Akwarium s

ãodkowodne 

dla bystrzaków

Autor: Maddy Hargrove, Mic Hargrove 
T³umaczenie: Emilia Hahn
ISBN: 978-83-246-2037-1
Tytu³ orygina³u: 

Freshwater Aquariums 

For Dummies 2/e 

Format: 180x235, stron: 320

Dopuœæ swoje rybki do g³osu

Uwielbiasz spêdzaæ czas z nosem przyklejonym do szyby, obserwuj¹c bajecznie 
kolorowe ryby? Uwa¿asz akwaria za wyj¹tkowo estetyczny i oryginalny element 
wystroju wnêtrz? Kochasz zwierzaki, ale brak czasu nie pozwala Ci na posiadanie 
¿adnego z nich, prócz wyrozumia³ych wodolubnych pupili? Uczyñ z ich hodowli swoje 
hobby i zacznij siê czuæ w œwiecie akwarystyki jak ryba w wodzie!

Naprawdê bardzo ³atwo jest zostaæ dobrym akwaryst¹. Wszystko, czego Ci potrzeba, 
to odrobina pomocy, by wytrwaæ. Ten przyjazny poradnik odpowie na wszystkie Twoje 
pytania, pocz¹wszy od za³o¿enia zbiornika i wyboru odpowiednich gatunków ryb, 
po przygotowanie bezpiecznej wody akwariowej, wykorzystywanie chemii i informacje 
odnoœnie do cyklu azotowego. Nauczysz siê ³¹czyæ w akwarium ró¿ne ryby, czyœciæ 
¿wir, radziæ sobie z inwazj¹ glonów oraz prezentowaæ swoje zwierz¹tka w albumach 
fotograficznych i na wystawach.

Rady z³otej rybki: 

• 

Zak³adanie s³odkowodnego akwarium.

• 

Wybieranie najlepszych ryb.

• 

Korzystny zakup sprzêtu.

• 

Utrzymywanie czystego, zdrowego œrodowiska.

• 

Pokonywanie akwarystycznych pu³apek.

• 

Rozmna¿anie zwierz¹tek.

• 

Prowadzenie dokumentacji swoich rybek.

Ponadto znajdziesz tu dekalogi: 10 fajnych akwarystycznych gad¿etów, 10 naukowych
praw rybiego œwiata oraz 10 mocnych postanowieñ zwi¹zanych z posiadaniem 
akwarium.

DODATEK SPECJALNY:
Dane i liczby dotycz¹ce najw³aœciwszego akwarium

Spis tre!ci

O autorach  .............................................................................................................................. 19

Podzi kowania od autorów ..................................................................................................... 21

Wst p ...................................................................................................................................... 23

Dlaczego dla bystrzaków? ..............................................................................................................................23
Naiwne za!o"enia ..........................................................................................................................................24
Jak korzysta# z ksi$"ki ....................................................................................................................................24
Jak podzielona jest ksi$"ka  .............................................................................................................................24

Cz%&# I: Podstawy akwarystyki  ..................................................................................................................24
Cz%&# II: Ryby. Jak o nie dba# ...................................................................................................................24
Cz%&# III: Woda, chemia i ro&liny  ..............................................................................................................25
Cz%&# IV: Rozmna"anie i inne fajne rzeczy  ....................................................................................................25
Cz%&# V: Dekalogi ....................................................................................................................................25

Ikony wykorzystane w ksi$"ce .........................................................................................................................25
Co dalej  .......................................................................................................................................................26

Cz"#$ I: Podstawy akwarystyki  .....................................27

Rozdzia$ 1: Na pocz&tek kilka rad  ........................................................................................... 29

Zobacz akwarium z szerokiej perspektywy .....................................................................................................30

Gdzie postawi# zbiornik?  ..........................................................................................................................30
Jakiego rodzaju zbiornik i podstaw% mam kupi#? .........................................................................................30
Co w!o"y# do akwarium? ...........................................................................................................................31
Jak dzia!a sprz%t akwarystyczny?  ................................................................................................................31

Opieka nad nowymi wodnymi pupilkami  ........................................................................................................31

Dlaczego ryby tak bardzo si% od siebie ró"ni$? ............................................................................................32
Które ryby s$ dla mnie najlepsze?  ..............................................................................................................32
Na co zwróci# uwag% przy zakupie ryb?  .....................................................................................................32
Czym karmi# ryby?  ...................................................................................................................................33
A je&li moje ryby zachoruj$? ......................................................................................................................33

Zrozumie# zagadnienia dotycz$ce wody, chemii wody i "ywych ro&lin ...............................................................33
Wy"sza szko!a akwarystyki .............................................................................................................................34

Czy mog% rozmna"a# swoje ryby?  ..............................................................................................................34
Jak prowadzi# zapiski na temat moich ryb?  .................................................................................................34
Na czym polegaj$ wystawy ryb? ................................................................................................................. 34
Czy s$ inne rodzaje akwariów?  ..................................................................................................................34

6 

Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków                                                                                      

Rozdzia$ 2: Akwarystyka w praktyce  ....................................................................................... 35

Zalety akwarium ........................................................................................................................................... 35
Jakiego rodzaju akwarium chcesz mie#?  .......................................................................................................... 37

Akwarystyka s!odkowodna  ........................................................................................................................ 37
Akwarystyka morska  ................................................................................................................................. 39
Zbiornik z wod$ s!onaw$  .......................................................................................................................... 40

Organizacja to klucz do sukcesu ..................................................................................................................... 40

Rozdzia$ 3: Znajd@ dobre miejsce  ............................................................................................ 43

Temperatura pomieszczenia i jej wp!yw  .......................................................................................................... 43

Nikczemne okna  ....................................................................................................................................... 44
'mierciono&ne drzwi ................................................................................................................................. 44

Cz%sto ucz%szczane miejsca i dzieci (równa si% K-A-T-A-S-T-R-O-F-A) ........................................................ 45
*ród!a wody  ................................................................................................................................................ 46

Sprawd+ +ród!o  ........................................................................................................................................ 46
Urz$dzenie do podmiany wody  ................................................................................................................. 46

Inne czynniki  ................................................................................................................................................ 47

Meble i miejsce ......................................................................................................................................... 47
Elektryka  ................................................................................................................................................. 47
Czyszczenie .............................................................................................................................................. 47

Rozdzia$ 4: Zbiornik i podstawa ............................................................................................... 49

Zanim kupisz zbiornik ................................................................................................................................... 49

Woda jest ci%"ka ....................................................................................................................................... 50
Wydawaj pieni$dze z g!ow$ ...................................................................................................................... 50
Przyjrzyj si% zestawom startowym ............................................................................................................... 50
Znale+# wolne miejsce  .............................................................................................................................. 51
We+ ludzi pod uwag%  ............................................................................................................................... 51
Zdecyduj, gdzie zrobi# zakupy  .................................................................................................................. 52

Z czego zrobione s$ akwaria .......................................................................................................................... 53

Akwarium szklane  .................................................................................................................................... 53
Akwaria akrylowe ..................................................................................................................................... 54
Akwaria plastikowe ................................................................................................................................... 55

Akwaria ró"norodne i w niezwyk!ym stylu ....................................................................................................... 55

Akwarium &cienne  .................................................................................................................................... 55
Akwarium wbudowane w &cian%  ................................................................................................................ 56
Akwaria-meble  ......................................................................................................................................... 56
Akwaria w kszta!cie walca ......................................................................................................................... 57

Wybór w!a&ciwego zbiornika .......................................................................................................................... 57

Rozmiar akwarium  ................................................................................................................................... 57
Kszta!t zbiornika  ...................................................................................................................................... 57
G%sto&# obsady ......................................................................................................................................... 58

Wybór w!a&ciwej podstawy  ............................................................................................................................ 58

Drewniane szafki pod akwaria  ................................................................................................................... 58
Stela"e metalowe z k$towników lub metalu gi%tego  .......................................................................................... 59
Szafki do samodzielnego monta"u .............................................................................................................. 59
Stela"e z innych materia!ów ....................................................................................................................... 59
Szafki wielofunkcyjne ................................................................................................................................ 59
Szafki profilowane  .................................................................................................................................... 59

 

                                                                                                                                        Spis tre!ci 

7

W!a&ciwe ustawienie szafki  ............................................................................................................................60

Sprawd+ pod!ogi i &ciany ...........................................................................................................................60
Sprawd+ pr$d  ..........................................................................................................................................60

Przemieszczanie akwarium  ............................................................................................................................60

Rozdzia$ 5: Co w$o%y", a czego nie wk$ada" do zbiornika ....................................................... 61

Wskazówek szukaj w naturalnym &rodowisku ryb .............................................................................................62
Wszystko na temat pod!o"a ............................................................................................................................62

/wirek .....................................................................................................................................................63
Pod!o"e a pH  ..........................................................................................................................................63
Jakiego pod!o"a unika# ..............................................................................................................................64
Rozmiar "wirku i zagro"enia zwi$zane z piaskiem  .......................................................................................64
Dodawanie pod!o"a do zbiornika ...............................................................................................................65

Ska!ki, drewno i sztuczne ro&liny  ....................................................................................................................65

Kamienie do akwarium s!odkowodnego ......................................................................................................66
Drewno do zbiornika s!odkowodnego  .........................................................................................................66
Ro&liny plastikowe ....................................................................................................................................67

