Systemy operacyjne, laboratorium 02

Cel laboratorium: Zapoznanie si

z podstawowymi komendami Linux'a ci

g dalszy.

Prawa dost

pu do plików i katalogów. Dowi

zania symboliczne.

Po załadowania j

dra (ang. kernel) w które w kompilowany jest zestaw niezb

dnych

sterowników zapewniaj

cych inicjalizacj

systemu (obsługa dysków, systemu plików,

chipsetu płyty głównej itp.), oraz sterowników zewn

trznych (modułów) nie wchodz

cych

w skład j

dra (karty d

kowe karty sieciowe – o ile nie mamy do czynienia z np.

bezdyskow

stacj

robocz

), a tak

e po uruchomieniu podstawowych usług systemowych

(od clientów dhcp pobieraj

cych adresy sieciowe, po serwery plików ftp, samba, czy www

– apache i deamon'y jak sshd nasłuchuj

ce na wybranych portach na przychodz

poł

czenia) Linux prosi nas o podanie nazwy u

ytkownika (ang. login) oraz hasła mu

przypisanego (ang. password)

Logowanie do systemu:
login:

(nazwa u

ytkownika)

password:

(hasło u

ytkownika)

Warto zauwa

e wpisywane hasło nie jest wy

wietlane ani w formie tekstu, ani

gwiazdek. Ma to na celu utrudnienie podpatrzenia długo

ci hasła osobie postronne.

Nieznajomo

ść

długo

ci hasła znacznie wydłu

a jego złamanie. Program łami

cy musi

sprawdza

kombinacje znaków dla kolejnych długo

ci haseł, dopóki nie znajdzie

prawidłowego słowa.

Po poprawnym zalogowaniu do systemu, uruchamiana jest okre

lona w

/etc/passwd

powłoka.
Zale

nie od dystrybucji, czy te

fantazji administratora przywita nas tzw. znak zach

(definicja znajduje si

pod zmienn

rodowiskow

$PS1), który na ogół przybiera

nast

puj

cy wygl

:aktualny_katalog$

Typowa konstrukcja znaku zach

ty (zach

ta, bo zach

ca do wprowadzania komend)

składa si

z nazwy u

ytkownika, @, nazwy stacji roboczej, :, bie

Ŝą

cego katalogu w którym

znajduje si

ytkownik, oraz symbolu $, b

Zale

nie od tego, czy zalogowany u

ytkownik jest uprzywilejowanym u

ytkownikiem

(administratorem), czy te

nie, na ko

cu linii pojawia si

znak # (root), bad

$ (user).

Komendy:

hostname
domainname
dnsdomainname
nisdomainname
ypdomainname
nodename

pokazuje lub ustawia nazw

hosta systemu

pokazuje/ustawia nazw

domeny NIS/YP systemu

pokazuje nazw

domeny systemu

pokazuje/ustawia nazw

domeny NIS/YP

pokazuje/ustawia nazw

domeny NIS/YP

pokazuje/ustawia nazw

zła DECnet systemu

cej informacji

man hostname

etc.

date

wietla lub ustawia dat

i czas systemowy

cej informacji

man date

passwd

zmienia hasła kont u

ytkowników i grup

Zwykły u

ytkownik mo

e zmieni

wył

cznie hasło własnego konta, super u

ytkownik mo

zmienia

hasła dowolnych kont. Administrator grupy mo

e zmieni

hasło tej grupy.

passwd

zmienia tak

e informacje o koncie, takie jak pełna nazwa u

ytkownika, jego

powłoka zgłoszeniowa (logowania) czy daty i interwały dotycz

ce wa

ci hasła.

ycie opcji:

-s

powoduje wywołanie przez

passwd

programu

chsh

w celu zmiany powłoki u

ytkownika,

-f

powoduje wywołanie przez

passwd

programu

chfn

w celu zmiany informacji o

ytkowniku.

