Terry  Pratchettt 

 
 
 
 

     Karta świąteczna z kopertą - 20 pensów 

 
 
 
 
              (Twenty Pence with Envelope and Seasonal Greeting) 
 
 
 
 
 
 
 
 
Z "NF" 12/96 
 
 
 
 
 
 
 
Z "Gońca Bath i Wildshire", 24 grudnia 1843: 
   CALNE. Niezwykła tajemnica otacza wtorkowe zniknięcie powozu Poczty Londyńskiej w 
czasie potęŜnej śnieŜycy, jakiej nie pamiętają najstarsi mieszkańcy miasta. Istnieje 
podejrzenie, Ŝe w zamieci woźnica zgubił drogę, za Silbury zjechał ze szlaku, być moŜe, aby 
szukać schronienia w Hedge lub Rick, i ugrzązł w zaspach. Wysłano grupy poszukiwawcze, 
a woźnicę, którego znaleziono w śniegu, w stanie silnego wzburzenia, przewieziono do 
Bath...   
 
Z dziennika doktora Thos. Lunna, Chippenham, Wilts: 
   Świat jest jedynie bibułką okrywającą głębie Chaosu. To, co nazywamy normalnością, to 
tylko krąg światła wokół ogniska. Kiedy rozmawiałem z tym zagubionym nieszczęśnikiem 
na dole, zaledwie kilka polan dzieliło go od wybuchu płomieni. 
  Nawet teraz, kiedy dołoŜyłem drew do mojego bardziej naturalnego ognia i zaciągnąłem 
story dla ochrony przed boŜonarodzeniowym chłodem, drŜę cały na wspomnienie wizji, 
jakie mi przekazał. Gdyby nie materialny dowód, który - pisząc te słowa - trzymam przed 
sobą, a który odbija światło i błyszczy pięknie, uznałbym jego słowa za majaczenia chorego 
umysłu. UłoŜyliśmy go w mojej bawialni najwygodniej, jak tylko pozwalają sznury, lecz jego 
wrzaski znaczą czas Wigilii grozą - niczym czaszki ułoŜone na kwietnym gazonie. 

 
   - Czy święty Mikołaj się zbliŜa? Czy tylko sapie? Masy prezentów na Święta Ŝyczy twój 
Miso. Zdrówka, zdrówka, zdrówka!   
 
   Słyszę czyjeś głosy za oknem. To kolędnicy! Czy nie zdają sobie sprawy ze strasznego, 
straszliwego zagroŜenia? Ale gdybym teraz otworzył okno i ostrzegł ich, by nie wychodzili 
na ulicę, jak zdołałbym odpowiedzieć na ich najprostsze pytania? Gdybym spróbował, mnie 
takŜe uznaliby za szaleńca... Muszę jednak spisać, co mi opowiedział w chwilach jasności 
umysłu, zanim obłęd ogarnął go na dobre. 
   Niech moi czytelnicy rozumieją te słowa jak zechcą. 
   Miał oczy człowieka, który zajrzał do piekła i zostawił tam część swej duszy. Chwilami 
zachowywał się całkiem normalnie i skarŜył się na więzy, w jakich dowieźli go poszukiwacze 
- z lęku, Ŝe w napadzie szału sam siebie porani. Kiedy indziej próbował walić głową w ścianę 
i wykrzykiwał slogany, które doprowadzały go do furii. 
 
   - Karta świąteczna z kopertą - dwadzieścia pensów!   
   W przerwach zaś opowiedział mi... 
 
