 

– komputer.

Treści informatyczne.
Posługiwanie się myszką i klawiaturą.
Używanie  stacji  dysków.  Rozumienie
pojęć:  plików  i  folderów.  Posługi-
wanie  się  programem  Wordpad:
wpisywanie,  usuwanie  oraz  prze-
noszenie  tekstu,  zmiana  czcionki,
rozmiaru oraz koloru tekstu.

Korzystam  z  komputera,  ale  dbam 
o własne zdrowie. Wpływ komputera
na nasze zdrowie.
Znajomość  podstawowych  funkcji

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 28

29

3) stosuje się do ograniczeń dotyczą-

cych korzystania z komputera.

systemu  operacyjnego.  Kopiowanie
oraz usuwanie plików.

Korzystam  z  komputera,  ale  mam
również  kolegów.  Posługiwanie  się
programem MS Paint: otwieranie oraz
zapisywanie  obrazków,  używanie
narzędzi, m.in. takich jak: Wypełnie-
nie kolorem, Pędzel, Ołówek, Gumka,
korzystanie z palety kolorów.

(1)

(2)

a) wie,  jak  ludzie  wykorzystywali

dawniej i jak wykorzystują dziś siły
przyrody (wiatr, wodę); majsterku-
je  (np.  latawce,  wiatraczki,
tratwy),

b) zna  ogólne  zasady  działania

urządzeń  domowych  (np.  latarki,
odkurzacza, zegara), posługuje się
nimi, nie psując ich,

c) buduje  obiekty  z  różnorodnych

9. Zajęcia techniczne. Wychowanie do techniki (poznawanie urządzeń,

obsługiwanie i szanowanie ich) i działalność konstrukcyjna dzieci.

Uczeń kończący klasę I:

1) w zakresie wychowania technicznego:

Praca  w  życiu  człowieka.  Praca
człowieka  dawniej  i  dziś.  Wiatr 
i  woda  pomocnikami  człowieka.
Wiatrak  miele  zboże.  Tratwa  płynie
po  rzece.  Budujemy  wiatrak 

– zaję-

cia konstrukcyjne.

Urządzenia  techniczne  w  domu.  Tu
płynie  prąd  elektryczny.  Oświetlenia
w domu, szkole.

Posługiwanie się prostymi narzędziami.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 29

30

przedmiotów  dostępnych  w  oto-
czeniu,  np.  szałas,  namiot,  wagę,
tor przeszkód; w miarę możliwości
konstruuje  urządzenia  techniczne 
z gotowych zestawów do montażu,
np.  dźwigi,  samochody,  samoloty,
statki, domy;

Bezpieczne  użytkowanie.  To  zrobił
człowiek.  Zajęcia  konstrukcyjne 
z  gotowych  elementów.  Budujemy
domy, statki, samochody, samoloty.

(1)

(2)

a) utrzymuje  porządek  wokół  siebie

(na  swoim  stoliku,  w  sali  zabaw,
szatni  i  w  ogrodzie),  sprząta  po
sobie i pomaga innym w utrzyma-
niu porządku,

b) zna  zagrożenia  wynikające  z  nie-

właściwego  używania  narzędzi 
i urządzeń technicznych,

c) wie,  jak  należy  bezpiecznie

poruszać  się  na  drogach  (w  tym 
na rowerze) i korzystać ze środków
komunikacji;  wie,  jak  trzeba
zachować  się  w  czasie  wypadku,
np.  umie  powiadomić  dorosłych,
zna telefony alarmowe.

2) w zakresie dbałości o bezpieczeństwo własne i innych:

Porządek  moim  sprzymierzeńcem.
Mam porządek na moim biurku. Moje
książki  i  zabawki  mają  swoje
miejsce.  Pomagam  w  utrzymaniu
porządku  w  ogrodzie,  na  działce.
Sprzątam po sobie. 

Umiem  posługiwać  się  narzędziami 
i urządzeniami technicznymi. Bardzo
potrzebne,  a  mogą  być  niebez-
pieczne.  Przestrzegam  bezpieczeń-
stwa  podczas  posługiwania  się:
nożem, nożyczkami i innymi prostymi
narzędziami.

Na  drodze.  Przy  torze  kolejowym.
Trakcja  elektryczna.  Jadę  rowerem.
Bezpieczeństwo  na  drodze.  W  sytu-
acji  zagrożenia.  Wołam  o  pomoc.
Telefony alarmowe. 

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 30

31

(1)

(2)

a) chwytać  piłkę,  rzucać  nią  do  celu 

i na odległość, toczyć ją i kozłować,

b) pokonywać  przeszkody  naturalne 

i sztuczne,

c) wykonywać ćwiczenia równoważne.

Zabawy  orientacyjno-porządkowe.
Zabawy  rzutne.  Minigry  z  piłką.
Zabawy rytmiczne.

Skoki  przez  przeszkody,  zeskoki,
biegi,  skoki,  rzuty,  wspinanie  się.
Zabawy bieżne. Zabawy skoczne. 

Ćwiczenia  równowagi  bez  przyrzą-
dów,  na  przyrządach,  ćwiczenia
zwinności. Rzuty, chwyty, skoki przez
przeszkody.  Jazda  na  rolkach,
wrotkach, rowerze.

3) dba o to, aby prawidłowo siedzieć w ławce, przy stole itp.;
4) wie, że choroby są zagrożeniem dla zdrowia, że można im zapobiegać po-

przez: szczepienia ochronne, właściwe odżywanie się, aktywność fizyczną,
przestrzeganie higieny; właściwie zachowuje się w czasie choroby;

5) wie,  że  nie  może  samodzielnie  zażywać  lekarstw  i  stosować  środków

chemicznych (np. środków czystości, środków ochrony roślin);

6) wie, że dzieci niepełnosprawne są w trudnej sytuacji i pomaga im.

Podane  umiejętności  dotyczą  dzieci  o  prawidłowym  rozwoju 

fizycznym. Umiejętności dzieci niepełnosprawnych ustala się stosownie
do ich możliwości.

10. Wychowanie  fizyczne.  Kształtowanie  sprawności  fizycznej  dzieci 

i edukacja zdrowotna.

Uczeń kończący klasę I:

1) uczestniczy  w  zajęciach  rozwijających  sprawność  fizyczną,  zgodnie 

z regułami;

2) potrafi:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 31

32

(1)

(2)

1) przestrzega  reguł  obowiązujących

w  społeczności  dziecięcej  (współ-
pracuje w zabawach i w sytuacjach
zadaniowych)  oraz  w  świecie
dorosłych (grzecznie zwraca się do
innych, ustępuje osobom starszym
miejsca  w  autobusie,  podaje
upuszczony przedmiot itp.),

2) wie,  że  nie  można  dążyć  do

zaspokojenia  swoich  pragnień
kosztem  innych;  nie  niszczy
otoczenia,

3) zdaje  sobie  sprawę  z  tego,  jak

ważna jest prawdomówność, stara
się  przeciwstawiać  kłamstwu 
i obmowie,

4) wie, że nie wolno zabierać cudzej

własności bez pozwolenia, pamięta
o  oddawaniu  pożyczonych  rzeczy 
i nie niszczy ich,

5) niesie  pomoc  potrzebującym,

także w sytuacjach codziennych,

11. Etyka. Przybliżanie dzieciom ważnych wartości etycznych na podsta-

wie baśni, bajek i opowiadań, a także obserwacji życia codziennego.

Uczeń kończący klasę I:

Normy  i  zasady  zachowania  obowią-
zujące  w  świecie  ludzi  dorosłych 
i dzieci. Grzeczność na co dzień.
Zasady obowiązujące w zabawach.
Współpracujemy  w  nauce  i  w  zaba-
wie.
Jestem odpowiedzialny.

Tolerancja  i  życzliwość  wobec
innych.  Uczenie  współodpowiedzial-
ności za innych i za siebie. Szanujemy
nasze środowisko.

Zawsze  mówię  prawdę.  Nie  obma-
wiam kolegów. Nie plotkuję.

Nie  zabieram  czyjejś  własności,  nie
kradnę. Oddaję pożyczone przedmio-
ty. Nie niszczę czyichś przedmiotów.
Nie  niszczę  szkolnych  przedmiotów.
Wolno, nie wolno.

Pomagam innym. Gdy sąsiadka potrze-
buje  pomocy.  Mój  kolega  potrzebuje
pomocy. Mam prawa, ale i obowiązki.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 32

33

6) wie,  że  ludzie  żyją  w  różnych

warunkach  i  dlatego  nie  należy
chwalić  się  bogactwem  ani 
nie  należy  dokuczać  dzieciom,
które  wychowują  się  w  trudnych
warunkach.

Jesteśmy  podobni  a  różnimy  się.
Podobieństwa  i  różnice  między  ludź-
mi.  Nasze  domy  się  różnią.  Nas 
i rodzice mają różne dochody. Uczymy
się tolerancji.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 33

CZĘŚĆ II

Klasa II

Materiał nauczania

1. Edukacja polonistyczna

Uczeń kończący klasę II:

1) Umiejętności społeczne umożliwiające komunikację społeczną:

34

Wiadomości i umiejętności zawarte 

w nowej podstawie programowej

(1)

Treści kształcenia

(2)

a) uważnie słucha wypowiedzi innych

ludzi,

b) uważnie  słucha  tekstów  czytanych

przez nauczyciela i kolegów, rozu-
mie je,

c) prowadzi dialog z kolegą w grupie,

d) czyta głośno, płynnie z uwzględnie-

niem znaków przystankowych,

e) korzysta  z  różnych  źródeł  wiedzy:

podręczniki,  słowniki,  encyklope-
die, Internet,

f) odróżnia teksty narracyjne od dialo-

gowych,

g) rozpoznaje  i  tworzy  krótkie  teksty

użytkowe: list, życzenia, zaprosze-
nie.

Jestem słuchaczem. 

Jestem  dobrym  rozmówcą,  słucham
wypowiedzi innych ludzi.

Słyszę i wyrażam siebie.

Uważnie słucham czytanych tekstów.

Słuchanie pięknego czytania.
Konkurs pięknego czytania.

Wygłaszanie z pamięci dialogów.

Rozmowy  z  dziećmi  na  temat  ich  do-
świadczeń, przeczytanych tekstów czy
obejrzanych filmów, sztuk teatralnych.

W bibliotece szkolnej.
Poszukuję informacji na temat… .
Redagowanie  krótkich  tekstów  użyt-
kowych: list, zaproszenie, życzenia.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 34

35

(1)

(2)

a) czyta teksty z podziałem na role,

b) czyta  lektury  wskazane  przez

nauczyciela,

c) czyta krótkie teksty wybrane przez

siebie,

d) wymienia  postacie  występujące 

w utworze,

e) opowiada  wydarzenia  zgodnie 

z ustaloną w tekście kolejnością.

2) Praca z tekstem:

Nasz klasowy teatr, inscenizacje treś-
ci,  wykonanie  scenografii  do  przed-
stawianego utworu.

Opowiadanie  treści  przeczytanych
lub wysłuchanych lektur.

Ilustracje  do  przeczytanych  tekstów
literackich.

Bohaterowie  moich  lektur,  filmów,
sztuk teatralnych.

Wchodzenie w role bohaterów lektur.

Opowiadanie  kolejności  zdarzeń 
w przeczytanym tekście, obejrzanym
filmie lub sztuce teatralnej.

Prezentacja ulubionych książek.

(1)

(2)

a) buduje  kilkuzdaniową  wypowiedź

ustną  lub  pisemną  na  określony
temat,

b) jasno  i  wyraźnie  wypowiada  się 

na  temat  lektury,  obejrzanych
filmów czy własnych doświadczeń,

c) buduje zdania opisujące przedmiot,

3) Umiejętności w zakresie tworzenia wypowiedzi:

Swobodne  i  samorzutne  wypowiedzi
uczniów.
Porozmawiajmy o ... .
Opowiem  ci,  o  czym  czytałem, 
co obejrzałem.
Chcę ci coś powiedzieć.
Odnajdywanie  przedmiotu  po  jego
opisie.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 35

36

d) stawia pytania związane z własny-

mi  doświadczeniami,  przeczytaną
lekturą  czy  obejrzanym  filmem,
buduje odpowiedzi,

e) wyróżnia  wyrazy  w  zdaniach 

i  zdania  w  tekście,  dzieli  wyrazy 
na sylaby,

f) przepisuje  teksty  z  podręcznika,

tablicy,

g) pisze z pamięci i ze słuchu krótkie

teksty, 

h) wykonuje  samodzielnie  prace

domowe.

Opiszę ci moją nową zabawkę.

Dlaczego tak się dzieje?

Scenki  z  życia  klasy  ożywione  dialo-
giem.

Obserwuję  przyrodę,  opowiadam 
o  zachodzących  zmianach  w  przy-
rodzie.

Rozmowy nauczyciela z całą klasą.

Ćwiczenia  w  zakresie  rozpoznawania
wyrazów w zdaniach, zdań w tekście.

Ćwiczenia ortograficzne. 

Ćwiczenia  w  zakresie  przepisywania
tekstów.

Ćwiczenia  w  pisaniu  z  pamięci 
i ze słuchu.

Prace domowe uczniów.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 36

37

2. Język obcy nowożytny

Uczeń kończący klasę II:

(1)

(2)

1) wie, że ludzie posługują się różny-

mi  językami,  że  trzeba  uczyć  się
języków  obcych,  aby  się  z  innymi
ludźmi porozumiewać;

2) uważnie  słucha,  rozumie  proste

polecenia w języku obcym;

3) zadaje pytania, udziela odpowiedzi

w języku obcym;

4) nazywa  przedmioty  i  inne  obiekty

w swoim otoczeniu;

5) czyta  ze  zrozumieniem  wyrazy 

i proste zdania;

6) rozumie sens opowiadanych bajek,

historyjek obrazkowych;

Kształtowanie  motywacji  do  nauki
języka obcego, budzenie świadomoś-
ci  językowej  w  zakresie  języka
obcego.

Nabywanie umiejętności w słuchaniu
i  rozumieniu  poleceń  w  języku
obcym,  wyrabianie  umiejętności 
w słuchaniu.

Formułowanie  pytań  i  odpowiedzi 
do  wysłuchanych  lub  samodzielnie
przeczytanych  tekstów,  nabywanie
umiejętności  w  formułowaniu  pytań 
i odpowiedzi.

Nazywanie  przedmiotów  i  obiektów
znajdujących się w otoczeniu dziecka.

Czytanie  ze  zrozumieniem  wyrazów,
zdań  i  krótkich  tekstów;  nabywanie
umiejętności.

Słuchanie  i  rozumienie  sensu
opowiadanych  bajek  i  historyjek
obrazkowych  wspieranych  obrazka-
mi, gestami, przedmiotami.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 37

38

7) recytuje  wierszyki,  rymowanki,

śpiewa  piosenki  z  repertuaru
dziecięcego;

8) przepisuje wyrazy, zdania i krótkie

teksty.

