Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007

BADANIE DOSTĘPNYCH W POLSCE PREPARATÓW
DO DEZYNFEKCJI POWIERZCHNI SKONTAMINOWANYCH
BAKTERIAMI CLAVIBACTER MICHIGANENSIS SUBSP.
SEPEDONICUS, CLAVIBACTER MICHIGANENSIS SUBSP.
MICHIGANENSIS I PSEUDOMONAS SYRINGAE PV. TOMATO

K

RZYSZTOF

K

RAWCZYK

,

J

OANNA

K

AMASA

Instytut Ochrony Roślin
Zakład Wirusologii i Bakteriologii
Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań
[e-mail]; [e-mail]

I. WSTĘP

Dezynfekcja powierzchni roboczych w szklarniach, przechowalniach i kontenerach

do transportu płodów rolnych odgrywa ważną rolę w zapobieganiu rozprzestrzeniania
się patogenów kwarantannowych w rolnictwie. Pomimo tego wciąż brak jest listy pre-
paratów dezynfekcyjnych rekomendowanych do zastosowania w tym sektorze.

Obecnie stosowanym preparatom dezynfekcyjnym stawia się coraz więcej wyma-

gań. Idealny środek dezynfekcyjny powinien: mieć szerokie spektrum działania, wykazy-
wać dużą szybkość działania, nie powodować korozji dezynfekowanych materiałów,
wykazywać niską szkodliwość dla organizmów żywych nie będących obiektem zwalcza-
nia, być nietoksyczny dla środowiska, wykazywać zdolność do biodegradacji, nie zosta-
wiać plam na dezynfekowanych powierzchniach, nie zawierać szkodliwych lotnych
składników chemicznych, posiadać dołączoną zrozumiale i jednoznacznie sformułowaną
instrukcję postępowania z preparatem, być łatwo rozpuszczalny i wysoko aktywny
w wodzie niezależnie od jej jakości, być aktywny w kontakcie z substancjami organicz-
nymi, wykazywać stabilność w formie cieczy roboczej, posiadać właściwości myjące,
mieć dostępną cenę (Springthorpe 2000; Kamasa i Pospieszny 2001 za Marriott 1985).

Celem doświadczenia było wybranie, spośród dostępnych na polskim rynku, prepa-

ratów najskuteczniej dezynfekujących powierzchnie robocze i mogących znaleźć zasto-
sowanie w przemyśle spożywczym i w rolnictwie.

II. MATERIAŁY I METODY

Badane preparaty dezynfekcyjne (tab. 1) dobrano tak, by zawarte w nich substancje

aktywne (s.a.) były zróżnicowane i należały do najczęściej stosowanych do tego celu

Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007

162

grup związków chemicznych, takich jak: alkohole, aldehydy, związki fenolowe,
związki chloru, związki nadtlenowe i czwartorzędowe związki amoniowe (Tadeusiak
i wsp. 2001). Jednym z kryteriów oceny preparatu była również jego cena.

Pierwszym etapem badania było wyznaczenie MIC (Minimal Inhibitory Concen-

tration) poszczególnych preparatów w stosunku do bakterii fitopatogenicznych:
Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus (Cms), C. michiganensis ssp. michiga-
nensis (Cmm), Pseudomonas syringae pv. tomato (Pst).

W celu oznaczenia MIC przygotowano murawę bakteryjną, i nakładano na nią

krążki bibuły o średnicy 5 mm, na które następnie nanoszono po 10 μl badanego pre-
paratu o danym stężeniu. Płytki inkubowano przez 24 godziny w temperaturach
optymalnych dla każdej z bakterii. Po zakończeniu inkubacji dokonywano pomiaru
strefy zahamowanego wzrostu.

W celu oznaczenia stężenia bakteriobójczego ze strefy zahamowanego wzrostu

pobierano sterylnym skalpelem fragment agaru i przenoszono na świeże podłoże
sojowe. Po 24 godzinach inkubacji sprawdzano występowanie wzrostu bakterii. Brak
wzrostu świadczył o bakteriobójczym działaniu zastosowanego stężenia.

Następnym etapem było sprawdzenie za pomocą metody odciskowej, przydatności

badanych preparatów do dezynfekcji różnych powierzchni takich jak: beton, folia,
szkło, metal, drewno. Małe fragmenty wyżej wymienionych materiałów sterylizowa-
no w autoklawie, następnie nanoszono na nie po 200 μl zawiesiny bakterii o stężeniu
10

6

cfu/ml. Tak przygotowane fragmenty betonu, folii szkła, metalu i drewna wysy-

chały w temperaturze pokojowej przez 30 minut.