Inne dekoracje akwarystyczne .........................................................................................................................68

Niebezpieczne dekoracje mog$ wywo!a# problemy .......................................................................................68
Plastikowy nurek i inne dziwactwa  .............................................................................................................69

Wskazówki i sztuczki przydatne podczas aran"acji akwarium  ...........................................................................70

Rozdzia$ 6: Wyposa%enie i inne kwestie techniczne ............................................................... 73

Filtracja nie jest wcale taka straszna ................................................................................................................73

Filtracja mechaniczna ................................................................................................................................74
Filtracja biologiczna ..................................................................................................................................75
Filtracja chemiczna  ...................................................................................................................................76

Przyjrzyjmy si% dok!adnie rodzajom systemów filtracyjnych ...............................................................................76

Filtry pod"wirowe .....................................................................................................................................76
Filtry g$bkowe ..........................................................................................................................................77
Inne filtry wewn%trzne  ...............................................................................................................................77
Filtry kaskadowe .......................................................................................................................................78
G!owica wodna  ........................................................................................................................................79
Filtry kanistrowe .......................................................................................................................................79
Filtry fluidyzacyjne ....................................................................................................................................79
Filtry diatomowe .......................................................................................................................................80
Filtry pulsacyjne  .......................................................................................................................................80
Naturalna filtracja z udzia!em ro&lin ...........................................................................................................81

Przyjrzyjmy si% grza!kom i termometrom  .......................................................................................................81

Grza!ki przystosowane do ca!kowitego zanurzenia .......................................................................................81
Grza!ki, których cz%&# musi wystawa# ponad powierzchni% wody ..................................................................82
Jak ogrzewa# akwarium  .............................................................................................................................82

Generujemy b$belki za pomoc$ kamieni napowietrzaj$cych i pomp powietrznych  ..............................................83

Pompa powietrzna ....................................................................................................................................83
Kamienie napowietrzaj$ce i cyrkulacja powietrza .........................................................................................84

W%"yki do napowietrzania, zawory i rozdzielacze powietrza  .............................................................................85

W%"yki do napowietrzania .........................................................................................................................85
Rozdzielacze powietrza .............................................................................................................................86

8 

Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków                                                                                      

Jak najlepiej o&wietli# akwarium ...................................................................................................................... 86

Przyjrzyjmy si% rodzajom "arówek .............................................................................................................. 87
Jak wybra# pokryw%  .................................................................................................................................. 88

Cz"#$ II: Ryby. Jak o nie dba$  ...................................... 91

Rozdzia$ 7: Anatomia ryb  ......................................................................................................... 93

W jaki sposób ryba si% porusza? ..................................................................................................................... 94

P!etwa grzbietowa  .................................................................................................................................... 94
P!etwa ogonowa  ....................................................................................................................................... 94
P!etwa odbytowa  ...................................................................................................................................... 95
P!etwy piersiowe ....................................................................................................................................... 95
P!etwy brzuszne  ....................................................................................................................................... 95
P!etwa t!uszczowa ..................................................................................................................................... 96
P!ywanie .................................................................................................................................................. 96

Oddychanie .................................................................................................................................................. 96

Zastosowanie skrzeli ................................................................................................................................. 96
Wykorzystanie narz$du b!%dnikowego  ........................................................................................................ 97

Zmys!y ......................................................................................................................................................... 98

Wzrok  ..................................................................................................................................................... 98
S!uch ....................................................................................................................................................... 99
W%ch ....................................................................................................................................................... 99
Smak  ....................................................................................................................................................... 99
Czucie  ................................................................................................................................................... 100

Osmoza i stopie; zasolenia wody  ................................................................................................................. 100

Ryby, które nie pij$ wody ........................................................................................................................ 100
Ryby, które musz$ pi# wod%  .................................................................................................................... 101

Rozpoznawanie cech charakterystycznych w celu zidentyfikowania ryby  ........................................................ 101

Kszta!t cia!a  ........................................................................................................................................... 101
Taksonomia  ........................................................................................................................................... 102
P%cherz p!awny  ...................................................................................................................................... 103
Ubarwienie i jego funkcja ........................................................................................................................ 103

Rozdzia$ 8: Znajd@ gatunek dla siebie .................................................................................... 105

S!odkowodne tropikalne ryby i bezkr%gowce .................................................................................................. 106

<a+cowate .............................................................................................................................................. 106
Karpie;cokszta!tne i "yworódki ................................................................................................................ 107
Sumokszta!tne  ........................................................................................................................................ 110
K$saczowate  .......................................................................................................................................... 113
Nietypowe k$saczowate ........................................................................................................................... 115
Kozowate ............................................................................................................................................... 117
Piel%gnice afryka;skie  ............................................................................................................................. 118
Piel%gnice ameryka;skie .......................................................................................................................... 119
Karpiowate  ............................................................................................................................................ 122
Dziwaki  ................................................................................................................................................. 124
S!odkowodne tropikalne bezkr%gowce ....................................................................................................... 125

 

                                                                                                                                        Spis tre!ci 

9

S!odkowodne zimnowodne ryby i bezkr%gowce .............................................................................................126

Karpie koi ..............................................................................................................................................126
Z!ota rybka  ............................................................................................................................................127
Zimnowodne bezkr%gowce  ......................................................................................................................128

Gatunki wyhodowane sztucznie ....................................................................................................................129

Rozdzia$ 9: Kupowanie ryb  .................................................................................................... 131

Wybór dobrego sprzedawcy  .........................................................................................................................131

W poszukiwaniu sklepu akwarystycznego  .................................................................................................132
Wa"na jest wspania!a obs!uga ..................................................................................................................132
Wygl$d sklepu ........................................................................................................................................133

Typy sklepikarzy: dobrzy, +li i paskudy  ........................................................................................................134

Pracowite Pszczó!ki ................................................................................................................................134
Odpychaj$ce Paso"yty  ............................................................................................................................135
Sklepy z Trójk$ta Bermudzkiego  .............................................................................................................135

Nawi$zanie dobrej relacji ze sklepikarzem .....................................................................................................136
Wybieramy zdrowe ryby  ..............................................................................................................................136

Nie kupuj najnowszych ryb w sklepie  .......................................................................................................136
Nie udawaj doktora Dolittle  ....................................................................................................................137
Zacznij od czego& prostego ......................................................................................................................137
Zacznij do tego, co znasz  ........................................................................................................................137
Wypatruj oznak dobrego zdrowia .............................................................................................................138
Poznaj temperament ryby ........................................................................................................................138

Kupno w!a&ciwej ryby ..................................................................................................................................138

Rozdzia$ 10: Pokarm. Karmienie wodnych przyjació$  ............................................................ 141

Dieta podstawowa .......................................................................................................................................141

Czego potrzebuj$ Twoje ryby  ..................................................................................................................142
Przekarmianie  ........................................................................................................................................142
Niedo"ywianie ........................................................................................................................................142
Podawanie w!a&ciwej ilo&ci pokarmu  ........................................................................................................143

W jaki sposób "eruj$ Twoje ryby? ................................................................................................................143

Kiedy rybki przestaj$ je&#  ........................................................................................................................144
Mi%so"ercy .............................................................................................................................................145
Wegetarianie  ..........................................................................................................................................145
Ryby, które zjadaj$ wszystko, co wpadnie do zbiornika ..............................................................................145

Rodzaje pokarmu ........................................................................................................................................146

Porównanie pokarmów gotowych i mro"onych  ..........................................................................................146
Pokarmy liofilizowane  .............................................................................................................................147
Spirulina ................................................................................................................................................147
Pokarm "ywy — co&, co ryby naprawd% kochaj$ i co chc$ je&#  ...................................................................147
Artemia  .................................................................................................................................................148
Pierwotniaki ...........................................................................................................................................148
Wrotki  ...................................................................................................................................................149
Rureczniki, ochotka, larwy komara i d"d"ownice (fuj!) ..............................................................................149

Karmienie narybku ......................................................................................................................................149

Nicienie mikro ........................................................................................................................................149
Pokarmy p!ynne, sproszkowane i wspomagaj$ce wzrost  .............................................................................149

10 

Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków                                                                                      

Rozdzia$ 11: Choroby i leczenie ............................................................................................. 151

Lepiej zapobiega#…  ................................................................................................................................... 151

Codzienne &rodki zaradcze  ...................................................................................................................... 151
Cotygodniowe &rodki zaradcze ................................................................................................................. 153
Comiesi%czne &rodki zaradcze .................................................................................................................. 154

Powszechne dolegliwo&ci i kuracje ................................................................................................................ 154

Powszechne infekcje bakteryjne ................................................................................................................ 154
Zaparcia ................................................................................................................................................ 155
Puchlina  ................................................................................................................................................ 155
Martwica p!etw  ...................................................................................................................................... 155
Arguloza (splewka)  ................................................................................................................................ 156
Choroba welwetowa ................................................................................................................................ 156
Ospa rybia (ichtioftirioza) ....................................................................................................................... 157
Ple&niawki .............................................................................................................................................. 157
Przywry  ................................................................................................................................................. 157
Dziurawica ............................................................................................................................................. 157
Paso"yty jelitowe  .................................................................................................................................... 158
Du"e paso"yty skórne .............................................................................................................................. 158
Fleksibakterioza (choroba bawe!niana) ..................................................................................................... 158
Wytrzeszcz ............................................................................................................................................. 158
Posocznica ............................................................................................................................................. 159
Przywry Gyrodactylus ............................................................................................................................. 159
Choroby wywo!ywane przez orz%ski  ......................................................................................................... 159
Zaburzenie funkcjonowania p%cherza p!awnego ........................................................................................ 159
Gru+lica ryb  ........................................................................................................................................... 159