Recytowanie  wierszyków,  rymowa-
nek, śpiewanie piosenek z repertuaru
dziecięcego.

Nabywanie  umiejętności  w  przepisy-
waniu  wyrazów,  zdań  i  krótkich 
tekstów.

3. Edukacja muzyczna

Uczeń kończący klasę II:

1) Umiejętności w zakresie odbioru i odtwarzania muzyki:

(1)

(2)

a) zna  kolejność  dźwięków  gamy 

i potrafi je zaśpiewać,

b) słucha  utworów  muzycznych 

i rozpoznaje je,

c) śpiewa  piosenki  jednogłosowo

indywidualnie  i  zbiorowo  z  zas-
tosowaniem zmian tempa, artyku-
lacji i dynamiki,

d) rozróżnia  podstawowe  elementy

muzyki i znaki notacji muzycznej,

e) potrafi  zatańczyć  wybrane  układy

muzyczne (polka, krakowiak),

f) wykonuje  inscenizacje  piosenek 

i zabaw przy muzyce,

Śpiewanie gamy.

Rytmiczne recytowanie tekstów.

Słuchanie  utworów  muzycznych,
rozpoznawanie  ich,  wyszukiwanie
powtarzających  się  fragmentów
melodii.

Śpiewanie  piosenek  jednogłosowych
indywidualnie i zbiorowo.

Kontrasty  i  podobieństwa  w  melodii 
i rytmie.

Zabawy ze śpiewem i muzyką, tańce:
polka, krakowiak.

Inscenizowanie piosenek.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 38

(1)

(2)

a) interpretuje 

ruchem 

zmiany

dynamiczne  słuchanych  utworów
muzycznych,

b) obrazowe  przedstawienie  marzeń,

przeżyć związanych ze słuchaniem
utworów muzycznych,

c) improwizuje  melodie  do  wierszy,

tworzy ilustracje muzyczne do ba-
jek, opowiadań i wierszy,

d) akompaniuje  do  piosenek  i  zabaw

dziecięcych,

e) gra ze słuchu i z nut na znanych mu

instrumentach muzycznych.

Rytmiczne  recytowanie  sylab,  słów,
zdań.
Wypowiadanie krótkich tekstów z za-
stosowaniem  zmiany  tempa,  dyna-
miki, intonacji i artykulacji głosu.
Swobodne  improwizowanie  melodii
do własnych marzeń, przeżyć.

Improwizowanie  melodii  do  wysłu-
chanych  czy  przeczytanych  wierszy,
bajek, opowiadań.

Akompaniowanie  do  piosenek  i  za-
baw ruchowych.

Granie ze słuchu i z nut na znanych
oraz  dostępnych  instrumentach
muzycznych.

39

g) rozpoznawanie  głosów  i  brzmienia

różnych instrumentów muzycznych,

h) gra  na  dostępnych  mu  instrumen-

tach muzycznych,

i) rozpoznaje  głosy  ludzkie  (sopran,

bas).

Granie  znanych  prostych  melodii 
i  fragmentów  znanych  piosenek,  roz-
poznawanie głosów instrumentów.

Akompaniowanie  do  piosenek  i  za-
baw ruchowych.

Rozpoznawanie  głosów  ludzkich:  bas 
i sopran.

2) Umiejętności w zakresie tworzenia muzyki:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 39

40

4. Edukacja plastyczna

Uczeń kończący klasę II:

1) Umiejętności w zakresie percepcji sztuki:

(1)

(2)

a) zna  tradycje  kulturalne  swojej

rodziny i najbliższego środowiska,

b) uczestniczy  w  życiu  kulturalnym

swojego środowiska,

c) zna  placówki  kultury  w  swoim

najbliższym otoczeniu.

Tradycje  w  mojej  rodzinie  i  naj-
bliższym środowisku.

Uczestniczenie  w  imprezach  kultu-
ralnych środowiska lokalnego.

Placówki  kulturalne  w  moim
najbliższym środowisku.

(1)

(2)

a) w  swoich  pracach  plastycznych

uwzględnia:  kształt,  wielkość,
barwę, fakturę,

b) w  pracach  stara  się  przedstawić

własne  przeżycia,  odczucia,
marzenia, obserwacje,

c) korzysta z różnych technik plasty-

cznych,  wykorzystuje  różnorodne
materiały,  przybory  i  narzędzia,
uzasadnia  swoje  wybory  doty-
czące,  materiałów,  techniki  i  za-
stosowanych narzędzi,

Przedstawianie scen, sytuacji, zjawisk,
obserwacji  z  uwzględnieniem  ich 
kształtu, wielkości, koloru, faktury.

Przedstawianie  scen  i  sytuacji
inspirowanych  marzeniami,  odczu-
ciami,  przeżyciami  czy  własnymi
obserwacjami. 

Rysowanie,  malowanie,  lepienie,
wycinanie,  wydzieranie,  origami,
rzeźbienie w mydle i w glinie. 

Stosowanie  różnych  materiałów:
papier,  materiały  przyrodnicze,
glina, mydło, masa solna, plastelina.

2) Umiejętności w zakresie ekspresji przez sztukę:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 40

41

d) wykonuje  przedmioty  użyteczne:

laurki, kukiełki, maskotki, ozdoby.

Wykonywanie  przedmiotów  uży-
tecznych: laurki, kukiełki, maskotki,
ozdoby, rekwizyty do inscenizacji.

(1)

(2)

a) potrafi 

określić 

niektóre

dziedziny  sztuk  plastycznych
(malarstwo,  rzeźba,  architektu-
ra),  specjalności  zawodowe
(malarz,  architekt,  rzeźbiarz,
grafik),  działy  sztuki  użytkowej
(fotografia, film, grafika),

b) próbuje  rozróżniać  niektóre

dziedziny  działalności  artystycz-
nej człowieka (sztuki plastyczne,
fotografia, 

film, 

telewizja,

Internet,  architektura,  rzemiosło
artystyczne, sztuka ludowa.

Zapoznanie  z  dziedzinami  sztuk
plastycznych oraz ich wykonawcami
i  dziełami:  malarstwo 

– malarz  –

obraz,  architektura 

– architekt-

rysunek  projektu,  makieta  budowli,
rzeźba 

– rzeźbiarz, rzeźba, grafika –

grafik 

– grafika użytkowa, fotografia

– fotograf, film – reżyser, operator.

Zapoznanie  z  funkcją  działalności
artystycznej człowieka: architektura
(mieszkaniowa,  przemysłowa,  bu-
dynki  użyteczności  publicznej),
malarstwo  (portret,  sceny  rodza-
jowe, martwa natura, pejzaż, grafi-
ka  użytkowa),  dekoracje  wnętrz,
fotografia, film, Internet, rzemiosło
artystyczne i sztuka ludowa).

3) Umiejętności w zakresie recepcji sztuki:

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 41

42

5. Edukacja społeczna

Uczeń kończący klasę II:

(1)

(2)

1) zna prawa i obowiązki ucznia;

2) nawiązuje i utrzymuje pozytywne

kontakty w grupie społecznej,

3) wykazuje szacunek i zrozumienie

dla innych ludzi,

4) akceptuje różnice między ludźmi;

5) wykazuje  poczucie  przynależnoś-

ci  do  rodziny,  grupy  klasowej 
i szkolnej, społeczności lokalnej,

6) rozumie  swoje  role  społeczne 

i przestrzega norm postępowania
obowiązujących  w  grupach, 
do  których  należy,  np.:  rodzina,
grupa  klasowa  i  szkolna,  grupa
zabawowa;

Regulamin  ucznia,  kodeks  klasowy,
jestem uczniem.

Zasady bycia dobrym kolegą, pomoc
koleżeńska, 

okazywanie 

sobie

nawzajem  życzliwości,  wczuwanie
się  w  przeżycia  kolegów  (empatia),
kulturalne odnoszenie się nawzajem
do  siebie,  opiekowanie  się  innymi,
kulturalne  zachowanie  się  w  obec-
ności  innych,  poszanowanie  cudzej
własności.

Ludzie są różni, tolerancja.

Jestem  synem,  córką,  bratem,
siostrą,  wnukiem,  identyfikowanie
się z rodziną.

Więzi rodzinne, miłość w rodzinie.

Obowiązki  domowe,  odpowiedzial-
ność za podejmowane zobowiązania
i powierzone obowiązki.

Jestem kolegą w klasie, na podwórku.

Zasady i normy obowiązujące w gru-
pach  społecznych,  do  których
należę.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 42

43

7) stara  się,  potrafi  oceniać

postępowanie  swoje  i  innych
ludzi,  potrafi  odróżnić,  co  jest
dobre, a co złe;

8) szanuje  pracę  własną  i  innych,

wie i rozumie, że pieniądze otrzy-
muje się za pracę;

9) poznaje  pracę  ludzi  różnych

zawodów i rozumie jej znaczenie,

10) zna  zawody  osób  mu  najbliż-

szych;

11) zna  zawody  ludzi,  którzy  mogą

mu  pomóc  w  sytuacjach  trud-
nych i niebezpiecznych;

12) zna zagrożenia ze strony innych

ludzi, wie, do kogo się zwrócić o
pomoc w sytuacji zagrożenia,

13) zna  numery  telefonów  alar-

mowych: 

policji, 

straży

Dobro  i  zło,  postępowania  dobre 
i złe.

Poczucie własnej wartości.

Dbam  o  mój  wygląd,  o  swoje
zdrowie.

Praca  w  życiu  człowieka,  szacunek
dla  własnej  pracy  i  pracy  innych
ludzi.

Zapłata za pracę, nic za darmo.

Praca  zawodowa  moich  rodziców 
i najbliższych.

Pracownicy naszej szkoły.

W  jego  obecności  czuję  się  bez-
piecznie.

Gdy jestem chory. 

Oni dają nam chleb.

Zanikające zawody.

Kiedy jestem sam w domu?

Telefoniczne rozmowy.

Znajomości internetowe, dobre i złe
tajemnice.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 43

44

pożarnej,  pogotowia  ratunko-
wego i numer alarmowy 112;

14) współpracuje  z  innymi  ludźmi 

w różnych sytuacjach;

15) poznaje  swoją  miejscowość,

okolicę  i  region,  zna  główne
obiekty;

16) zna  symbole  narodowe:  flaga,

godło, hymn, rozpoznaje symbole
Unii Europejskiej: flaga i hymn.

Kiedy  i  jak  korzystać  z  pomocy
dorosłych.

Spotkanie z nieznajomym.

Kiedy muszę powiedzieć „NIE!”.

Pamiętam  numery  telefonów:  997,
998, 999 i 112.

Razem  szybciej!  Umiem  współpra-
cować z kolegami, innymi ludźmi,

Znam nazwę i historię swojej miejs-
cowości. 

Znam legendy o swojej miejscowości.

Znam  zabytki,  inne  ciekawe  obiekty
w  mojej  miejscowości  i  okolicy 
(pomniki  przyrody,  rezerwaty  przy-
rody, skanseny, muzea, itp.).

Obyczaje  i  obrzędy  regionalne
charakterystyczne  dla  mojej  miejs-
cowości, okolicy, regionu.

Urzędy  i  inne  obiekty  użyteczności
publicznej w mojej miejscowości.

Dbam o estetykę mojej miejscowoś-
ci.

Znajomość  nazwy  kraju,  jego  sym-
boli, identyfikacja z narodem.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 44

45

Legendy i ważniejsze wydarzenia his-
toryczne.

Nazwiska  znanych  i  zasłużonych
Polaków.

Świadomość  przynależności  do  Unii
Europejskiej.

Elementy  wiedzy  o  naszej  planecie
– Ziemi.

6. Edukacja przyrodnicza

Uczeń kończący klasę II:

(1)

(2)

1) obserwuje  zmiany  zachodzące 

w przyrodzie,

2) dostrzega  w  swoim  otoczeniu

przyrodniczym cykle regularności,
próbuje  wyjaśnić  zależności
funkcjonowania  przyrody  od  pór
roku, dostrzega przyczyny i skut-
ki, uczy się formułować wnioski;

3) wymienia  kilka  zwierząt  charak-

terystycznych  i  typowych  dla
danego regionu Polski,

4) rozpoznaje  i  wymienia  niektóre

zwierzęta egzotyczne;

Obserwacje  zmian  zachodzących 
w przyrodzie w różnych porach roku,
cykle regularności i zmian zachodzą-
cych w przyrodzie. 

Zwierzęta dziko żyjące w Polsce.
Zwierzęta domowe.
Zwierzęta  hodowane  w  gospodar-
stwie rolnym.
Zwierzęta egzotyczne.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 45

46

5) zna  wpływ  światła  powietrza 

i  wody  na  życie  roślin  i  zwierząt
oraz ludzi;

6) zna  zasady  prawidłowego  odży-

wiania się,

7) zna podstawowe warzywa i owoce

oraz  ich  znaczenia  dla  zdrowia
człowieka,

8) rozumie  potrzebę  kontrolowania

stanu  swojego  zdrowia,  słucha
rad lekarza;

9) dostrzega 

niebezpieczeństwa

związane  z  kąpielą,  zabawami 
na śniegu i lodzie, na jezdni,

10) dostrzega  niebezpieczeństwa

związane  ze  zjawiskami  atmos-
ferycznymi  (huragan,  wichura,
trąba powietrzna, burza, ulewa,
śnieżyca, powódź);

11) rozumie potrzebę ochrony przy-

rody, wie, że człowiek powoduje
zniszczenia  w  przyrodzie;  stara
się  zapobiegać  zniszczeniom 
w przyrodzie.

Wpływ  światła,  powietrza  i  wody 
na życie żywych istot na Ziemi.

Wiem,  co  jem,  przestrzegam  zasad
zdrowego odżywiania się.

Owoce  i  warzywa  źródłem  witamin 
i ważnym składnikiem diety.

Wizyta u lekarza.

Niebezpieczne miejsca zabaw. 
Zabawy na śniegu i lodzie. 
Na drodze w różnych porach roku.
Ubiór dostosowany do pór roku.
Bezpieczna kąpiel.

Niebezpieczne  zjawiska  atmosfe-
ryczne  (burza,  wichura,  huragan,
trąba  powietrzna,  ulewa,  śnieżyca,
powódź).

Ochrona przyrody.

Kiedy człowiek niszczy przyrodę.

Co  ja  mogę  zrobić  dla  ochrony 
przyrody?

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 46

47

7. Edukacja matematyczna

Uczeń kończący klasę II:

(1)

(2)

1) przelicza  zbiory  w  zakresie  100,

dodaje i odejmuje liczby w zakre-
sie 100,

2) liczy dziesiątkami w zakresie 100,

liczy setkami w zakresie 1000, 

3) porównuje dwie dowolne liczby w

zakresie 100, umieszcza je na osi
liczbowej,

4) potrafi  sprawdzić  wynik  odej-

mowania za pomocą dodawania,

5) posługuje  się  tabliczką  mnożenia

w  zakresie  50,  mnoży  i  dzieli  w
pamięci w zakresie 30, sprawdza
wynik  dzielenia  za  pomocą
mnożenia,

6) rozwiązuje  równania  jednodzia-

łaniowe  z  niewiadomą  w  postaci
okienka,

7) zapisuje liczby cyframi,

8) rozwiązuje 

proste 

zadania 

tekstowe  w  zakresie  czterech 
działań;

Działania na zbiorach.
Dodawanie i odejmowanie liczb jed-
nocyfrowej  i  dwucyfrowej  do  dwu-
cyfrowej w zakresie 100.

