WYBRANE ZAGADNIENIA
SYSTEMU TACHOGRAFÓW CYFROWYCH
GABRIEL NOWACKI, IZABELLA MITRASZEWSKA
ANDRZEJ WOJCIECHOWSKI, TOMASZ KAMIŃSKI
Instytut Transportu Samochodowego,
gabriel.nowacki@its.waw.pl
,
izabella.mitraszewska@its.waw.pl
,
andrzej.wojciechowski@its.waw.pl
,
tomasz.kaminski@its.waw.pl
Streszczenie
W referacie przedstawione zostały niektóre problemy, dotyczące
implementacji systemu tachografów cyfrowych w państwach
Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Unia Europejska oraz
Wspólnota Wolnego Handlu). Omówiono także wybrane aspekty
systemu wymiany informacji o kartach tachografowych – Tachonet
oraz systemu kontroli tachografów cyfrowych – DIANTA oraz
ogólne założenia japońskiego systemu zarządzania flotą pojazdów -
Hitachi.
Słowa kluczowe: system tachografów cyfrowych - STC, system
Tachonet, system DIANTA, system Hitachi.
1. WSTĘP
Tachografy analogowe, stosowane od 30 lat w państwach Unii
Europejskiej, stały się urządzeniami przestarzałymi technicznie. Przede
wszystkim, stosunkowo łatwo, umożliwiają fałszowanie rejestrowanych
danych. Nie gwarantują, więc skutecznej kontroli przestrzegania przez
kierowców norm czasu prowadzenia pojazdów i odpoczynku, a tym
samym – nie sprzyjają działaniom zmierzającym do poprawy
bezpieczeństwa ruchu drogowego. Z powodu przemęczenia kierowców
wzrasta liczba wypadków drogowych oraz zabitych i rannych. Dlatego
też Komisja Europejska postanowiła wdrożyć nowoczesne
technologicznie urządzenie – tachograf cyfrowy.
Urządzenie rejestrujące (tachograf) jest przeznaczone do instalowania
w pojazdach drogowych w celu automatycznego lub półautomatycznego
pokazywania, rejestrowania i zapamiętywania szczegółowych danych
o ruchu takich pojazdów i o pewnych okresach pracy osób kierujących
tymi pojazdami.
Zarówno cyfrowe urządzenie rejestrujące, jak i karty do tachografów,
zanim zostaną dopuszczone do użytku, muszą posiadać homologację
typu, która obejmuje badania bezpieczeństwa, funkcjonalności
i interoperacyjności. Pozytywne wyniki każdego z tych badań potwierdza
się odpowiednim świadectwem.
Badania w zakresie bezpieczeństwa informacyjnego (ITSEC –
Information Technology Security Evaluation Criteria) w UE mogą być
prowadzone przez:
Federalne Biuro ds. Bezpieczeństwa Systemów Informatycznych (BSI
– Bundesamt für Sicherheit in der Informationstechnik),
w Niemczech;
Centralną Dyrekcję Bezpieczeństwa Systemów i Sieci Informacyjnych
(DCSSI – Direction Centrale de la Sécurité des Systemes
d'Information), we Francji;
Grupę Bezpieczeństwa Systemów Komputerowych i Elektronicznych
(CESG – Computer Electronics Security Group) w Wielkiej Brytanii.
Badania funkcjonalności prowadzone są przez organy państw
członkowskich, w Polsce przez Główny Urząd Miar.
Badania interoperacyjności prowadzi Wspólnotowe Centrum Badań,
(JRC – Joint Research Center), Ispra we Włoszech.
Aktualnie w Europie świadectwa homologacji typu, zgodne ze
standardami UE uzyskały trzy firmy produkujące tachografy cyfrowe:
Actia - tachograf cyfrowy LS 2000, aktualnie zastąpiony przez
Smartach;
Siemens - tachograf cyfrowy DTCO 1381;
Stoneridge - tachograf cyfrowy SE 5000.