Cz%ste przyczyny chorób .............................................................................................................................. 160

Zatrucie dwutlenkiem w%gla .................................................................................................................... 160
Z!a jako&# wody  ..................................................................................................................................... 160
Zatrucie metalem  ................................................................................................................................... 161
Zatrucie substancjami chemicznymi  ......................................................................................................... 161
Niew!a&ciwa dieta ................................................................................................................................... 161
Przekarmienie  ........................................................................................................................................ 161
Przestraszone ryby .................................................................................................................................. 162

Domowe lekarstwo: k$piel w roztworze soli ................................................................................................... 162
Metoda Sherlocka Holmesa ......................................................................................................................... 162
Wykorzystanie zbiorników kwarantannowych i leczniczych ............................................................................. 163

Cel i zalety kwarantanny  ......................................................................................................................... 163
Okres kwarantanny ................................................................................................................................. 163
Spisywanie wydarze; .............................................................................................................................. 164
Zbiornik  ................................................................................................................................................ 164

Zak!adanie zbiornika leczniczego  ................................................................................................................. 164
Zrozumienie istoty &rodków leczniczych  ........................................................................................................... 165

 

                                                                                                                                        Spis tre!ci 

11

Cz"#$ III: Woda, chemia i ro#liny  .................................167

Rozdzia$ 12: Woda wodzie nierówna ..................................................................................... 169

Porównanie ró"nych rodzajów wody .............................................................................................................169

Woda wodoci$gowa ................................................................................................................................169
Deszczówka  ...........................................................................................................................................171
Zalety wody butelkowanej (nie Perrier)  ...................................................................................................171
Woda ze studni (nie licz na ni$)  ..............................................................................................................172

Nabieranie wody z naturalnych zbiorników wody (czyli dlaczego musisz zapomnie# o tym z!ym pomy&le) ..........172
Wlewanie wody do akwarium .......................................................................................................................173
Nie ma jak w domu .....................................................................................................................................173

Rozdzia$ 13: Ta szalona chemia  ............................................................................................ 175

Zrozumienie zastosowania preparatów  .........................................................................................................175

Kiedy u"ywa# preparatów? ......................................................................................................................176
Dok!adne przestrzeganie instrukcji  ...........................................................................................................176

Preparaty potrzebne podczas zak!adania akwarium  .......................................................................................176

Preparat do czyszczenia szyb ...................................................................................................................176
Neutralizator chloru ................................................................................................................................177
Preparaty do uzdatniania wody  ...............................................................................................................177
Biostartery  .............................................................................................................................................177
Bakterie w butelce ...................................................................................................................................178
Bakterie na pod!o"u ................................................................................................................................178
Preparat do usuwania zm%tnienia wody ....................................................................................................178

Preparaty potrzebne do piel%gnacji akwarium  ....................................................................................................178

Preparat do usuwania zanieczyszcze; biologicznych  ......................................................................................178
Sól akwarystyczna ...................................................................................................................................178
Preparaty do zmiany poziomu pH  ...........................................................................................................179
Preparaty uzdatniaj$ce dostosowane do potrzeb piel%gnic ..........................................................................179

Preparaty do piel%gnacji ro&lin  .....................................................................................................................179

Stwórz w!asny las deszczowy  ...................................................................................................................179
Wzrost ro&lin ..........................................................................................................................................180
Nawozy w tabletkach  ..............................................................................................................................180
Zwalczanie glonów  .................................................................................................................................180

Preparaty do zwalczania chorób u ryb  ..........................................................................................................181

Rozdzia$ 14: Cykl azotowy i testy wody ................................................................................. 183

Pozbywanie si% odchodów ryb ......................................................................................................................183
Dojrzewanie akwarium  ................................................................................................................................184
Rozpocz%cie cyklu azotowego .......................................................................................................................184

Wspomaganie rozwoju bakterii Nitrosomonas (dobrych bakterii numer jeden)  ............................................186
Wspomaganie rozwoju bakterii Nitrobacter (dobrych bakterii numer dwa)  ......................................................186
Przyspieszmy to troch% ............................................................................................................................186
Zapobieganie syndromowi nowego zbiornika ............................................................................................187

Sprawdzanie poziomu amoniaku, azotanów, azotynów i pH  ..........................................................................188

Regularne podmiany wody ......................................................................................................................188
Utrzymywanie w!a&ciwego poziomu pH  ...................................................................................................189

Pomiar twardo&ci ogólnej wody ....................................................................................................................190

12 

Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków                                                                                      

Rozdzia$ 15: Sk$adamy wszystko w ca$o!"  ........................................................................... 193

Zak!adanie tropikalnego zbiornika s!odkowodnego  ........................................................................................ 194
Zak!adanie zbiornika zimnowodnego ............................................................................................................ 196
Zak!adanie prostego oczka wodnego dla z!otych rybek ................................................................................... 198
Jeszcze jedna rzecz  ...................................................................................................................................... 199

Rozdzia$ 16: Mywe ro!liny w akwarium s$odkowodnym ......................................................... 201

Jak ro&liny funkcjonuj$ w akwarium  .............................................................................................................. 202
Rodzaje ro&lin  ............................................................................................................................................ 203

Ro&liny p!ywaj$ce ................................................................................................................................... 204
Ro&liny korzeniowe ................................................................................................................................. 204
Sadzonki ................................................................................................................................................ 205
<atwe gatunki ro&lin  ............................................................................................................................... 205

Warunki akwariowe przyjazne dla ro&lin  ....................................................................................................... 205

Wymagania dotycz$ce temperatury  .......................................................................................................... 205
Pod!o"e do ukorzeniania  ......................................................................................................................... 206
Filtracja  ................................................................................................................................................. 206
Nawo"enie  ............................................................................................................................................. 206
O&wietlenie  ............................................................................................................................................ 206
Od"ywki  ................................................................................................................................................ 207

Zakup i transportowanie ro&lin  .................................................................................................................... 207

Zbieranie ro&lin w naturalnych warunkach ................................................................................................ 207
Zakup ro&lin u sprzedawcy ...................................................................................................................... 207
Jak przywie+# ro&liny do domu w jednym kawa!ku  ..................................................................................... 208
Aklimatyzacja ......................................................................................................................................... 208

Problemy z ro&linami ................................................................................................................................... 208

Oznaki z!ego stanu zdrowia ..................................................................................................................... 209
Glony  .................................................................................................................................................... 209
Preparaty akwarystyczne  ......................................................................................................................... 210

Techniki obsadzania zbiornika ro&linami  .......................................................................................................... 210

Rozdzia$ 17: Wybór gatunków ro!lin do akwarium ................................................................ 211

Ro&liny do obsadzenia przedniej cz%&ci zbiornika  ........................................................................................ 212

Kryptokoryna Wendta (Cryptocoryne wendtii)  ......................................................................................... 212
Mikrantemum okr$g!olistne (Micranthemum umbrosum)  .......................................................................... 212
Hemiantus zwyczajny (Hemianthus micranthemoides) ............................................................................ 213
Lileopsis brazylijski (Lilaeopsis brasiliensis) ............................................................................................. 214
Aponogeton okienkowy (Aponogeton fenestralis)  ..................................................................................... 214
Anubias nana (Anubias barteri var. Nana)  .............................................................................................. 214

Ro&liny do obsadzenia tylnej cz%&ci zbiornika .................................................................................................... 215

Rogatek sztywny (Ceratophyllum demersum)  ........................................................................................... 215
Nurzaniec spiralny (Vallisneria spiralis) ................................................................................................... 216
Moczarka argenty;ska (Egeria densa) ...................................................................................................... 216
Kabomba karoli;ska (Cabomba caroliniana)  ............................................................................................ 217
Anubias Bartera (Anubias barteri var. barteri)  ......................................................................................... 217
Ludwigia p!o"$ca (Ludwigia repens) ....................................................................................................... 218

 

                                                                                                                                        Spis tre!ci 

13

Echinodorus „Oriental” ..........................................................................................................................218
/abienica amazo;ska (Echinodorus amazonicus)  .....................................................................................219
Heterantera paskowana (Heteranthera zosterifolia) .......................................................................................219

Ro&liny p!ywaj$ce  .......................................................................................................................................219

Limnobium po!udniowoameryka;skie (Limnobium la1evigatum) ...............................................................219
Rz%sa drobna (Lemna minor)  .................................................................................................................220

Ro&liny stawkowe ........................................................................................................................................220

Piscja osokowata (Pistia stratiotes)  ..........................................................................................................220
Hiacynt wodny (Eichhornia crassipes)  .....................................................................................................221

Akwarium ma wygl$da# naturalnie ...............................................................................................................221

Rozdzia$ 18: Jak sobie radzi" z problemami .......................................................................... 223

Problemy z rybami  ......................................................................................................................................223

Zanim otworz$ sklep akwarystyczny .........................................................................................................224
Powrót do zbiornika  ...............................................................................................................................224
Rozdzielanie walcz$cych ryb  ...................................................................................................................224
Obserwacja rannej ryby ...........................................................................................................................224
Rozwi$zywanie problemu agresji  .............................................................................................................224