Liczenie dziesiątkami w zakresie 100
i 100 w zakresie 1000.

Porównywanie liczb. 
Oś liczbowa.

Sprawdzanie odejmowania za pomo-
cą dodawania.

Tabliczka mnożenia w zakresie 30.
Mnożenie i dzielenie w zakresie 30.
Sprawdzanie  dzielenia  za  pomocą
mnożenia.

Równania  jednodziałaniowe  z  nie-
wiadomą w postaci okienka.

Pisanie liczb.

Rozwiązywanie  prostych  zadań  tek-
stowych z użyciem czterech działań.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 47

48

9) zna  i  rozróżnia  figury  geome-

tryczne:  trójkąt,  prostokąt,
kwadrat,  pięciokąt,  wielokąt,
koło,  dostrzega  ich  kształty 
w swoim otoczeniu,

10) rysuje  odcinki  o  wskazanej  dłu-

gości, mierzy długość odcinka,

11) porównuje  przedmioty  według

wskazanej  cechy:  długości,  sze-
rokości, wysokości, ciężaru,

12) porządkuje  przedmioty  według

wielkości:  od  najmniejszego 
do największego,

13) wyznacza kierunki w przestrzeni

i na kartce papieru: na dół 

– do

góry,  na  lewo 

– na  prawo,  do

przodu 

– do tyłu,

14) używa  odpowiednio  zwrotów:

nad,  pod,  za,  obok,  w,  zza, 
na zewnątrz, do wewnątrz; 

15) dokonuje  obliczeń  kalenda-

rzowych: (pełne tygodnie, pełne
miesiące);

Podstawowe  figury  geometryczne:
trójkąt, 

prostokąt, 

kwadrat, 

pięciokąt, wielokąt, koło. 
Figury  geometryczne  w  otoczeniu
ucznia.

Mierzenie  i  rysowanie  odcinków 
o wskazanej długości.

Porównywanie  przedmiotów  według
wskazanej  cechy:  długość,  szero-
kość, wysokość, ciężar. 

Porządkowanie  przedmiotów  według
wielkości:  od  najmniejszego  do  naj-
większego.

Pzajemne  położenie  przedmiotów 
na  płaszczyźnie  i  w  przestrzeni,  wy-
znaczanie kierunków w przestrzeni i na
kartce  papieru:  na  dół 

– do  góry,  na

lewo 

– na prawo, do przodu – do tyłu.

Zwroty  określające  położenie:  nad,
pod, za, obok, w, zza, na zewnątrz,
do wewnątrz.

Kalendarz, obliczenia kalendarzowe.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 48

49

16) odczytuje  wskazania  zegarów,

posługuje się pojęciami: minuta,
kwadrans,  pół  godziny,  godzina,
dokonuje  prostych  obliczeń
zegarowych,

17) zapisuje daty,

18) odczytuje temperaturę,

19) używa jednostek wagi: kilogram,

pół  kilograma,  dekagram,  waży
przedmioty,

20) używa  jednostek  pojemności:

litr,  pół  litra,  ćwierć  litra,
odmierza ilości płynów,

21) dokonuje  prostych  obliczeń

pieniężnych;

22) dokonuje  pomiarów  i  obliczeń

użytecznych w życiu związanych
z:  masą,  długością,  pojemnoś-
cią,  czasem,  temperaturą,
pieniędzmi,

23) odczytuje i zapisuje liczby rzym-

skie od I do XII;

24) rozwiązuje  proste  zadania  tek-

stowe,  oraz  zadania  tekstowe 
na porównywanie różnicowe.

Zegar,  jednostki  czasu:  minuta,
kwadrans,  pół  godziny,  godzina,
odczytywanie  wskazań  zegarów,
obliczenia zegarowe.

Daty,  zapisywanie  dat,  porząd-
kowanie chronologiczne dat.

Temperatura, odczytywanie wskazań
termometru.

Jednostki  wagi:  kilogram,  pół  kilo-
grama,  dekagram,  ważenie  przed-
miotów.

Jednostki pojemności: litr, pół litra,
ćwierć  litra,  odmierzanie  ilości
płynów.

Obliczenia pieniężne (cena 

– ilość –

wartość).

Matematyka  w  żuciu  codziennym,
życiowe  problemy  w  zadaniach
matematycznych.

Cyfry  rzymskie  od  I  do  XII,  znaki
rzymskie w kalendarzu i nie tylko.

Matematyczne  opisy  rzeczywistości,
zadania tekstowe, zadania tekstowe
na  porównywanie  różnicowe,  roz-
wiązywanie zadań tekstowych.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 49

50

8. Zajęcia komputerowe

Uczeń kończący klasę II:

(1)

(2)

1) stosuje  się  do  ograniczeń  doty-

czących korzystania z komputera,
dba o własne zdrowie,

2) posługuje  się  wybranymi  progra-

mami, otwiera i zapisuje obrazki,
posługuje się takimi narzędziami,
jak:  pędzel,  ołówek,  gumka,
korzysta z palety kolorów, używa
takich  funkcji,  jak:  zaznaczanie
fragmentów  obrazka,  pomniej-
szanie  i  przenoszenie,  zmiana
rozmiaru  obrazka,  wpisuje  tekst,
samodzielnie  tworzy  prace,  uży-
wając wybranych narzędzi,

3) obsługuje 

się 

programem

Wordpad,  wpisuje,  usuwa  oraz
przenosi  tekst,  zmienia  rozmiar
czcionki,  kolor  tekstu,  wpro-
wadza pogrubienia, podkreślenia,
pochylenia i wyrównuje tekst,

4) korzysta  z  kalkulatora  przy

dodawaniu i odejmowaniu liczb,

Wpływ komputera na zdrowie.

Bezpieczne  korzystanie  z  kompu-
tera.

Posługiwanie  się  programem  MS
Paint:  otwieranie  oraz  zapisywanie
obrazków, używanie narzędzi, m.in.
takich  jak:  wypełnianie  kolorem,
pędzel, ołówek, gumka, korzystanie
z palety barw, używanie funkcji za-
znaczenia,  pomniejszania  i  prze-
noszenia  zaznaczonych  fragmentów
obrazka,  zmiana  rozmiaru  obrazka,
wpisywanie  tekstu,  samodzielne
tworzenie 

prac 

za 

pomocą

wybranych narzędzi.

Posługiwanie 

się 

programem

Wordpad:  wpisywanie,  usuwanie
oraz  przenoszenie  tekstu,  zmiana
czcionki,  rozmiaru  oraz  koloru  tek-
stu,  wprowadzanie  pogrubienia,
podkreślenia 

oraz 

pochylenia,

wyrównywanie tekstu.

Korzystanie  z  kalkulatora:  doda-
wanie oraz odejmowanie liczb.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 50

51

5) korzysta z Internetu, zna pojęcie

strony www, poczty internetowej,
potrafi  uruchomić  przeglądarkę,
wpisać adres strony internetowej.

Korzystanie  z  Internetu:  poznanie
pojęcia strony www, poczty interne-
towej,  przeglądarki,  odsyłaczy;
uruchamianie  przeglądarki;  wpisy-
wanie adresu strony internetowej.

9. Zajęcia techniczne

Uczeń kończący klasę II:

1) Zna środowisko techniczne na tyle, że:

(1)

(2)

a) rozpoznaje  podstawowe  narzę-

dzia i przyrządy,

b) interesuje się, w jaki sposób pow-

stały  przedmioty  codziennego
użytku,  np.;  meble,  podstawowy
sprzęt gospodarstwa domowego,

c) zna środki transportu: samochody

osobowe  i  ciężarowe,  statki,
samoloty,

d) rozpoznaje  urządzenia  elek-

tryczne  (np.:  latarka,  żelazko) 
i  informatyczne  (np.:  komputer,
laptop, telefon komórkowy).

e) zna  zasady  działania  podsta-

wowych narzędzi i urządzeń,

f) rozróżnia rodzaje budowli: budyn-

ki  mieszkalne,  biurowe,  prze-
mysłowe, mosty, wieże, tunele.

Zaznajomienie  z  podstawowymi
narzędziami  i  przyrządami:  nóż,
nożyczki, młotek, itp.

Jak  powstają  przedmioty  codzien-
nego  użytku?  (np.:  meble,  podsta-
wowy  sprzęt  gospodarstwa  domo-
wego).

Znam środki transportu: samochody,
statki, samoloty.

Podstawowe 

urządzenia 

elek-

tryczne:  żelazko,  latarka,  czajnik,
mikser,  i  informatyczne:  komputer,
laptop, telefon komórkowy.

Wiem, jak to działa. 

Zapoznanie  z  rodzajami  budowli:
budynki  mieszkalne,  biurowe,  prze-
mysłowe, mosty, wieże i tunele.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 51

52

2) Bezpiecznie posługuje się prostymi narzędziami 

i korzysta z domowych urządzeń technicznych:

(1)

(2)

a) bezpiecznie posługuje się prosty-

mi  narzędziami  i  przyrządami:
nóż, nożyczki, młotek, igła, dziur-
kacz, zszywacz biurowy, 

b) bezpiecznie korzysta z domowych

urządzeń  technicznych:  radio,
telewizor,  mikser,  odkurzacz,
sokowirówka, 

c) dba  o  ład  i  porządek  w  miejscu

zajęć.

Nabywanie  wprawy  w  posługiwaniu
się  podstawowymi  narzędziami 
i  przyrządami:  np.:  nóż,  nożyczki,
młotek, igła, dziurkacz, itp.

Korzystanie  z  domowych  urządzeń
technicznych:  radio,  telewizor,
mikser,  odkurzacz,  sokowirówka,
itp.

Kształcenie  dbałości  o  narzędzia 
i porządek w miejscu pracy.

3) Planuje i organizuje własną pracę: 

(1)

(2)

a) planuje  i  określa  zadania 

do wykonania,

b) dobiera  odpowiednie  materiały 

i narzędzia oraz miejsce pracy,

c) ustala  kolejność  wykonywanych

czynności  w  trakcie  realizacji
zadania,  np.:  mierzenie,  wyci-
nanie,  wydzieranie,  klejenie,
zszywanie, itp.,

d) odmierza i oszczędnie gospodaru-

je materiałami,

Planowanie i określanie zadań.

Gromadzenie  odpowiedniego  mate-
riału  i  potrzebnych  narzędzi 
do  wykonania  zadania,  przygo-
towanie miejsca pracy.

Ustalanie  kolejności  wykonywania
czynności w trakcie realizacji zada-
nia.

Oszczędne gospodarowanie materia-
łami, dbanie o narzędzia.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 52

53

e) wykonuje  zaplanowane  prace:

wycinanki, ozdoby, skleja modele
z gotowych elementów,

Wykonywanie  zaplanowanych  wy-
tworów,  wykazywanie  twórczej
inwencji przy realizacji zadania.

10. Wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna

Uczeń kończący klasę II:

(1)

(2)

1) uczestniczy  w  krótkich  marszo-

biegach,

2) uczestniczy  w  zajęciach  rozwija-

jących  sprawność  fizyczną,  rozu-
mie,  że  należy  dbać  o  swoją
sprawność fizyczną,

3) poprawnie  wykonuje  propo-

nowane ćwiczenia gimnastyczne,

4) potrafi  pokonywać  przeszkody

sztuczne i naturalne,

5) wykonuje 

proste 

ćwiczenia

równoważne,

6) wykonuje  ćwiczenia  gimnasty-

czne  wzmacniające  mięśnie
brzucha i kręgosłupa,

Zabawy  z  wprowadzaniem  różnych
form ruchu: marszu, biegu, skoków,
z zastosowaniem przyborów, zabawy
bieżne  z  zastosowaniem  sygnałów 
i  pozycji  wyjściowych,  marsz  ryt-
miczny,  współzawodnictwo,  zabawy
w  klasie.  Dbam  o  moją  sprawność
fizyczną!

Ćwiczenia  gimnastyczne,  np.:  po-
rządkowe,  kształtujące,  stosowane,
korygujące.

Pokonywanie 

prostych 

torów

przeszkód,  skoki  przez  naturalne
przeszkody,  zeskoki  na  miękkie
podłoże.

Ćwiczenia  równowagi  bez  przy-
rządów i na przyrządach.

Ćwiczenia 

mięśni 

brzucha,

ćwiczenia  wzmacniające  mięśnie
kręgosłupa,  ćwiczenia  zwinności,
zwisy, podpory, skłony.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 53

54

7) potrafi  reagować  ruchem  na  syg-

nały dźwiękowe i wzrokowe;

8) potrafi chwytać piłkę, rzucać nią

do  celu,  rzucać  na  odległość,
toczyć ją i kozłować,

9) chętnie  uczestniczy  w  zabawach 

i  grach  sportowych,  uczy  się
przestrzegać  reguł  i  zasad  obo-
wiązujących w zabawach i grach,

10) uczy  się  właściwie  reagować 

na sukces i porażkę,

11) uprawia  wybraną  dyscyplinę

sportową;

12) przestrzega  zasad  bezpieczeń-

stwa  w  trakcie  zabaw  i  gier
ruchowych,

13) potrafi  wybrać  bezpieczne

miejsca do zabawy,

14) dba  o  porządek  i  ład  w  swoim

otoczeniu,

15) dba  o  czystość  ciała,  higienę

osobistą i o swoje zdrowie,

Ćwiczenia  w  orientowaniu  się,
zabawy  orientacyjno-porządkowe,
ćwiczenia  terenowe,  zabawy  ze
śpiewem i muzyką.

Rzuty piłką, rzuty prawą i lewą ręką,
doskonalenie rzutów piłką, toczenie,
kozłowanie piłki.

Gry drużynowe, przestrzeganie norm
zachowania  się,  przepisów  i  reguł
podczas  gier,  ćwiczeń  i  zabaw
ruchowych.

Współzawodnictwo 

w 

grach 

i  zabawach  sportowych,  sukces 
i  porażka  w  grach  oraz  imprezach
sportowych.

Sporty typowe dla warunków region-
alnych,  klimatycznych,  bazowych,
np., 

narciarstwo, 

pływanie,

łyżwiarstwo,  saneczkarstwo,  bad-
minton, minigry z piłką.

Bezpieczeństwo  w  trakcie  gier 
i zabaw sportowych.

Bawimy  się  w  miejscach  bez-
piecznych. 

Porządek i ład w moim otoczeniu.