Na świecie, szczególnie w USA i krajach azjatyckich, również
wprowadzane są tachografy cyfrowe. Między innymi takie państwa jak:
Federacja Rosyjska, Japonia, Chiny, Tajwan i Korea Południowa zajmują
się produkcją tachografów cyfrowych. Najbardziej zbliżonym do
Europejskich standardów jest tachograf cyfrowy o symbolu BR 6831.
2. EUROPEJSKI SYSTEM TACHOGRAFÓW CYFROWYCH
Koncepcja wykorzystania techniki cyfrowej
1
w transporcie
drogowym powstała już w 1985 roku. Następnie, na poziomie
wspólnotowym, opracowane zostały przepisy
2
zawierające szczegóły
techniczne i propozycje rozwiązań organizacyjno-prawnych.
1
Rozporządzenia EWG Nr 3820/85, Rozporządzenie EWG Nr 3821/85.
2
Rozporządzenie WE Nr 2135/98, Rozporządzenie WE Nr 1360/2002.
Wprowadzenie systemu tachografów cyfrowych (STC) dotyczy 25
państw Unii Europejskiej, Islandii, Lichtensteinu, Norwegii
oraz Szwajcarii.
Od 2010 r. implementacja STC będzie dotyczyć sygnatariuszy
Umowy AETR
3
, państw, które aktualnie nie należą do Europejskiego
Obszaru Gospodarczego.
Wdrożenie STC w Europie miało nastąpić w dniu 05.08.2004 r. Ze
względu na aspekty techniczne, termin ten był dwukrotnie przesuwany,
początkowo na 05.08.2005 r., a następnie na 01 stycznia 2006 r.
6 grudnia 2005 r. Rada i Parlament Europejski uzgodniły nowy
termin wprowadzenia tachografów cyfrowych, potwierdzony przez KE –
20 dni po opublikowaniu nowego Rozporządzenia w Dzienniku
Urzędowym UE. Rada i PE ogłosiły wspólną deklarację, że podejmą
niezbędne wysiłki, aby nowe Rozporządzenie zostało opublikowane
w kwietniu 2006 r., tak, aby decyzja o wprowadzeniu tachografów
cyfrowych obowiązywała od maja 2006 r.
Na podstawie nieformalnego porozumienia (Gentelmane`s Agrement)
zawartego w dniu 26.01.2006 r., przez przedstawicieli państw
członkowskich Unii Europejskiej, do czasu wejścia w życie obowiązku
stosowania tachografów cyfrowych (TC), na obszarze Unii Europejskiej
dopuszczone zostaje użytkowanie pojazdów wyposażonych w TC, mimo
że kierowcy takich pojazdów nie dysponują jeszcze kartą kierowcy.
Przedstawiciele państw członkowskich UE, którzy dobrowolnie
zadeklarowali gotowość zastosowania pragmatycznego rozwiązania
zapowiedzieli, że ich służby kontrolne nie będą nakładać kar na
kierowców wykonujących przewozy pojazdami z TC, mimo braku karty
kierowcy. Kontrole przestrzegania przepisów socjalnych przez
kierowców, prowadzących takie pojazdy, będą się odbywać na podstawie
wydruku z TC.
Kierowcy z państw, w których wydawane są karty, w tym karty
kierowcy, prowadzący pojazdy wyposażone w aktywowany
i skalibrowany TC, ale którzy nie posiadają kart lub ich nie używają, będą
ukarani przez funkcjonariusza służb kontrolnych na podstawie,
obowiązujących w danym kraju przepisów (za wyjątkiem przypadków,
o których mowa w art. 16 ust. 3 rozporządzenia Rady (EWG) 3821/85
zmienionego rozporządzeniem Rady (WE) 2135/98, tj. zgubienia,
3
AETR - Umowa europejska „Accord europeen relatif au travail des equipages des
vehicules effectuant des transports internationaux par route” - dotyczy pracy załóg
pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe. Została sporządzona
przez Europejską Komisję Gospodarczą ONZ w Genewie, złożona do podpisu 1lipca
1970r., weszła w życie 5 stycznia 1976r.
kradzieży lub wadliwego funkcjonowania karty, pod warunkiem
formalnego zgłoszenia tego faktu odpowiednim władzom).