Rozwi$zywanie problemów z pobieraniem pokarmu  ......................................................................................225

Nak!onienie ryb do "erowania ..................................................................................................................225

Problemy ze sprz%tem ..................................................................................................................................225

Problem z zapchanym filtrem  ..................................................................................................................225
Przeanalizuj problemy z grza!k$ ...............................................................................................................225
O&wietlenie wpad!o do akwarium .............................................................................................................226
Je&li "arówka strzeli  .................................................................................................................................226
Migocz$ce &wita!o ...................................................................................................................................226

Problemy ze zbiornikiem  .............................................................................................................................226

Sprawdzanie, czy zbiornik nie przecieka ...................................................................................................226
Zapewnij bezpiecze;stwo rybom ..............................................................................................................227
Zaklejanie ma!ego ubytku ........................................................................................................................227
Kiedy p%knie szyba akwarium ..................................................................................................................227

Problemy z wod$  ........................................................................................................................................227

Rozwi$zywanie problemów z zielenicami ..................................................................................................227
Radzenie sobie z problemami wywo!anymi przez chemikalia ......................................................................228
Ch!odzenie zbyt ciep!ego zbiornika  ..........................................................................................................228
Ogrzewanie zbyt zimnego zbiornika  .........................................................................................................228

Cz"#$ IV: RozmnaIanie i inne fajne rzeczy .....................229

Rozdzia$ 19: Zbiornik tarliskowy  ........................................................................................... 231

Decyzja o rozmna"aniu ryb akwariowych  ......................................................................................................232

Prze!amywanie kolejnych barier  ...............................................................................................................232
Zdobywanie nowej wiedzy i czerpanie z niej rado&ci ......................................................................................232
Ochrona &rodowiska  ...............................................................................................................................232

Wybór sprz%tu  ............................................................................................................................................233

Zbiornik  ................................................................................................................................................233
Przykrywamy zbiornik pokryw$  ...............................................................................................................233
Dekoracje ...............................................................................................................................................233

14 

Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków                                                                                      

Pod!o"e  ................................................................................................................................................. 234
Ruszt ikrowy  .......................................................................................................................................... 234
Podkr%camy ogrzewanie .......................................................................................................................... 235
Filtracja  ................................................................................................................................................. 235
Ro&liny dla bezpiecze;stwa, do rozrodu i na zach%t% ....................................................................................... 235

Ustawienie w!a&ciwych parametrów wody  ..................................................................................................... 236

Monitorowanie pH i °dGH  .................................................................................................................... 236
Temperatura wody  ................................................................................................................................. 236
Czysto&# ................................................................................................................................................. 238

Wprowadzanie zakochanych w odpowiedni nastrój ........................................................................................ 238

Przez "o!$dek do serca ............................................................................................................................ 238
Stara sztuczka ze sztucznym deszczem  ..................................................................................................... 238
Wzrost ci&nienia atmosferycznego  ............................................................................................................ 239
Stara sztuczka ze zmian$ temperatury  ...................................................................................................... 239
Podej&cie z nowym go&ciem z s$siedztwa  .................................................................................................. 239
Niech ryby za sob$ zat%skni$  ................................................................................................................... 239

I co dalej? ................................................................................................................................................... 240

Rozdzia$ 20: Rozmna%amy! ..................................................................................................... 241

Przedstawiamy sobie nowo"e;ców ................................................................................................................ 242

Post%powanie z agresywnym samcem  ....................................................................................................... 242
Umawiamy ryby na drug$ randk%  ............................................................................................................ 243
Hurra, moje ryby naprawd% si% lubi$!  ...................................................................................................... 243
Do diaska, moje ryby si% nienawidz$! ....................................................................................................... 243

Poznajemy ró"ne metody rozmna"ania  ......................................................................................................... 244

/yworódki  ............................................................................................................................................. 244
Ryby jajorodne ....................................................................................................................................... 244

Jak ocali# wszystkich przed wszystkimi  ............................................................................................................. 246

Jak ocali# mam% i tat% przed mam$ i tat$ ....................................................................................................... 246
Jak ocali# dzieci przed mam$ i tat$ ........................................................................................................... 246
Jak ocali# dzieci przed dzie#mi ................................................................................................................. 247

Wychowanie narybku  .................................................................................................................................. 248

Przechodzimy do artemii ......................................................................................................................... 248
Stwarzamy im prawdziwy dom  ................................................................................................................ 248
Wybór nowego stada hodowlanego  .......................................................................................................... 248

Zrozumie# zagadnienia genetyczne  .............................................................................................................. 248

Wybór najlepszych ryb ............................................................................................................................ 249
Uzyskiwanie nowych odmian w prawid!owy sposób  ...................................................................................... 249
Uzyskiwanie nowych odmian w nieprawid!owy sposób  ............................................................................ 249
Uzyskiwanie odmian za pomoc$ inbredu .................................................................................................. 249

Wybór odpowiedniego dla Ciebie gatunku .................................................................................................... 250

Gupik (Poecilia reticulata) ...................................................................................................................... 250
Piel%gnica zebra (Archocentrus nigrofasciatus) ......................................................................................... 250
Skalar (Pterophyllum scalare)  ................................................................................................................. 251

Kilka wskazówek na koniec .......................................................................................................................... 251

 

                                                                                                                                        Spis tre!ci 

15

Rozdzia$ 21: Archiwizujemy dane i fotografujemy ryby .......................................................... 253

Prowadzimy rejestr ......................................................................................................................................253
Fotografowanie ryb starym sposobem ............................................................................................................254

Aparat ...................................................................................................................................................255
Obiektywy ..............................................................................................................................................256
Fotografia czarno-bia!a i ciemnia ..............................................................................................................256

Fotografowanie ryb przy u"yciu techniki cyfrowej ...........................................................................................257

Drukowanie zdj%#  ...................................................................................................................................257
Obróbka komputerowa zdj%# akwarystycznych  ..........................................................................................257

Techniki o&wietlenia ....................................................................................................................................258
Techniki ustawiania ostro&ci  ........................................................................................................................259
Techniki kompozycji  ...................................................................................................................................260

Zastosuj si% do regu!y trzech cz%&ci  ..........................................................................................................260
Szwenkowanie ........................................................................................................................................260
Ustawianie si% do zbli"e;  ........................................................................................................................261

Zbiornik przeznaczony do robienia zdj%# ..........................................................................................................261

Zbudowanie w!asnego zbiornika do celów fotograficznych  .........................................................................262
Wykorzystanie ró"nych te!  .......................................................................................................................263

Rozdzia$ 22: Rywalizacja na konkursach akwarystycznych ................................................... 265

Dlaczego rywalizacja w konkursach akwarystycznych jest dobra dla Twoich ryb ...............................................266
Jak pokaza# swoje ryby  ................................................................................................................................266

Konkursy  ...............................................................................................................................................266
Wystawy  ................................................................................................................................................267

Przygotowanie ryby do konkursu ..................................................................................................................267

P!ywaj prosto i u&miechnij si%  ..................................................................................................................267
Zbiornik  ................................................................................................................................................268

Wystawiamy ryb% we w!a&ciwy sposób  ..........................................................................................................269

Parametry wody  .....................................................................................................................................269

Wytyczne dotycz$ce oceny: inny punkt widzenia  .........................................................................................269

Rozmiar i waga cia!a ...............................................................................................................................270
Kolor i p!etwy  ........................................................................................................................................270
Ogólna kondycja  ....................................................................................................................................272

Przewo"enie ryby na konkurs i z powrotem  ...................................................................................................272
Pami%taj, by dobrze si% bawi#  ......................................................................................................................273

Rozdzia$ 23: Dla zaawansowanego akwarysty ...................................................................... 275

Akwarium z wod$ s!onaw$ ......................................................................................................................275
Akwarium morskie ..................................................................................................................................276
Rodzaje zbiorników morskich  ..................................................................................................................276
Morskie bezkr%gowce  ..............................................................................................................................277

Porównanie zbiorników s!odkowodnych i s!onowodnych  ................................................................................277

Zdolno&# do adaptacji  ............................................................................................................................277
Dost%pno&#  ............................................................................................................................................278
Koszt .....................................................................................................................................................278
Pi%kno i przyjazne nastawienie  ................................................................................................................278
Sprz%t ....................................................................................................................................................278

16 

Akwarium s$odkowodne dla bystrzaków                                                                                      

Cz"#$ V: Dekalogi ....................................................... 279

Rozdzia$ 24: Dziesi " fajnych akwarystycznych gad%etów .................................................... 281

Szczypce do manipulacji w akwarium (to sprytne co& do podnoszenia cosiów) ................................................. 281
Skrobak do glonów fajny jest ........................................................................................................................ 281
Dlaczego jedna siatka nie wystarczy .............................................................................................................. 282
Skrzynka na narz%dzia do przechowywania akcesoriów  .................................................................................. 282
Dodatkowe w%"yki na wszelki wypadek ............................................................................................................ 283
Silikon akwarystyczny (ubezpieczenie na wypadek powodzi) .......................................................................... 283
Rozdzielacze powietrza do !$czenia fajnych &mieci ......................................................................................... 283
Wiadra do rozchlapywania wody .................................................................................................................. 284
Rozdzielacz pr$du  ...................................................................................................................................... 284
Skrobak (czy&cik-cud)  ................................................................................................................................. 284