Te dwie opcje istniej

jedynie dla zgodno

ci, gdy

wymienione programy mog

wywoływane bezpo

rednio.

zmiana identyfikatora u

ytkownika lub uzyskanie praw super u

ytkownika

Komenda słu

y do stawania si

innym u

ytkownikiem w trakcie własnej sesji.

Wywołanie bez nazwy u

ytkownika, domy

lnie oznacza dla su prób

stania si

superu

ytkownikiem. Opcjonalnym argumentem - mo

na posłu

do zasymulowania

rzeczywistego rozpoczynania sesji pracy. Pozwala to na utworzenie

rodowiska

ytkownika. podobnego do tego, jakie wyst

puje przy bezpo

rednim zgłoszeniu

ytkownika w systemie.

cej informacji

man su

exit

zako

czenie bie

Ŝą

cej sesji własnej, lub nabytego komend

identyfikatora

finger
who
w

programy do sprawdzania informacji o u

ytkowniku(ach)

cej informacji

man finger

etc.

zwraca informacje o UID and GID – literowym i numerycznym identyfikatorze
u

ytkownika i grupy do której jest on przypisany

cej informacji

man id

users
groups

drukuj nazwy u

ytkowników obecnie zalogowanych na ho

cie

drukuj grupy, do których przypisany jest u

ytkownik

Prawa dost

pu do plików:

ls -l /etc/resolv.conf
-rw-r--r-- 1 root root 55 2008-10-07 22:16 /etc/resolv.conf
cd / ; ls -l
drwxr-xr-x 122 root root 8192 2008-10-07 20:17 etc

rozmiar w [B]
grupa
wła

ciciel

liczba podkatalogów (dla d) lub liczba
dowi

(dla -)

uprawnienia innych
uprawnienia grupy
uprawnienia wła

ciciela

katalog (d), plik (-), dowi

zanie (l)

– (ang. read) prawo odczytu

– (ang. write) prawo zapisu

– (ang. execute) prawo wykonywania

Kody numeryczne okre

laj

ce prawa dost

pu generuje si

na podstawie systemu

dwójkowego, a ko

cowa liczba okre

laj

ca dost

p do pliku jest ósemkow

reprezentacj

wzorca bitowego nowych praw:

r+w+x

2^2 2^1 2^0

read,write,execute

read,write

write,execute

read,execute

brak praw

Pierwsza cyfra wybiera SUID (4) i SGID (2) oraz atrybut zachowania obrazu tekstowego
(1). Nast

pna cyfra wybiera prawa dla wła

ciciela:odczytu (4), zapisu (2), wykonania (1);

trzecia cyfra prawa dla grupy posiadaj

cej plik, a czwarta dla innych u

ytkowników, spoza

grupy (analogicznie do cyfry dla wła

ciciela).

(

rwx

)(

r-x

)(

r-x

)

122 root root 8192 2008-10-07 20:17 etc

7 5 5

chmod

zmienia prawa dost

pu do ka

dego podanego pliku według parametru, który jest

albo symbolicznym/literowym przedstawieniem zmian, których dokona

, albo

ósemkow

liczb

reprezentuj

wzorzec bitowy nowych praw

Format trybu symbolicznego to

[ugoa...][[+-=][rwxXstugo...]...][,...]

. Mo

poda

wiele operacji symbolicznych, oddzielonych przecinkami.

Kombinacja liter

ugoa

kontroluje, czyje prawa maj

zosta

zmienione: wła

ciciela (

innych u

ytkowników z tej samej grupy (

), innych u

ytkowników (

), lub wszystkich (

adnego z tych parametrów nie podano, rezultatem jest u

ycie domy

lne

, lecz bity,

które s

ustawione w

umask

nie s

zmieniane.

Operator:

powoduje dodanie wybranych praw do istniej

cych,

powoduje ich odj

cie,

powoduje ustawienie dokładnie takich praw, jakie wybrano.