Higiena  osobista,  czystość  ciała,
mycie  rąk,  mycie  zębów,  wpajanie

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 54

55

16) rozumie  konieczność  systema-

tycznej  kontroli  własnego  stanu
zdrowia,

17) rozumie,  że  niewłaściwe  odży-

wianie  się  może  być  przyczyną
choroby, 

zagrożeniem 

dla

zdrowia,  dba  o  właściwe  odży-
wianie się,

18) zna niebezpieczeństwa związane

z  zatruciami  pokarmowymi,
grzybami, nadużywaniem leków,
niewłaściwym  używaniem  środ-
ków  chemicznych,  papierosami,
alkoholem i narkotykami,

19) wie,  jak  zachować  się  w  sytua-

cjach niebezpiecznych, w sytua-
cjach zagrożenia.

nawyków higienicznych.
Wizyta u lekarza, u dentysty, kontro-
la stanu własnego zdrowia.

Wiem, co jem, odżywiam się zdrowo,
warzywa  i  owoce  w  mojej  diecie,
piję mleko. 

Niebezpieczeństwa związane z zatru-
ciami  pokarmowymi,  zatrucia  grzy-
bami,  lekami,  środkami  chemiczny-
mi,  alkoholem,  papierosami,  narko-
tykami.

Wzywanie pomocy, udzielanie pierw-
szej pomocy.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 55

56

11. Etyka

Uczeń kończący klasę II:

(1)

(2)

1) przestrzega reguł obowiązujących

w  społeczności  ludzkiej  (mówi
prawdę, szanuje cudzą własność,
nie przywłaszcza cudzej własnoś-
ci,  oddaje  rzeczy  znalezione, 
ma  odwagę  przyznać  się  do
popełnienia  nieodpowiedniego
czynu);

2) potrafi  przeżywać  radość  z  inny-

mi,  sprawiać  radość  innym,
dzielić  się  z  innymi  radością,
życzyć im tego, co najlepsze;

3) wie,  że  nie  można  dążyć  do

zaspokojenia  własnych  potrzeb
kosztem innych ludzi;

4) współpracuje z innymi: 

Wszyscy mamy takie same prawa.

Nie  kłamię,  mówię  prawdę,  nie
obmawiam  innych,  szanuję  cudzą
własność, mam odwagę przyznać się
do  popełnionego  błędu  lub  złego
zachowania.

Każdy ma prawo do błędu.

To moje, to twoje, a to nasze.

Potrafię cieszyć się z innymi, przeży-
wać z nimi radość z ich lub ze swo-
jego  sukcesu,  dzielić  się  z  innymi
radością, sprawiać innym radość.

Współodpowiedzialność  za  siebie 
i innych. 

Wolno, nie wolno!

Jak mam postąpić?

Wspólna  zabawa,  przestrzeganie
obowiązujących reguł.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 56

57

a) w zabawie: przestrzega obowiązu-

jących reguł, odpowiednio reaguje
w wypadku sukcesu i porażki;

b) w  pracy:  okazuje  życzliwość,

umiejętnie podporządkowuje się,
wywiązuje  się  ze  swojej  roli,
docenia  wysiłek  kolegów  w  zes-
pole; 

5) unika  konfliktów,  nie  krzywdzi

innych,  kulturalnie  porozumiewa
się z innymi, wchodząc w relacje
z  innymi  ludźmi;  nie  wywyższa
się,  okazuje  szacunek  sobie 
i  innym,  unika  arogancji,  jest
cierpliwy w dochodzeniu do celu;

6) niesie pomoc potrzebującym.

Wspólna  praca;  wypełnianie  swojej
roli,  podporządkowanie  się,  życzli-
wość w stosunku do innych, docenia-
nie wkładu pracy innych.

Wspólnie łatwiej!

Konflikty;  unikanie  konfliktów,
łagodzenie  i  rozwiązywanie  konflik-
tów.

Mam prawa, ale i obowiązki.

Każdy ma swoją godność.

Każdy jest sprawny inaczej.

Każdy ma prawo do błędu.

Pomagam sąsiadom, starszym.

Pomagam koledze w nauce.

Wywiązuję  się  z  obowiązków
domowych,  pomagam  rodzicom 
w pracach domowych.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 57

CZĘŚĆ III

Klasa III

Materiał nauczania

1. Edukacja polonistyczna

Uczeń kończący klasę I:

1) Korzysta z informacji:

58

Wiadomości i umiejętności zawarte 

w nowej podstawie programowej

(1)

Treści kształcenia

(2)

a) uważnie słucha wypowiedzi i korzy-

sta z przekazywanych informacji,

b) czyta  i  rozumie  teksty  przezna-

czone  dla  dzieci  na  I  etapie
edukacyjnym  i  wyciąga  z  nich
wnioski,

Słyszę  i  wyrażam  siebie.  Słucham
wypowiedzi  innych  ludzi.  Wysłuchaj
wypowiedzi nauczyciela, a następnie
porozmawiaj  z  kolegami,  co  zostało
powiedziane. Moje audycje radiowe.
Wiem, jaka jutro będzie pogoda. 

Słyszałeś to? Porozmawiajmy o tym.

Przekaż  swoimi  słowami  usłyszaną
wiadomość.

Czytałem  o  tym.  Moje  ulubione  cza-
sopismo.  Co  ciekawego  w  gazecie?
Legendy  związane  z  moją  miejsco-
wością.  Książka  moim  przyjacielem.
Ćwiczenia zmierzające do osiągnięcia
płynności, poprawności i wyrazistości
głośnego czytania (zmiana siły i tonu
głosu,  tempa  czytania,  stosowania
pauz gramatycznych i logicznych).

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 58

2. Analizuje i interpretuje teksty kultury:

59

c) wyszukuje  w  tekście  potrzebne

informacje  i  w  miarę  możliwości
korzysta ze słowników i encyklope-
dii  przeznaczonych  dla  dzieci  na 
I etapie edukacyjnym,

d) zna  formy  użytkowe:  życzenia,

zaproszenia,  zawiadomienia,  list,
notatka  do  kroniki,  potrafi  z  nich
korzystać.

Zadaj pytanie na temat wysłuchanej
audycji lub wypowiedzi nauczyciela.

Moja  encyklopedia.  Posługuję  się
słownikiem.  Praca  ze  słownikiem
ortograficznym.
Poszukuję  informacji.  Różne  źródła
informacji.

Zapraszam  Cię.  Najlepsze  życzenia!
Jutro odbędzie się... . Zawiadamiam
Was o ... . Piszę do Ciebie list. Nasza
klasowa kronika. Mój pamiętnik. 

(1)

(2)

a) przejawia  wrażliwość  estetyczną,

rozszerza zasób słownictwa poprzez
kontakt z dziełami literackimi,

b) w  tekście  literackim  zaznacza

wybrane  fragmenty,  określa  czas 
i miejsce akcji, wskazuje głównych
bohaterów,

c) czyta  teksty  i  recytuje  wiersze 

z  uwzględnieniem  interpunkcji 
i intonacji,

To są moje odczucia, sądy... . Miałem
podobne  przeżycia.  To  było  naj-
ciekawsze. Zajrzę do słownika.

Ustal  kolejność  zdarzeń  w  utworze
literackim.  Wymień  postacie  główne 
i  drugoplanowe.  Logiczny  bieg
wydarzeń. Każde zdarzenia ma swój
czas  i  miejsce.  Co  było  wcześniej, 
a co później.

Czytanie  ciche  i  głośne  utworów 
literackich.  Czytanie  dialogów.  Moje
ulubione  wiersze.  Inscenizowanie
tekstów  literackich  połączonych 

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 59

60

d) ma  potrzebę  kontaktu  z  literaturą 

i  sztuką  dla  dzieci,  czyta  wybrane
przez  siebie  i  wskazane  przez
nauczyciela książki, wypowiada się
na ich temat,

e) pod kierunkiem nauczyciela korzys-

ta  z  podręczników  i  zeszytów
ćwiczeń oraz innych środków dydak-
tycznych.

z  odczytywaniem  lub  recytacją
kwestii  dialogowych.  Odgrywanie
scenek. Nasz klasowy teatrzyk.

Wygłasza z pamięci ulubiony wiersz.

W szkolnej bibliotece. Nasza domowa
biblioteka.

Moje  ulubione  książki  i  czasopisma.
Ostatnio  czytałem  ...  .  Wydarzenia
realistyczne i fantastyczne w przeczy-
tanym tekście.

Rozwiązuje zadania zawarte w podrę-
czniku  i  zeszycie  ćwiczeń,  korzysta 
z  pomocy  dydaktycznych.  Ćwiczenia
w  pisaniu,  czytaniu,  opowiadaniu,
itp.

3. Tworzy wypowiedzi:

(1)

(2)

a) w  formie  ustnej  i  pisemnej:  kilku-

zdaniową  wypowiedź,  krótkie,
opowiadanie  i  opis,  list  prywatny,
życzenia, zaproszenia,

Opowiadam o wydarzeniach wczoraj-
szego dnia, tygodnia. Opowiedz treść
przeczytanego  tekstu  literackiego.
Widzę  i  opisuję.  Składamy  życzenia
świąteczne,  imieninowe,  z  okazji
dnia  dziadka,  babci  itp.  Serdeczne
życzenia. Piszę do Ciebie. Zapraszam
Cię  na  ....  .  Kartka  z  wakacji.
Ogłoszenie.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 60

61

b) dobiera  właściwe  formy  komu-

nikowania się w różnych sytuacjach
społecznych,

c) uczestniczy  w  rozmowach:  zadaje

pytania,  udziela  odpowiedzi  i  pre-
zentuje  własne  zdanie;  poszerza
zakres  słownictwa  i  struktur  skład-
niowych,

d) dba  o  kulturę  wypowiadania  się:

poprawnie artykułuje głoski, akcen-
tuje wyrazy stosuje pauzy i właści-
wą intonację w zdaniu oznajmują-
cym,  pytającym  i  rozkazującym;
stosuje formy grzecznościowe,

e) dostrzega  różnicę  pomiędzy  literą 

i  głoską;  dzieli  wyrazy  na  sylaby;
oddziela  wyrazy  w  zdaniu,  zdania 
w tekście,

f) pisze  czytelnie  i  estetycznie

(przestrzega  zasad  kaligrafii), 
dba  o  poprawność  gramatyczną,
ortograficzną oraz interpunkcyjną,

g) przepisuje  teksty,  pisze  z  pamięci 

i ze słuchu; w miarę swoich możli-
wości samodzielnie realizuje pisem-
ne zadania domowe.

Życzliwie  oceniam  innych.  Rozmowa
telefoniczna.  Porozmawiaj  na  temat
swoich  zainteresowań.  Przeprowa-
dzam wywiad. Dialog. 
List do kolegi. Scenki dialogowe.

Konferencja  prasowa.  O  co  chodziło 
w tym opowiadaniu? Czy zawsze mam
rację? Moje własne zdanie! Korzystam
ze  słownika!  Opisz  sytuację  na  ilus-
tracji. Słucham wypowiedzi innych.

Konkurs pięknego czytania. Słuchanie 
i reagowanie na polecenia nauczycie-
la.  Zadawanie  pytań,  uczestniczenie
w rozmowie, odpowiadanie na pytania
po  wysłuchaniu  rozmówcy,  przeczy-
tanego  tekstu.  Wykonaj  to  zadanie!
Rozmowa nauczyciela z dziećmi.

Poprawne,  wyraźne  wybrzmiewanie
głosek,  wyrazów,  zdań.  Stosowanie 
w  mowie  elementów  techniki  języka
mówionego  (artykulacja,  akcent,
pauza, siła głosu, intonacja, tempo).

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 61

2. Język obcy nowożytny

Uczeń kończący klasę III:

62

(1)

(2)

1) wie, że ludzie posługują się różny-

mi  językami  i  że  chcą  się  z  nimi
porozumieć,  trzeba  nauczyć  się
ich  języka  (motywacja  do  nauki
języka obcego);

2) reaguje  werbalnie  i  niewerbalnie

na proste polecenia nauczyciela;

3) rozumie wypowiedzi ze słuchu:

a) rozróżnia  znaczenie  wyrazów 

o podobnym brzmieniu,

b) rozpoznaje zwroty stosowane na co

dzień i potrafi się nimi posługiwać,

c) rozumie  ogólny  sens  krótkich

opowiadań  i  baśni  przedstaw-
ianych także za pomocą obrazów,
gestów,

d) rozumie  sens  prostych  dialogów 

w  historyjkach  obrazkowych
(także  w  nagraniach  audio 
i video);

Kształtowanie  świadomości  w  zakresie
potrzeby uczenia się języka obcego.

Uświadomienie,  że  ludzie  posługują
się  różnymi  językami,  że  mają
potrzebę porozumiewania się z inny-
mi ludźmi.

Nabywanie umiejętności; reagowanie
werbalne i niewerbalne na polecenia
w danym języku obcym.

Rozumienie wypowiedzi ze słuchu:

– rozróżnianie dźwięków w wyrazach

o podobnym brzmieniu,

– rozpoznawanie  i  rozumienie  zwro-

tów w komunikacji międzyludzkiej,

– rozumienie ogólnego sensu krótkich

opowiadań i baśni przedstawianych
także równocześnie z ilustracją lub
za pomocą gestów,

– rozumienie sensu krótkich i prostych

dialogów  prowadzonych  bezpośred-
nio w klasie, w historyjkach obrazko-
wych jak i nagranych (audio, video).

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 62

63

4) czyta  ze  zrozumieniem  wyrazy 

i proste zdania;

5) zadaje  pytania  i  udziela  odpo-

wiedzi  w  ramach  wyuczonych
zwrotów, 

recytuje 

wiersze,

rymowanki  i  śpiewa  piosenki,
nazywa  obiekty  z  otoczenia 
i opisuje je, bierze udział w mini-
przedstawieniach teatralnych;

6) przepisuje wyrazy i zdania;

7) w nauce języka obcego nowożyt-

nego potrafi korzystać ze słowni-
ków  obrazkowych,  książeczek,
środków multimedialnych;

8) współpracuje  z  rówieśnikami 

w trakcie nauki.

Czytanie  ze  zrozumieniem  wyrazów,
prostych  zdań  i  historyjek  obraz-
kowych w formie komiksów.

Formułowanie  i  zadawanie  prostych
pytań  i  udzielanie  odpowiedzi,
korzystając z wyuczonych zwrotów.

Udział w przedstawieniach.

Recytowanie  wierszyków  i  rymowa-
nek, śpiewanie piosenek.

Przepisywanie wyrazów i zdań.

Korzystanie  ze  słowników  obrazko-
wych, książeczek multimedialnych.

