plik

Aneta Malinowska
Kolegium Gospodarki Światowej
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

anetamalina@orange.pl

GOSPODARCZE ZNACZENIE RYNKU

KAPITAŁOWEGO W POLSCE I WYBRANYCH

KRAJACH EUROPY W LATACH 2000 – 2007

Abstrakt

W pracy zaprezentowano znaczenie rynku kapitałowego w Polsce w

latach 2000 – 2007 na tle wybranych krajów Europy. Mimo, iż w latach

2000 – 2007 nastąpiło zwiększenie gospodarczego znaczenia rynku

kapitałowego w Polsce, jest to nadal rynek rozwijający się. Wśród

badanych krajów Europy Środkowo-Wschodniej Polska znajduje się w

czołówce krajów o największym znaczeniu rynku kapitałowego w

gospodarce. Porównując Polskę z pozostałymi krajami o wysoko

rozwiniętym rynku kapitałowym wskaźnik kapitalizacja/PKB nadal

kwalifikuje rynek kapitałowy w Polsce do rynków rozwijających się, lecz

wyraźnie widać zwiększające się znaczenie rynku kapitałowego w

gospodarce Polski. Świadczy o tym również zwiększenie liczby debiutów

na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., a także fakt, że

obecnie na giełdzie reprezentowane są wszystkie sektory gospodarki, co

również świadczy o coraz większym znaczeniu rynku kapitałowego w

gospodarce.

Kluczowe słowa: kapitalizacja, giełda, produkt krajowy brutto, rozwój

gospodarczy.

Wprowadzenie

Celem opracowania jest dokonanie oceny gospodarczego znaczenia

rynku kapitałowego w Polsce w latach 2000 – 2007 na tle wybranych

krajów Europy.

Podstawowa teza brzmi: w latach 2000 – 2007 nastąpiło

zwiększenie gospodarczego znaczenia rynku kapitałowego Polsce.

Teza została zweryfikowana w oparciu o analizę wyników

wskaźnika kapitalizacji giełdy do produktu krajowego brutto. Analizy

dokonano za pomocą statystyki opisowej danych opublikowanych przez

Eurostat oraz Federation of European Securities Exchange (dalej: FESE).

W opracowaniu został krótko scharakteryzowany rynek kapitałowy

ze szczególnym uwzględnieniem jego roli w gospodarce, dokonano

analizy zmian kapitalizacji Giełdy Papierów Wartościowych w

Warszawie S.A. i wartości produktu krajowego brutto Polski w badanym

okresie, następnie dokonano analizy gospodarczego znaczenia rynku

kapitałowego w Polsce oraz analizy gospodarczego znaczenia rynku

kapitałowego w Polsce na tle wybranych krajów Europy, w tym w

podzbiorze krajów Europy Środkowo – Wschodniej.

Gospodarka a rynek kapitałowy

Gospodarka jest układem komplementarnych, wzajemnie ze sobą

powiązanych elementów, które można podzielić na rynek towarów i

usług, rynek środków produkcji, rynek pracy, rynek ziemi oraz rynek

kapitału. Jedną z najważniejszych funkcji rynku finansowego uznaje się

przepływ zasobów kapitałowych od podmiotów dysponujących kapitałem

w nadmiarze do uczestników rynku zgłaszających zapotrzebowanie na ten

kapitał.

Tarczyński W: Rynki kapitałowe metody ilościowe Vol. I, Agencja Wydawnicza „PLACET”,

Warszawa 2001, str. 11

Pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w gospodarce (tj.

przedsiębiorstwami,

gospodarstwami

domowymi,

instytucjami

finansowymi i uczestnikami sektora publicznego) występują przepływy

kapitałów, które wspomagają prawidłowe funkcjonowanie gospodarki.

Podmioty posiadające nadwyżki kapitałów (tj. gospodarstwa domowe,

instytucje finansowe) dokonują inwestycji, przekazując w ten sposób

zgromadzone środki przedsiębiorstwom potrzebującym środków na

rozwój. Dzięki temu podmioty gospodarcze mogą rozwijać produkcję i

uzyskiwać większe dochody, które mogą być wypłacane choćby w

postaci dywidendy podmiotom finansującym.