Skontaminowane materiały zostały poddane działaniu preparatów dezynfekcyj-

nych i po upływie 30 minut od chwili zastosowania dezynfektantu przykładano po-
szczególne materiały do powierzchni podłoża sojowego na szalce Petriego. Podobnie,
jak przy oznaczaniu MIC płytki były inkubowane. Po upływie 24 godzin oceniano
skuteczność badanych preparatów. Dodatkowo w tabeli 2. zestawiono badane prepa-
raty pod kątem ich ekonomiczności, podając cenę brutto preparatu oraz stężenie robo-
cze zalecane przez producenta i na ich podstawie wyliczono rzeczywistą cenę litra
roztworu roboczego preparatu.

III. WYNIKI I ICH OMÓWIENIE

Uzyskane przy pomocy metody odciskowej wyniki pozwalają na stwierdzenie, że

efektywność środków dezynfekujących w istotnym stopniu zależy od rodzaju dezynfe-
kowanej powierzchni. Powierzchnie bardziej chropowate jak beton czy drewno, do
całkowitej likwidacji bakterii wymagają zastosowania nieznacznie większej koncentra-
cji środka dezynfekcyjnego. Wyniki te zgodne są z wynikami uzyskanymi przez innych
badaczy (Springthorpe 2000; Kamasa i Pospieszny 2001).

Dane uzyskane przy pomocy metody odciskowej wskazują na nieznacznie większą

odporność na działanie środków dezynfekcyjnych bakterii P. syringae pv. tomato,
w porównaniu do bakterii C. michiganensis subsp. michiganensis i C. michiganensis
subsp. sepedonicus. Prowadzi to do wniosku, że bakterie gram ujemne wydają się być
mniej wrażliwe na działanie różnych inhibitorów niż bakterie gram dodatnie (Pospiesz-
ny i wsp. 1996).

Badanie dostępnych w Polsce preparatów...

163

Spośród badanych preparatów szczególnie efektywne okazały się: Surfanios Fresh

Lemon, Despadac, Dezynfektol B i Aldekol Des 03. Niezależnie od rodzaju testowanej
powierzchni, do całkowitej eliminacji bakterii wystarczy koncentracja 0,5 % każdego
z nich (tab. 1). S.a. czterech najbardziej efektywnych preparatów są: chlorek didecylo-
dimetyloamoniowy – Surfanios Fresh Lemon, aldehyd glutarowy – Despadac i Aldekol
Des, czwartorzędowe sole amoniowe – Dezynfektol B. Występowanie różnych s.a. przy
podobnej efektywności preparatów (tab. 1) oraz przy podobnej ich cenie (tab. 2) doskona-
le sprzyja możliwości wymiennego ich stosowania w rutynowej dezynfekcji, co z kolei
znacznie ograniczy możliwość uodpornienia się patogenów na dany środek dezynfekcyj-
ny. Wymienione preparaty należą również do najtańszych w tym zestawieniu (tab. 2).

Tabela 1. Podsumowanie wyników uzyskanych przy wyznaczaniu stężeń: bakteriostatycznego

i bakteriobójczego

Table 1. Summary of results aiming at determination of bacteriostatic and bacteriocidal concen-

trations

Stężenie

bakteriostatyczne

Bacteriostatic
concentration

[%]

Stężenie

bakteriobójcze

Bacteriocidal

concentration

[%]

Stężenie zalecane

do dezynfekcji *

Concentration
recommended

for disinfection*

[%]

Nazwa

preparatu

Product

Cms Cmm Pst Cms Cmm Pst Cms Cmm Pst

Surfanios Fresh
Lemon

0,1

0,05

0,1

0,25

0,25 0,25 0,5 0,5 0,5

Despadac 0,1

0,1

0,3

0,1 0,1 0,3 0,4 0,4 0,5

Dezynfektol B

0,2

0,2

0,3

0,2 0,2 0,3 0,4 0,5 0,7

Ekojavel 8

5

5

15

15

8

15

15

15

Aldekol
Des 03

0,1 0,1 0,1 0,2 0,5 0,5 0,5 0,5 0,5

Desam OX

0,1

0,5

0,2

1

1

0,5

1

1

1

Savo Prim

0,5

0,5

0,5

4

4

3

4

4

3

Medi Des

0,2

0,2

0,2

2

0,5

3

2

2

3

Septo-Sal 20

20

60

80

80

80

100

100

100

* stężenie zalecane do dezynfekcji zostało wyznaczone w oparciu o wyniki uzyskane przy wyznaczaniu

minimalnego stężenia hamującego (MIC) i stężenia bakteriobójczego oraz przy zastosowaniu metody odci-
skowej dla różnych rodzajów dezynfekowanej powierzchni

recommended concentration for disinfection was established on the basis of results obtained in the course

of determination of minimal reducing concentration and bacteriocidal concentration and using printing
method for different kinds of disinfected area

Cms – Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus, Cmm – Clavibacter michiganensis subsp. michi-

ganensis, Pst – Pseudomonas syringae pv. tomato

Uzyskane wyniki mają wartość jedynie szacunkową, gdyż na działanie preparatu

dezynfekującego ma wpływ duża liczba czynników (Springthorpe 2000). Dlatego też

Progress in Plant Protection / Postępy w Ochronie Roślin, 47 (2) 2007

164

różne laboratoria testując nawet tą samą partię danego produktu mogą uzyskać różne
wyniki.