Współpraca  z  kolegami  w  trakcie
nauki  języka  obcego,  prowadzenie
dialogów.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 63

64

3. Edukacja muzyczna

Uczeń kończący klasę III:

1) w zakresie odbioru muzyki:

(1)

(2)

a) zna i stosuje następujące rodzaje

aktywności muzycznej:

– śpiewa  w  zespole  piosenki  ze

słuchu  (nie  mniej  niż  10  utworów
roku  szkolnym;  śpiewa  z  pamięci
hymn narodowy,

– gra na instrumentach perkusyjnych

(proste  rytmy  i  wzory  rytmiczne)
oraz 

melodycznych 

(proste

melodie i akompaniamenty),

– realizuje  sylabami  rytmicznymi,

gestem  oraz  ruchem  proste  rytmy 
i wzory rytmiczne; reaguje ruchem
na  puls  rytmiczny  i  jego  zmiany,
zmiany tempa, metrum i dynamiki
(maszeruje, biega, podskakuje),

– tańczy  podstawowe  kroki  i  figury

krakowiaka,  polki  oraz  innego,
prostego tańca ludowego,

Śpiewanie  piosenek  jednogłoso-
wych  indywidualnie  i  wspólnie 
z klasą.

Rytmiczne recytowanie tekstów. 

Wyszukiwanie  powtarzających  się
fragmentów melodii.

Śpiewanie  nazwami  solmizacyjnymi
wzorów 

melodii 

od 

różnych

dźwięków.

Granie  na  instrumentach  perku-
syjnych.

Granie  na  instrumentach  niemelo-
dycznych;  grzechotka,  bębenek,
trójkąt, itp.

Granie na kselofonie.

Granie na flecie prostym.

Zabawy  ze  śpiewem,  inscenizo-
wanie piosenek.

Tańce regionalne.

Poznanie  podstawowych  kroków,

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 64

65

b) rozróżnia  podstawowe  elementy

muzyki (melodia, rytm, wysokość
dźwięku,  akompaniament,  tem-
po,  dynamika)  i  znaki  notacji
muzycznej (wyraża ruchowo czas
trwania  wartości  rytmicznych,
nut i pauz),

c) aktywnie  słucha  muzyki  i  określa

jej  cechy:  rozróżnia  i  wyraża
środkami  pozamuzycznymi  cha-
rakter  emocjonalny  muzyki,
rozpoznaje  utwory  wykonywane
solo  i  zespołowo,  na  chór 
i orkiestrę; orientuje się w rodza-
jach głosów ludzkich (sopran, bas)
oraz  w  instrumentach  muzy-
cznych (fortepian, gitara, trąbka,
flet,  perkusja);  rozpoznaje  pod-
stawowe  formy  muzyczne  – AB,
ABA (wskazuje ruchem lub gestem
ich kolejne części).

polki,  krakowiaka  i  innych  tańców
regionalnych.

Bawimy się przy muzyce.

Reagowanie  ruchem  na  zmiany
tempa, 

dynamiki, 

wysokości

dźwięków i akcent metryczny.

Wyszukiwanie  powtarzających  się
fragmentów muzyki.

Realizowanie  ruchem  wartości  ryt-
micznych, nut i pauz.

Rozpoznawanie głosów ludzkich: alt,
sopran, bas, tenor.

Rozpoznawanie  brzmienia  różnych
instrumentów.

Związek akompaniamentu z tekstem.

Skład 

wykonawczy 

słuchanych

utworów.

Podobieństwa  i  kontrasty  w  melodii 
i w rytmie.

Słuchanie 

muzyki 

odtwarzanej 

z mediów.

Słuchanie muzyki na koncercie.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 65

2) w zakresie tworzenia muzyki:

66

(1)

(2)

a) tworzy  proste  ilustracje  dźwię-

kowe  do  tekstów  i  obrazów  oraz
improwizacje ruchowe do muzyki,

b) improwizuje  głosem  i  na  instru-

mentach  według  ustalonych
zasad,

c) wykonuje proste utwory, interpre-

tuje  je  zgodnie  z  ich  rodzajem 
i funkcją.

Tworzenie  prostych  tematów  ryt-
micznych.

Rytmiczne  recytowanie  sylab,  słów 
i zdań.

Improwizacje  ruchowe  do  prostych
tekstów.

Improwizowanie melodii na znanych
instrumentach.

Swobodne 

tworzenie 

melodii 

do znanych i prostych tekstów.

Tworzenie  muzycznych  ilustracji  do
poznanych wierszy i innych tekstów
literackich.

Tworzenie  własnych  układów  muzy-
cznych.

Malowanie  melodii  do  słuchanej
piosenki czy melodii.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 66

67

4. Edukacja plastyczna

Uczeń kończący klasę III:

1) w zakresie percepcji sztuki:

(1)

(2)

a) określa  swoją  przynależność  kul-

turową poprzez kontakt z wybra-
nymi  dziełami  sztuki,  zabytkami 
i z tradycją w środowisku rodzin-
nym,  szkolnym  i  lokalnym;
uczestniczy  w  życiu  kulturalnym
tych  środowisk,  wie  o  istnieniu
placówek  kultury  działających 
na ich rzecz,

Znam  tradycje  i  kulturę  mojego
regionu.

Znam zabytki w mojej miejscowości
i najbliższym regionie.

Tradycje rodzinne.

Placówki  kultury  w  mojej  miejs-
cowości;  izby  regionalne,  muzeum,
galeria  obrazów,  teatr,  kino,  dom
kultury, i inne.

Odwiedzam  galerie  sztuki,  umiem
oglądać dzieła plastyczne.

Sztuka  użytkowa;  piękno  w  moim
otoczeniu.

Dostrzeganie  i  obserwowanie  dzieł
sztuki  w  plenerze  i  otoczeniu
człowieka.

Grafika  użytkowa;  plakaty,  znaczki
pocztowe, stemple okolicznościowe,
liternictwo. 

Graffiti – piękno czy brzydota?

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 67

68

b) korzysta  z  przekazów  medial-

nych; stosuje ich wytwory w swo-
jej działalności twórczej (zgodnie
z wiedzą o prawach autora);

Media  a  sztuka,  poznawanie  i  oglą-
danie  dzieł  sztuki,  wykorzystując
media.

Dekoracje mojego otoczenia.

Naśladownictwo w działalności twór-
czej czy powielanie?

Prawa autorskie, co to takiego?

2) w zakresie ekspresji przez sztukę:

(1)

(2)

a) podejmuje  działalność  twórczą

posługując  się  takimi  środkami
wyrazu plastycznego, jak: kształt,
barwa,  faktura,  w  kompozycji 
na  płaszczyźnie  i  w  przestrzeni
(stosując  określone  materiały,
narzędzia i techniki plastyczne),

Barwa,  określanie  możliwości  wyra-
zowej  barw;  dostrzeganie  różnic
walorowych  w  zakresie  jednej
barwy, 

barwy 

podstawowe 

i  pochodne,  tworzenie  kompozycji
różnych barw. 

Rysowanie.

Malowanie.

Faktura,  dostrzeganie  możliwości
wyrazowych różnych faktur.

Kształt,  dostrzeganie  kształtów,
podobieństwa  i  różnice  kształtów,
kompozycje różnych kształtów.

Usytuowanie  w  przestrzeni,  wy-
twory płaskie i przestrzenne.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 68

69

b) realizuje proste projekty w zakre-

sie  form  użytkowych,  w  tym
służące  kształtowaniu  własnego
wizerunku  i  otoczenia  oraz
upowszechnianiu kultury w środo-
wisku  szkolnym  (stosując  okreś-
lone  narzędzia  i  wytwory  prze-
kazów medialnych).

Projektowanie  i  wykonywanie  płas-
kich  i  przestrzennych  form  użyt-
kowych  z  uwzględnieniem  układu
rytmicznego,  symetrycznego,  kom-
pozycji otwartej, zamkniętej.

Tworzenie kompozycji nastrojowych,
uwzględniających  możliwości  wyra-
zowe elementów formy.

Rysowanie,  malowanie  za  pomocą
przyrządów.

Projektowanie 

prostych 

form

użytkowych przy użyciu i wykorzysta-
niu mediów.

3) w zakresie recepcji sztuki:

(1)

(2)

a) rozróżnia takie dziedziny działal-

ności  twórczej  człowieka,  jak
architektura,  sztuki  plastyczne
oraz  inne  określone  dyscypliny
sztuki (fotografia, film) i przekazy
medialne  (telewizja,  Internet), 
a  także  rzemiosło  artystyczne 
i sztukę ludową,

Zapoznanie  się  z  dziedzinami  sztuk
pięknych;  architektura,  sztuki  plas-
tyczne; malarstwo, rysunek, grafika,
grafika  użytkowa,  rzeźba,  film,
fotografia,  rzemiosło  artystyczne 
i sztuka ludowa.

Dzieła;  rysunek  projektu  architek-
tonicznego,  makieta,  budowla,
obraz,  rysunek,  akwarela,  grafika,
fotografia,  film,  rzeźba,  sceno-
grafia,  kostium,  wytwory  rzemiosła
artystycznego i sztuki ludowej.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 69

5. Edukacja społeczna

Uczeń kończący klasę III:

70

b) rozpoznaje 

wybrane 

dzieła

architektury  i  sztuk  plastycznych
należące  do  polskiego  i  europe-
jskiego  dziedzictwa  kultury;
opisuje  ich  cechy  charakterysty-
czne  (posługując  się  elemen-
tarnymi  terminami  właściwymi
dla  tych  dziedzin  działalności
twórczej).

Twórcy  dzieł;  architekt,  rzeźbiarz,
malarz,  grafik,  scenograf,  reżyser,
fotograf, twórca ludowy.

Znane  polskie  dzieła  architektury 
i sztuk plastycznych.

Europejskie  dzieła  architektury 
i sztuk plastycznych.

Funkcje dzieł plastycznych.

Dekoracja wnętrz.

Formy  istnienia  dzieł  plastycznych;
oryginał,  kopia,  reprodukcja,  odbit-
ka.

(1)

(2)

1) odróżnia  dobro  od  zła,  stara  się

być  sprawiedliwym  i  praw-
domównym;  nie  krzywdzi  słab-
szych i pomaga potrzebującym;

2) identyfikuje się ze swoją rodziną 

i  jej  tradycjami;  podejmuje
obowiązki  domowe  i  rzetelnie  je
wypełnia;  rozumie,  co  to  jest

Dobro  i  zło.  Próba  określenia  tych
pojęć  – dyskusja.  Pomagam  słab-
szym,  starszym.  Zawsze  mówię
prawdę.  Staram  się  być  sprawiedli-
wym. Jak trudno sądzić innych?

Członkowie 

rodziny: 

rodzice,

rodzeństwo,  dziadkowie,  krewni.
Uczucia 

i 

wzajemna 

pomoc 

w  rodzinie.  Obowiązki  członków

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 70

71

sytuacja  ekonomiczna  rodziny 
i  wie,  że  trzeba  do  niej  dos-
tosować swe oczekiwania;

3) wie,  jak  należy  zachować  się 

w 

stosunku 

do 

dorosłych 

i  rówieśników  (formy  grzecznoś-
ciowe); 

rozumie 

potrzebę

utrzymywania  dobrych  relacji 
z sąsiadami w miejscu zamieszka-
nia;  jest  chętny  do  pomocy,
respektuje prawo innych do pracy
i wypoczynku;

4) jest  tolerancyjny  wobec  osób

innej  narodowości,  tradycji  kul-
turowej  itp.;  wie,  że  wszyscy
ludzie mają równe prawa;

5) zna prawa ucznia i jego obowiąz-

ki  (w  tym  zasady  bycia  dobrym
kolegą),  respektuje  je,  uczest-
niczy w szkolnych wydarzeniach;

6) zna  najbliższą  okolicę,  jej  waż-

niejsze  obiekty,  tradycje;  wie, 
w jakim regionie mieszka; uczest-
niczy  w  wydarzeniach  organizo-
wanych  przez  lokalną  społecz-
ność;

rodziny.  Budżet  rodziny  – sytuacja
ekonomiczna  rodzina.  Dom  jako
miejsce pracy i wypoczynku rodziny.
Nasze radości i smutki. 

Moje  relacje  z  sąsiadami.  Kultura
osobista w życiu codziennym. Formy
grzecznościowe  na  co  dzień.  Wza-
jemna  pomoc  sąsiedzka.  Nie  utru-
dniamy sobie życia w sąsiedztwie. 

Różnice i podobieństwa między ludź-
mi.  Jesteśmy  podobni,  a  jednak
różnimy  się.  Wszyscy  ludzie  mają
równe  prawa.  Każdy  jest  sprawny
inaczej.

Prawa i obowiązki ucznia. Regulamin
klasowy.  Normy  i  zasady  obowiązu-
jące  w  klasie.  Trudne  sytuacje 
w  klasie.  Sposoby  rozwiązywania
konfliktów  klasowych.  Klasowe 
i szkolne uroczystości i wydarzenia. 

Moja najbliższa okolica. Nasza miejs-
cowość  dawniej  i  dziś.  Tradycje
naszego  regionu.  Jestem  członkiem
tej  społeczności.  Jestem  przewod-
nikiem po mojej miejscowości. 

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 71

72

7) zna  symbole  narodowe  (barwy,

godło,  hymn  narodowy)  i  naj-
ważniejsze  wydarzenia  histo-
ryczne; orientuje się w tym, że są
ludzie  szczególnie  zasłużeni  dla
miejscowości,  w  której  mieszka,
dla Polski i świata;

8) wie, jak ważna jest praca w życiu

człowieka;  wie,  jaki  zawód
wykonują jego najbliżsi i znajomi,
czym  zajmuje  się  kolejarz,
aptekarz, policjant, weterynarz;

9) zna  zagrożenia  ze  strony  ludzi;

potrafi  powiadomić  dorosłych 
o  wypadku,  zagrożeniu,  niebez-
pieczeństwie; zna numery telefo-
nów:  pogotowia  ratunkowego,
straży pożarnej, policji oraz ogól-
nopolski numer alarmowy 112.

Jestem  Polakiem  i  Europejczykiem.
Od  gór  aż  po  Bałtyk  – to  moja
Ojczyzna.  Symbole  narodowe.  Kiedy
słyszę 

Mazurka 

Dąbrowskiego.

Wszystko  ma  swoją  historię.
Zasłużeni  ludzie  dla  mojej  miejs-
cowości, regionu, Polski. Duża i mała
Ojczyzna.

Praca  w  życiu  człowieka.  Problem
bezrobocia. Praca jako źródło utrzy-
mania  rodziny.  Wiem  gdzie  pracują
moi  rodzice,  jaką  pracę  wykonują.
Mój  sąsiad  jest:  weterynarzem,  rol-
nikiem,  kolejarzem,  aptekarzem,
policjantem, itp.