Jednym z segmentów rynku finansowego jest rynek kapitałowy,

który obok rynku pieniężnego, rynku walutowego i rynku instrumentów

pochodnych stanowi jedną z bardziej istotnych części gospodarki

rynkowej.

Przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym jest kapitał o terminie

zwrotu dłuższym niż jeden rok, tzn. rynek średnio i długoterminowych

instrumentów finansowych (akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne,

listy zastawne i derywaty).

Giełda papierów wartościowych jest jedną z najważniejszych

instytucji uczestniczących w rynku kapitałowym. Giełda organizuje obrót

papierami wartościowymi spółek, dzięki czemu dochodzi do spotkania

podmiotów posiadających nadwyżki finansowe z uczestnikami rynku

poszukującymi kapitału na rozwój. W Polsce regulowany rynek giełdowy

organizowany jest przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie

S.A. (GPW S.A.).

Jajuga K: Podstawy inwestowania na rynku papierów wartościowych, Giełda Papierów

Wartościowych w Warszawie S.A., Warszawa 2002, str. 11-12

W celu określenia znaczenia rynku kapitałowego w gospodarce

stosuje się m.in. stosunek kapitalizacji rynku papierów wartościowych do

wartości produktu krajowego brutto (PKB).

Produkt krajowy brutto Polski oraz kapitalizacja Giełdy Papierów
Wartościowych w Warszawie S.A. w latach 2000 – 2007

Analiza wartości PKB w latach 2000 – 2007 została

przeprowadzona na podstawie danych liczbowych nominowanych w Euro

w cenach z roku 2000. Takie przedstawienie PKB pozwala na rzetelną

analizę zmian nie obciążonych inflacją.

PKB w badanym okresie systematycznie rósł – porównując rok

2007 do roku 2000 PKB wzrósł prawie o 1/3 (z wartości 185.713,8 mln

Euro w 2000 r. do wartości 244.648,0 mln Euro w 2007 r.). Wzrost PKB

charakteryzował się jednak zróżnicowaną dynamiką. Do 2004 r.

obserwowano szybki wzrost dynamiki PKB. W 2001 r. wynosiła tylko

1,2%, a 2004 r. już 5,3%. W 2005 r. nastąpiło krótkotrwałe załamanie

dynamiki wzrostu PKB – w tym roku PKB wzrósł jedynie o 3,6% w

stosunku do roku 2004. W latach 2006 – 2007 dynamika PKB osiągnęła

wartości powyżej 6% - w tym okresie również giełda odnotowała

wzrosty, a indeks szerokiego rynku (WIG) notował kolejne szczyty.

Łon E: Makroekonomiczne uwarunkowania koniunktury na polskim rynku akcji w świetle

doświadczeń międzynarodowych, Prace habilitacyjne 23, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej
w Poznaniu, Poznań 2006, str. 26.

Wykres 1: PKB Polski w cenach z roku 2000 (mln Euro)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat

Zmiany kapitalizacji spółek notowanych na GPW w latach 2000 –

2007 można podzielić na okres zmniejszania się wartości kapitalizacji w

okresie do 2002 i następujący po nim okres wzrostu od 2003 do 2007

roku. Największy spadek kapitalizacji nastąpił w roku 2001, w którym

wartość kapitalizacji spadła w stosunku do roku 2000 o 14,6%, natomiast

w roku następnym spadek kapitalizacji był mniejszy i wyniósł 6,2% w

roku 2002 w porównaniu do 2001 roku. Rok 2003 jest już rokiem, w

którym nastąpił wzrost wartości kapitalizacji i trwał do końca 2007 roku.

Największy wzrost do roku poprzedniego nastąpił w 2004 roku, w którym

kapitalizacja wzrosła aż o 76,8% w stosunku do 2003 roku i był to

największy wzrost wartości kapitalizacji w badanym okresie. Kolejne lata

również wykazują wzrost, lecz o malejącej dynamice.

