Operator_urzadz_prze_szkla_813[02]_Z2.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Piece szklarskie

5.1.1.

Ćwiczenia

5.2. Topienie masy szklanej

5.2.1.

Ćwiczenia

5.3. Wady masy szklanej

5.3.1.

Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator urządzeń przemysłu
szklarskiego.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania-
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla

ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do
nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które zawierają

podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie uwagi
na następujące elementy:
–

materiał nauczania – w miarę możliwości uczniowie powinni przeanalizować samodzielnie.
Obserwuje się niedocenianie przez nauczycieli niezwykle ważnej umiejętności, jaką
uczniowie powinni bezwzględnie posiadać – czytanie tekstu technicznego ze
zrozumieniem,

–

pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy jest
przygotowany  do  wykonania  ćwiczeń.  W zależności  od  tematu  można  zalecić  uczniom
samodzielne  odpowiedzenie  na  pytania  lub  wspólne  z  całą  grupą  uczniów,  w  formie
dyskusji  opracowanie  odpowiedzi  na  pytania.  Druga  forma  jest  korzystniejsza,  ponieważ
nauczyciel sterując dyskusją może uaktywniać wszystkich uczniów oraz w trakcie dyskusji
usuwać wszelkie wątpliwości,

–

dominującą  rolę  w  kształtowaniu  umiejętności  oraz  opanowaniu  materiału  spełniają
ćwiczenia.  W  trakcie  wykonywania  ćwiczeń  uczeń  powinien  zweryfikować  wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ćwiczeń  wraz  ze  wskazówkami  o  sposobie  ich  przeprowadzenia,  uwzględniając  różne
możliwości  ich  realizacji  w szkole.  Nauczyciel  decyduje,  które  z  zaproponowanych
ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu technodydaktycznym szkoły.
Prowadzący może również zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,

–

sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest udzielenie
odpowiedzi  na  pytania  w  nim  zawarte.  Uczeń  powinien  samodzielnie  czytając
zamieszczone  w nim  stwierdzenia  potwierdzić  lub  zaprzeczyć  opanowanie  określonego
zakresu  materiału.  Jeżeli  wystąpią  zaprzeczenia,  nauczyciel  powinien  do  tych  zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia przez
ucznia  tego  zagadnienia,  czy  niewłaściwej  postawy  ucznia  w  trakcie  nauczania.  W tym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

miejscu  jest  szczególnie  ważna  rola  nauczyciela,  gdyż  od  postawy  nauczyciela,  sposobu
prowadzenia zajęć zależy między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń niezainteresowany
materiałem  nauczania,  wykonywaniem  ćwiczeń  nie  nabędzie  w pełni  umiejętności
założonych  w  jednostce  modułowej.  Należy  rozbudzić  wśród  uczniów  tak  zwaną
„ciekawość  wiedzy”.  Potwierdzenie  przez  ucznia  opanowania  materiału  nauczania
rozdziału  może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia  z  tego  zakresu.  Nauczyciel  realizując  jednostkę  modułową  powinien  zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne, czy
może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

–

testy  zamieszczone  w  rozdziale  Ewaluacja  osiągnięć  ucznia  zawierają  zadania  z  zakresu
całej jednostki modułowej i należy je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez  uczniów  powinny  stanowić  podstawę  do  oceny  pracy  własnej  nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Każdemu zadaniu testu przypisano określoną liczbę
możliwych  do  uzyskania  punktów  (0  lub  1  punkt).  Ocena  końcowa  uzależniona  jest  od
ilości  uzyskanych  punktów.  Nauczyciel  może  zastosować  test według  własnego  projektu
oraz  zaproponować  własną  skalę  ocen.  Należy pamiętać,  żeby tak  przeprowadzić  proces
oceniania ucznia, aby umożliwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

ćwiczenie (laboratoryjne lub inne),

−

projektów,

−

przewodniego tekstu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

813[02].Z2

Technologia

wytwarzania szkła

813[02].Z2.02

Sporządzanie zestawów

szklarskich

813[02].Z2.03

Topienie szkła

813[02].Z2.06

Zdobienie wyrobów

szklarskich

813[02].Z2.07

Przetwarzanie szkła

813[02].Z2.04

Formowanie wyrobów

szklarskich

813[02].Z2.05

Wykonywanie obróbki

wyrobów szklarskich

813[02].Z2.01

Badanie właściwości

surowców szklarskich

i szkła

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć.