Rozdzia$ 25: Dziesi " sposobów na mimowolne u!miercenie ryb  ........................................ 285

Wyje"d"asz na wakacje i zapominasz o rybach  ............................................................................................ 285
Bawisz si% w doktora bez uprawnie; ............................................................................................................. 285
Przygotowujesz kotu szwedzki stó! z sushi ..................................................................................................... 286
Tuczysz ryby posi!kami z siedmiu da;  .......................................................................................................... 286
Mieszasz ryby z ró"nych bajek  ..................................................................................................................... 286
Wpuszczasz zbyt wiele ryb (syndrom !y"ki do butów)  .................................................................................... 287
Nie odrabiasz zadania domowego  ................................................................................................................ 287
Pozwalasz niegrzecznemu dziecku s$siada bawi# si% Twoimi rybami  .............................................................. 287
Jeste& akwaryst$-hipochondrykiem  ................................................................................................................ 287
Kupujesz u"ywany lub tani sprz%t ................................................................................................................. 288

Rozdzia$ 26: Dziesi " naukowych praw rybiego !wiata  ........................................................ 289

Rybie prawo termodynamiki  ........................................................................................................................ 289
Rybie prawo metamorfozy  ........................................................................................................................... 289
Rybie prawo mechaniki  ............................................................................................................................... 290
Rybie prawo antymaterii .............................................................................................................................. 290
Rybie prawo od"ywiania  ............................................................................................................................. 290
Rybie prawo towarzystwa  ............................................................................................................................ 290
Rybie prawo energii potencjalnej .................................................................................................................. 291
Rybie prawo kociego jasnowidza  .................................................................................................................. 291
Rybie prawo agresji ..................................................................................................................................... 291
Rybie prawo czasu ...................................................................................................................................... 291

Rozdzia$ 27: Dziesi " postanowieQ noworocznych  ............................................................... 293

Karmi# ryby  ............................................................................................................................................... 293
Czy&ci# zbiornik .......................................................................................................................................... 293
Zredukowa# celibat ..................................................................................................................................... 293
Usuwa# glony ............................................................................................................................................. 294
Zmienia# wk!ady filtracyjne  ......................................................................................................................... 294
W!$cza# &wiat!o  .......................................................................................................................................... 294

 

                                                                                                                                        Spis tre!ci 

17

U"ywa# testów akwarystycznych ...................................................................................................................294
Zwraca# uwag% na moje ryby .......................................................................................................................294
Wymienia# kamienie napowietrzaj$ce  ...........................................................................................................294
Zmieni# aran"acj% akwarium ........................................................................................................................294

Dodatek A Dane i liczby dotyczPce zbiorników  ..............295

Jak du"y zbiornik kupi#? ..............................................................................................................................295
Przeliczniki (i inne przydatne dane)  .............................................................................................................295
Ile ryb wpu&ci# do akwarium?  ......................................................................................................................296

Skorowidz  ............................................................................................................................  299

                                                                                                                Rozdzia$ 7: Anatomia ryb

93

Rozdzia$ 7

Anatomia ryb

W tym rozdziale:

! 

Poruszanie si$.

! 

Oddychanie.

! 

Zmys y.

! 

Picie.

! 

Identyfikacja.

yby to naprawd$ zachwycaj"ce stworzenia. Wyst$puj" w wodach naszej planety ju% od

oko o 450 milionów lat. W tym czasie przystosowa y si$ tak, by ich organizm sprawnie

funkcjonowa  w wodnym #rodowisku. Kszta t cia a ryby danego gatunku, d ugo#( p etw

i inne cechy fizyczne w specjalny sposób ukszta towa y si$ w wyniku ewolucji, by sprosta(

wymaganiom ró%nych rodzajów #rodowiska wodnego. Je#li dowiesz si$ wi$cej o fizycznej

budowie ryby, zwi$kszysz swoje szans$ na sukces w roli akwarysty zajmuj"cego si$ danym

gatunkiem ryb.

Zapoznanie si$ z charakterystycznymi cechami fizycznymi danego gatunku u atwi Ci zakup

zdrowych ryb i spowoduje, %e skuteczniej zidentyfikujesz problemy i szybciej zdiagnozujesz

choroby. Na rysunku 7.1 pokazano podstawowy podzia  anatomiczny organizmu ryby.

Rysunek 7.1.

Postaraj si" po-

zna' najwa -

niejsze cz"*ci

organizmu ryby

R

94

Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"                                                                                                       

W jaki sposób ryba si" porusza?

Ka%dy z nas przynajmniej raz sta  jak zaczarowany, gdy obserwowa  rybki akwariowe bez

wysi ku sun"ce w wodzie, i zastanawia  si$, w jaki sposób z tak"  atwo#ci" poruszaj" si$ w wodnym

#rodowisku. Dlaczego ryby p ywaj" lepiej ni% my? Odpowied> jest tak naprawd$ bardzo prosta.

Ryby s" wyposa%one w zestaw p etw (sze#( lub siedem rodzajów p etw, zale%nie od gatunku),

które pe ni" funkcj$ narz"du ruchu. Ryby maj" te% przydatny narz"d zwany p(cherzem p1awnym,

dzi$ki któremu  atwiej im unosi( si$ w wodzie (inaczej by uton$ y; patrz cz$#( ko&cowa

tego rozdzia u, zatytu owana „P$cherz p awny”, by dowiedzie( si$ wi$cej na ten temat).

Ryby wyewoluowa y tak, by podbi( #rodowisko wodne. Dzi$ki przystosowaniom ewolucyjnym

zmieni y si$ w perfekcyjne maszyny do p ywania. Dla odmiany — cz owiek, u%ywaj"c gumowych

p etw, mo%e osi"gn"( ledwie u amek tego, co nasi wodni przyjaciele.

By poj"(, jak porusza si$ ryba, musisz zrozumie( funkcj$ ka%dej p etwy. Ka%da bowiem ma

specjalne zadanie do wykonania, a po "czony wysi ek wszystkich p etw sprawia, %e ryba

porusza si$ w wodzie i z  atwo#ci" p ywa. Funkcjonowanie p etw polega na po "czeniu si y

mi$#ni i czystej gracji.

PUetwa grzbietowa

P etwa grzbietowa znajduje si$ na grzbiecie ryby, mi$dzy p etw" ogonow" a g ow". To ta

dobrze znana p etwa, któr" znasz z filmu Szcz(ki, tn"ca to& wody. Je#li p ywaj"c w oceanie,

zauwa%ysz w okolicy tak" p etw$, pomy#lisz zapewne, %e lepiej by o pogra( w siatkówk$

pla%ow". Na szcz$#cie, dla Twojego spokoju ducha, p etwy grzbietowe Twoich rybek

akwariowych najcz$#ciej pozostaj" pod wod".

P etwa grzbietowa pe ni funkcj$ steru, dzi$ki któremu ryba utrzymuje równowag$ i mo%e

p yn"( prosto. Kontrolowanie kierunku ruchu pozwala zaoszcz$dzi( energi$. Ryba, która

nie potrafi dobrze p ywa(, nie prze%yje zbyt d ugo, poniewa% nie b$dzie umia a rywalizowa(

ze wspó mieszka&cami zbiornika o pokarm. P etwa znajduje si$ na „szkielecie” z promieni

chrz$stnych lub kostnych (niektóre s" twarde, niektóre mi$kkie), na którym rozpi$ty jest

b oniasty fa d skóry.

Niektóre rybki akwariowe, na przyk ad pewne gatunki z otych rybek czy brzeszczotkowatych,

nie maj" p etwy grzbietowej. P ywanie sprawia im du%" trudno#(, poniewa% nie potrafi"

utrzyma( stabilnego kierunku podczas przemieszczania si$. Inne gatunki ryb, na przyk ad

t$czankowate, maj" za# dwie p etwy grzbietowe.

PUetwa ogonowa

P etwa ogonowa jest odpowiedzialna za wykonywanie dynamicznych ruchów do przodu

i bardzo szybkie p ywanie. Ryby wykorzystuj" te% p etw$ ogonow", by spowolni( ruch

do przodu oraz pomocniczo podczas zmian kierunku. Ta p etwa (wraz z ogonem) spe nia

g ówn" funkcj$ motoryczn".

Wyd u%enie p etwy ogonowej u wielu gatunków ryb, na przyk ad u z otych rybek czy bojowników,

do celów wystawowych za pomoc" sztucznej selekcji osobników (hodowla maj"ca na celu

uwypuklenie po%"danej cechy) powoduje, %e ryby wolniej p ywaj". Osobniki o bardzo d ugiej

                                                                                                                Rozdzia$ 7: Anatomia ryb

95

p etwie ogonowej prawdopodobnie nie prze%y yby na wolno#ci. Z ota rybka o 9-centymetrowym

tu owiu i 18-centymetrowej p etwie ogonowej, któr" wlecze za sob" po %wirku jak tren sukni

#lubnej, musi mie( problemy z p ywaniem.

Niestety, wiele gatunków ryb poddaje si$ selektywnej hodowli maj"cej na celu uzyskanie

bardzo d ugiej p etwy ogonowej lub p etwy ogonowej o niespotykanym kszta cie. Takie ryby

z trudno#ci" utrzymuj" równowag$ w wodzie. Ryby o krótszej zaokr"glonej p etwie mog"

wykona( szybki, gwa towny ruch do przodu, cho( zazwyczaj p ywaj" wolno i z  atwo#ci".