Litery

rwxXstugo

wybieraj

nowe prawa dla u

ytkowników: odczytu (ang. read) (

), zapisu

(ang. write) (

), wykonania (ang. eXecute) (lub dost

pu do katalogu) (

), wykonania tylko

li plik jest katalogiem, lub ju

ma prawa wykonania dla danego u

ytkownika (

ustawienia ID grupy podczas wywołania (s), zachowania tekstu programu na urz

dzeniu

wymiany (

), prawa które posiada wła

ciciel pliku (

), prawa innego u

ytkownika z grupy

posiadaj

cej plik (

), prawa innych u

ytkowników (

chmod

nigdy nie zmienia praw dowi

symbolicznych, gdy

funkcja systemowa

chmod

nie potrafi tego dokona

. Nie jest to problemem, poniewa

prawa dowi

symbolicznych

nigdy nie s

ywane. Jednak

e, dla ka

dego dowi

zania symbolicznego, wymienionego

w wierszu polece

chmod

zmienia prawa wskazywanego przez nie pliku. W

przeciwie

stwie do powy

szego,

chmod

ignoruje dowi

zania symboliczne napotkane

podczas rekurencyjnego przechodzenia przez katalogi.

Przykłady:
Przykład nadania pełnego prawa dost

pu dla wła

ciciela, jego grup i innych u

ytkowników

systemu plikowi

nazwapliku

znajduj

cego si

w domowym katalogu wykonuj

cego

komend

chmod

chmod +777 ~/nazwapliku

Przykłady u

ycia komendy chmod przy u

yciu symboli literowych:

chmod u+x nazwa
chmod g+rwx nazwa
chmod ug-x nazwa
chmod g-w,o+r nazwa
chmod g-wx nazwa

chown

chown zmienia wła

ciciela i/lub grup

wła

cicieli ka

dego zadanego pliku,

według pierwszego nie b

cego opcj

argumentu lub według u

ytkownika i

grupy istniej

cego pliku odniesienia, wskazanego opcj

--reference

. Je

eli

yto składni opisuj

cej wprost nowego wła

ciciela, to okre

la ona nowego

wła

ciciela i grup

w formacie:

[właściciel][[:|.][grupa]]

W zale

ci od postaci zapis

[właściciel][[:|.][grupa]]

jest interpretowany w

nast

puj

cy sposób:

właściciel

li podano tylko wła

ciciela (nazw

ytkownika lub jego numeryczny identyfikator), to

ten u

ytkownik staje si

wła

cicielem pliku, a grupa pliku pozostaje niezmieniona.

właściciel.grupa
właścicie:grupa

li po wła

cicielu wyst

puje dwukropek i bezpo

rednio po nim, grupa (nazwa lub

numeryczny identyfikator grupy), to zmieniana jest tak

e grupa pliku (na

grupę

właściciel.
właściciel:

li po wła

cicielu wpisano dwukropek, lecz nie podano nazwy grupy, to wła

cicielem

plików staje si

wskazany u

ytkownik, a grupa jest zmieniana na grup

główn

(zgłoszeniow

) nowego wła

ciciela.

.grupa
:grupa

li podano dwukropek lub kropk

i grup

, lecz pomini

to nazw

wła

ciciela,

zmieniana jest tylko grupa plików. W tym wypadku

chown

dokonuje tych samych operacji

chgrp

Przykłady:
chown root /home/student/temp1/plik
chown 1000 /home/student/temp1/plik
chwon -R student:100 [kK][aA][tT][aA][lL][oO][gG]_[rR][oO][bB][oO][cC][zZ][yY]

cp [opcja]... źródło... katalog_docelowy

kopiuje pliki i katalogi

Przykłady:
Kopiowanie katalogu o nazwie

jakis_katalog

z bie

Ŝą

cej lokalizacji z jego cał

zawarto

cia (pliki, podkatalogi) do katalogu

/home/user1/temp

cp -R ./jakis_katalog /home/user1/temp

Kopiowanie zawarto

ci pliku

plik1

plik2

cp plik1 plik2

rm [opcja]... plik...