Czy  coś  mi  może  grozić  ze  strony
ludzi?  Gdy  jesteś  sam  w  domu.
Wizyta  nieznajomego.  Kiedy  należy
powiedzieć – NIE! Znam numery tele-
fonów  alarmowych,  wiem  jak
powiadomić  dorosłych  o  wypadku.
Wzywanie pomocy. Udzielanie pierw-
szej pomocy.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 72

6. Edukacja przyrodnicza

Uczeń kończący klasę III:

73

(1)

(2)

1) obserwuje  i  prowadzi  proste

doświadczenia przyrodnicze, ana-
lizuje  je  i  wiąże  przyczynę 
ze skutkiem;

2) opisuje  życie  w  wybranych

ekosystemach: w lesie, ogrodzie,
parku,  łące  i  zbiornikach  wod-
nych;

3) nazywa  charakterystyczne  ele-

menty  typowych  krajobrazów
Polski:  nadmorskiego,  nizinnego,
górskiego;

4) wymienia  zwierzęta  i  rośliny

typowe  dla  wybranych  regionów
Polski;  rozpoznaje  i  nazywa  nie-
które zwierzęta egzotyczne;

5) wyjaśnia zależności funkcjonowa-

nia przyrody od pór roku;

Obserwuję  piękną  i  zmieniającą  się
przyrodę.

Jak  się  to  wszystko  zmienia?  Długi 
i krótki dzień. Spędzanie czasu wol-
nego w zależności od pory roku. 

Na  wycieczce  w  lesie  i  w  parku. 
W ogrodzie u babci. Jaka piękna ta
łąka?  Nad  stawem  i  nad  jeziorem.
Ekosystemy w mojej okolicy.

Krajobrazy Polski: nizinny, nadmors-
ki, górski. Rozpoznaj te krajobrazy –
czym  się  wyróżniają?  Krajobrazy
przekształcone  przez  człowieka;
przemysłowy,  rolniczy,  miejski.
Krajobraz najbliższej okolicy.

Gdzie żyją żubry? Z wizytą u śwista-
ka.  Tama  bobra.  Na  nadmorskich
wydmach. W puszczy.

Pory  roku.  Zmiany  w  przyrodzie 
w zależności od pór roku – cykliczność
zmian  w  przyrodzie.  Życie  i  praca
człowieka w kolejnych porach roku.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 73

74

6) podejmuje  działania  na  rzecz

ochrony  przyrody  w  swoim
środowisku;  wie,  jakie  zniszcze-
nia  w  przyrodzie  powoduje
człowiek  (wypalanie  łąk,  zaśmie-
canie  lasów,  nadmierny  hałas,
kłusownictwo);

7) zna wpływ przyrody nieożywionej

na życie ludzi, zwierząt i roślin:

a) wpływ  światła  słonecznego  na

cykliczność życia na Ziemi,

b) znaczenie  powietrza  i  wody  dla

życia,

c) znaczenie wybranych skal i mine-

rałów  dla  człowieka  (np.  węgla 
i gliny); 

8) nazywa  części  ciała  i  organy

wewnętrzne zwierząt i ludzi (np.
serce, płuca, żołądek);

9) zna podstawowe zasady racjonal-

nego  odżywiania  się,  rozumie
konieczność  kontrolowania  stanu
zdrowia  i  stosuje  się  do  zaleceń
stomatologa i lekarza;

Jak  się  chroni  przyrodę  w  Twojej
okolicy?  Jakie  znasz  zwierzęta 
i  rośliny  będące  pod  ochroną?  Parki
narodowe, rezerwaty przyrody, parki
krajobrazowe,  pomniki  przyrody.
Przykłady  negatywnych  i  pozytyw-
nych oddziaływań człowieka na stan
środowiska  w  najbliższej  Twojej
okolicy.  Wpływ  stanu  środowiska 
na zdrowie człowieka.

Słońce a życie na Ziemi. 

Woda  i  powietrze  w  życiu  roślin 
i zwierząt.

Węgiel  i  jego  znaczenie  dla
człowieka.

Glina  i  jej  znaczenie  dla  życia
człowieka.

Znam budowę ciała człowieka i zwie-
rząt. Dbam o moje serce i płuca.

Wiem,  co  jem.  Zdrowa  żywność.
Warzywa i owoce w diecie człowieka.
Mleko i jego przetwory, ich wpływ na
nasze  zdrowie.  Szkodliwe  substancje
dla zdrowia. Dbam o mój żołądek. Wi-
zyta u lekarza i stomatologa. Higiena
osobista. Myję zęby. Opieka lekarska.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 74

7. Edukacja matematyczna

Uczeń kończący klasę III:

75

10) dba  o  zdrowie  i  bezpieczeństwo

swoje  i  innych  (w  miarę  swoich
możliwości); orientuje się w zagro-
żeniach ze strony roślin i zwierząt,
a  także  w  zagrożeniach  typu:
burza,  huragan,  śnieżyca,  lawina,
powódź,  itp.;  wie,  jak  trzeba  się
zachować w takich sytuacjach.

Wiem, kiedy mam powiedzieć – NIE!

Wołanie o pomoc. Co mi może grozić
ze strony zwierząt i niektórych roślin? 

Warunki  atmosferyczne  a  moje  bez-
pieczeństwo: burza, huragan, wichu-
ra, śnieżyca, deszcz, ulewa, powódź. 

(1)

(2)

1) liczy  (w  przód  i  w  tył)  od  danej

liczby po 1, dziesiątkami od danej
liczby  w  zakresie  100  i  setkami 
od danej liczby w zakresie 1000;

2) zapisuje cyframi i odczytuje licz-

by w zakresie 1000;

3) porównuje  dowolne  dwie  liczby 

w  zakresie  100  (bez  algorytmów 
i z użyciem znaków: <, >, =);

Jednostki,  dziesiątki,  setki.  Policz,
przelicz. Liczenie w pamięci. Liczby
w zakresie do 100. 

Liczenie setkami w zakresie 1000. 

Wykonywanie czterech działań aryt-
metycznych  na  liczbach  trzy-
cyfrowych  bez  przekraczania  progu
dziesiątkowego. 

Cyfrowy i słowny zapis liczb w zakre-
sie 1000. 

Odczytywanie liczb w zakresie 1000.

Porównywanie liczb i porządkowanie
ich w ustalonej kolejności; rosnącej
lub malejącej w zakresie 100. 

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 75

76

4) dodaje i odejmuje liczby w zakre-

sie  100  (bez  algorytmów  działań
pisemnych);  sprawdza  wyniki
odejmowania  za  pomocą  doda-
wania;

5) podaje  z  pamięci  iloczyny  w  za-

kresie tabliczki mnożenia; spraw-
dza  wyniki  dzielenia  za  pomocą
mnożenia;

6) rozwiązuje 

łatwe 

równania

jednodziałaniowe  z  niewiadomą
w  postaci  okienka  (bez  przeno-
szenia na drugą stronę);

7) rozwiązuje  zadania  tekstowe

wymagające  wykonania  jednego
działania  (w  tym  zadania  na
porównywanie różnicowe, ale bez
porównywania ilorazowego);

8) wykonuje 

łatwe 

obliczenia

pieniężne  (cena,  ilość,  wartość) 
i  radzi  sobie  w  sytuacjach  co-
dziennych  wymagających  takich
umiejętności;

Działania  na  liczbach  w  zakresie  do
100. Dodawanie i odejmowanie licz-
by  jednocyfrowej  od  dwucyfrowej.
Dodawanie  i  odejmowanie  liczb
dwucyfrowych  z  przekroczeniem
progu  dziesiątkowego.  Liczenie 
w pamięci.

Mnożenie i dzielenie liczb w zakresie
tabliczki 

mnożenia. 

Liczenie 

w pamięci. Mnożenie jest rozdzielne.
Sprawdzamy  poprawność  dzielenia
za  pomocą  mnożenia.  Liczenie 
w pamięci.

Związek 

dodawania 

z 

odej-

mowaniem,  mnożenia  z  dzieleniem;
rozwiązywanie równań z niewiadomą
w  postaci  okienka,  ilustrowanie 
działań na grafach. 

Matematyczne opisy rzeczywistości –
zadania  tekstowe.  Rozwiązywanie
zadań  tekstowych  w  zakresie
czterech  działań  (dodawania,  odej-
mowania, mnożenia i dzielenia) oraz
porównywanie różnicowe.

Ile zapłacimy? – złote, grosze. Łatwe
obliczenia pieniężne. Cena, wartość,
ilość, reszta. 

Życiowe  problemy  w  matematy-
cznych zadaniach tekstowych.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 76

77

9) mierzy  i  zapisuje  wynik  pomiaru

długości,  szerokości  i  wysokości
przedmiotów  oraz  odległości;
posługuje 

się 

jednostkami:

milimetr, centymetr, metr; wyko-
nuje  łatwe  obliczenia  dotyczące
tych  miar  (bez  zmiany  jednostek 
i  wyrażeń  dwumianowanych 
w  obliczeniach  formalnych);
używa  pojęcia  kilometr  w  sytua-
cjach  życiowych,  np.  Jechaliśmy
autobusem  27  kilometrów  (bez
zamiany na metry);

10) waży  przedmioty,  używając

określeń:  kilogram,  pół  kilogra-
ma,  dekagram,  gram;  wykonuje
łatwe obliczenia, używając tych
miar  (bez  zamiany  jednostek 
i bez wyrażeń dwumianowanych
w obliczeniach formalnych);

11) odmierza płyny różnymi miarka-

mi;  używa  określeń:  litr,  pół
litra, ćwierć litra;

12) odczytuje  temperaturę  (bez

konieczności  posługiwania  się
liczbami ujemnymi, np. 5 stopni
mrozu, 3 stopnie poniżej zera);

13) odczytuje  i  zapisuje  liczby 

w systemie rzymskim od I do XII;

Mierzenie  i  obliczanie  długości,  sze-
rokości, wysokości przedmiotów przy
użyciu  różnych  miar;  linijki,  metra
stolarskiego,  metra  krawieckiego.
Stosowanie  różnych  miar  w  życiu
codziennym;  milimetr,  centymetr,
metr.

Używanie  pojęcia  kilometr.  Proste
obliczanie  odległości.  Wyrażenia
dwumianowane.  Życiowe  problemy
w prostych zadaniach tekstowych.

Co  lżejsze?  Co  cięższe?  – wagi.
Ważenie  przedmiotów  z  zastoso-
waniem pojęć; kilogram, pół kilogra-
ma,  dekagram,  gram.  Problemy
życiowe w zadaniach tekstowych.

Mierzenie  pojemności  z  zastoso-
waniem  określeń;  litr,  pół  litra,
ćwierć litra. 

Ile  stopni  w  skali  Celsjusza?  – ter-
mometr. Odczytywanie wskazań ter-
mometru.

Znaki  rzymskie  w  kalendarzu  i  nie
tylko.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 77

78

14) podaje  i  zapisuje  daty;  zna 

kolejność dni tygodnia i miesię-
cy;  porządkuje  chronologicznie
daty; 

wykonuje 

obliczenia

kalendarzowe  w  sytuacjach
życiowych;

15) odczytuje  wskazania  zegarów: 

w systemach 12- i 24-godzinnym,
wyświetlających cyfry i ze wska-
zówkami; posługuje się pojęcia-
mi: godzina, pół godziny, kwad-
rans,  minuta;  wykonuje  proste
obliczenia  zegarowe  (pełne
godziny);

16) rozpoznaje  i  nazywa  koła,

kwadraty,  prostokąty  i  trójkąty
(również  nietypowe,  położone 
w różny sposób oraz w sytuacji,
gdy  figury  zachodzą  na  siebie);
rysuje  odcinki  no  podanej  dłu-
gości; oblicza obwody trójkątów,
kwadratów 

i 

prostokątów 

(w centymetrach);

17) rysuje  drugą  połowę  figury  sy-

metrycznej; 

rysuje 

figury 

w powiększeniu i pomniejszeniu;
kontynuuje  regularność  w  pros-
tych  motywach  (np.  szlaczki,
rozety).

A czas płynie, płynie... . I znów minął
rok – kalendarze. Biegle posługiwanie
się  nazwami  dni  tygodnia,  nazwy
miesięcy.  Posługiwanie  się  pojęcia-
mi;  tydzień,  miesiąc,  kwartał,  rok,
pora  roku.  Pisanie  i  odczytywanie
dat. Proste obliczenia kalendarzowe.

A  czas  płynie  – zegary  i  zegarki.
Zegar  też  można  czytać.  Odczy-
tywanie  wskazań  zegara  w  cyklu 
12- i 24- godzinnym. Posługiwanie się
pojęciami;  minuta,  kwadrans,  pół
godziny,  godzina,  doba.  Proste
obliczenia zegarowe.

Figury geometryczne w rzeczywistoś-
ci i na rysunku. Regularności i włas-
ności 

figur 

geometrycznych.

Utrwalanie  pojęć;  figura  geome-
tryczna, kwadrat, prostokąt, trójkąt,
wielokąt.  Obliczanie  obwodu  kwa-
dratu, prostokąta czy innej dowolnej
figury geometrycznej.

Rysowanie  i  konstruowanie  figur
geometrycznych.  Prostopadle  i  rów-
noległe  na  rysunku  i  w  rzeczywisto-
ści.  Schematyczne  rysunki  tech-
niczne.  Dekoracje  geometryczne;
szlaczki, rozety.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 78

79

8. Zajęcia komputerowe

Uczeń kończący klasę III:

(1)

(2)

1) umie obsługiwać komputer:

a) posługuje się myszą i klawiaturą,

b) poprawnie  nazywa  główne  ele-

menty zestawu komputerowego;

2) posługuje  się  wybranymi  progra-

mami  i  grami  edukacyjnymi,
rozwijając  swoje  zainteresowa-
nia;  korzysta  z  opcji  w  progra-
mach;

3) wyszukuje i korzysta z informacji:

a) przegląda wybrane przez nauczy-

ciela  strony  internetowe  (np.

Znam budowę komputera. Znam ele-
menty zestawu komputerowego.

Posługuję się myszą i klawiaturą.

Zaawansowane posługiwanie się pro-
gramem  MS  Paint,  otwieranie  oraz
zapisywanie  obrazów,  używanie
wszystkich  narzędzi  programu;
wypełnianie 

kolorem, 

pędzel,

gumka.  Ołówek,  prostokąt,  elipsa,
linia,  aerograf,  lupa,  zaokrąglony
prostokąt,  pipeta,  korzystanie 
z  palety  kolorów,  używanie  funkcji
zaznaczenia,  pomniejszenia  i  prze-
noszenia  zaznaczonych  fragmentów
obrazka,  zmiana  formatu  obrazka,
wpisywanie  tekstu,  samodzielne
tworzenie prac z pomocą wybranych
narzędzi.  Przygotowanie  do  druku,
drukowanie  obrazów.  Moje  gry 
komputerowe.