   Wrota do Piekła. 
 Pogoda była fatalna. Wichura dmuchała od Równin i śnieŜyca zmieniła wzgórza na zachód 
od Silbury w rozległą białą pustynię. W takich chwilach moŜna zgubić drogę, zsiadł więc z 
kozła i prowadził konie. Jednak mimo tego, co piszą gazety, śnieg na zboczach nie był bardzo 
głęboki, a zawieja ustała i zobaczyli zachód słońca. Nastrój pasaŜerów poprawił się, gdyŜ 
widzieli juŜ światła Celne i wierzyli, Ŝe wkrótce zakończy się ich podróŜ po zamarzniętych 
szlakach. 
   I wtedy, jak twierdzi, dało się słyszeć trzeszczenie, mignął cień i świat zmienił się nagle. 
Czy teŜ, w co wierzy, przestąpili granicę między jednym światem a drugim. Przed 
nimi zaś w pejzaŜu ziała wielka, prostokątna dziura. 
   UwaŜa teraz, Ŝe były to wrota do Piekła. A choć nie przypominało ono Piekła, które 
odwiedził Dante, jednak w mojej opinii pewne wewnętrzne poszlaki wskazują, Ŝe jego 
proste wyjaśnienie moŜe być prawdziwe. Coś błyszczało na krawędzi świata, a kiedy zbadał 
zaspy śniegu, znalazł tam niezwykłą substancję rozrzuconą na grzbietach pagórków. 
Wyglądała jak cienkie płytki srebra rozsypane, by odbijać światło w sposób, który w innych 
okolicznościach byłby moŜe miły dla oka. 
   Woźnica i kilku męŜczyzn spośród pasaŜerów rozwaŜyli swoje połoŜenie. Słońce znikało 
szybko za horyzontem na zachodnim niebie, pokrytym teraz jaskrawoczerwonymi i 
fioletowymi barwami, zaś od wschodu groził kolejny atak zawiei. Poza tym, jak odkryli ci, 
którzy próbowali zawrócić po zasypanych juŜ śniegiem śladach powozu, droga zniknęła 
gdzieś, a białe pustkowie rozciągało się we wszystkich kierunkach. 
   Po pewnym czasie, widząc, Ŝe nie ma innej drogi, kilkoro pasaŜerów zbliŜyło się do 
prostokąta, który przesłaniał niebo o dwadzieścia jardów od nich. 
   Wtedy właśnie po raz pierwszy zobaczyli potwora. Był chyba straŜnikiem bramy i przysiadł 
na pokrytej śniegiem gałęzi. 
   Była to gigantyczna pliszka, kilkakrotnie większa od indyka. Obserwowała ich ze złością w 
swych paciorkowatych ślepiach. Bali się, Ŝe zaatakuje, jednak pozostała nieruchoma, nawet 
gdy dotarli do krawędzi i spojrzeli poza nią, w mieszaninę barw. Na świat dmuchało stamtąd 
ciepłe powietrze pachnące tytoniowym dymem. Według woźnicy, słyszeli teŜ dziwne głosy, 
zniekształcone i odległe.... 
   W ich grupie znalazł się uczony z Oksfordu - woźnica twierdzi, Ŝe w trakcie podróŜy 
intensywnie pokrzepiał się brandy. On to zaproponował, by część grupy przedostała się 

przez otwór, za którym, na głębokości około trzech stóp, widniała brunatna równina. 
Albowiem, choć niepewne w skutkach, działanie takie większe dawało szanse przetrwania niŜ 
noc na wzgórzach, które z kaŜdą chwilą wydawały się bardziej obce. 
   - Najlepsze Ŝyczenia świąteczne! Od całego biura!   
 