usuwa ka

dy podany plik. Domy

lnie nie usuwa katalogów.

rm, podobnie jak ka

dy inny program, który u

ywa funkcji getopt do rozbioru swoich

argumentów, pozwala na u

ywanie opcji -- do wskazania,

e wszystkie nast

pne

argumenty nie s

opcjami. Aby skasowa

plik o nazwie

-f

w bie

Ŝą

cym katalogu, mo

wpisa

albo:

rm -- -f

albo

rm ./-f

Opcje:

-d, --directory

Usuwa katalogi za pomoc

unlink

zamiast u

ycia

rmdir

i nie wymaga by katalogi były

puste przed prób

skasowania. Działa to tylko je

li mamy odpowiednie uprawnienia

a system obsługuje

unlink

w odniesieniu do katalogów. Poniewa

kasowanie w ten

sposób katalogów powoduje,

e wszystkie pliki w skasowanym katalogu nie posiadaj

przypisa

, rozs

dnie jest u

fsck

na systemie plików po dokonaniu takiej operacji.

-f, --force

Ignoruje nieistniej

ce pliki i nigdy nie pyta u

ytkownika. Ignoruje uprzedni

opcj

--interactive (-i)

-i, --interactive

Dla ka

dego z plików prosi o potwierdzenie usuni

cia. Je

li odpowied

nie zaczyna si

lub

, plik jest pomijany. Ignoruje uprzedni

opcj

--force (-f).

-r, -R, --recursive

Usuwanie rekurencyjne. Usuwane s

tak

e katalogi wraz z cał

zawarto

. Tej opcji

nale

y u

ywa

bardzo ostro

nie.

Tworzenie pliku za pomoc

komendy

cat

cat > nowyplik1 <enter>
      wprowadzamy <enter>
      dane <enter>
      ctrl+d

dopisanie danych do pliku z u

yciem

cat

cat >> nowyplik2 <enter>
       dopisujemy <enter>
       nowe <enter>
       dane <enter>

tworzy dowi

zania mi

dzy plikami

działa podobnie do

- poza tym i

tworzy niezale

kopi

pliku za

jedynie

dowi

zanie.

"Dowi

zanie twarde" (hard link) jest inn

nazw

istniej

cego pliku. Dowi

zanie i oryginalna

nazwa s

w pełni równoprawne. (Technicznie rzecz bior

c, posiadaj

ten sam i-w

zeł,

i-w

zeł zawiera cał

informacj

o pliku - faktycznie nie jest bł

dem stwierdzenie, i

zeł *jest* plikiem.) W ten sposób plik mo

e wyst

powa

pod wieloma równowa

nymi

nazwami - wskazuj

cymi na te same dane. Usuni

cie jednej z tych nazw przez

nie

powoduje jeszcze usuni

cia pliku. Jest on usuwany dopiero z chwil

usuni

cia ostatniej

nazwy.
We wszystkich istniej

cych implementacjach nie mo

na tworzy

twardych dowi

katalogów, a dowi

zania twarde nie mog

przekracza

granic systemów plików.

(Ograniczenia te nie s

jednak narzucone przez POSIX.)

"Dowi

zania symboliczne" (symbolic link, symlink), z drugiej strony, s

specjalnym typem

plików (nie obsługiwanym przez wszystkie j

dra; w szczególno

ci system V release 3 i

starsze nie posiadaj

dowi

symbolicznych), w którym plik dowi

zania faktycznie

wskazuje na inny plik (przez nazw

). Dla wi

kszo

ci operacji (otwarcie, odczyt, zapis i tak

dalej) otrzymuj

cych jako argument dowi

zanie symboliczne j

dro automatycznie

"odwska

nikowuje" dowi

zanie i działa na samym celu dowi

zania. Przy niektórych (np.

usuwanie) działa na samym dowi

zaniu, nie za

na celu przez nie wskazywanym.