2.1. Koncepcja systemu tachografów cyfrowych
Na podstawie rozporządzenia Rady Europy 2135/98 powstała
koncepcja ogólnoeuropejskiego systemu tachografów cyfrowych (STC,
ang. Digital Tachograph System), jako nowoczesnej drogi do zwiększenia
efektywności kontroli w zakresie czasu jazdy oraz odpoczynku
kierowców samochodów ciężarowych i autobusów, w celu poprawy
bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków pracy. Środkiem do
realizacji tego celu jest zastąpienie dotychczasowego systemu, opartego
na wykresówkach, przez cyfrowe urządzenia rejestrujące. Urządzenia te
wymagają od kierowców oraz m.in. organów kontrolnych,
uwierzytelnienia za pomocą kart elektronicznych (karta kierowcy,
warsztatowa, przedsiębiorstwa i kontrolna).
Rozporządzenie 2135/98
Rozporządzenie 1360/2002
Komisja
Europejska
Komisja
Europejska
Organ
zatwierdzający test
interoperacyjności
(JRC)
Organ Państwa
Członkowskiego
zatwierdzający
homologację typu
GEOC
(ERCA)
Ministerstwo
Państwa
Członkowskiego
Podmiot
Wyd. Karty
Krajowe Centrum
Certyfikacji
Centrum Personal.
Użytkownicy
Użytkownicy
Rys. 2.1.1. Unijne i krajowe organa STC
Do elementów składających się na STC m.in. należą:
instytucje UE (Główny Europejski Organ Certyfikujący – GEOC,
Wspólnotowe Centrum Badań – JRC);
administracje rządowe poszczególnych państw (ministerstwa właściwe
ds. transportu),
uprawnione podmioty, instytucje zaangażowane w STC, producenci
tachografów i kart.
system telematyczny TACHONET.
2.2. System TACHONET
TACHONET (Telematics Network for the Exchange of Information
Concerning the Issuing of Tachograph Cards) – jest systemem wymiany
informacji między instytucjami odpowiedzialnymi za wydawanie kart
elektronicznych oraz kontrolę przestrzegania czasu jazdy i postojów
kierowców zawodowych. Spójność wymiany danych zapewnia metajęzyk
XML, który UE przyjmuje jako standard dla europejskiej administracji
publicznej.
System jest zarządzany przez Departament Transportu i Energii
Komisji Europejskiej.
Wiele państw UE aktualnie spełniło wymagania w zakresie tworzenia
systemu Tachonet. Do najciekawszych rozwiązań można zaliczyć system
niemiecki, austriacki oraz szwajcarski.
Użytkowników systemu można podzielić na dwa rodzaje: czynnych -
są to pracownicy podmiotu wydającego karty i funkcjonariusze służb
kontrolnych, którzy mogą odczytywać i modyfikować dane z kart oraz
biernych - kierowców, przedsiębiorców i pracowników warsztatów
obsługujących tachografy, którzy mają określone prawa do odczytu
danych zawartych na kartach.
Przy przekazywaniu danych (państwo członkowskie – UE),
wykorzystywana jest sieć TESTA (Trans-European Services for
Telematics between Administrations).
2.3. System tachografów cyfrowych w RP
RP przystąpiła do Unii Europejskiej 01.05.2004 r., co spowodowało,
że jest zobligowana do wdrożenia STC (Systemu Tachografów
Cyfrowych); ponadto jest związana całym dotychczasowym dorobkiem
prawnym UE („acquis communataire”).
29 lipca 2005 r. Sejm RP zatwierdził Ustawę o systemie tachografów
cyfrowych
4
.