MęŜne serca 
   Kilka męŜnych serc spośród grupy - z którymi uczony dzielił się brandy - postanowiło to 
właśnie uczynić. Woźnicy nie było między nimi, jak mi wyjaśnił, w końcu jednak z poczucia 
obowiązku zdecydował się im towarzyszyć. Nadal byli jego pasaŜerami i uwaŜał, Ŝe 
odpowiada za ich bezpieczne dotarcie do Bath. 
   Uczony sądził, Ŝe Bath uda się moŜe odnaleźć za równiną. Albowiem, jak twierdził, jeśli 
mają przed sobą okno prowadzące z tego świata, natrafią moŜe na okno prowadzące z 
powrotem...  . 
   To dziwne, ale zdawało się, Ŝe tak jest w istocie. Nie przeszli nawet setki jardów, gdy we 
mgle zobaczyli zawieszony przed sobą prostokąt bardzo podobny do tego, który zostawili za 
plecami. Wyobraźcie sobie ich radość, gdy odkryli, Ŝe okno wiedzie na przyjazną ulicę 
rozjaśnioną płonącymi Ŝółto oknami. Ktoś z grupy oznajmił nawet, Ŝe jest to uliczka leŜąca w 
pobliŜu jego domu w Londynie. Co prawda podróŜni opuścili Londyn jakiś czas temu, lecz 
perspektywa powrotu ucieszyła ich teraz bezmiernie. PodróŜny obiecał przyjąć ich u siebie, a 
jeden z męŜczyzn na ochotnika postanowił wrócić do powozu i sprowadzić pozostałych. 
Wszystkim zdawało się bowiem - w tych ostatnich chwilach nadziei - Ŝe Wszechmocna 
Opatrzność przewidziała ich nieszczęście na mrocznej drodze i otworzyła dla nich bramę 
do serca największego miasta na świecie..  . 
   Wtedy jednak zauwaŜyli obok prostokąta grupę przestraszonych ludzi. Woźnica zaś 
spostrzegł załamany, Ŝe i to okno obramowane jest błyszczącymi płytkami. Przybysze – 
męŜczyźni i kobiety z latarniami - po chwili wahania zbliŜyli się do podróŜnych. 
   MęŜczyzna mieszkający w pobliskim domu krzyknął z radości i objął jednego z 
przybyszów. Rozpoznał w nim sąsiada, zaraz jednak cofnął się, widząc przeraŜenie na jego 
twarzy. Stało się jasne, Ŝe spotkali kolejne ofiary nieszczęścia. 
   Po pokrzepieniu się zapasami uczonego z Oksfordu przybysz wyjaśnił, Ŝe wybrał się 
kolędować z grupą przyjaciół. Wszystko szło dobrze do chwili, gdy mniej więcej godzinę 
temu usłyszeli niezwykłe trzeszczenie, zobaczyli dziwne migotanie cieni i znaleźli się jakoś w 
ś

wiecie, który był nie z tego świata. 

   - Ale przecieŜ... PrzecieŜ widzę ulicę i oświetlone okna - zawołał londyńczyk. - Czy to nie 
Sklepik z Ciekawostkami, tak sprawnie prowadzony przez panią Nugent? 
   - Byłaby to rzecz niezwykle ciekawa, gdyŜ drzwi się nie otwierają, a za oknami nie ma nic, 
tylko mętne Ŝółte światło - odparł kolędnik. - To, co było domami, drogi przyjacielu, zmieniło 
się w płaskie i pozbawione Ŝycia wizerunki. 
   - Są wszakŜe inne ulice... Mój dom o sto jardów stąd... 
   Kolędnik był blady. 
   - Na końcu tej uliczki - rzekł - jest tylko biały karton. 
   Ich towarzysz jęknął przeraŜony, przekroczył krawędź i szybko zniknął im z oczu. Po kilku 
sekundach usłyszeli jego krzyk, który woźnica wykrzyczał i dla mnie: 
   - Niech ten dzień, jak co roku / Niesie ci radość i spokój! 
 
   Złowieszcze banały 
   Niektóre damy z grupy kolędnika bliskie były histerii i nalegały, by przyłączyć się do 
pasaŜerów. Po gorącej dyskusji postanowiono więc zawrócić. Z wielką trudnością, 
podsypując pod koła śnieg, błyszczące płytki i bagaŜ, udało się przeciągnąć powóz na 
równinę. 