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu technologii szkła,

−

rozróżniać typy reakcji chemicznych,

−

opisywać reakcje rozkładu termicznego surowców szklarskich,

−

klasyfikować surowce ze względu na skład chemiczny,

−

określać właściwości i przeznaczenie surowców szklarskich,

−

sklasyfikować rodzaje szkła ze względu na skład chemiczny,

−

odczytywać rysunki techniczne,

−

posługiwać się przyrządami pomiarowymi,

−

określać zasady bezpiecznej eksploatacji urządzeń szklarskich,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

dobierać środki ochrony indywidualnej stosownie do wykonywanej pracy,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć.

−

scharakteryzować materiały ogniotrwałe stosowane do budowy pieców szklarskich,

−

sklasyfikować piece szklarskie według różnych kryteriów,

−

dobrać z katalogu piece do wytopu mas szklarskich,

−

obsłużyć piece szklarskie,

−

określić właściwości różnych rodzajów energii stosowanej do ogrzewania pieców,

−

zastosować sposoby odzysku ciepła z pieców szklarskich,

−

wyjaśnić procesy i zjawiska związane z wytopem oraz odbarwianiem masy szklanej,

−

określić zasady wytopu mas szklanych o różnym przeznaczeniu,

−

zastosować zasady wytopu masy szklanej,

−

posłużyć się instrukcją wytopu masy szklanej,

−

zastosować sposób zasypywania zestawu do pieca szklarskiego,

−

rozpoznać wady masy szklanej,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas topienia szkła.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu szklarskiego 813[02]

Moduł:

Technologia wytwarzania szkła 813[02].Z2

Jednostka modułowa:

Topienie szkła 813[02].Z2.03

Temat: Topienie masy szklanej.

Cel ogólny: Wyjaśnić zjawiska przebiegów cieplnych w procesie topienia masy szklanej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić główne części budowy wanny zmianowej,

−

wyjaśnić zjawisko konwekcji,

−

wyjaśnić zjawisko przewodzenia,

−

wyjaśnić zjawisko promieniowania,

−

określić rolę procesów przenoszenia ciepła w technologii topienia masy szklanej.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu,

−

ćwiczenie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują indywidualnie lub w grupach 2-osobowych.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie operator urządzeń przemysłu szklarskiego.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

instrukcja pracy metodą tekstu przewodniego,

−

pytania prowadzące,

−

schematy konstrukcyjne pieców szklarskich,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika,

−

papier formatu A4, pisaki.

Zadanie dla ucznia

Narysuj schemat przekroju wanny zmianowej oznacz strzałkami ruch ciepła, oznaczając

różnymi barwami poszczególne sposoby przekazywania ciepła (przewodność, promieniowanie,
konwekcja).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1.  Określenie tematu zajęć.
2.  Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3.  Zaznajomienie uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego.

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I Informacje

Pytania prowadzące:

1.  Jakie są rodzaje pieców topliwych?
2.  Z jakich głównych części składa się wanna zmianowa?
3.  Jakie są sposoby przenoszenia ciepła?
4.  Na czym polega zjawisko konwekcji?
5.  Na czym polega zjawisko przewodzenia?
6.  Na czym polega zjawisko promieniowania?

Faza II Planowanie

Uczniowie określają:

1. W jaki sposób narysować schemat wanny zmianowej?
2. W jaki sposób wykreślić ruch ciepła w wannie z masą szklaną?

Faza III Ustalenie
1. Uczniowie pracując w zespołach ustalają rodzaj wanny zmianowej.
2. Uczniowie pracując w zespołach określają kolory jakimi będą wykreślać poszczególne

sposoby przenoszenia ciepła.

3.  Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność ustaleń.

Faza IV Wykonanie
1.  Uczniowie rysują schemat wanny zmianowej z przepustem.
2.  Uczniowie wykreślają strzałkami w ustalonych kolorach sposoby przenoszenia ciepła.

Faza V Sprawdzanie

Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykreśleń

Faza VI Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy wykonywanego zadania sprawił im

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe zadanie, ze wskazaniem, jakie umiejętności były
ćwiczone oraz jakie wystąpiły nieprawidłowości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Operator urządzeń przemysłu szklarskiego 813[02]

Moduł:

Technologia wytwarzania szkła 813[02].Z2

Jednostka modułowa:

Topienie szkła 813[02].Z2.03

Temat: Zasady topienia masy szklanej.