Wykres 2: Kapitalizacja GPW w Warszawie (mln Euro)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FESE

Kapitalizacja GPW w Warszawie S.A. a PKB Polski

Jak wspomniano na wstępie niniejszego artykułu, w celu określenia

znaczenia rynku kapitałowego w gospodarce stosuje się m.in. wskaźnik:

kapitalizacja rynku papierów wartościowych do wartości produktu

krajowego brutto. Celem zachowania porównywalności danych

dotyczących kapitalizacji i PKB wykorzystano dane nominowane w Euro.

Wykorzystane dane przedstawiono w cenach bieżących.

Wykres 3: Kapitalizacja GPW S.A. do PKB Polski w latach 2000 - 2007

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat i FESE

W Polsce wskaźnik ten rósł systematycznie od 2003 r. osiągając w

2007 r. wartość 47,0%. Należy jednak mieć na uwadze, że jego wzrost

jest silnie skorelowany z koniunkturą na giełdzie, której przebieg

wyraźnie widać na poniższym wykresie.

Wykres 4: Indeks WIG w latach 2000-2007

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych www.bossa.pl

Poprawa koniunktury wpływa z jednej strony na wzrost

kapitalizacji notowanych już na giełdzie podmiotów, z drugiej zwiększa

zainteresowanie zarządów i właścicieli spółek prywatnych debiutem na

giełdzie. Wzrost zainteresowania może wynikać zarówno z możliwości

pozyskania znacznych pieniędzy (z uwagi na wysokie wyceny wartości

spółek) jak również z łatwości uplasowania emisji (dobry nastroje

inwestorów zarówno instytucjonalnych, jak i indywidualnych). Powyższe

przekłada się na liczbę debiutów na GPW: 2005 r. – 35, w 2006 r. – 38, w

2007 r. – 81.

Kapitalizacja giełdy do PKB w Polsce na tle wybranych krajów
Europy

Analizę kapitalizacji giełd przeprowadzono opierając się na danych

prezentowanych: odnośnie PKB na stronie internetowej Eurostat

natomiast odnośnie kapitalizacji giełd na koniec danego roku na stronie

ec.europa.eu/eurostat

internetowej FESE

. Zaprezentowane dane nominowane są w Euro,

natomiast produkt krajowy brutto podano w cenach bieżących.

Wykres 5. Kapitalizacja GPW S.A. na tle wszystkich giełd Europy

(w mld Euro)

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FESE

Z analizy danych liczbowych wynika, iż w okresie od 2000 r. do

2002 r. następował spadek wartości kapitalizacji, natomiast w latach 2002

– 2007 nastąpił wyraźny wzrost wartości kapitalizacji giełd. W 2007 roku

(maksymalna wartość w badanym okresie) wartość kapitalizacji

wszystkich giełd w Europie zwiększyła się o 112 % w porównaniu do

wartości kapitalizacji giełd w 2002 roku (minimalna wartość w badanym

okresie). Z analizy udziału GPW S.A. w ogólnej wartości kapitalizacji

wszystkich giełd wynika, że w 2007 r. oraz w 2000 r. giełda w Warszawie

zajęła 10 miejsce wśród 20 giełd, których wartość kapitalizacji została

uwzględniona w analizie. W okresie 2001 - 2006 GPW S.A. była na 11

www.fese.be

Wszystkie giełdy – suma kapitalizacji giełd: Euronext, London Stock Exchange, Deutsche Börse,

Spanish  Exchanges (BME),  SWX  Swiss  Exchange,  Borsa  Italiana,  Oslo  Børs,  Athens  Exchange,
Wiener  Börse,  Warsaw  Stock  Exchange,  Luxembourg  Stock  Exchange,  Irish  Stock  Exchange,
Prague  Stock  Exchange,  Budapest  Stock  Exchange,  Bucharest  Stock  Exchange,  Cyprus  Stock
Exchange,  Ljubljana  Stock  Exchange,  Bulgarian  Stock  Exchange,  Bratislava  Stock  Exchange,
Malta Stock Exchange

miejscu wśród wszystkich giełd pod względem wartości kapitalizacji, z

wyjątkiem 2003 r. w którym była na 12 miejscu.