Najszybciej p ywaj"ce ryby zwykle maj" p etw$ dyficerkaln" (dwa równomiernie roz o%one p aty);

p etwy zaokr"glone (o kszta cie przypominaj"cym wachlarz) s" charakterystyczne dla ryb

p ywaj"cych wolniej.

PUetwa odbytowa

P etwa odbytowa znajduje si$ na brzusznej stronie cia a ryby, mi$dzy odbytem i p etw"

ogonow". Jej funkcj" jest pomoc w utrzymywaniu równowagi — dzi$ki niej ryba nie przewróci

si$ w wodzie na grzbiet. U niektórych gatunków ryb p etwa odbytowa przekszta ci a si$

w parzyste, dwie p etwy odbytowe, po "czone ze sob" w brzusznej cz$#ci cia a ryby.

U ryb takich jak s odkowodne gupiki p etwa odbytowa samca pe ni funkcj$ narz"du

kopulacyjnego zwanego gonopodium. Za pomoc" tego kolcokszta tnego organu samiec

wprowadza nasienie do dróg rodnych samicy. Samce wielu gatunków ryb k"saczowatych, na

przyk ad tetry, maj" specjalne haczyki na p etwie odbytowej, za pomoc" których zaczepiaj" si$

o cia o samicy podczas tar a.

PUetwy piersiowe

P etwy piersiowe zapewniaj" rybie stabilno#( podczas przemieszczania si$ w wodzie, kiedy

„zawisa” w miejscu oraz wykonuje powolne zmiany kierunku. Te parzyste p etwy umiejscowione

s" w cz$#ci brzusznej cia a ryby, tu% obok skrzeli (jedna po ka%dej stronie cia a). P etwy piersiowe

s u%" do poruszania si$ i pozostaj" stale w ruchu.

Wiele gatunków ryb wykorzystuje p etwy piersiowe do inkubacji ikry podczas rozrodu. Wiele

ryb „lataj"cych” przekszta ci o p etwy piersiowe w co# na kszta t skrzyde , dzi$ki czemu wykonuj"

krótkie #lizgi nad wod". Niektóre gatunki maj" p etwy piersiowe wyposa%one w twardy kolec,

którego mog" u%y( w obronie przed drapie%nikami.

PUetwy brzuszne

P etwy brzuszne okazuj" si$ pomocne w zatrzymywaniu si$, utrzymywaniu równowagi cia a

i podczas zmian kierunku. Umiejscowione s" przed p etw" odbytow", w cz$#ci brzusznej cia a

ryby (po jednej z ka%dej strony). Inne zastosowania p etw brzusznych to mi$dzy innymi

poszukiwanie pokarmu, przenoszenie ikry i walka. Te p etwy s" zazwyczaj mniejsze u ryb

%yj"cych w otwartych zbiornikach wodnych, na przyk ad u platek, a wi$ksze u niektórych

ryb dennych.

96

Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"                                                                                                       

PUetwa tUuszczowa

Kilka gatunków ryb, takich jak tetry i niektóre sumokszta tne, ma dodatkow" p etw$

— t uszczow", umiejscowion" na grzbiecie, mi$dzy p etw" grzbietow" i ogonow". Akwary#ci

cz$sto nazywaj" j" drug" p etw" grzbietow". Naukowcy nie odkryli %adnego praktycznego

powodu istnienia tej p etwy. Nie pe ni %adnej znanej nam funkcji. Ale je#li wygl"da ciekawie,

to czemu mia oby jej nie by(?

PUywanie

Specjalny kszta t cia a ryb wspomaga ogóln" wydajno#( p ywania. Cia o ryby jest zazwyczaj

zw$%one od strony g owy i ogona oraz szersze w #rodkowej cz$#ci cia a (jak wielu z nas, kiedy

osi"gamy wiek #redni). Dzi$ki takiemu zw$%onemu kszta towi ryba bez wi$kszego wysi ku

sunie w wodzie. Gdyby#my wi$c znale>li jaki# sposób na %ycie w wannie, skorzystaliby#my z tego

pomys u.

Je#li dok adnie przyjrzysz si$ swoim rybom, zauwa%ysz, %e wi$kszo#( z nich p ywa bez

%adnego wysi ku lub czynno#( ta sprawia im niewiele k opotu. To zaskakuj"ce, poniewa%

opór wody jest znacznie wi$kszy ni% opór powietrza. Tymczasem to p ynna posta( wody

podtrzymuje ci$%ar cia a, gdy ono si$ porusza. Poniewa% waga cia a ryby jest zawieszona

w wodzie, ryba potrzebuje niewielkiego wydatku energii, by przezwyci$%y( si $ grawitacji

— w przeciwie&stwie do wysi ku, który ludzie musz" w o%y(, aby porusza( si$ w powietrzu

atmosferycznym na suchym l"dzie.

Si a mi$#ni ryby jest wytwarzana dzi$ki energii dostarczanej przez krótkie w ókna rozmieszczone

na ca ym ciele ryby. Te liczne w ókna wykonuj" ruchy sekwencyjne i wytwarzaj" fizyczn"

energi$ seriami fal o kszta cie litery S. Energia jest przenoszona do ogona i pozwala si$ porusza(.

Nast$pnie p etwa ogonowa porusza do ty u otaczaj"c" j" wod$, dzi$ki czemu cia o ryby

przesuwa si$ krótkim ruchem do przodu. Ta sekwencja wydarze& pozwala rybie porusza( si$

w wodzie bez wi$kszych zak óce& — które by j" spowalnia y.

Oddychanie

Tak jak ludzie, ryby potrzebuj" tlenu, by prze%y(. Ryby wykorzystuj" tlen rozpuszczony w wodzie

i wydalaj" dwutlenek w$gla — produkt oddychania. Wszystkie %ywe ro#liny w Twoim akwarium

wykorzystuj" ten dwutlenek w$gla, a same oddaj" do wody tlen.

Zastosowanie skrzeli

W przeciwie&stwie do zwierz"t l"dowych, ryby nie pobieraj" tlenu z powietrza. Zamiast tego

pobieraj" tlen bezpo#rednio z wody za pomoc" skrzeli. Skrzela s" wy#cielone licznymi naczyniami

krwiono#nymi, które wspomagaj" pobieranie tlenu.

Skrzela pod wzgl$dem budowy przypominaj" ludzkie p uca, z tym %e s" du%o bardziej

wydajne. Ryby pobieraj" z wody akwariowej a% do 85% rozpuszczonego w niej tlenu, dlatego

tak wa%na jest jako#( wody! Dla porównania — ludzie podczas oddychania pozyskuj" tylko

oko o 25% tlenu zawartego w powietrzu (oczywi#cie, je#li mieszkasz w zat oczonym mie#cie,

ilo#( tlenu pobierana przez Twój organizm mo%e spa#( do oko o 2%).

                                                                                                                Rozdzia$ 7: Anatomia ryb

97

Woda wp ywa do pyszczka ryby i przep ywa przez skrzela, tam za pomoc" blaszek skrzelowych

pobierany jest z niej tlen. Woda pozbawiona tlenu zostaje nast$pnie szybko wydalona.

Ryby bardzo energiczne, aktywne, takie jak s odkowodny danio, musz" przez ca y czas p ywa(,

by wymusi( przep yw wody przez skrzela i pobiera( z niej tlen. Ryby gatunków aktywnych

udusi yby si$ trzymane w ma ym akwarium, które ogranicza oby ich ruch. Nikt nie chcia by

mieszka( w zaplombowanej windzie z 20 innymi osobami. Twoje ryby te% nie.

Upewnij si$, czy Twój zbiornik jest wystarczaj"co przestronny, by ryby mia y du%o przestrzeni

do p ywania.

Je#li przenosisz ryby z jednego miejsca w inne, musisz pami$ta(, %e skrzela s" zbudowane

z delikatnej tkanki, która mo%e ulec uszkodzeniu, je#li wyjmie si$ ryb$ z wody. Struktura

skrzeli w du%ej mierze opiera si$ na samej wodzie. Bardzo wa%ne jest wi$c, by podczas

przeprowadzki ryba pozostawa a w wodzie — unikniesz uszkodzenia skrzeli, cia a i p etw,

które zostan" pozbawione oparcia wody.

Wykorzystanie narzPdu bU"dnikowego

Pewna grupa ryb (zwana b $dnikowcami lub rybami labiryntowymi), wyst$puj"cych w Azji

i Afryce, potrafi oddycha( powietrzem atmosferycznym przy u%yciu specjalnego organu

zwanego labiryntem lub narz%dem b1(dnikowym. Narz"d ten, umiejscowiony w g owie za skrzelami,

wyewoluowa  w celu umo%liwienia rybom pobierania tlenu bezpo#rednio z powietrza,

jako metoda dodatkowa, uzupe niaj"ca oddychanie skrzelowe.

Do ryb labiryntowych zaliczaj" si$ bojowniki, gurami i wielkop etwy. W swoim naturalnym

#rodowisku wiele tych ryb %yje w brudnych, s abo natlenionych wodach, pe nych dziwacznie

wygl"daj"cych stworze&. (Nie ró%ni si$ to za bardzo od naszego basenu miejskiego w gor"cy

dzie&). Te ryby zazwyczaj maj" rozszerzony tu ów i du%e p etwy.