Cel ogólny: Zastosować zasady wytopu masy szklanej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozpoznać procesy i zjawiska występujące podczas topienia masy szklanej,

−

scharakteryzować stadia topienia masy szklanej,

−

określić zasady wytopu mas szklanych różnymi metodami,

−

scharakteryzować piece do topienia masy szklanej.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2-osobowych.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie operator urządzeń przemysłu szklarskiego.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

pytania prowadzące,

−

papier formatu A4, pisaki.

Zadanie dla ucznia

Przedstaw w postaci schematów blokowych etapy dwóch podstawowych metod topienia

masy szklanej. Dokonaj porównania stosowanych metod wytopu masy szklanej.

Przebieg zajęć

Faza wstępna
1.  Określenie tematu zajęć.
2.  Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3.  Zaznajomienie uczniów z ćwiczeniem.
4.  Podział grupy uczniów na zespoły.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faza właściwa

Praca metodą ćwiczeń.

Faza I Informacje

Pytania prowadzące:

1.  Jakie występują stadia podczas topienia masy szklanej?
2.  Jakie zachodzą procesy podczas topnienia masy szklanej?
3.  Jakie zjawiska występują podczas topienia masy szklanej?
4.  Z jakich etapów składa się proces topienia masy szklanej w piecach okresowych?
5.  Z jakich etapów składa się proces topienia masy szklanej w piecach o ruchu ciągłym?

Faza II Planowanie

Uczniowie określają:

1.  Jakie stadia występują podczas topienia masy szklanej?
2.  Jakie procesy występują podczas topienia masy szklanej?
3.  Jaki jest cykl wytopu dobowego masy szklanej w piecach okresowych?
4.

aki jest cykl wytopu masy szklanej w piecach wannowych?

Faza III Ustalenie
1. Uczniowie pracując w zespołach określają stadia topienia masy szklanej.
2. Uczniowie ustalają etapy topienia masy szklanej związane z całym cyklem

technologicznym

3.  Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność ustaleń.

Faza IV Wykonanie
1.  Uczniowie rozmieszczają na papierze poszczególne bloki schematu.
2.  Uczniowie w puste bloki wprowadzają treść dotyczącą etapów topienia masy szklanej.
3.  Uczniowie porównują zastosowane metody.

Faza V Sprawdzanie

Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność wykonania schematów blokowych.

Faza VI Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były
ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Piece szklarskie

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie rysunków technicznych rozpoznaj rodzaj pieców szklarskich oraz wskaż ich

główne części.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące budowy pieców topliwych,
2)  dokonać analizy rysunków technicznych,
3)  rozpoznać rodzaje pieców,
4)  zapisać główne części pieców.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

przewodniego tekstu,

–

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

papier, pisaki,

–

rysunki techniczne pieców do topienia szkła,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Przedstaw za pomocą schematu blokowego cykl pracy pieca topliwego o działaniu

okresowym.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące budowy i działania pieców

działaniu okresowym,

2) dokonać analizy treści,
3) przedstawić schemat blokowy cyklu pracy pieca topliwego o działaniu okresowym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

przewodniego tekstu,

–

ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Topienie masy szklanej

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pobierz z części topliwej pieca do wytopu masy szklanej próbkę szkła na pręt żaroodporny

i oceń wzrokowo jakość wytopionej masy szklanej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące praktycznego topienia masy

szklanej,

2)  dokonać analizy treści,
3)  zapoznać się z instrukcją do wykonania ćwiczenia,
4)  zaopatrzyć się w odzież roboczą i sprzęt ochrony osobistej,
5)  przygotować stanowisko pracy,
6)  pobrać próbkę szkła,
7)  dokonać oceny jakości wytopionej masy szklanej,
8)  zapisać uwagi dotyczące jakości masy szklanej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

pokaz,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

instrukcją do wykonania ćwiczenia,

–

instrukcja stanowiskowa bhp,

–

żaroodporny pręt do pobierania próbki,

–

sprzęt ochrony osobistej,

–

papier, przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Uzupełnij puste bloki schematu przedstawiającego proces topienia masy szklanej

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące topienia masy szklanej,
2)  dokonać analizy treści,
3)  uzupełnić schemat blokowy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

–

przybory do pisania,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 3

Podczas topienia szkła kolorowego w piecykach wyrobowych, stwierdzono wadę masy

szklanej w postaci kamieni. Posługując się instrukcją, określ sposób postępowania.