Posiadanie tachografu cyfrowego staje się obowiązkowe w nowych
pojazdach przeznaczonych do transportu towarowego o dopuszczalnej
masie całkowitej powyżej 3,5 t oraz pasażerskiego powyżej 9 osób wraz z
kierowcą. Ponadto implementacja tachografu cyfrowego ma zastosowanie
do pojazdów znajdujących się w użytkowaniu i zarejestrowanych po
1 stycznia 1996 r. (transport towarowy – pojazdy powyżej 12 t, transport
osobowy – pojazdy powyżej 10 t, liczące, co najmniej 9 miejsc, w tym
4
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych, Dziennik Ustaw Nr
180/2005 r., poz. 1494, data
obowiązywania: 5 październik 2005 r.
miejsce kierowcy) w przypadku wymiany, jeżeli zamontowany tachograf
ulegnie uszkodzeniu i nie będzie się kwalifikował do naprawy.
Instytucją, odpowiedzialną za wdrożenie rozporządzeń UE w zakresie
STC, w Polsce, jest Ministerstwo Transportu i Budownictwa.
Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. (PWPW), zgodnie
z Ustawą o systemie tachografów, została wyznaczona jako Podmiot
Wydający Karty, Centrum Certyfikacji oraz Centrum Personalizacji.
Główne zadania, w zakresie STC, realizowane przez poszczególne
organa, są m.in. następujące:
1. Minister właściwy ds. transportu: zarządzanie systemem, prowadzenie
krajowej polityki bezpieczeństwa STC, nadzór nad systemem i audyt;
2. Główny Urząd Miar: wydawanie świadectw homologacji typu,
wydawanie zezwoleń na prowadzenie warsztatów, potwierdzanie
uprawnień techników warsztatu, w zakresie wykonywania czynności
związanych z instalacją, aktywacją, kalibracją i naprawianiem TC;
3. Podmiot wydający karty: przyjmowanie wniosków o wydanie karty,
potwierdzanie danych, produkcja, personalizacja, wydawanie
i dystrybucja kart, zapewnienie współpracy między organami
i uprawnionymi instytucjami Państw Członkowskich UE, a także
innych państw stosujących TC w transporcie drogowym oraz między
nimi a Komisją Europejską i innymi strukturami UE.
Polityka RP, dotycząca Systemu Tachografów Cyfrowych, została
zatwierdzona w dniu 8 lutego 2006 r. przez Główny Europejski Organ
Certyfikujący (European Root Certification Authority) Komisji
Europejskiej.
Dokument, dotyczący krajowej polityki bezpieczeństwa w zakresie
STC, został zarejestrowany przez Wspólnotowe Centrum Badań (JRC-
Joint Research Center) pod numerem D3275. Spełnia on wymagania oraz
kryteria ustalone w wytycznych Komisji Europejskiej.
2.4. System kontroli tachografów - DIANTA
System kontroli tachografów - DIANTA umożliwia prowadzenie
analizy danych z tachografów cyfrowych i analogowych.
System – Diana wdrożyła firma Logica CMG
5
. Jest on
wykorzystywany przez Holenderski Inspektorat Transportu. System jest
narzędziem wspomagającym dla inspektorów drogowych prowadzących
5
Logica CMG – międzynarodowe towarzystwo ds. technologii informacyjnej. Powstała
w 2002 r. firma zatrudnia 20 000 osób z 34 krajów. Logica CMG podpisała
porozumienie z Holenderskim Inspektoratem Transportu.
kontrolę pojazdów wykorzystujących zarówno tachografy cyfrowe, jak
i analogowe.
System zapewnia wysoką skuteczność prowadzonych kontroli, dzięki
zastosowaniu technologii informacyjnej oraz oprogramowania Microsoft
i Oracle.
Inspektorzy będą wyposażeni w palmptopy FujitsuSiemens, które
mają możliwość połączenia telefonicznego (GSM/GPRS, Internet) oraz
umożliwiają prowadzenie automatycznej analizy najnowszych danych,
m.in. czasu jazdy, odpoczynków, przerw, danych pojazdu, ładunku oraz
przekroczenia przepisów.