   W tym miejscu opowieść woźnicy staje się całkiem niezrozumiała. Wyruszyli, jak sądzę, na 
poszukiwanie innego przejścia do rzeczywistego świata, i po raz pierwszy zobaczyli, Ŝe 
dziwne okna mają teŜ odwrotną stronę. Jeśli dobrze pojąłem jego majaczenia, wyglądały jak 
zawieszone na niebie ogromne białe prostokąty. Jakaś nieznana ręka wypisała na nich długie 
slogany, niewiarygodne acz złowieszcze banały, których odkrycie tak rozstroiło dŜentelmena 
z Londynu. 
   Jeszcze teraz zdaje mi się, Ŝe słyszę obłąkańczy chichot woźnicy: "Zdrowia, szczęścia, 
pomyślności / W tym dniu ogromnej radości". Potem znowu biłby głową o ścianę – do 
czegoś, co w najogólniejszym sensie mógłbym nazwać rytmem tej frazy. 
   I bębniłby pętami o podłogę. 
   - Wesołych Świąt dla wszystkich spod dwudziestego siódmego - krzyczał. - Od Tony'ego, 
Pat i dzieciaków. Pamiętacie Majorkę? 
   Albo: 
   - DuŜo chrupanka w te Święta! 
   To zdanie szczególnie go chyba dręczy i nie mogę nie myśleć z drŜeniem, co musiał 
oglądać ten nieszczęśnik. 
   - Wesołych Świąt od twojego Dziubdziusia!!! 
   W tym momencie musiałem przywołać ogrodnika, Ŝeby pomógł go przytrzymać. Lękałem 
się, Ŝe w przeciwnym razie zrobi sobie krzywdę. 
   Jak długo przebywali na tej nieszczęsnej równinie? Wydaje się bowiem, Ŝe znaleźli się poza 
znanym nam Czasem. Przez długie dni poszukiwali wejścia do świata, który byłby czymś 
więcej niŜ płaszczyzną. 
   I nie byli tam sami. 
   Inni ludzie równieŜ odbywali tę straszną podróŜ. 
   Były tam takŜe Potwory. 
   Lękam się, Ŝe jego umysł bezpowrotnie pogrąŜył się w szaleństwie. Takich rzeczy bowiem 
Ŝ

aden człowiek nie moŜe oglądać bezkarnie. Trafili na okno, jeśli tak mogę je nazwać, do 

ś

wiata pustynnych piasków pod nocnym niebem. Trzech męŜczyzn o afrykańskim czy 

azjatyckim wyglądzie rozbiło tam obóz. Jeden z nich mówił znośnie po łacinie i oksfordzki 
uczony wciąŜ jeszcze potrafił go zrozumieć, mimo iŜ znajdował się w stanie upojenia. Ta 
trójka takŜe odkryła, Ŝe ich świat kończy się kartonowym pustkowiem, i po powaŜnych 
badaniach przypisała ten fenomen jakiemuś wydarzeniu, być moŜe astronomicznej natury, 
które powaŜnie zakłóciło strukturę Przestrzeni i - kto wie - moŜe nawet samego Czasu. 
   Ku zakłopotaniu obecnych dam, wszyscy trzej przyłączyli się do wędrowców. Okazało się 
jednak, Ŝe - jak na pogan – byli dobrze wykształceni, a nawet opowieściami i obcymi 
pieśniami podtrzymywali dobry nastrój podróŜnych. Byli teŜ ludźmi dość zamoŜnymi, co 
ujawniło swe znaczenie, gdy powiększona karawana zagubionych wędrowców napotkała 
grupę osieroconych przez swój świat Pasterzy i mogła nabyć kilka owiec. Wychowany na 
farmie woźnica potrafił zaszlachtować je i oprawić. 
   Pasterze, będący z natury nomadami, od dawna juŜ wędrowali od swego Okna i 
opowiedzieli o licznych przeraŜających cudach. 
 
  - W twe pierwsze Święta / Niech ci Bozia sprzyja / I dni szczęśliwe / Bez końca odwija. 
Słodki Jezu! Straszliwy Pies! 
 