Instrukcja postępowania w przypadku wystąpienia niezgodności
Niezgodność

Postępowanie

Niewłaściwy odcien koloru

Po dokonaniu korekty zestawu i barwników należy
przeprowadzić wytop

Po procesie klarowania, próbka szkła
wskazuje obecność pęcherzyków

Przetrzymać masę szklaną w temperaturze wytopu

Pojawiły się wady masy szklanej w postaci
kamieni

Wylać masę szklaną i ponownie zasypwć zestaw-
czyszczenie piecyka

Awaryjny wyciek masy szklanej

postąpić zgodnie ze wskazaną instrukcją

Ogrzewanie
zestawu
(temperatura
do 500

(temperatura
do 900

(temperatura
do 1200

(temperatura
do 1450

(temperatura
ok. 1290

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące praktycznego topienia masy
2)  szklanej,
3)  zapoznać się z załączoną instrukcją do ćwiczenia,
4)  dokonać analizy treści,
5)  określić sposób postępowania.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenie.

Środki dydaktyczne:

–

instrukcją do wykonania ćwiczenia,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Wady masy szklanej

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj wady masy szklanej i ustal przyczyny ich występowania na wyrobach z wadami

masy szklanej

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące wad masy szklanej,
2)  dokonać oględzin wyrobów,
3)  rozpoznać wady masy szklanej i zapisać je na papierze,
4)  ustalić przyczyny ich wystąpienia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

ćwiczenie,

–

tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

–

papier formatu A4, pisaki,

–

kolekcja wyrobów z wadami masy szklanej,

–

normy jakościowe dotyczące wad masy szklanej,

–

poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Ćwiczenie 2

Do przedstawionej tabeli z wadami masy szklanej wpisz przyczyny ich powstawania.

Tabela do ćwiczenia 2

Wada masy szklanej

Przyczyna powstawania

Pęcherze powietrzne

Pęcherze z ciał obcych

Kamienie z nie stopionego zestawu

Odszklenia

Kamienie z materiałów ogniotrwałych

Ciała szkliste-smugi

Pęcherze z wtórnego gazowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące wad masy szklanej,
2)  dokonać analizy treści,
3)  określić przyczyny powstawania przedstawionych wad,
4)  wpisać w tabeli przyczyny powstawania wad.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

karty papieru z załączoną tabelą,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Przyporządkuj wady masy szklanej do ich cech rozpoznawczych

Tabela do ćwiczenia 3

Wada masy szklanej

Cechy rozpoznawcze wady

1. Ciała szkliste
2. Odszklenia
3. Smugi płaskie (pasma)
4. Kamienie z nie stopionego zestawu
5. Pęcherze z ciał obcych
6. Kamienie z materiałów ogniotrwałych
7. Pęcherze z wtórnego gazowania.

A. występuje wokół ziaren piasku wyraźnie
odróżniająca się od szkła z powodu
mniejszego współczynnika załamania światła
B.

zanieczyszczenia

szkliste

powodują

zniekształcenie  optyczne,  maja  postać  nici,
żył, węzłów, pasm, bywają grubości do 5 mm
C.  odróżnia  się  je  od  innych  po  brunatnym
zabarwieniu  i  smudze  o  tej  samej  barwie
(związki żelaza)
D. najczęściej nie różnią się od zasadniczego
szkła  barwą,  lecz  zarysem  konturów,  mogą
występować

pojedynczo

lub

tworzyć

warstwy i słoje
E. występuje w postaci pojedynczych igiełek,
grudek, kulek lub płytek, oraz w postaci
zmętnień wzdłuż linii smug
F. bywają lekko brunatne
G. występują w postaci bryłek o silnie
rozwiniętej powierzchni

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące wad masy szklanej,
2)  dokonać analizy treści,
3)  przyporządkować wady masy szklanej do ich cech rozpoznawczych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie,

−

tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

przybory do pisania,

−

karty papieru z załączoną tabelą,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Topienie szkła”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 17, 19, 20, są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 7, 13, 14, 18 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. c, 4. b, 5. a, 6. b, 7. c, 8. c, 9. a, 10. c, 11. b,
12. c, 13. d, 14. d, 15. a, 16. a, 17. b, 18. d, 19. a, 20. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozpoznać wadę masy szklanej na
podstawie rysunku