Ponadto istnieje możliwość automatycznego sprawdzenia danych,
dotyczących wydania karty, jej ważności, nazwiska kierowcy oraz daty
urodzenia. Dla kierowców holenderskich, dane będą napływać
z centralnego rejestru pojazdów, dla kierowców zagranicznych –
z systemu Tachonet.
System DIANTA pozwala na powadzenie inspekcji na miejscu
i podjęcie stosownych działań.
Rys. 2.4.1. System DIANTA
W celu zapewnienia standardów bezpieczeństwa, wykorzystywane są
m.in. takie metody, jak: kontrola dostępu, identyfikacja, podpis
elektroniczny (cyfrowy), określony sposób łączności dla urządzeń
mobilnych, wykorzystujących kodowanie danych i logowanie do sieci.
Wszyscy inspektorzy w Holandii, wykorzystują ten system od 01
listopada 2005 r. do kontroli kierowców.
Od 2007 r. system będzie wykorzystywany także do kontroli
przedsiębiorstw (przewoźników).
3. JAPOŃSKI SYSTEM ZARZĄDZANIA FLOTĄ – HITACHI
System zarządzania flotą pojazdów ciężarowych – Hitachi,
wykorzystuje Internet, telefonię komórkową (GSM) oraz system GPS
6
(Global Positioning System).
W Japonii aktualnie jest jeden milion pojazdów ciężarowych oraz 50
tysięcy firm transportowych, należących do systemu Hitachi.
6
Japan Trucking Association, „Commercial Distribution and Truck Delivery 2000”; T.
Fushiki: „Study of a Scheme for Predicting Traffic Information Using Probe Cars,” IPSJ
research reports, Vol. 2002, No. 21, pp. 9-14 Mar., 2002.
System Hitachi zapewnia łączność B2B (business to business) oraz
B2C (business to consumer).
Większość firm transportowych w Japonii (99 %) to średniej lub
małej wielkości przedsiębiorstwa. Każdy pojazd jest wyposażony
w tachograf oraz terminal telematyczny, który przy wykorzystaniu
systemu GPS (aktualnie prowadzone są prace nad nowym systemem
globalnej nawigacji - Quasi-Zenith Satellite System), przekazuje dane
o pojeździe do Centrum Systemu Hitachi przy użyciu transmisji
pakietowej.
Komputery w firmie transportowej, połączone z centrum Hitachi za
pomocą Internetu, przekazują aktualne dane włącznie z mapami
cyfrowymi całej Japonii.
Ponadto centrum jest połączone z systemem opłat frachtowych, co
pozwala osobom zarządzającym flotą pojazdów na kontrolę wniesionych
opłat i całkowitą kontrolę przewozów. Dane gromadzone w bazach
danych są uaktualniane i udostępniane organom kontrolnym za pomocą
Internetu. Mogą być także drukowane w postaci raportów dziennych lub
miesięcznych. W ten sposób możliwa jest identyfikacja wszelkich
naruszeń (szybkości, nagłych hamowań, przyspieszeń, przerw
i odpoczynków niezgodnych z harmonogramem), co w założeniu
przyczyni się znacznie do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Podobne systemy zarządzania flotą pojazdów ciężarowych posiadają
takie państwa, jak: Federacja Rosyjska (pozycjonowanie prowadzone jest
przez GLONASS), Tajwan oraz Chiny (w trakcie realizacji system
globalnej nawigacji – Twinstar).
4. PODSUMOWANIE
Wdrożenie systemu tachografów cyfrowych dla RP, jak również dla
wielu państw UE, stanowi przedsięwzięcie złożone i trudne do realizacji.
Implementacja
STC spowoduje zwiększoną możliwość
egzekwowania prawa w stosunku do kierowców i przedsiębiorców
transportu drogowego, co w znacznej mierze przyczyni się do poprawy
bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Zgodnie z Ustawą o systemie tachografów cyfrowych główne
zadania związane z wdrożeniem STC realizowane będą przez
Ministerstwo Transportu i Budownictwa, Główny Urzędu Miar oraz
Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych, która przez siedem lat
będzie dostawcą kart elektronicznych.