Tabela 2. Opłacalność
Table 2. Cost effectivenes

Nazwa

preparatu

Product

Stężenie zalecane

przez producenta

Concentration
recommended

by producer

[%]

Ilość preparatu

w ml/1 l roztworu

roboczego

Amount

of the product

in ml/1 l

of spray solution

Cena 1 l

w sprzedaży

(brutto)

Price

of 1 l (brutto)

[PLN]

Koszt

1 l roztworu

roboczego

Cost of 1 l

of spray solution

(brutto)

[PLN]

Surfanios Fresh
Lemon

0,25

2,5

73,19

0,18

Dezynfektol B

0,5

5

40,26

0,20

Despadac

0,4

4

50,02

0,20

Ekojavel 13,8

138

3,75 0,52

Aldekol Des 03

0,5

5

62,83

0,31

Desam OX

1

10

76,60

0,77

Savo Prim

3

30

3,76

0,11

Medi Des

2

20

38,26

0,76

Septo-Sal 100 1000

16,4 16,4

Badanie dostępnych w Polsce preparatów do dezynfekcji powierzchni skontamino-

wanych bakteriami z rodzajów Clavibacter i Pseudomonas pozwoli na sporządzenie
listy preparatów dezynfekcyjnych rekomendowanych do dezynfekcji powierzchni
w przechowalniach oraz pojazdów używanych do transportu.

IV. LITERATURA

Kamasa J., Pospieszny H. 2001. Dezynfekcja nasion, narzędzi i pomieszczeń w ograniczaniu

występowania bakteryjnego raka pomidora (Clavibacter michiganensis ssp. michiganensis).
Prog. Plant Protection/Post. Ochr. Roślin 41: 703–706.

Marriott N.G. 1985. Principles of food sanitation. Van Nostrad Reihold Company, New York:

99–111.

Pospieszny H., Żołobowska L., Maćkowiak A. 1996. Effect of chitosan derivatives on phytopa-

thogenic bacteria. Advances in Chitin Science, Jacques Andre Pub. Lyon, France 1:
476–481.

Springthorpe S. 2000. Disinfection of Surfaces and Equipment. J. Can. Dent. Assoc. 66:

558–60.

Tadeusiak B., Zarzycka E., Brzyska E. 2001. Wykaz preparatów dezynfekcyjnych przeznaczo-

nych do stosowania w zakładach opieki zdrowotnej, pozytywnie zaopiniowanych przez
Państwowy Zakład Higieny w okresie od 1.07.1996 do 14.03.2001 r. Informacja VII –
Wyd. Met. PZH.

Badanie dostępnych w Polsce preparatów...

165

K

RZYSZTOF

K

RAWCZYK

,

J

OANNA

K

AMASA

TESTING OF AVAILABLE IN POLAND CHEMICALS FOR DISINFECTION

OF SURFACES CONTAMINATED WITH BACTERIA CLAVIBACTER

MICHIGANENIS SUBSP. SEPEDONICUS CLAVIBACTER, MICHIGANENIS

SUBSP. MICHIGANENSIS AND PSEUDOMONAS SYRINGAE PV. TOMATO

SUMMARY

The disinfection of surfaces in greenhouses, storage rooms and containers for transporting of

crops is important in protection against spreading of quarantine organisms in agriculture. Despite
this fact there is no official list of recommended disinfectants designated for the use in agricul-
ture. The results we achieved show that the efficiency of disinfectants strongly depends on the
kind of disinfected surface. The rough surfaces such as concrete or wood requires slightly larger
amount of disinfectant to completely eliminate bacteria from disinfected surface. Among investi-
gated disinfectants specially effective turned up to be: Surfanios Fresh Lemon, Despadac, Dezyn-
fektol B and Aldekol Des 03. Only 0.5% concentration each of these products is sufficient to
eliminate bacteria from any kind of investigated surfaces. Those four disinfectants contain differ-
ent active substances and also belong to the cheapest in this assay. Those features enable ex-
change them in routine disinfection which can prevent bacteria gaining resistance to the disinfec-
tants. Testing of surface disinfectants commercially available in Poland, would enable to con-
struct a list of recommended disinfectants for the use in greenhouses, storage rooms and contain-
ers for transporting crops.
Key words: disinfectant, disinfection of surfaces, Clavibacter michiganensis subsp. sepedonicus,
Clavibacter michiganensis subsp. michiganensis, Pseudomonas syringae pv. tomato