Rozpoznać wadę masy szklanej na
podstawie opisu

Zdefiniować proces topienia masy
szklanej

Rozpoznać urządzenie na podstawie
schematu

Rozpoznać wadę masy szklanej na
podstawie opisu

Określić zakres temperatur do procesu
topienia masy szklanej

Określić przyczynę powstawania wady
masy szklanej

Rozpoznać urządzenie na podstawie
rysunku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoznać zjawisko na podstawie
opisu

Określić skutek występowania wady
w wyrobach szklanych

Rozpoznać

sposób

rozmieszczenia

elektrod na odstawie schematu

Określić sposób zasypu zestawu do
pieca

Określić postępowanie podczas zasypu
zestawu do pieca szklarskiego

Rozpoznać

zjawiska

zachodzące

w procesie tworzenia się masy

Określić

problem

technologiczny

podczas topienia szkieł mąconych

Zdefiniować proces topienia masy
szklanej

Rozpoznać wadę masy szklanej na
podstawie opisu

Określić rolę prądów termicznych
podczas topienia masy szklanej.

Określić miejsce ustawienia donic
w piecu donicowym

Rozpoznać

składnik

którym

występują

przemiany

polimorficzne

podczas topienia masy szklanej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.  Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5.  Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6.  Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7.  Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8.  Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9.  Kilka  minut  przed  zakończeniem  testu  przypomnij  uczniom  o  zbliżającym  się  czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań.  Do  każdego  zadania  dołączone  są  4  możliwości  odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wadę masy szklanej w postaci kamieni oznaczono literą

a)  A.
b)  B.
c)  C.
d)  D.

2. Zanieczyszczenia masy szklanej spowodowane częściową krystalizacją to

a)  pęcherze solne.
b)  niestopiony zestaw.
c)  odszklenie.
d)  ciała szkliste.

3. Proces mający na celu przekształcenie zestawu szklarskiego w płynna masę szklą to

a)  tworzenie się masy szklanej.
b)  ogrzewanie zestawu.
c)  topienie masy szklanej.
d)  tworzenie się krzemianów.
e)

4. Schemat przedstawia urządzenie stosowane do

a)  ujednoradania masy szklanej.
b)  odzysku ciepła ze spalin.
c)  studzenia wanien szklarskich.
d)  odprężania szkła.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Zanieczyszczenia masy szklanej szkliwem nie rozpuszczonym w masie występują

w postaci
a)  smug.
b)  pęcherzy.
c)  kamieni.
d)  odszkleń.

6. Etap klarowania na wykresie rozkładu temperatur topienia masy szklanej w piecu

donicowym jest oznaczony literą

a)  A.
b)  B.
c)  C.
d)  D.

B C

Przyczyną występowania odszkleń w szkle jest

a)  zbyt krótkie klarowanie szkła.
b)  niedostateczna homogenizacja szkła.
c)  przetrzymywanie szkła w temperaturze krystalizacji.
d)  zbyt duża zawartość wody związanej chemicznie w szkle.

8. Rysunek przedstawia urządzenie stosowane do

a)  tamprowania.
b)  hartowania.
c)  odprężania.
d)  gięcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Zjawisko, występujące podczas procesu topienia masy szklanej, a polegające na ruchu

pęcherzy w masie dotyczy procesu
a)  ujednorodniania masy.
b)  tworzenia się masy.
c)  ogrzewania zestawu.
d)  tworzenia się krzemianów.

10. Kamienie występujące w ukształtowanych wyrobach szklanych

a)  zwiększają wytrzymałość mechaniczną szkła.
b)  poprawiają wartość estetyczną wyrobów.
c)  powodują pękanie gotowych wyrobów.
d)  zwiększają odporność chemiczną szkła.

11. Rysunek przedstawia rozmieszczenie elektrod w piecu topliwym. Układ płytowy

oznaczono cyfrą

a)  1.
b)  2.
c)  3.

12 Zasyp zestawu do wanny zmianowej powinien się odbywać

raz na zmianę produkcyjną.

b) okresowo w postaci stożka.
c)

cienkowarstwowo w sposób ciągły.

d) po wytopieniu poprzedniego zasypu.