Korzystanie  z  Internetu;  poznanie
pojęcia strony www, poczty interne-
towej, przeglądarki, odsyłaczy; uru-
chomianie przeglądarki; wpisywanie

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 79

80

stronę swojej szkoły),

b) dostrzega  elementy  aktywne  na

stronie  internetowej,  nawiguje
po stronach w określonym zakre-
sie,

c) odtwarza  animacje  i  prezentacje

multimedialne;

4) tworzy teksty i rysunki:

a) wpisuje  za  pomocą  klawiatury

litery,  cyfry  i  inne  znaki,  wyrazy 
i zdania,

b) wykonuje  rysunki  za  pomocą

wybranego  edytora  grafiki,  np. 
Z gotowych figur;

5) zna  zagrożenia  wynikające  z  ko-

rzystania  z  komputera,  Internetu 
i multimediów:

a) wie,  że  praca  przy  komputerze

męczy  wzrok,  nadwyręża  kręgo-
słup, ogranicza kontakty społeczne,

b) ma świadomość niebezpieczeństw

wynikających  z  anonimowości
kontaktów  i  podawania  swojego
adresu,

adresu strony internetowej, wyszuki-
wanie  informacji  w  Internecie,
dodawanie  stron  do  „ulubionych”,
korzystanie  z  multimediów  interne-
towych, prezentacje multimedialne.

Posługiwanie się programem Wordpad;
wpisywanie, usuwanie oraz przenosze-
nie tekstu, zmiana czcionki, rozmiaru,
oraz  kolor  tekstu,  wprowadzanie
pogrubienia, 

podkreślenia 

oraz

pochylenia,  wyrównywanie  tekstu,
formatowanie  akapitów,  forma-
towanie  tytułów,  wypunktowanie,
przygotowanie  do  druku,  drukowanie
plików.  Korzystanie  z  kalkulatora:
dodawanie i odejmowanie liczb.

Wpływ  komputera  na  zdrowie
człowieka.

Bezpieczne korzystanie z komputera,
Internetu  i  multimediów.  Pracując
przy  komputerze  dbam  o  swoje
zdrowie.  Czy  Internet  jest  anoni-
mowy?

Piszę tylko ze znajomymi – nie poda-
ję adresu nieznajomym.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 80

81

c) stosuje  się  do  ograniczeń  doty-

czących korzystania z komputera,
Internetu i multimediów.

Słucham  rad  nauczyciela  i  rodziców
pracując przy komputerze. Czy świat
gier  może  mnie  całkowicie  pochło-
nąć? Nie tylko zabawy z komputerem
– ważne  są  spotkania  i  zabawy 
z kolegami.

9. Zajęcia techniczne

Uczeń kończący klasę III:

1) Zna środowisko techniczne na tyle, że:

(1)

(2)

a) orientuje  się  w  sposobach  wy-

twarzania  przedmiotów  codzien-
nego  użytku  („jak  to  jest  zro-
bione?”):  meble,  domy,  samo-
chody,  sprzęt  gospodarstwa
domowego,

b) rozpoznaje rodzaje maszyn i urzą-

dzeń:  transportowych  (samochody,
statki,  samoloty),  wytwórczych
(narzędzia,  przyrządy),  informaty-
cznych  (komputer,  laptop,  telefon
komórkowy); orientuje się w rodza-
jach budowli (budynki mieszkalne,
biurowe,  przemysłowe,  mosty,
tunele,  wieże)  i  urządzeń  elek-

Jak to zrobione? Budzenie zaintere-
sowania  techniką.  Historia  nie-
których wynalazków.

Poznanie  zawodów  związanych 
z techniką.

Praca  naszych  rodziców  w  tym
zakresie.

Zapoznanie  się  z  rodzajami  maszyn 
i  urządzeń:  transportowych  (samo-
chody,  pociągi,  samoloty  i  heli-
koptery, łodzie i statki), wytwórczych
(narzędzi  i  przyrządy),  informatycz-
nych  (komputer,  laptop,  telefon
komórkowy), urządzeń elektrycznych
(prądnica  rowerowa,  latarka).  Orien-
towanie  się  w  rodzajach  budowli

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 81

2. Realizuje „drogę” powstawania przedmiotów 

od pomysłu do wytworu:

82

trycznych 

(latarka, 

prądnica

rowerowa),

c) określa  wartość  urządzeń  tech-

nicznych  z  punktu  widzenia  cech
użytkowych  (łatwa  lub  trudna
obsługa),  ekonomicznych  (tanie
lub drogie w zakupie i użytkowa-
niu), estetycznych (np. ładne lub
brzydkie).

(budynki  mieszkalne,  biurowe,  prze-
mysłowe, mosty, tunele, wieże).

Urządzenia  techniczne  w  domu.
Urządzenie  techniczne  w  szkole.
Urządzenia  gazowe.  Nabywanie
umiejętności 

posługiwania 

się

urządzeniami domowymi i szkolnymi.
Określanie wartości urządzeń, łatwa
czy trudna obsługa, tanie czy drogie
przy  zakupie  i  użytkowaniu,  ładne
czy brzydkie.

(1)

(2)

a) przedstawia  pomysły  rozwiązań

technicznych:  planuje  kolejne
czynności,  dobiera  odpowiednie
materiały (papier, drewno, metal,
tworzywo  sztuczne,  materiały
włókiennicze) oraz narzędzia,

b) rozumie  potrzebę  organizowania

działania  technicznego:  pracy
indywidualnej i zespołowej,

c) posiada umiejętności:

– odmierzania  potrzebnej  ilości

materiału,

Planowanie  i  organizowanie  pracy;
wybór zadania do wykonania, dobór
odpowiednich  materiałów,  przed-
stawienie  pomysłu  wykonania,
korzystanie  z  prostych  schematów 
i instrukcji.

Dobór 

odpowiednich 

narzędzi

potrzebnych do wykonania zadania.

Rozumienie  pracy  indywidualnej 
i  zespołowej  przy  organizowaniu 
działań technicznych.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 82

83

– cięcia papieru, tektury, itp.,

– montażu  modeli  papierowych 

i  z  tworzyw  sztucznych,  korzysta-
jąc  z  prostych  instrukcji  i  sche-
matów  rysunkowych,  np.  Buduje
latawce, makiety domów, mostów,
modeli  samochodów,  samolotów 
i statków,

– w  miarę  możliwości,  montażu

obwodów  elektrycznych,  szere-
gowych i równoległych z wykorzys-
taniem gotowych zestawów.

Materiały  potrzebne  do  majster-
kowania,  rozpoznawanie  materia-
łów:  papierniczych,  przyrodniczych,
metalowych,  drewnianych,  włókien-
niczych,  tworzyw  sztucznych.  Bada-
nie  własności  tychże  materiałów.
Określanie ich przydatności do wyko-
nania konkretnych prac.

Korzystanie  z  instrukcji  i  prostych
schematów rysunkowych. Umiejętne
łączenie  materiałów;  poznawanie  i
doskonalenie  sposobów  łączenia
materiałów:  wiązanie,  spinanie
spinaczem  czy  na  zatrzaski,  zszy-
wanie,  zbijanie,  sklejanie,  skrę-
canie,  zaginanie  kartonu.  Konstru-
owanie  prostych  modeli  samo-
chodów, 

samolotów, 

statków,

budowanie 

latawców, 

makiety

budynków.  Montaż  obwodów  elek-
trycznych,  szeregowych  i  równo-
ległych z gotowych zestawów. 

3. Dba o bezpieczeństwo własne i innych:

(1)

(2)

a) utrzymuje ład i porządek w miej-

scu pracy,

b) właściwie używa narzędzi i urzą-

dzeń technicznych,

Dbanie  o  ład  i  porządek  w  miejscu
pracy.  Dbanie  o  czystość  narzędzi 
i właściwą ich konserwację.

Doskonalenie  umiejętności  posługi-
wania  się  prostymi  narzędziami;
młotek,  pilnik,  obcęgi,  śrubokręt,

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 83

84

c) wie,  jak  należy  bezpiecznie

poruszać  się  po  drogach  (w  tym
na  rowerze)  i  korzystać  ze  środ-
ków  komunikacji;  wie  jak  trzeba
zachować się w sytuacji wypadku.

wkrętak, imadło. Zagrożenia wynika-
jące  z  niewłaściwego  korzystania 
z  urządzeń  technicznych  w  domu 
i w szkole (elektrycznych i gazowych).

Na drodze. Poruszanie się po drodze.
Korzystanie  ze  środków  masowej
komunikacji. 
Udzielanie  pomocy  przy  drobnych
zranieniach  i  skaleczeniach.  Infor-
mowanie dorosłych o wypadku. 

10. Wychowanie fizyczne i edukacja zdrowotna

Uczeń kończący klasę III:

1) w zakresie sprawności fizycznej:

(1)

(2)

a) realizuje marszobieg trwający co

najmniej 15 minut,

b) umie  wykonać  próbę  siły  mięśni

brzucha  oraz  próbę  gibkości  dol-
nego odcinka kręgosłupa.

Marsze  i  ćwiczenia  terenowe,
marszobieg, marsz rytmiczny.

Ćwiczenia tułowia, ćwiczenia mięśni
brzucha, ćwiczenia dolnego odcinka
kręgosłupa.  Ćwiczenia  fizyczne
korygujące postawę ciała.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 84

85

2) w zakresie treningu zdrowotnego:

(1)

(2)

a) przyjmuje  pozycje  wyjściowe 

i  ustawienia  do  ćwiczeń  oraz
wykonuje przewrót w przód,

b) skacze przez skakankę, wykonuje

przeskoki  jednonóż  i  obunóż  nad
niskimi przeszkodami,

c) wykonuje  ćwiczenia  równoważne

bez  przyboru,  z  przyborem  i  na
przyrządzie.

Ćwiczenia  porządkowe;  zbiórka 
w  kolumnie  pojedynczej  i  dwój-
kowej, odliczanie w szeregu.
Skłony w przód, w tył, w bok, skręty,
przewrót w przód. 

Ćwiczenia  ramion,  ćwiczenia  stóp,
ćwiczenia  nóg,  skoki  przez  skakan-
kę,  skoki;  skok  w  dal,  zeskok 
z niskiej wysokości, przeskoki przez
niskie przeszkody. Zabawy ruchowe;
bieżne, skoczne, rzutne.

Ćwiczenia równoważne bez przyrzą-
dów.
Ćwiczenia  równoważne  na  przyrzą-
dach  i  z  użyciem  przyborów.
Ćwiczenia zwinności.

3) w zakresie sportów całego życia i wypoczynku:

(1)

(2)

a) posługuje  się  piłką:  rzuca,

chwyta,  kozłuje,  odbija  i  pro-
wadzi ją,

b) jeździ np. na rowerze, wrotkach;

przestrzega  zasad  poruszania  się

Ćwiczenia  w  rzutach;  rzucanie,
chwytanie,  kozłowanie  i  odbijanie
piłki, rzucanie piłką do celu.

Jazda  na  wrotkach  i  na  rowerze.
Przepisy  ruchu  drogowego,  zasady

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 85

86

po drogach,

c) bierze  udział  w  zabawach,  mini

grach  i  grach  terenowych,
zawodach sportowych, respektuje
reguły  i  podporządkowując  się
decyzjom sędziego,

d) wie,  jak  należy  zachować  się 

w  sytuacjach  zwycięstwa  i  radzi
sobie z porażkami w miarę swoich
możliwości.

bezpieczeństwa  poruszania  się  po
drogach.

Zabawy  i  gry  zespołowe.  Ćwiczenia,
zabawy  i  gry  terenowe.  Zawody
sportowe.  Reguły  zabaw  i  gier, 
podporządkowanie  się  regułom 
i decyzjom sędziego.

Rywalizacja  w  sporcie.  Zwycięstwa 
i porażki w sporcie.

Rola kibica sportowego.

4) w zakresie bezpieczeństwa i edukacji zdrowotnej:

(1)

(2)

a) dba  o  higienę  osobistą  i  czystość

odzieży,

b) wie, jakie znaczenie dla zdrowia

ma właściwe odżywianie się oraz
aktywność fizyczna,

c) wie,  że  nie  może  samodzielnie

zażywać lekarstw i stosować środ-

Higiena  a  moje  zdrowie.  Dbam 
o czystość. 

Jak się ubrać? Moje ubrania.

Wiem,  co  jem.  Wartości  odżywcze
owoców  i  warzyw.  Szklanka  mleka.
Rośliny  jadalne  uprawiane  w  polu 
i  w  ogrodzie.  Zdrowa  żywność.
Organizacja  czynnego  wypoczynku.
Na spacerze. 

Apteczka 

pierwszej 

pomocy.

Korzystanie  z  domowej  apteczki.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 86

87

ków  chemicznych  niezgodnie  z
przeznaczeniem,

d) dba  o  prawidłową  postawę,  np.

siedząc w ławce, przy stole,

e) przestrzega  zasad  bezpiecznego

zachowania  się  w  trakcie  zajęć
ruchowych; posługuje się przybo-
rami  sportowymi  zgodnie  z  ich
przeznaczeniem,

f) potrafi  wybrać  bezpieczne  miej-

sce  do  zabaw  i  gier  ruchowych;
wie, do kogo zwrócić się o pomoc
w sytuacji zagrożenia zdrowia lub
życia.

Substancje  chemiczne  szkodliwe 
dla zdrowia i życia.

Środki chemiczne używane w domu.

Dbam  o  swoją  postawę,  zachowuję
prawidłową  postawę  podczas  pracy 
i nauki.

Niebezpieczeństwo zabaw w pobliżu
i na jezdni oraz na innych drogach.
Korzystanie  z  przyrządów  i  przy-
borów w trakcie gier i zabaw.

Kąpiel  wzbroniona!  Uwaga!  Glinian-
ki,  wykopy!  Niebezpieczne  miejsca
zabaw.  Na  śniegu  i  lodzie.  Uwaga!
Grozi  zawaleniem!  Korzystanie 
z pomocy dorosłych.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 87

88

11. Etyka

Uczeń kończący klasę III:

(1)

(2)

1) rozumie,  że  ludzie  mają  równe

prawa, niezależnie od tego, gdzie
się  urodzili,  jak  wyglądają,  jaką
religię  wyznają,  jaki  mają  status
materialny;  okazuje  szacunek
osobom starszym;

2) zastanawia się na tym, na co ma

wpływ,  na  czym  mu  zależy,  do
czego może dążyć, nie krzywdząc
innych;  stara  się  nieść  pomoc
potrzebującym;

3) wie,  na  czym  polega  praw-

domówność  i  jak  ważna  jest
odwaga  przeciwstawiania  się
kłamstwu i obmowie; potrafi z tej
perspektywy  oceniać  zachowania
bohaterów  baśni,  opowiadań, 
legend, komiksów;

4) wie,  że  nie  można  zabierać 

cudzej  własności  i  stara  się  tego

Jesteśmy podobni, a jednak różnimy
się.

Wszyscy  ludzie  mają  równe  prawa.
Jestem  obywatelem  świata.  Kolega
o  innym  kolorze  skóry,  wyznający
inną  religię.  Pomagam  ludziom
starszym i sąsiadom. Jak być miłym?

Co zależy ode mnie, czy mam na coś
wpływ?

Nasze  sukcesy  i  porażki.  Nasze
wspólne cele.

Pomagam  innym  ludziom;  starszym,
słabszym.

Nie  kłamię,  zawsze  mówię  prawdę.
Nie  obmawiam  kolegów  i  innych
ludzi. Dlaczego tak postąpił bohater
baśni  czy  innego  utworu  literac-
kiego? Bardzo trudno osądzić innych.
Bohaterowie moich lektur.