Istnieje także potrzeba przeszkolenia użytkowników tachografów
cyfrowych – kierowców, przedsiębiorców, kontrolerów. Do szkoleń
w tym zakresie, jak również, dotyczących techników warsztatów
przygotowany jest Instytut Transportu Samochodowego.
Aktualnie tylko dwa państwa członkowskie (Francja i Niemcy)
zrealizowały wszystkie postanowienia rozporządzeń UE, dotyczące
implementacji STC. Kolejnym państwem, które w najbliższym czasie
wdroży system jest Szwecja.
Piętnaście państw (Austria, Belgia, Czechy, Dania, Estonia,
Finlandia, Irlandia, Luksemburg, Łotwa, Litwa, Holandia, Hiszpania, W.
Brytania, Włochy oraz Norwegia) znajduje się w stopniu
zaawansowanym w zakresie wdrożenia STC.
Sześć państw (Cypr, Słowacja, Islandia, Lichtenstein, Szwajcaria,
RP) jest średnio zaawansowanych, natomiast pięć państw (Grecja, Malta,
Portugalia, Słowenia, Węgry) znajduje się w początkowym stadium
implementacji.
ABSTRACT
The article refers to some problems of the
Implementation of Digital Tachograph System in EEA
(EC and EFTA). It contains the issues on Tachonet –
Telematics Network for the Exchange of Information
Concerning the Issuing of Tachograph Cards and
Digital & Analog Tachograph Analyzing using the
DIANTA solution. It includes some general ideas on
Hitachi’s Service for Truck Fleet Management.
LITERATURA:
1. Fushiki T., Study of a Scheme for Predicting Traffic Information
Using Probe Cars. IPSJ research reports, Vol. 2002, No. 21. Mar.,
2002.
2. Gommori N., Fushiki T., Ito A., Nakagawa H., Nitta T., Telematics
Information Service for Commercial Vehicles (B2B) – Hitachi’s ASP
Service for Truck Fleet Management. Hitachi Review Vol. 52, No. 1,
2003.
3. Satler P., Projektpräsentation 65. Logistik Cercle. 15 Juni 2004.
4. Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 3820/85 z dnia 20 grudnia 1985 r.
w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych
odnoszących się do transportu drogowego. Dz. U. L 370, 31 grudzień,
1985.
5. Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r.
w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie
drogowym. D. U. L 370, 31 grudzień, 1985.
6. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 2135/98 z dnia 24 września 1998 r.
zmieniające Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 3821/85 oraz
Dyrektywę 88/599/EWG dotyczącą stosowania rozporządzeń (EWG)
Nr 3820/85 i Nr 3821/85. Dz. U. L 274, 09 październik, 1998.
7. Rozporządzenie Komisji (WE) 1360/2002z dnia 13 czerwca 2002 r.
dostosowujące po raz siódmy do postępu technicznego
Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 3821/85 oraz wprowadzające
Załącznik techniczny IB. Dz. U. L 207, 05 sierpień, 2002.
8. Safety Monitor. Biuletyn Europejskiej Rady Bezpieczeństwa
Transportu (European Transport Safety Council). ETSC’s Newsletter
on Transport Safety Policy Developments in the EU, nr 61, wrzesień,
2005.
9. Umowa Europejska, dotycząca pracy załóg pojazdów, wykonujących
międzynarodowe przewozy drogowe (AETR – European Agreement
concerning the Work of Crews of Vehicles engaged in the
International Road Transport), Genewa, 1 lipca 1970, (weszła w życie
5 stycznia 1976 r).
10. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o systemie tachografów cyfrowych.
(Dz. U. z 2005 r. Nr 180, poz.1494).
11. Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U.
z 2004 r. Nr 204, poz.2088, z późniejszymi zmianami).
12. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U.
z 2004 r. Nr 92, poz. 879).
Document Outline