Nazwa organu — labirynt — pochodzi od jego fizycznego kszta tu. Labirynt sk ada si$

z wygi$tych kostnych blaszek pokrytych silnie unaczynionym nab onkiem, wy apuj"cym

po ykane powietrze. Wdychane powietrze jest nast$pnie zatrzymywane w fa dach

przypominaj"cych g"bk$, a uzyskany w ten sposób tlen ostatecznie zostaje przekazany

do krwiobiegu.

Ryby labiryntowe mog" %y( w znacznie mniejszym zbiorniku ni% ten, który zazwyczaj si$

zak ada (zwykle co najmniej 40 litrów), poniewa% te ryby mog" pobiera( tlen z powietrza. Nie

oznacza to jednak, %e mo%na i trzeba trzyma( labiryntowce w bardzo zat oczonym akwarium

lub w ekstremalnie ma ym zbiorniku. Cho( posiad y umiej$tno#( oddychania „dodatkowym”

>ród em powietrza, wydalaj" do wody tyle samo zwi"zków organicznych, co ich

wspó mieszka&cy, i potrzebuj" przyzwoitej przestrzeni oraz filtracji, %eby %y( w zdrowiu.

Cz$sto widuje si$ bojowniki sprzedawane w ma ych kubeczkach. Powodem takiego

post$powania okazuje si$ to, %e  atwiej w ten sposób oddzieli( od siebie samce, które inaczej

zacz$ yby walczy(. Nie jest to jednak metoda, któr" akwarysta powinien podpatrzy( i zastosowa(

w domu. Nie trzymaj bojowników w ma ych kulach czy w wisz"cych wazach do celów

dekoracyjnych. Zapewnij im zamiast tego zdrowe #rodowisko akwarium i mnóstwo miejsca.

Labiryntowce mog" zapada( na choroby wywo ane przez zat oczenie zbiornika i z " jako#(

wody, tak jak inne ryby. Uwierz nam na s owo, b$d" zdrowsze i szcz$#liwsze we w a#ciwie

urz"dzonym akwarium. (Rybom labiryntowym powinno si$ zapewni( tej samej wysokiej

jako#ci filtracj$, ogrzewanie i inne prawid owe parametry, które s" standardem w przypadku

hodowli innych ryb tropikalnych). B$d" Ci$ te% du%o bardziej lubi(.

98

Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"                                                                                                       

ZmysUy

Tak jak ludzie, ryby dysponuj" pi$cioma zmys ami: smakiem, wzrokiem, s uchem, dotykiem

i w$chem. Wykorzystuj" narz"dy zmys u, gdy poszukuj" pokarmu, do komunikacji mi$dzy

osobnikami, by zwabi( partnera oraz by unikn"( wi$kszych i maj"cych z e zamiary ryb.

Dowiedziono, %e ryby ucz" si$ radzi( sobie nawet bez wi$cej ni% jednego zmys u, je#li utrac"

go wskutek fizycznego urazu lub urodz" si$ z tak" wad". Widzieli#my ju% ryby w najgorszym

z mo%liwych stanie, które mimo to prze%y y. Pomy#l tylko, jak wspaniale mog" wygl"da(

i czu( si$, je#li zapewnimy im najlepsze mo%liwe warunki!

Wzrok

Oto kilka zabawnych faktów dotycz"cych wzroku u ryb:

  

Wi$kszo#( ryb posiada umiej$tno#( patrzenia w dwóch ró%nych kierunkach równocze#nie.

Ten fizyczny fenomen znany jest pod nazw" widzenia monokularnego.

  

Ryby nie potrafi" równocze#nie skupi( obojga oczu na jednym obiekcie.

  

Ryby nie maj" powiek i #pi" z szeroko otwartymi oczami — zapadaj" w stan letargu.

  

Wi$kszo#( ryb jest krótkowzroczna i widzi ostro wszystko, co jest od nich oddalone

do oko o 30 centymetrów. Je#li zatem staniesz po drugiej stronie pokoju, szeroko si$

u#miechniesz i zaczniesz macha( r$kami, by rozbawi( swoje ryby, nie oczekuj,

%e na to zareaguj".

NarzPd linii bocznej

Ryby wyposa%one s" w ciekawy organ zwany lini% boczn% — dzi$ki niemu potrafi" zlokalizowa(

przedmioty na swojej drodze oraz w ich otoczeniu, których nie dostrzegaj" za pomoc" narz"du

wzroku z powodu jego ogranicze& (patrz rysunek 7.2). Ta linia u niektórych gatunków ma

form$ zredukowan". Ryby %yj"ce w ca kowitych ciemno#ciach jaski& wykorzystuj" ten narz"d,

by si$ porusza(, a niektóre gatunki — by zlokalizowa( owady nad powierzchni" wody.

Rysunek 7.2. Na-

rz%d linii bocz-

nej troch" ró ni

si" od naszych

zmys$ów

                                                                                                                Rozdzia$ 7: Anatomia ryb

99

Linia boczna jest umiejscowiona po obu bokach cia a ryby i biegnie od oka do nasady p etwy

ogonowej. Narz"d linii bocznej sk ada si$ z cia ek zmys owych zwanych neuromastami

(receptorów). Cia ka te sk adaj" si$ z komórek czuciowych zaopatrzonych w rz(ski otoczone

galaretowat" substancj". Odbieraj" drgania w wodzie, a te powoduj" wygenerowanie w mózgu

ryby konkretnego obrazu.

Oczy

Oczy ryby cz$sto s" du%e, co rekompensuje s abe o#wietlenie #rodowiska podwodnego.

Zazwyczaj oczy znajduj" si$ po bokach g owy, a niektóre gatunki potrafi" obraca( ga k$ oczn"

o 360°. Pewne gatunki bytuj"ce w warunkach ca kowitej lub cz$#ciowej ciemno#ci (na przyk ad

#lepczyk jaskiniowy) w ogóle nie maj" oczu. Wskutek procesu ewolucji narz"d ten ca kowicie

zanik .

Niektóre ryby potrafi" rozró%nia( na pewnych g $boko#ciach okre#lone barwy, ale du%"

trudno#( sprawia im dostosowanie si$ do gwa townych zmian nat$%enia o#wietlenia, poniewa%

ich t$czówka pracuje wolno. Z tego powodu wpadaj" w „szok” i mog" spanikowa(, gdy #wiat o

w akwarium zostanie gwa townie w "czone lub wy "czone bez ostrze%enia w pomieszczeniu,

które pozostaje nadal ciemne. Je#li zatem w "czysz o#wietlenie akwarium tu% po tym, jak

rano wstaniesz, potem zapewne zauwa%ysz, %e Twoje ryby tkwi" przyklejone do sufitu,

prawdopodobnie troch$ przestraszone.

W przypadku ludzkiego oka kszta t soczewki stale si$ zmienia w celu uzyskania w a#ciwej ostro#ci

obrazu. Soczewka oka ryby nie zmienia kszta tu, ale dostosowuje ostro#( obrazu za pomoc"

aparatu ruchowego ga ki ocznej, który dos ownie porusza ga k" oczn" w przód i w ty  w oczodole.

SUuch

Ryby nie maj" z o%onych narz"dów s uchu, takich jak my, poniewa% d>wi$k przemieszcza si$

w wodzie znacznie szybciej ni% w powietrzu, wi$c z punktu widzenia ewolucji rozwój takiego

narz"du nie by  konieczny. Narz"d s uchowy u ryb sk ada si$ z prostego pod wzgl$dem

budowy ucha wewn$trznego. Wibracje odebrane z otoczenia s" przekazywane bezpo#rednio

do ucha wewn$trznego, w którym zostaj" przetworzone na bodziec d>wi$kowy. Wi$kszo#(
ichtiologów 

(naukowców zajmuj"cych si$ rybami) uwa%a, %e p$cherz p awny u ryb wspó dzia a

z elementami sk adowymi ucha wewn$trznego w zakresie rozpoznawania konkretnych

bod>ców s uchowych.

W"ch

W$ch pe ni u ryb wa%n" rol$ — w znajdowaniu pokarmu i %erowaniu oraz w wyszukiwaniu

odpowiedniego partnera. Ryby wychwytuj" zapachy nozdrzami, które przekazuj" bod>ce do

wewn$trznej cz$#ci narz"du w$chu. Narz"d w$chu nie jest ca kowicie po "czony z uk adem

oddechowym i dzia a samodzielnie.

Smak

Ryby maj" kubki smakowe rozmieszczone w otworze g$bowym, na pyszczku, a w pewnych

wypadkach równie% na p etwach. Zakres rozpoznawanych przez ryby smaków jest bardzo

w"ski, wi$c musz" stale szuka( po%ywienia w otoczeniu z nadziej", %e „natkn" si$” na co#,

100

Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"                                                                                                       

co mo%na by zje#( i dzi$ki temu prze%y(. U ryb sumokszta tnych wykszta ci y si$ w"sy,

na których umieszczone s" kubki smakowe, przydatne w znajdowaniu pokarmu w m$tnej

czy ciemnej wodzie.

Czucie

Od dawna ludzie spieraj" si$, czy ryby potrafi" odczuwa( ból, czy nie. By oby nam bardzo

przykro, gdyby#my odkryli, %e ryby czuj" ból, gdy zrobimy im co#, co jest dla nich bolesne.

Najlepiej za o%y(, %e Twoje ryby odczuwaj" ból i traktowa( je z szacunkiem oraz dba( o nie

w równym stopniu jak o ka%de inne zwierz"tko domowe.