Nie  kradnę!  Nie  zabieram  cudzej
własności.  Wyrządzoną  krzywdę

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 88

89

przestrzegać;  wie,  że  należy
naprawić  wyrządzoną  szkodę;
dostrzega,  kiedy  postaci  z  baśni,
opowiadań, legend, komiksów nie
przestrzegają  reguły  „nie  krad-
nij”;

5) starannie dobiera przyjaciół i pie-

lęgnuje  przyjaźnie  w  miarę  swo-
ich możliwości;

6) wie,  że  jest  częścią  przyrody,

chroni  ją  i  szanuje;  nie  niszczy
swojego otoczenia.

należy naprawić. Bohaterowie moich
lektur – próba oceny ich postępowa-
nia.

W  przyjacielskim  kręgu.  Być  przyja-
cielem i mieć przyjaciół. Kolega czy
przyjaciel? 

Przyroda  wokół  nas.  Jestem  częścią
przyrody. 

Nie niszczę mojego środowiska natu-
ralnego.  Nie  jestem  tylko  sam 
na świecie! 

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 89

Procedury osiągania celów

Realizując program 

„Od A do Z”, należy pamiętać, że:

• podmiotem  wszelkich  działań  dydaktyczno-wychowawczych  nauczy-

ciela jest dziecko 

– uczeń,

• podstawą zmian w zachowaniu się dziecka jest jego własna aktywność,

zdolność uczenia się, naturalna zdolność do wzrostu i rozwoju,

• nauczyciel 

– wychowawca, organizując proces dydaktyczny, umożliwia

dziecku uczenie się w indywidualnym i grupowym działaniu.

W realizacji programu 

„Od A do Z” należy kierować się takimi zasadami, jak:

• uwzględnianie  w  doborze  treści  nauczania  zainteresowań,  zdolności 

i umiejętności dzieci,

• organizowanie  sytuacji  edukacyjnych,  które  umożliwią  dzieciom 

zdobywanie  wiadomości  i  umiejętności  poprzez  obserwowanie  świata
oraz własne działanie,

• zachęcanie dzieci do działań w trakcie zajęć edukacyjnych,
• stwarzanie okazji do twórczej aktywności dzieci,
• planowanie  i  organizowanie  zajęć  uczniów  na  określony  temat  bez

podziału na poszczególne jednostki lekcyjne.

W każdej sytuacji edukacyjnej trzeba dokładnie określić:
• cele zajęć: ogólne i szczegółowe,
• przebieg wykonania zadania,
• potrzebne pomoce i środki dydaktyczne,
• metody pracy,
• formy pracy,
• przewidywane trudności,
• miejsce pracy każdego ucznia,
• zakończenie zadania.

90

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 90

Nauczyciel  jest  zatem  organizatorem,  animatorem,  ekspertem 

i  przewodnikiem,  który  motywuje  do  działania,  pobudza  ciekawość 
poznawczą, organizuje sytuacje w procesie edukacyjnym, kieruje pracą
uczniów. W trakcie procesu dydaktycznego uświadamia uczniom cele ich
działań,  cele  uczenia  się,  zyskując  świadomą  aktywność  uczniów.
Pobudza  ich  ciekawość  poznawczą,  stwarza  warunki  do  stosowania
różnych  metod  i  technik  uczenia  się,  organizuje  sytuacje  edukacyjne
umożliwiające  uczniom  podejmowanie  samodzielnych  działań.
Nauczyciel  wyznacza  również  zadania  do  wykonania  przez  uczniów,
dokonuje  oceny  realizowanych  działań  i  ich  efektów,  wdraża  uczniów 
do samooceny realizowanych działań.

Ważnym  czynnikiem  decydującym  o  skuteczności  podejmowanych

przez  nauczyciela  działań  jest  znajomość  uczniów,  bez  której  można
wprawdzie  przekazywać  wiedzę,  ale  nie  sposób  skutecznie  kierować 
procesem uczenia się, procesem rozwoju osobowości.

Warunkiem koniecznym dla prawidłowej organizacji twórczej akty-

wności jest stwarzanie sytuacji problemowych, dających uczniom możli-
wość stawiania sobie pytań i poszukiwania na nie odpowiedzi w różnych
źródłach  wiedzy.  Stawianie  ich  w  sytuacjach  umożliwiających  manipu-
lowanie  rzeczami  oraz  symbolami  koniecznymi  do  wysiłku  myślowego,
myślenia  zarówno  konwergencyjnego,  jak  i  dywergencyjnego.  Winny 
to być zarazem działania zespołowe, grupowe, jak i indywidualne.

Proces  kształcenia  nie  może  opierać  się  wyłącznie  na  sponta-

nicznych działaniach uczniów. Prawidłowy jego przebieg polega na właś-
ciwym  łączeniu  przekazu  gotowej  wiedzy  z  samodzielnym  jej  zdoby-
waniem.  Tylko  wtedy  uczniowie  mogą  tworzyć 

– wykorzystywać  możli-

wości tworzenia nowego na bazie posiadanej wiedzy i umiejętności.

Proces kształcenia to proces społeczny, w trakcie którego nauczy-

ciel  i  uczniowie  wchodzą  we  wzajemne  relacje  interpersonalne.  Tylko
ustawiczne włączanie uczniów w życie klasy, szkoły i innych społecznoś-
ci,  w  podejmowanie  różnorodnych  zadań  edukacyjnych,  pobudza
motywację, gotowość do określonej aktywności przedsięwziętej z włas-

91

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 91

nego  wyboru,  własnych  potrzeb,  zgodnie  z  własnymi  możliwościami.
Uczeń nie musi robić tego, co chce, ale musi chcieć tego, co robi. Wtedy
jego działalność będzie efektywna.

Program  „Od  A  do  Z”  wyznacza  nauczycielowi  funkcje  projekto-

dawcy,  osoby  obserwującej  zachowania  edukacyjne  i  rozwój  dziecka,
wspierającej  jego  naturalne  motywacje  poprzez  umożliwienie  mu
doświadczania, przeżywania, działania, dostarczania przykładów i infor-
macji wpisanych w różne sytuacje edukacyjne. Nauczyciel współuczest-
niczy w procesie aktywnego zdobywania przez dziecko wiedzy i stawania
się członkiem różnych wspólnot społecznych.

Kształcenie  zintegrowane  to  sposób  organizacji  procesu  nauczania 

–  uczenia  się  dzieci  w  młodszym  wieku  szkolnym,  nauczania,  w  którym
punktem wyjścia jest całość. Jest ono zgodne z naturalnie przebiegający-
mi  procesami  spostrzegania,  będącymi  podstawą  poznania  i  sposobem
myślenia dziecka w tym wieku. Cechą charakterystyczną kształcenia zinte-
growanego jest umożliwienie dzieciom całościowego, a następnie konte-
kstowego  poznawania  rzeczywistości,  ukazywanie  związków  i  zależności
między różnymi obszarami szkolnej edukacji. U dzieci w tym wieku proces
poznawania  rozpoczyna  się  od  całościowego  ujęcia  (synteza),  a  dopiero
później  dokonuje  się  rozczłonkowanie  przedmiotów,  zjawisk,  czy  poz-
nawanej  rzeczywistości  na  części  i  ustalanie  ich  wzajemnych  powiązań
(analiza), aby w końcu pojawiła się pełniejsza i bogatsza synteza (synteza).

Aby zrealizować cele edukacyjne określone w nowej podstawie pro-

gramowej i w programie nauczania, należy:
• znać dokładnie dziecko i jego środowisko społeczne,
• dostosowywać wymagania do jego możliwości,
• współpracować z jego rodziną.

Do  realizacji  programu  Wydawnictwo  Didasko  przygotowało  cykl

podręczników pt. „Od A do Z” wraz z kompletną obudową metodyczną.
W  zestawie  znajdują  się  książki  dla  ucznia 

– pakiet  podstawowy 

i  pozycje  dodatkowe  dla  dziecka 

– oraz  materiały  dydaktyczne 

dla nauczyciela.

92

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 92

III. Monitorowanie i ocenianie osiągnięć uczniów

W  zintegrowanej  edukacji  wczesnoszkolnej  jest  wiele  różnych

propozycji notowania oceny osiągnięć uczniów, ale przede wszystkim nie
ma  miejsca  na  niepowodzenia  szkolne  czy  zjawisko  drugoroczności.
Każde dziecko rozwija się na miarę swoich możliwości i w odpowiednim
dla siebie tempie.

Kontrola i ocena to istotny, ale nie jedyny element monitorowania

procesu  edukacyjnego  i  rozwoju  dziecka,  nieustannego  badania  rezul-
tatów  pojawiających  się  podczas  urzeczywistniania  planu  działania.
Monitorowanie  procesu  edukacyjnego  to  nie  tylko  gromadzenie  ocen 
i  zestawień  statystycznych.  To  integralny  element  procesu  nauczania 
– uczenia  się,  który  powinien  dostarczać  nauczycielowi  bieżących
odpowiedzi  na  pytania:  Jak  jest?  Co  na  to  wpływa?  Co  ułatwia? 
Co utrudnia? Jak być powinno? Co zrobić, aby to osiągnąć? Monitorowanie
powinno służyć:
• określaniu indywidualnych potrzeb, zainteresowań i uzdolnień ucznia,

napotykanych przez niego trudności, i ich przyczyn,

• opisywaniu rozwoju i postępów edukacyjnych każdego dziecka,
• wspieraniu  jego  szkolnej  kariery  oraz  wzmacniania  motywacji 

do uczenia się,

• porównywanie osiągnięć edukacyjnych uczniów z określonymi standardami, 
• modyfikowaniu  procesu  nauczania 

– uczenia  się,  działań  pedago-

gicznych nauczyciela.

Cele procesu monitorowania:
• diagnozowanie osiągnięć dydaktycznych dziecka,
• obserwowanie i wspieranie jego rozwoju,
• gromadzenie i dostarczanie informacji zwrotnych głównym podmiotom,

np.; uczniom, rodzicom, innym nauczycielom, nadzorowi pedagogicz-
nemu,

• rozbudzanie motywacji uczenia się,
• uczenie systematyczności organizowania własnych działań,

93

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 93

• kształtowanie obrazu samego siebie,
• wdrażanie do samokontroli i samooceny,
• uczenie umiejętności przyjmowania oceny jako elementu rzeczywistoś-

ci i korzystania z niej,

• sprawdzanie umiejętności, wiadomości i sprawności,
• wdrażanie  do  przestrzegania  norm  i  zasad  funkcjonujących  w  życiu,

organizacjach i określonych społecznościach,

• rozpoznawanie uzdolnień, zainteresowań, predyspozycji i potrzeb,
• psychiczne wzmacnianie dziecka (wskazywanie jego mocnych stron),
• niwelowanie stresu, lęku i agresywnych zachowań,
• gromadzenie informacji, danych do opisywania rozwoju dziecka, jego

postępów w nauce,

• określanie poziomu umiejętności kluczowych,
• przygotowanie do zdrowej rywalizacji.

Sposób, w jaki nauczyciel diagnozuje osiągnięcia edukacyjne dziec-

ka, jego potrzeby, zainteresowania i uzdolnienia oraz trudności w ucze-
niu  się,  monitoruje  jego  rozwój  oraz  przekazuje  informacje  zwrotne, 
ma  duże  znaczenie  zarówno  dla  nauczyciela,  jak  i  dla  ucznia.  W  ten
sposób  nauczyciel  może  wpływać  na  porozumiewanie  się  z  uczniem,
budzić  w  nim  wiarę  we  własne  siły,  motywować  do  dalszej  aktywności
poznawczej. Może mieć pozytywny wpływ na jego szkolną karierę, poczu-
cie  bezpieczeństwa,  atmosferę  panującą  w  zespole.  Korzystając 
z różnych źródeł informacji, np.:
• obserwacje,
• analizy wytworów dziecka,
• testy,
• zadania praktyczne,
• rozmowy, wywiady,
• ankiety,
• badania socjometryczne,
nauczyciel ma możliwość poznania zarówno zespołu uczniowskiego, jego
struktury, ról uczniowskich w zespole, obowiązujących w nim norm, jak 

94

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 94

i pojedynczego ucznia, jego wiedzy i umiejętności, samooceny, aspiracji,
dążeń  i  zainteresowań,  uznawanych  wartości,  stosunku  do  nauki  szkol-
nej, strategii uczenia się, zakresu i przyczyn trudności.

Gromadzenie  informacji  i  ich  dokumentowanie,  powinno  dostar-

czać wystarczająco dużo danych pozwalających ocenić postępy i rozwój
dziecka. Informacja winna być na tyle różnorodna, aby na jej podstawie
nauczyciel mógł:
• określić postępy dziecka w stosunku do wymagań programowych,
• poinformować ucznia o jego postępach,
• przygotować informację dla rodziców i innych podmiotów, np.; nadzoru

pedagogicznego itp.

Informacja może być dokumentowana na przykład za pomocą kart

obserwacji,  teczek  uczniowskich,  zapisów  w  dzienniku,  zeszytów
obserwacji.

Umożliwi  to  nauczycielowi  sformułowanie  oceny  opisowej,  która

powinna zawierać informacje dotyczące:
• zachowania dziecka, jego cech osobowościowych,
• efektów dydaktycznych wyznaczonych standardami, kryteriami...,
• dodatkowych efektów dydaktycznych spoza kanonu podstawowego.

Istotnym  jest,  aby  już  na  etapie  planowania  pracy  dydaktyczno 

– wychowawczej  nauczyciel  rozstrzygnął:  Co?  Kiedy?  W  jaki  sposób? 
– będzie  oceniane,  aby  proces  ten  miał  charakter  wspomagający,  aby
było  to  ocenianie  „uczące”,  służące  monitorowaniu  rozwoju  dziecka 
i doskonaleniu procesu edukacyjnego.

95

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 95

96

Informacja o Autorze programu

Antoni  Juszkiewicz

–

absolwent  pedagogiki  Uniwersytetu

Wrocławskiego.  Od  wielu  lat  związany  z  instytucjami  doskonalenia

nauczycieli.  Obecnie  pracuje  jako  konsultant  ds.  nauczania

początkowego w Wojewódzkim Ośrodku Metodycznym w Jeleniej Górze,

gdzie kieruje Pracownią Edukacji Elementarnej. Autor wielu opracowań

metodycznych. Członek Rady Redakcyjnej „Kurendy”. Posiada II stopień

specjalizacji  zawodowej.  Jest  równocześnie  edukatorem  PROGRAMU

„NOWA  SZKOŁA”.  W  wolnych  chwilach  uprawia  turystykę,  wędrując 

po  Sudetach.  Jest  przewodnikiem  sudeckim.  Urlopy  spędza  na  swojej

rodzinnej Suwalszczyźnie.

program_nauczania_nowy:K001-022.qxd 2009-09-23 09:26 Strona 96