   Gigantyczne Kotki 
   Jak wiele jeszcze ośmielę się napisać? Bełkotał o czterech gigantycznych Kotkach z 
niebieskimi kokardami na szyjach, o prostokącie, gdzie stało ogromne Ciasto, które 

zabrali jako prowiant. Było teŜ kilka wyŜszych niŜ dom kieliszków. Zawierały - co odkryli po 
wielkich trudach i wykorzystaniu ogromnej gałązki Jemioły - słodkie sherry, w którym 
nieszczęśliwie utonął uczony z Oksfordu. 
   Spotkali teŜ wrzeszczącego na nich z dachu czerwonego olbrzyma, brodatego i złego. I inne 
rzeczy, zbyt straszne, by je opisywać: ludzi będących tylko kolorowymi sylwetkami, ogromną 
czarno-białą Karykaturę Psa, patrzącą na nich wrogo ze swej budy, a takŜe rzeczy, o których 
nawet jako człowiek Nauki nie mogę wspomnieć bez rumieńca. 
   Jak rozumiem, woźnica postanowił porzucić towarzyszy i powrócić samotnie. Uznał, Ŝe 
ś

mierć wśród zaśnieŜonych wzgórz Wiltshire w środku zimy jest dla chrześcijanina lepszym 

losem niŜ dalsza wędrówka po tej okropnej równinie. 
   Gdy tylko do owych wzgórz dotarł i pełzał in extremis przez dziwaczny błyszczący śnieg, 
raz jeszcze usłyszał za sobą upiorne trzeszczenie. A kiedy się obejrzał, zobaczył, 
Ŝ

e straszny prostokąt znika. Natychmiast runęły na nieszczęśnika zimny wiatr i śnieg, uznał je 

wszakŜe za błogosławieństwo po przeraŜającym, ciepłym świecie brunatnej równiny. I tak, 
brnąc przez śnieŜycę, został odnaleziony... 
   JuŜ całkiem ciemno. Kolędnicy odeszli i mam nadzieję, Ŝe trafili do swych domów. 
   Teraz wychodzi moja gospodyni, która przyniosła niezwykłe wieści. W pobliŜu Avebury 
aresztowano jakiegoś Czarnego na Wielbłądzie. W Swindon pewien człowiek został we 
własnym ogrodzie okrutnie zadziobany na śmierć, zaś na śniegu odkryto ślady ogromnego 
ptaka. Tutaj, w samym Chippenham, jakiś podróŜny zawiadomił, Ŝe widział - zanim ów 
przeskoczył wysoki Ŝywopłot i zniknął wśród pól - kota większego niŜ słoń. Kot miał 
zawiązaną na szyi niebieską kokardę. JakieŜ jeszcze potwory przedostały się do naszego 
ś

wiata? 

   Siedząc przy biurku, widzę swoje odbicie w lśniącym, metalicznym odprysku, który ściskał 
w dłoni woźnica. Kto chciałby pokrywać czymś takim śnieg, Ŝeby błyszczał? I dla jakiegoŜ to 
przeraŜającego powodu? 
   Rozsuwam zasłony i wyglądam na gwarną ulicę. Powóz przyjechał właśnie z Bath i stoi 
przed gospodą, roi się wesoły świąteczny tłum. Cały świat dzieli ich od wrzasków i błagań 
nieszczęśnika na dole. To obraz nadziei, przypomnienie realności. MoŜe istotnie jest tylko 
szaleńcem o umyśle pomieszanym od mrozu i zmęczenia, a opowieści o wielkich psach i 
latających saniach to jedynie dziwaczne Ŝarty. Gdyby nie ten odprysk błyszczący niczym 
gwiazda... 
   - I gwiazda na szczycie. Amen. Wszystkiego najlepszego, kochani mamo i tato! 
   Widzę padający śnieg... Jak błyszczy... 
   Słyszę trzeszczenie. 
   Niech Bóg ma w opiece nas wszystkich. 
                                  
 
PrzełoŜył Piotr W. Cholewa