Osmoza i stopiej zasolenia wody

Osmoza 

to prosty proces, za pomoc" którego ryba utrzymuje w a#ciwe st$%enie soli w organizmie

(patrz rysunek 7.3). Dzi$ki osmozie cz"steczki wody stale przenikaj" pó przepuszczalne b ony

w organizmie ryby w celu wyrównania w nim st$%enia soli w stosunku do zasolenia wody

w zbiorniku. Osmoza to jeden z powodów, dla których ryby s odkowodne nie mog" %y(

w wodzie s onej i na odwrót. (Jak od ka%dej regu y, i od tej jest kilka wyj"tków).

Rysunek 7.3.

Osmoza u ryby

s$odkowodnej

Ryby, które nie pijP wody

St$%enie soli w p ynach ustrojowych ryb s odkowodnych jest wy%sze ni% st$%enie soli w wodzie,

w której ryby %yj". Z tego powodu woda dostaje si$ do komórek organizmu wskutek procesu

osmozy. Gdyby ryby nie dysponowa y sposobem na pozbycie si$ tego nadmiaru wody, p$k yby

jak balon, który nadmuchano, a% przekroczy  swoj" maksymaln" obj$to#(, lub przypomina yby

cia o cz owieka po wigilijnej wieczerzy.

U ryb s odkowodnych woda jest usuwana z organizmu za pomoc" nerek i ma form$ bardzo

rozcie&czonego moczu. Umiejscowione w skrzelach wyspecjalizowane komórki, których

zadaniem jest wy apywanie soli, absorbuj" j" i przekazuj" do krwiobiegu. Gotowy pokarm dla

                                                                                                                Rozdzia$ 7: Anatomia ryb

101

ryb akwariowych zawiera bardzo ma e ilo#ci soli, dzi$ki czemu rybom  atwiej utrzyma(

w a#ciw" równowag$ st$%enia soli. Ilo#( soli zatrzymywanej w organizmie jest tak niewielka,

%e pozbycie si$ jej nie wymaga zbyt du%ego wydatku energii.

Ryby, które muszP pi$ wod"

Je#li po zapoznaniu si$ z akwarystyk" s odkowodn" zdecydujesz si$ trzyma( ryby morskie,

musisz wiedzie(, %e ryby te borykaj" si$ z dok adnie odwrotnym problemem w kwestii

zrównowa%enia st$%enia soli w organizmie w stosunku do st$%enia jej w wodzie. U ryb

morskich st$%enie soli w ich p ynach ustrojowych jest znacznie ni%sze ni% w wodzie, dlatego

musz" one stale pi( wod$, by zrekompensowa( utrat$ wody z organizmu, b$d"cej efektem

osmozy. Woda stale przenika z organizmu do otoczenia. Gdyby ryby morskie nie pi y ci"gle

wody, zmar yby wskutek odwodnienia.

Ryby morskie wydalaj" niewielkie ilo#ci moczu. Pozbywaj" si$ równie% z organizmu nadmiaru

soli, by utrzyma( ogóln" równowag$ osmotyczn".

Ró%nica polega na tym, %e ryby s odkowodne charakteryzuj" si$ wysokim st$%eniem soli

w organizmie. Maj" zapewnione sta e nawadnianie organizmu, poniewa% woda przedostaje si$

do niego z otoczenia. Nadmiar wody jest wydalany w formie moczu, dzi$ki czemu przywraca si$

równowaga osmotyczna. Ryby morskie maj" niskie st$%enie soli w organizmie. Dochodzi do

ci"g ego odwodnienia organizmu, poniewa% woda jest oddawana do otoczenia, w którym %yje

ryba. Ryby pij" wod$ morsk", w której %yj", by odzyska( utracon" wod$ i zachowa( równowag$

osmotyczn" w organizmie.

Rozpoznawanie cech charakterystycznych
w celu zidentyfikowania ryby

Tryb %ycia ryby, zwyczaje oraz sposób poruszania ca kowicie zale%" od jej ogólnego kszta tu

i rozmiaru cia a. Kiedy spojrzysz na kszta t pyszczka i budow$ p etw ryby danego gatunku,

zyskasz wskazówki, dzi$ki którym  atwiej Ci b$dzie odpowiedzie( na pytania dotycz"ce sposobu

na przetrwanie, sposobu %erowania i poruszania si$ w wodzie.

_wiadomo#(, w jaki sposób fizyczny wygl"d ryby ewoluowa  przez wieki w celu zagwarantowania

jej prze%ycia w ró%nym #rodowisku wodnym, pozwoli Ci zidentyfikowa( nienale%"ce do danego

#rodowiska gatunki i u atwi zrozumienie prawdopodobnych wymaga& #rodowiskowych tych

ryb. Cho( nie jest to fakt naukowy, w 95% przypadków si$ sprawdza.

KsztaUt ciaUa

Specyficzny kszta t cia a ryby mo%e Ci du%o powiedzie( na temat jej #rodowiska naturalnego

i sposobu p ywania. Na przyk ad smuk a sylwetka danio pr$gowanego pozwala mu g adko

i bez wysi ku przemieszcza( si$ w otwartym zbiorniku wodnym za pomoc" szybkich „susów”

do przodu. Danio w naturze nie wyst$puje w mokrad ach ze stoj"c" wod".

Ró%ne rodzaje ryb maj" inne kszta ty cia a, dzi$ki czemu  atwiej im %y( w ich naturalnym

#rodowisku. Na przyk ad, sp aszczone z boku cia o paletki zmniejsza opór wody i pozwala jej

w o%y( energi$ w szybkie prze#lizgiwanie si$ mi$dzy przeszkodami (na przyk ad w g$stej

Czytaj dalej...

102

Cz !" II: Ryby. Jak o nie dba"                                                                                                       

pl"taninie korzeni typowej dla ich naturalnego #rodowiska) podczas pogoni za ofiar". Ta ryba

%yje w zbiornikach, w których zanurzone s" systemy korzeniowe drzew i inne naturalne

przeszkody.

Ryby o kulistym kszta cie cia a, takie jak niektóre z ote rybki, p ywaj" wolno i do#( szybko si$

m$cz". Te gatunki ryb wyst$puj" w zbiornikach o s abym pr"dzie wody.

Ryby o ciele brzusznie sp aszczonym, takie jak kiryskowate, du%" cz$#( %ycia sp$dzaj",

poruszaj"c si$ tu% przy warstwie pod o%a Twojego akwarium.

Taksonomia

Naukowcy sklasyfikowali ryby jako osobn" grup$ zwierz"t z powodu unikalnych cech

odró%niaj"cych je od innych istot. Ssaki, takie jak wieloryby czy delfiny, nie s" „rybami”

— jako zwierz$ta sta ocieplne musz" podp ywa( do powierzchni wody, by oddycha( — i prze%y(.

Jak wiemy, ryby nie musz" oddycha( powietrzem atmosferycznym, poniewa% potrafi"

pobiera( tlen z otaczaj"cej je wody.

Naukowcy klasyfikuj" zwierz$ta o podobnych cechach fizycznych w du%e grupy. Ten system

klasyfikacji to taksonomia. Ichtiolodzy (ludzie po#wi$caj"cy si$ badaniu ryb) podzielili

zwierz$ta wodne na kilka kategorii na podstawie ich cech fizycznych, dzi$ki czemu mo%emy

odró%ni( na przyk ad ryby od innych zwierz"t wodnych.

Naukowcy sklasyfikowali ryby kostnoszkieletowe jako ryby charakteryzuj"ce si$ kostnym

kr$gos upem, szkieletem chroni"cym organizm oraz stabilizuj"cym cia o i organy wewn$trzne,

p etwami, promieniami chrz$stnymi lub kostnymi, oddychaniem skrzelowym, dymorfizmem

p ciowym oraz czaszk" chroni"c" mózg. Oko o 90% ryb na #wiecie to ryby kostnoszkieletowe.

Popularne rybki akwariowe to ryby kostnoszkieletowe.

Umiejscowienie otworu g"bowego

Kszta t otworu g$bowego oraz jego po o%enie maj" #cis y zwi"zek ze sposobem %erowania oraz

z miejscem (na dnie, w toni wodnej czy tu% pod powierzchni" wody), w którym ryba sp$dza

najwi$cej czasu.

Gatunki ryb, takie jak pstr"%e& srebrzysty, charakteryzuj"ce si$ górnym po1o'eniem otworu

g$bowego (skierowany jest do góry pyszczka) pobieraj" pokarm z powierzchni wody, a wi$c

w akwarium %ywi" si$ p atkami i innym pokarmem p ywaj"cym po powierzchni wody.

Dolne po1o'enie

 otworu g$bowego (otwór g$bowy skierowany do do u) charakteryzuje wiele

ryb dennych, na przyk ad kiryski. Te ryby pobieraj" pokarm z pod o%a akwarium oraz p askich

powierzchni ska ek lub li#ci ro#lin.

Zmiennocieplno!"

Ryby akwariowe to zwierz"ta zmiennocieplne. Oznacza
to,  e temperatura ich organizmu zale y od temperatury
otaczaj%cej  je  wody.  Znaczenie  dla  temperatury  cia$a

ma równie  metabolizm — ryby aktywne maj% odrobin"
wy sz% temperatur" cia$a ni  ryby bardziej stateczne.