Opcje

-d, -F, --directory

Pozwala u

ytkownikowi uprzywilejowanemu (root) na tworzenie dowi

twardych

(hardlinks) do katalogów

-f, --force

Usuwa istniej

ce pliki docelowe.

-i, --interactive

Pyta czy nadpisywa

istniej

ce pliki docelowe.

-s, --symbolic

Tworzy dowi

zania symboliczne zamiast dowi

twardych. Ta opcja wypisuje bł

d na

systemach nie obsługuj

cych dowi

symbolicznych.

Przykłady:
tworzy dowi

zanie

./nazwa

wskazuj

ce na

/jakas/nazwa

ln -s /jakas/nazwa

tworzy dowi

zanie

./mojanazwa

wskazuj

ce na

/jakas/nazwa

ln -s /jakas/nazwa mojanazwa

tworzy dowi

zania

../a

../b

wskazuj

ce na

./a

./b

ln -s a b ..

sprawdzenie liczb

dowi

(przy linkach symbolicznych)

ls -l

podaje numery i-w

złów plików, czyli adresy gdzie znajduj

szczegółowe informacje o

plikach. Je

li obydwa s

takie same dotycz

jednego pliku

ls -i

Wszelkie operacje modyfikacji dokonujemy na plikach w swoich katalogach domowym.
Domy

lnie prosz

ywa

konta studenta do wykonywania polece

, a w przypadkach

niezb

dnych korzysta

z root'a.

Zadane 1.

(a) znale

źć

w systemie wszystkich u

ytkowników mog

cych u

ywa

powłoki

bash

(b) sprawdzi

ilu u

ytkowników nale

y do grupy administratorów

katalogi w swoim katalogu domowym

(d) nazwy katalogów powinny by

identyczne jak login'y tych u

ytkowników

Zadanie 2.

(a) w katalogu domowym, u

ywaj

c jedynie polecenia

cat

stworzy

plik o nazwie

test01 i wprowadzi

nazwy, tych samych co w zadaniu 1 u

ytkowników, ka

da w

nowej linii

(b) skopiowa

utworzony plik do pierwszego i drugiego katalogu, a w trzecim stworzy

dowi

zanie symboliczne do kopii pliku pozostaj

cej w katalogu domowym.

Zadanie 3. Nada

odpowiednie prawa trzem katalogom, aby tylko u

ytkownicy własnej

grupy mogli do nich wchodzi

, ale nie mogli ich modyfikowa

Zadanie 4.

(a) dla pliku w katalogu pierwszym ustali

nowego wła

ciciela i zmieni

mu prawa tylko

na odczyt/zapis

(b) dla pliku w drugim katalogu przypisa

prawa tylko na odczyt dla wszystkich

pełny zapis.

(d) sprawdzi

wszystko zarówno u

ywaj

c warto

ci numerycznych jak i literowych.

Zadanie 5. Jednym poleceniem zapisa

w nowym pliku za pomoc

wszystkich znanych

komend informacje o aktualnie zalogowanych u

ytkownikach. Sprawdzi

z jakimi prawami

dost

pu stworzony został plik

Zadanie 6.

(a) stworzy

katalog USERS.

(b) jednym poleceniem umie

w nim trzy stworzone katalogi i plik, razem z ich

zawarto

prawa dost

pu dla wszystkich plików znajduj

cych si

wewn

trz USERS na tylko do odczytu dla wszystkich, lecz bez prawa wykonywania

dla innych (others)

Zadanie 7. Jednym poleceniem stworzy

w katalogu domowym plik zawieraj

cy wszystkie

nazwy pi

cioliterowe w katalogu /dev/, których dwie pierwsze litery to du

e lub małe „t”,

natomiast na ekranie wy

wietli

tylko 15 pierwszych linii stworzonego pliku