Jeśli dokonamy analizy biorąc pod uwagę giełdy z Europy

Środkowo – Wschodniej wyraźnie widać, iż giełda w Warszawie była

giełdą o najwyższej kapitalizacji.

Wykres 6: udział kapitalizacji giełd Europy Środkowo - Wschodniej w
kapitalizacji „wszystkich giełd” (w %)

0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

1,40

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Warsaw Stock Exchange

Prague Stock Exchange

Budapest Stock Exchange

Bucharest Stock
Exchange

Ljubljana Stock Exchange

Bulgarian Stock Exchange

Bratislava Stock Exchange

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FESE

Udział kapitalizacji GPW S.A. do PKB w Polsce charakteryzuje się

trendem wzrostowym od 2002 roku i jest wynikiem zwiększającej się

wartości spółek już notowanych na GPW, a także zwiększającej się liczby

pierwszych ofert publicznych. Wzrost wskaźnika oznacza, iż rynek

kapitałowy jest coraz bardziej znaczącym elementem gospodarki Polski.

Porównując stosunek kapitalizacji do PKB w Polsce i innych krajach

można zauważyć, iż polski rynek kapitałowy nadal jest rynkiem

rozwijającym się. Zgodnie z literaturą do rynków rozwijających się

zalicza się rynki kapitałowe, dla których udział kapitalizacji w PKB

wynosi mniej niż 50%.

Daniluk M: Rynek kapitałowy, Warszawa 1998, Bellona s. 31

Z przedstawionych danych w tabeli wynika, iż pod względem

wartości wskaźnika kapitalizacja/PKB Polska znajdowała się w całym

analizowanym okresie poniżej mediany krajów objętych badaniem.

Należy jednak zwrócić uwagę, iż stosunek kapitalizacji do PKB z roku na

rok zwiększa się i sukcesywnie przybliża do mediany.

Tabela 1: Udział kapitalizacji do PKB w krajach Europy

Udział (kapitalizacja/PKB)

Giełda

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

Luksemburg

314,35%

178,13% 144,67%

134,44% 115,05%

98,23%

118,33%

164,68%

Szwajcaria

280,97%

297,43% 264,81%

208,61% 200,33% 176,19%

207,79%

312,22%

Wielka
Brytania

130,19%

150,42% 143,67%

118,72% 119,01% 101,74%

149,58%

174,45%

Cypr

129,56%

83,75%

40,85%

28,19%

32,31%

40,33%

60,84%

123,05%

Hiszpania

117,26%

102,28%

89,58%

82,29%

73,54%

60,76%

77,25%

85,21%

Norwegia

85,10%

79,02%

66,66%

49,96%

38,05%

31,98%

41,04%

38,60%

Grecja

79,16%

71,13%

61,95%

49,75%

49,37%

41,73%

66,29%

85,52%

Malta

71,39%

67,30%

72,93%

46,40%

33,18%

29,38%

35,53%

51,38%

Niemcy

59,41%

53,48%

45,41%

38,43%

37,07%

29,27%

56,96%

65,60%

Austria

59,31%

58,56%

43,63%

27,35%

19,81%

14,60%

13,11%

15,15%

Słowenia

58,72%

37,80%

23,70%

26,61%

22,35%

22,19%

17,12%

15,79%

Irlandia

53,03%

70,88%

59,89%

56,52%

48,38%

44,19%

72,32%

83,36%

Bułgaria

51,29%

31,02%

19,71%

b.d.

Włochy

47,78%

52,60%

47,37%

41,74%

36,50%

35,36%

47,44%

68,71%

Polska

46,96%

41,46%

32,47%

25,41%

15,31%

12,91%

13,59%

18,18%

Czechy

37,45%

30,43%

30,96%

24,61%

15,18%

12,24%

13,03%

b.d.