13. Podczas zasypu zestawu do donicy należy

obniżyć temperaturę.

b) zredukować atmosferę.
c)

wyostrzyć płomień palnika.

d) zmniejszyć ciąg kominowy.

14. Zjawiska występujące na schemacie blokowym topienia masy szklanej dotyczą

a)  stygnięcia masy.
b)  klarowania masy.
c)  tworzenia się krzemianów.
d)  tworzenia się masy.

Topienie się
krzemianów

Rozpuszczanie
się krzemionki

Rozwarstwienie
się masy

Rozpuszczanie
się gazów

Utlenianie
składnikó
w

Reakcje
z materiałami
ogniotrwałymi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Szkła mącone stwarzają problemy technologiczne podczas topienia masy szklanej ze

względu na
a)

lotność składników stopu.

b) trudność odgazowania masy.
c)

wysokie temperatury wytopu.

d) powstawanie kożucha krzemionkowego.

16. Piec szklarski w którym stadia, procesy, zjawiska topienia masy szklarskiej, zachodzą

w tym samym czasie lecz w różnych miejscach to
a)  wanna zmianowa.
b)  piec donicowy.
c)  wanna wyrobowa.
d)  piec tamprowniczy.

Zanieczyszczenia  masy  szklanej,  które  można  odróżnić  od  innych  po  brunatnym
zabarwieniu i smudze o tej samej barwie spowodowanej związkami żelaza to
a)  przestrzennie wypełnione gazem.
b)  obce ciała stałe.
c)  zanieczyszczenia szkliste.
b)  oszklenie (krystalizacja).

18. Prądy termiczne w masie szklanej

przyspieszają proces klarowania.

b) adsorbują gazy z powierzchni stopu.
c)

wydłużają czas topienia masy szklanej.

d) ułatwiają ujedoradnianie masy szklanej.

19. Część komory roboczej pieca topliwego na której ustawiane są donice to

a)  trzon.
b)  ściana boczna.
c)  sklepienie.
d)  układu grzewczy.

20. Przemiany polimorficzne podczas topienia masy szklanej występują w

krzemionce.

b) stłuczce.
c)

węglanach.

d) eutektykach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Topienie szkła

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Topienie szkła”

Test składa się z 20 zadań jednokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 17, 19, są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 11, 16, 18, 20, są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. d, 3. b, 4. c, 5. b, 6. a, 7. b, 8. d, 9. a, 10. a, 11. a,
12. c, 13. d, 14. c, 15. d, 16. d, 17. a, 18. d, 19. a, 20. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić proces technologiczny topienia
masy szklanej

Wskazać

związki

stosowane

w odbarwianiu masy szklanej

Określić zjawiska zachodzące podczas
topienia masy szklanej

Określić liczbę stadiów topienia masy
szklanej

Rozpoznać piec topliwy na podstawie
schematu

Określić procesy zachodzące podczas
topienia masy szklanej

Rozpoznać zjawisko podczas kłębienia
masy szklanej w piecu okresowym

Określić procesy zachodzące podczas
topienia masy szklanej

Określenie pierwszego stadium topienia
masy szklanej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić rolę wody w procesie topienia
masy szkalnej

Określić przyczynę powstawania wady
masy szklanej

Rozpoznać drugie stadium topienia masy
szklanej

Rozpoznać zabarwienie masy szklanej
jonami żelaza

Rozpoznać zjawiska drugiego stadium
topienia

Rozpoznać piece topliwe o działaniu
okresowym

Określić przyczynę powstawania smug
o charakterze chemicznym w szkle

Zdefiniować

proces

fizycznego

odbarwianie masy szklanej

Rozpoznać proces w którym występuje
zjawisko krystalizacji

Rozpoznać wadę masy szklanej na
podstawie rysunku

Rozpoznać

procesy

zjawiska

zachodzące

podczas

topienia

masy

szklanej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
2.  Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3.  Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4.  Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5.  Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
6.  Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
7.  Kilka  minut  przed  zakończeniem  testu  przypomnij  uczniom  o  zbliżającym  się  czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Na podstawie wykresu opisującego przebieg topienia masy szklanej w piecu o działaniu

okresowym, określ proces przebiegający w temperaturze 1450

a)  topienie zestawu.
b)  klarowanie masy.
c)  rozgrzewanie.
d)  studzenie masy.