Węgry

31,19%

35,19%

31,04%

25,56%

17,71%

17,67%

19,43%

24,62%

Rumunia

17,73%

19,30%

17,01%

b.d.

Słowacja

8,31%

9,45%

9,69%

9,52%

7,48%

b.d.

Udział (kapitalizacja/PKB)

Giełda

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

Średnia

88,38%

77,35%

65,58%

58,48%

51,80%

48,05%

63,10% 88,44%

Min

8,31%

9,45%

9,69%

9,52%

7,48%

12,24%

13,03% 15,15%

Mediana

59,31%

58,56%

45,41%

41,74%

36,50%

33,67%

52,20% 68,71%

Max

314,35%

297,43%

264,81%

208,61
%

200,33%

176,19%

207,79

312,22

W latach 2000 – 2002 wskaźnik kapitalizacja/PKB Polski

oscylował wokół minimalnej wartości wskaźnika i dopiero w 2003 r.

rozpoczął się trend wzrostowy, który trwał do 2007 r.

Wykres 7: Kapitalizacja/PKB Polski na tle giełd Europy Środkowo -
Wschodniej (w %)

0,00%

5,00%

10,00%

15,00%

20,00%

25,00%

30,00%

35,00%

40,00%

45,00%

50,00%

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Polska

Min

Mediana

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych FESE i Eurostat

Zestawiając wyniki wskaźnika dla Polski z wynikami krajów

Europy Środkowo-Wschodniej, wskaźnik dla Polski wykazuje od 2003 r.

do 2007 r. wartości powyżej mediany dla krajów Europy Środkowo –

Wschodniej i w 2007 roku Polska była trzecim krajem pod względem

wartości kapitalizacji do PKB za Słowenią i Bułgarią (wśród krajów

Europy Środkowo-Wschodniej: Polska, Węgry, Bułgaria, Słowacja,

Słowenia i Czechy).

Podsumowanie

W latach 2000 – 2007 nastąpiło zwiększenie gospodarczego

znaczenia rynku kapitałowego w Polsce, lecz nadal jest to rynek

rozwijający się. Należy podkreślić, iż od 2003 r. następowało sukcesywne

zwiększanie się udziału kapitalizacji GPW S.A. w PKB i w 2007 r. udział

ten wyniósł 46%, co przybliża polski rynek kapitałowy do rozwiniętego

rynku kapitałowego, dla którego stosunek kapitalizacji do PKB określa

się na ponad 50%.

Na tle krajów Europy wskaźnik kapitalizacja/PKB dla Polski (47%)

jest niewielki w porównaniu do wskaźnika np. Luksemburga (314%),

Szwajcarii (281%) oraz Wielkiej Brytanii (130%), należy jednak

podkreślić, że na tle regionu Europy Środkowo-Wschodniej Polska

znajduje się na trzecim miejscu za Słowenią (59%) i Bułgarią (51%).

Na koniec 2007 roku na giełdzie papierów wartościowych

notowanych było 366 spółek, które reprezentowały wszystkie sektory

gospodarki, co również świadczy o coraz większym znaczeniu rynku

kapitałowego w gospodarce Polski.

BIBLIOGRAFIA:

1. Daniluk M: Rynek kapitałowy. Bellona, Warszawa 1998.
2. Jajuga K: Podstawy inwestowania na rynku papierów wartościowych. Giełda

Papierów Wartościowych w Warszawie S.A., Warszawa 2002.

3. Łon E: Makroekonomiczne uwarunkowania koniunktury na polskim rynku akcji w

świetle doświadczeń międzynarodowych. Prace habilitacyjne 23, Wydawnictwo
Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2006.

4. Tarczyński W: Rynki kapitałowe metody ilościowe Vol. I. Agencja Wydawnicza

„PLACET”, Warszawa 2001.

Dane wykorzystane do analizy pochodzą z baz danych zamieszczonych na poniższych
stronach:
1.  www.bossa.pl
2.  Eurostat, ec.europa.eu/eurostat
3.  Federation of European Securities Exchange, www.fese.be