2. Najczęściej stosowanymi związkami w procesie odbarwiania masy szklanej są związki

a)  żelaza i miedzi.
b)  chromu i kadmu.
c)  żelaza, chromu.
d)  selenu, kobaltu.

3. Przemiany polimorficzne podczas topienia masy szklanej zachodzą w

a)  węglanach.
b)  krzemionce.
c)  stłuczce.
d)  siarczanach.

4. Proces topienia masy szklanej składa się z

a)  czterech stadiów.
b)  dwóch stadiów.
c)  trzech stadiów.
d)  pięciu stadiów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Wannę zmianową z częściowo rozdzieloną przestrzenią ogniową oznaczono literą

a)


b)



c)

6. W puste bloki schematu przebiegu topienia masy szklanej należy wpisać

a)  A. Tworzenie się krzemianów, B. Klarowanie masy.
b)  A. Przenikanie ciepła, B. Przemiany polimorficzne.
c)  A. Tworzenie się krzemianów, B. Odparowanie wody.
d)  A. Klarowanie masy, B. Tworzenie się krzemianów.

7. Podczas wytopu szkła w piecu donicowym najczęściej kłębienie wykonuje się

a)  czterokrotnie.
b)  dwukrotnie.
c)  trzykrotnie.
d)  jednorazowo.

8. Wtórne pienienie masy szklanej może nastąpić podczas procesu

a)  tworzenia się masy.
b)  tworzenia się krzemianów.
c)  ujednoradniania masy.
d)  powtórnego ogrzewania masy.

Ogrzewanie
zestawu

Tworzenie
się masy

Stygnięcie
masy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Pierwsze stadium topienia masy szklanej polega na

a)  topieniu zestawu.
b)  odparowaniu wody.
c)  działaniu środków klarujących.
d)  ruchów pęcherzy w masie.

10. Obecność wody w zestawie podczas topienia masy szklanej

a)  przyspiesza proces topienia.
b)  ułatwia rozpuszczanie się gazów.
c)  opóźnia zmiany cieplne.
d)  ułatwia odmieszanie zestawu.

11. Przyczyną powstawania odszkleń w szkle jest

a)  przetrzymanie szkła w temperaturze krystalizacji.
b)  rozwarstwianie się masy.
c)  zmniejszenie lepkości.
d)  niewłaściwe ujednaradnianie masy szklanej.

12. Proces technologiczny polegający na usuwaniu z masy szklanej pęcherzy to

a)  ujednoradnianie.
b)  rozwarstwianie.
c)  klarowanie
d)  utlenianie.

13. Jony żelaza trzywartościowego barwią szkło na kolor

a)  niebieski.
b)  czerwony.
c)  zielony.
d)  żółty.

14. Zjawiska dyfuzji i adhezji występują podczas procesu

a)  tworzenia się masy.
b)  tworzenia się krzemianów.
c)  ujednoradniania masy.
d)  rozpuszczania sięgazów.

15. Do pieców szklarskich o działaniu okresowym należą

a)  wanny wyrobowe i zmianowe.
b)  piece tamprownicze.
c)  piece wannowe zmianowe.
d)  piece donicowe i wanny wyrobowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Przyczyną powstawania smug pochodzenia chemicznego w szkle jest

a)  wadliwe nabieranie szkła z pieca.
b)  naruszenie stanu równowagi chemicznej.
c)  ogrzewanie się warstw górnych zestawu.
d)  korozja materiałów ogniotrwałych.

17. Proces technologiczny odbarwiania fizycznego masy szklanej polega na

a)  dopełnieniu barw.
b)  dyfuzji i adhezji.
c)  oddzieleniu barwników.
d)  zamąceniu szkła.

18. Zjawisko krystalizacji masy szklanej może nastąpić w procesie

a)  działania środków klarujących.
b)  rozwarstwiania się masy.
c)  odparowania wody.
d)  stygnięcia masy.

19. Przedstawiona na rysunku wada masy szklanej w postaci smugi o charakterze chemicznym

a)  żyła.
b)  węzeł.
c)  nić.
d)  pasmo.

20. Zjawiska przedstawione na schemacie blokowym procesu topienia masy szklanej dotyczą

ogrzewania zestawu.

tworzenia się masy.

klarowania masy.

stygnięcia masy.

Przenikanie ciepła

Odparowanie wody

Przemiany
polimorficzne

Topienie
niektórych
składników

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Topienie szkła

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: