Wojciech Dziemianowicz Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

Ekspertyza została wykonana na zlecenie Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej w

MGPiPS.

Informacje zawarte w ekspertyzie odzwierciedlaj

pogl

dy autora a nie zamawiaj

cego.

Wojciech Dziemianowicz

Uniwersytet Warszawski

Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

Spis tre

ci:

NWESTYCJE ZAGRANICZNE JAKO CZYNNIK ROZWOJU

.............................................................. 2

ZYNNIKI LOKALIZACJI KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO

.................................................................. 5

NWESTYCJE ZAGRANICZNE A ZRÓ

NICOWANIA REGIONALNE

.................................................... 7

EZY PROGNOSTYCZNE

....................................................................................................... 10

AŁ

CZNIK

.............................................................................................................................. 11

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

NWESTYCJE ZAGRANICZNE JAKO CZYNNIK ROZWOJU

1.1. W niniejszej ekspertyzie inwestycje zagraniczne uto

samiane s

z bezpo

rednimi inwestycjami

zagranicznymi w my

l definicji stosowanej przez Narodowy Bank Polski oraz instytucje

dzynarodowe (np. OECD). W definicji tej, oprócz wskazania wymaganego poziomu 10%

udziałów inwestora zagranicznego w akcjach w danym przedsi

biorstwie, podkre

la si

ęć

wpływu obcokrajowca na zarz

dzanie firm

oraz jego długofalowe zainteresowanie działalno

w danym kraju. Zatem jednoznacznie odró

nia si

bezpo

rednie inwestycje zagraniczne od

inwestycji portfelowych.

1.2. Ze wzgl

du na trudno

ci w uzyskaniu danych o regionalnym rozkładzie warto

ci BIZ, posłu

ono

danymi Głównego Urz

du Statystycznego, który jednak, w raportach o przedsi

biorstwach z

udziałem zagranicznym w Polsce, nie trzyma si

rygorystycznie definicji BIZ (zbierane s

informacje od wszystkich podmiotów, w których wyst

pił jakikolwiek kapitał zagraniczny). Obok

NBP i GUS wa

nym

ródłem informacji jest Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych

(PAIIZ), która przygotowuje List

najwa

niejszych inwestorów zagranicznych w Polsce. PAIIZ

stara si

przestrzega

definicji BIZ, jednak nie posiada instrumentów prawnych, by pozyskiwa

informacje od wszystkich inwestorów, którzy zainwestowali w Polsce powy

ej 1 mln USD.

Dlatego najlepszym wyj

ciem wydaje si

komplementarne traktowanie wymienionych wy

ródeł informacji, co te

uczyniono w poni

szym tek

cie.

1.3. Literatura przedmiotu nie przynosi jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o wpływ inwestycji

zagranicznych na kraj przyjmuj

cy. Dlatego najcz

ęś

ciej mówi si

o wpływie pozytywnym i

negatywnym. Nale

y pami

e nie mo

na jednoznacznie powiedzie

, i

pewien rodzaj

inwestorów zagranicznych przyniesie danemu krajowi tylko korzy

ci, inny za

przeciwnie.

Najlepszym przykładem s

wielkie sieci handlowe, które maj

swoich zwolenników i

przeciwników. Do

wiadczenia prywatyzacyjne równie

nie daj

jednoznacznych wniosków

odno

nie restrukturyzacji jednego sektora.

wiadcz

o tym liczne opracowania wykonane w

Polsce w okresie transformacji

1.4. Wpływ BIZ na kraj przyjmuj

cy mo

na zobrazowa

przy pomocy diamentu M.E.Portera,

uwzgl

dniaj

cego najwa

niejsze czynniki determinuj

ce konkurencyjno

ść

układów terytorialnych

(rys. 1 i 2)

. Warto jednak podkre

e okre

lone oddziaływanie na kraj nie musi oznacza

takiego samego oddziaływania na konkretny region. Jest to szczególnie widoczne, gdy
obserwujemy wyniki ekonomiczne firm w skali globalnej i poszczególnych krajów. W skali

wiatowej firma mo

e np. poprawia

wydajno

ść

, zwi

ksza

zyski, ale osi

gane jest to przez

redukcj

zatrudnienia w wybranych fabrykach, omijanie niekorzystnych przepisów podatkowych

itp. Podobna zale

ść

wyst

puje w skali poszczególnych pa

stw. Przykłady, jakie obserwujemy

w Polsce, pokazuj

e w jednym regionie mo

e by

zlokalizowana siedziba spółki, gdy zakłady

produkcyjne działaj

w innych cz

ęś

ciach kraju. Tego typu dekompozycja mo

e mie

wpływ

negatywny na region, gdy z punktu widzenia interesu firmy, nale

y np. prowadzi

do koncentracji

działalno

ci (likwidacja „dublowania produkcji”). Wówczas podejmowane s

decyzje o zamykaniu

produkcji w jednym regionie, a zwi

kszaniu jej w innym. Problem ten nie dotyczy tylko regionów

peryferyjnych, ale równie

e dotyka

regiony dobrze rozwini

te.

1.5. Do najwa

niejszych zjawisk

wiadcz

cych o pozytywnym oddziaływaniu kapitału zagranicznego

w Polsce mo

na zaliczy

Zob. np. Zorska A. (1998), Ku globalizacji? Przemiany w korporacjach transnarodowych i w gospodarce

wiatowej,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa; Witkowska J. (1996), Bezpo

rednie inwestycje zagraniczne w Europie

rodkowowschodniej; Próba interpretacji na gruncie teorii bezpo

rednich inwestycji zagranicznych i teorii integracji,

Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łód

; Durka B., Chojna J. (2001), Udział podmiotów z kapitałem zagranicznym w

polskim handlu zagranicznym, w: Durka B. (red.), Inwestycje zagraniczne w Polsce. Raport roczny, Instytut Koniunktur i Cen
Handlu Zagranicznego, Warszawa; Kry

ska E. (2000), Specjalne strefy ekonomiczne w Polsce – tera

niejszo

ść

i przyszło

ść

, w:

Kry

ska E. (red.), Polskie Specjalne Strefy Ekonomiczne – zamierzenia i efekty, EUROREG, Wydawnictwo Naukowe Scholar,

Warszawa.

Porter M.E. (2001), Porter o konkurencji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa; por. Dziemianowicz W.

(2002), Bezpo

rednie inwestycje zagraniczne – mi

dzy teori

a praktyk

, Regionalne Centrum Informacyjne Integracji

Europejskiej przy Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

•

napływ kapitału do bud

etu, jak i wzrost nakładów inwestycyjnych dokonywanych przez

przedsi

biorstwa

. Wysokie mo

liwo

ci inwestycyjne spółek z kapitałem zagranicznym s

wynikiem nie tylko napływu kapitału od bezpo

redniego inwestora, ale równie

zaci

ganych

kredytów. Z bada

wykonanych w 2000 r. wynika,

e ponad 37% firm z udziałem zagranicznym

zaci

ło kredyt

;

•

nale

y pami

e cz

sto restrukturyzacja przedsi

biorstwa krajowego przy udziale

inwestorów zagranicznych otwiera mo

liwo

ci zaci

gania kredytów. Potwierdzaj

to badania 51

byłych przedsi

biorstw pa

stwowych sprywatyzowanych z udziałem kapitału zagranicznego. A

81% badanych menad

erów twierdziło,

e napływ kapitału jest najwa

niejszym efektem

prywatyzacji. Prawdopodobnie dlatego na kolejnych miejscach znalazły si

wzrost płac ogółu

pracowników (prawie 80%) i wzrost płac kadry kierowniczej (ponad 77%)

;

•

efekt na

ladownictwa, opisany m.in. badaniach B

ka i Kulawczuka

, szczególnie dostrzegany w

bran

y spo

ywczej i produkcji

rodków czysto

ci. W tych obszarach polskie firmy bardzo

szybko staraj

dorówna

silnej konkurencji zagranicznej i nie tylko wzoruj

na niej w

zakresie asortymentu, lecz równie

w sposobie reklamy i marketingu. Według przytaczanych

bada

konkurencja produktowa wpłyn

ła na swobod

wyboru konsumentów (ponad 45%

badanych twierdzi,

e bardzo, a dalsze 30%,

rednio), a tak

e wzrost konkurencyjno

polskich towarów.

•

wzrost zatrudnienia w firmach z udziałem zagranicznym, cho

w tym przypadku nale

rozpatrzy

nast

puj

ce kwestie. Dane statystyczne pokazuj

e nast

puje ci

gły wzrost liczby

pracuj

cych w spółkach z udziałem kapitału zagranicznego, jednak wa

na jest odpowied

pytanie, na na ile wzrost liczby pracuj

cych we wszystkich firmach z kapitałem zagranicznym

wywołany jest powstawaniem nowych zakładów, na ile za

przejmowaniem i współprac

firmami ju

działaj

cymi

? Badania z 1996 r. pokazuj

e wła

nie niezwi

kszanie zatrudnienia

przez nowych wła

cicieli zagranicznych byłych przedsi

biorstw pa

stwowych wskazywane jest

jako jeden z bardziej dotkliwych skutków prywatyzacji. Fakt ten nie powinien jednak dziwi

skoro ponad połowa badanych firm deklarowała w tym czasie ok. 20% przerost zatrudnienia

nym czynnikiem osłabiaj

cym ch

ęć

inwestorów do racjonalizowania zatrudnienia s

ich

zobowi

zania wobec przejmowanych zakładów. Jednak do

wiadczenie kolejnych lat pokazuje,

e nale

y liczy

ze zwolnieniami tak szybko, jak szybko zezwol

na to podpisane umowy

Drug

istotn

dla rynku pracy kwesti

jest drena

mózgów. Powstaje zatem pytanie czy wzrost

liczby pracuj

cych w firmach zagranicznych odbywał si

kosztem przedsi

biorstw krajowych

powoduj

c negatywne skutki w tych firmach?

•

o ile statystyka zatrudnienia w spółkach z udziałem zagranicznym budzi pewne w

tpliwo

ci, o

tyle fakt podnoszenia kwalifikacji pracowników w tych firmach nie jest podwa

any. Spo

ród 814

ankietowanych firm z kapitałem zagranicznym w 74,1% stosowany jest system motywacyjny,
który przede wszystkim opiera si

o zach

ty finansowe oraz szeroko rozbudowane szkolenia

Zmiany w kwalifikacjach i przenoszenie stylów pracy odbywa si

przewa

nie poprzez

Liberda B. (1999), Inwestycje zagraniczne, oszcz

dno

ci wewn

trzne i polityka gospodarcza, w: Sadowki Z. (red.),

Kapitał zagraniczny w Polsce. Warunki działania, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa.

Błuszkowski J., Garlicki J. (2000), Opinia inwestorów zagranicznych o społecznych i ekonomicznych warunkach

działalno

ci w Polsce, Raport z badania przeprowadzonego na zlecenie PAIZ przez Centrum Bada

Marketingowych

INDICATOR, Warszawa.

Dziemianowicz W. (1996), Pracownicy o korzy

ciach ze współpracy z inwestorem zagranicznym, w: M.Jarosz (red.),

Kapitał zagraniczny w prywatyzacji, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.

k M., Kulawczuk P. (1996) (red.), Wpływ inwestycji zagranicznych na gospodark

Polski, Krajowa Izba

Gospodarcza, Instytut Bada

nad Demokracj

i Przedsi

biorstwem Prywatnym, Warszawa.

Badania M.Jarosz pokazuj

e firmy raczej redukuj

zatrudnienie po okresie ochronnym, co jest spowodowane

ść

powszechnym przerostem zatrudnienia (Jarosz M. (1996) (red.), Kapitał zagraniczny w prywatyzacji, Instytut Studiów

Politycznych PAN, Warszawa.

Krajewski S. (1996), Efekty ekonomiczne udziału kapitału zagranicznego w procesie prywatyzacji przedsi

biorstw,

w: M.Jarosz (red.), Kapitał zagraniczny w prywatyzacji, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.

W badanych przedsi

biorstwach sprywatyzowanych z udziałem zagranicznym ponad 85% inwestorów podpisało

zobowi

zania utrzymania poziomu zatrudnienia (Biedrzycka U. (1996), Inwestorzy zagraniczni w prywatyzacji, w: M.Jarosz

(red.), Kapitał zagraniczny w prywatyzacji, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa).

Błuszkowski J., Garlicki J. (2000), op. cit.

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

wprowadzanie modelu i wymaga

pracy przyj

tych w całej korporacji. W du

ej mierze polscy

pracownicy s

szkoleni w kraju i za granic

, za

do Polski przyje

mened

erowie z

zagranicznych filii. Mówi

c o podnoszeniu kwalifikacji nale

y równie

wspomnie

o wzorcach,

jakie przekazuj

polskim pracownikom korporacje transnarodowe.

•

bezpo

redni inwestorzy zagraniczni wnosz

do Polski nie tylko „czyst

gotówk

”. Cz

ęść

inwestycji dokonuje si

w postaci np. aportów rzeczowych. Efekty BIZ nie przejawiaj

wył

cznie w nowych maszynach, ale równie

w nowych produktach, nowych sposobach

produkcji i w ko

cu w dost

pie do nowych rynków zbytu. Z bada

Wolniaka

wynika,

e prawie

53% du

ych firm z kapitałem zagranicznym dysponuje technologiami znacznie lepszymi, ni

ich

najwa

niejsi konkurenci w Polsce. Wysoki poziom zaawansowania technologicznego pozwala

firmom z udziałem zagranicznym skutecznie konkurowa

na rynkach

wiatowych. Z rocznych

raportów IKCHZ wynika,

e firmy te stale zwi

kszaj

swój udział w polskim eksporcie. W 1994

r. wynosił on 25%, za

w roku 1990 przekroczył 50%

. Szczególnie istotny jest fakt, i

firmy

zagraniczne w 1999 r. wyeksportowały towary za kwot

14,1 mld USD, gdy podmioty z

kapitałem wył

cznie krajowym osi

ły niecałe 13,3 mld USD).

•

zmiany organizacyjne i strategiczne przedsi

biorstw krajowych. Z przytaczanych ju

bada

Wolniaka (1999) wynika,

e dopasowanie do warunków lokalnych spotykane jest cz

ęś

ciej w

przypadku polityki cen, dystrybucji, usług, rekrutacji pracowników i w pewnym stopniu
zaopatrzenia. Z kolei bardziej ujednolicone według wymogów firmy macierzystej s

produkcja/technologia, promocja, produkt/opakowanie, kontrola jako

ci, styl zarz

dzania,

szkolenie.

•

wzrost kooperacji z firmami krajowymi, przejawiaj

cy si

m.in. zwi

kszeniem konkurencyjno

sektorów. A.Karpi

ski

podaje,

e wzrost BIZ jest silnie skorelowany ze wzrostem produkcji,

szczególnie w przemysłach spo

ywczym, elektromaszynowym, drzewno-papierniczym i

chemicznym. Na 14 najbardziej dynamicznie rozwijaj

cych si

przemysłów w latach 1992-1995,

w 10 udział sprzeda

y spółek z kapitałem zagranicznym był wy

szy od przeci

tnego udziału

tych spółek w sprzeda

y przemysłu ogółem. Je

eli nawet najsilniejsze zwi

zki wyst

puj

przypadku dóbr konsumpcyjnych, to nale

y podkre

e krajowi producenci w wielu

przypadkach sprostali konkurencji firm zagranicznych. W kilku przypadkach odnotowuje si

wzrost zaplecza badawczo-rozwojowego w przemysłach o najwi

kszym udziale BIZ (np.

oponiarski, chemii gospodarczej i szklarski).

1.6. Do efektów negatywnych oddziaływania kapitału zagranicznego nale

y zaliczy

•

omijanie polskiego systemu podatkowego oraz niska skłonno

ść

do reinwestowania zysków. Z

bada

ankietowych

wynika,

e prawie 26% firm z udziałem zagranicznym nie przeznaczyło w

ogóle swojego zysku na inwestycje. Z kolei ponad 54% badanych firm przeznaczyło ponad
połow

zysku na dalsze inwestycje, a 39,1% od 10 do 50% zysków. Prawie 25% firm

wytransferowało swój zysk za granic

(w poprzednich badaniach z 1997 r. firm takich było

11,8%);

•

niewielki odsetek inwestycji typu greenfield w ogólnej liczbie przedsi

wzi

ęć

. Z bada

wynika,

e dominuj

w Polsce dwa sposoby tworzenia spółek z udziałem zagranicznym. Pierwszy to

wspólne przedsi

wzi

cie inwestora zagranicznego z partnerem polskim (39,9%), za

drugi to

utworzenie przez inwestora zagranicznego przedsi

biorstwa z jego 100% udziałem (39,1%).

7% spółek powstaje w wyniku prywatyzacji kapitałowej, 5,5% to fuzje lub przej

cia

przedsi

biorstw prywatnych, a 5,3% - spółki powstałe w prywatyzacji bezpo

redniej. Z dalszych

deklaracji inwestorów wynika,

e tylko 7% inwestycji to przedsi

wzi

cia typu greenfield

Wolniak R. (1999), Ocena funkcjonowania w Polsce przedsi

biorstw z udziałem kapitału zagranicznego. Wyniki

ankiety, w: Sadowki Z. (red.), Kapitał zagraniczny w Polsce. Warunki działania, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Dom
Wydawniczy Bellona, Warszawa.

Durka B. (2000), Udział podmiotów z kapitałem zagranicznym w polskim handlu zagranicznym, w: B.Durka (red.),

Inwestycje zagraniczne w Polsce, Instytut Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa.

Karpi

ski A. (1999), Ocena wpływu kapitału zagranicznego na struktur

przemysłow

, w: Z.Sadowski (red.), Kapitał

zagraniczny w Polsce. Warunki działania, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne i Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa.

Błuszkowski, Garlicki 2000, op. cit.

Tam

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

•

wysoki udział importu zaopatrzeniowego w cało

ci importu firm z udziałem zagranicznym

(63%). Według B.Durki

udział importu inwestycyjnego i konsumpcyjnego wynosił odpowiednio

14,9% i 21,9%. Karpi

ski

podaje,

e du

a presja konkurencji firm zagranicznych

spowodowała znaczne osłabienie lub likwidacj

polskich konkurentów w obszarze przemysłów

wysokiej techniki oraz przemysłów wytwarzaj

cych dobra produkcyjne i inwestycyjne.

Szczególnie w drugim przypadku widoczna była substytucja produkcji krajowej przez import. W
obszarze przemysłów wytwarzaj

cych dobra konsumpcyjne w pierwszych latach transformacji

firmy zagraniczne starały si

omija

bariery celne lokalizuj

c w Polsce produkcj

wyrobów

gotowych. Firmy zagraniczne wytwarzaj

ce surowce energetyczne i mineralne oraz

półfabrykaty metalurgiczne d

ąż

yły do wzrostu importu surowców i półfabrykatów. Na wysoki

udział inwestycji pracochłonnych i sukcesywny spadek inwestycji w działach technologicznie
intensywnych zwraca równie

uwag

•

powolny proces modernizacji technologicznej, a tak

e brak skłonno

ci do rozwijania w Polsce

działalno

ci badawczo-rozwojowej. W 2000 r. 63,4% firm stosowało technologie nie starsze ni

roczne, gdy w 1997 r. firm takich było niecałe 56%. Zmniejsza si

natomiast udział firm

wykorzystuj

cych technologie starsze ni

dziesi

cioletnie. O ile w 1997 r. wykazywała to, co

ta spółka z udziałem zagranicznym, o tyle w 2000 r. jedynie co dziesi

ta. Podobna jest

sytuacja w przypadku wieku maszyn i urz

dze

. Analiza zatrudnienia w działalno

ci badawczo-

rozwojowej i sektorach o du

ym nasyceniu inwestycjami zagranicznymi prowadzi do

nast

puj

cego wniosku: „na 25 przemysłów o najwy

szym udziale podmiotów zagranicznych w

14 przypadkach redukcja zatrudnienia w B+R w przedsi

biorstwach była gł

bsza ni

przemy

le ogółem, b

uległo ono likwidacji. (...). Najbardziej kontrowersyjnym tu zjawiskiem

jest spadek zatrudnienia w tym zapleczu [B+R – przyp. W.D.] w obszarze (...) przemysłów
wysokiej techniki o 68%, a wi

c w szerszej skali ni

w przemy

le ogółem i ł

cznie w

przemysłach o wysokim udziale kapitału zagranicznego. Gdyby tendencje te miały si

utrzyma

, w przyszło

ci mo

e to zrodzi

zagro

enie nie tylko dla innowacyjno

ci i

konkurencyjno

ci naszej produkcji, ale tak

e zagrozi

likwidacj

dalszych miejsc pracy w tym

zapleczu”

•

ść

powolne wł

czanie polskich przedsi

biorstw w kooperacj

. Badania INDICATORA

pozwalaj

postawi

tez

e udział polskich komponentów w produktach firm zagranicznych

jest raczej niski (prawie 15% badanych firm nie stosuje ich w ogóle). W 37% badanych firm z
kapitałem zagranicznym udział polskich komponentów nie przekracza 50%. Z kolei 41%
badanych firm wykazuje współprac

z polskimi poddostawcami. W

ród czynników, które

decyduj

o współpracy z polskimi firmami, inwestorzy zagraniczni wymieniaj

najcz

ęś

ciej

najta

sze i najlepsze produkty/usługi (22,8%), najlepsz

ofert

(12,3%), długi okres współpracy

(10,2%) i niskie ceny produktów (9,9%). Na dalszych pozycjach znalazły si

blisko

ść

poddostawcy oraz dobra jako

ść

produktów (odpowiednio 8,1% i 7,5% wskaza

). Istotne jest,

e ponad 93% tych, którzy współpracuj

z Polakami, ocenia t

współprac

bardzo dobrze lub

dobrze w zakresie jako

ci dostarczanych komponentów i 85% w zakresie terminowo

dostaw

ZYNNIKI LOKALIZACJI KAPITAŁU ZAGRANICZNEGO

2.1. Do najwa

niejszych czynników lokalizacji kapitału zagranicznego w poszczególnych regionach

kraju zalicza si

: korzystne poło

enie i poł

czenia komunikacyjne miejscowo

ci, du

y rynek

zbytu w regionie, du

żą

poda

i nisk

cen

siły roboczej, mo

liwo

ść

przej

cia wolnych obiektów

B.Durka 2000, op.cit.

Karpi

ski A. (1999), op. cit.

Wysoki

ska Z. (1998), Wpływ bezpo

rednich inwestycji zagranicznych na dostosowania strukturalne w gospodarce;

w: Z. Olesi

ski (red.), Bezpo

rednie inwestycje zagraniczne w Polsce, PWE, Warszawa.

Karpi

ski A. (1999), op.cit.

Błuszkowski, Garlicki (2000), op. cit.

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

produkcyjnych, mo

liwo

ść

znalezienia nowych rynków zbytu, zwi

zek polskiego partnera z

regionem oraz zwi

zki partnera zagranicznego z regionem

2.2. Tego typu lista najwa

niejszych czynników powtarza si

w licznych badaniach. Przykładowo

B.Doma

ski wskazał,

e istotne s

nie tylko aktualne, ale i przyszłe poł

czenia komunikacyjne

Prawie 56% wszystkich inwestycji typu greenfield skupionych jest w promieniu 15 km od
planowanych autostrad. Je

eli promie

ten zwi

kszymy do 30 km, to znajdziemy, w tak

wyznaczonym obszarze, 77% inwestycji greenfield zrealizowanych w gminach wiejskich i 89%
inwestycji greenfield w miastach ponad 100 tysi

cznych. Oznacza to,

e inwestorzy bior

pod

uwag

cechy jako

ciowe oraz elementy, które mog

dopiero zaistnie

2.3. Du

e znaczenie rynku zbytu w regionie preferuje nie tylko du

e o

rodki miejskie, ale równie

gminy poło

one w ich pobli

u, o czym b

dzie mowa poni

ej.

2.4. W przypadku du

ej poda

y i niskiej ceny siły roboczej ponownie mo

na stwierdzi

e – wł

czaj

w to czynnik kwalifikacji siły roboczej – najbardziej atrakcyjne s

dla inwestorów o

rodki, w

których zlokalizowane s

uczelnie wy

sze i rozwini

ta jest sie

instytucji szkoleniowych. Badania

opinii inwestorów w sze

ciu miastach (Warszawa, Gda

sk, Łód

, Pozna

, Kraków i Wrocław)

pokazuj

e najwa

niejszymi czynnikami lokalizacji inwestorów zagranicznych w du

ych

rodkach miejskich w Polsce, s

: rozmiary rynku, jako

ść

siły roboczej i koszt siły roboczej

(odpowiednio 63%, 61% i 54% inwestorów wskazuj

cych dany czynnik jako bardzo wa

ny)

Dodaj

c do tych odpowiedzi wskazania „

rednio wa

ny” na pierwszym miejscu znajduje si

czynnik kwalifikacje siły roboczej, który wymieniany jest przez ponad 90% badanych inwestorów
zagranicznych.

2.5. Mo

liwo

ść

przej

cia wolnych obiektów nale

y rozpatrywa

w kontek

cie potrzeb firm. Ró

mog

oczekiwania firm produkcyjnych, logistycznych, usługowych. W Warszawie i innych

ych miastach budownictwo nowoczesnych powierzchni biurowych odpowiada popytowi

płyn

cemu ze strony firm zagranicznych chc

cych ulokowa

w tych miastach siedziby swoich

spółek w Polsce. W małych miejscowo

ciach najcz

ęś

ciej inwestorzy poszukuj

wolnych hal

przemysłowych, w których rozwijana b

dzie działalno

ść

produkcyjna i usługowa.

2.6. Warto podkre

e czynnik lokalizacja polskiego partnera był w połowie lat 90. najwa

niejszym

czynnikiem lokalizacji w

rodowisku lokalnym. Wynikało to z faktu, i

inwestorzy starali si

rozkłada

ryzyko inwestycyjne na mało rozpoznanym rynku, a ponadto wybierano do współpracy

najatrakcyjniejsze przedsi

biorstwa pa

stwowe i prywatne. Wówczas znaczenie cech regionu

spadało na dalsze miejsce wobec konkurencyjno

ci polskiej firmy. Czynnik ten nale

y wci

ąż

nych, jednak ust

puje wymienionym wy

ej. Prawdopodobnie jego znaczenie b

dzie nieco

malało, do czasu, gdy polskie firmy prywatne b

na tyle silne, by nast

pował w Polsce, na

znaczn

skal

, proces mi

dzynarodowych fuzji i przej

ęć

(szczególnie widoczny był on na

wiecie

pod koniec lat 90.).

2.7. Z kolei do grona najwi

kszych barier ograniczaj

cych napływ inwestycji do gmin zaliczane s

słabo

ść

infrastruktury rynkowej, w

skie rozmiary rynku lokalnego, ograniczona siła nabywcza

ludno

ci, brak fachowej siły roboczej, niech

ęć

władz lokalnych wobec zagranicznych inwestorów,

nieprzychylne nastawienie ludno

ci wobec obcego kapitału.

2.8. Wymienione wy

ej czynniki lokalizacji oraz bariery

wiadcz

, i

wpływ władz regionalnych i

lokalnych na kierunki napływu kapitału jest znacznie ograniczony (rys. 3). W zasadzie tylko stan
infrastruktury technicznej jest czynnikiem, który ma istotne znaczenie dla inwestorów i le

y w

gestii władz lokalnych. Warto w tym miejscu doda

e głównie chodzi tu o infrastruktur

zwi

zan

z przedmiotami ofert inwestycyjnych, nie za

z ogólnym wyposa

eniem w infrastruktur

danej miejscowo

ci.

2.9. W

ród form pomocy, jakiej oczekuj

inwestorzy zagraniczni od władz samorz

dowych najcz

ęś

ciej

wymieniane s

: rozwój infrastruktury technicznej, udzielanie ulg podatkowych, tworzenie planów

rozwoju lokalnego lub regionalnego. Oczekiwania inwestorów dotycz

ce ulg w podatkach

Błuszkowski, Garlicki 2000, op. cit.

Doma

ski B. (2001), Kapitał zagraniczny w przemy

le Polski. Prawidłowo

ci rozmieszczenia, uwarunkowania i

skutki, Uniwersytet Jagiello

ski, Kraków.

Dziemianowicz W., Jałowiecki B., Polityka miejska a inwestycje zagraniczne w polskich metropoliach, Wydawnictwo

Naukowe Scholar, Warszawa, (w druku).

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

lokalnych s

prawdopodobnie przejawem d

ąż

enia przedsi

biorców do wykorzystania ka

dej

szansy w obni

aniu kosztów działalno

ci, poniewa

wysoko

ść

udzielanych ulg przez władze

lokalne jest cz

sto – z punktu widzenia korporacji – symboliczna.

2.10. Wa

nym zagadnieniem zwi

zanym z budowaniem odpowiedniego klimatu inwestycyjnego jest

tworzenie sprawnej obsługi inwestorów w regionach i gminach. Warto podkre

e inwestorzy

zagraniczni zauwa

braki informacji o

rodowisku lokalnym oraz informacji o polskiej

gospodarce. Tego typu problemy s

rozwi

zywane tylko przez najbardziej aktywne samorz

dy.

Jest do

ść

znamienne,

e sprawno

ść

instytucjonalna samorz

dów lokalnych wykazuje

charakterystyczne zró

nicowanie przestrzenne. Według bada

Swianiewicza i in. najwy

sprawno

charakteryzuj

województwa Polski zachodniej, za

szczególnie słabo wypada

Polska wschodnia i centralna (tabela 1)

Tabela 1. Sprawno

ść

instytucjonalna w samorz

dach gminnych wg województw – wska

nik

syntetyczny.

Wska

nik

Miejsce

Opolskie

+0.60

Lubuskie

+0.49

skie

+0.48

Zachodniopomorskie

+0.45

Wielkopolskie

+0.37

Kujawsko-Pomorskie

+0.34

Małopolskie

+0.25

Pomorskie

+0.18

Dolno

skie

+0.11

Podkarpackie

+0.08

Łódzkie

-0.13

Mazowieckie

-0.21

tokrzyskie

-0.41

Lubelskie

-0.67

Warmi

sko-Mazurskie

-0.76

Podlaskie

-1.26

Uwaga: 0 oznacza warto

ść

wska

nika przeci

dla całego kraju; warto

ci dodatnie

odpowiadaj

sytuacji lepszej od przeci

tnej, a ujemne gorszej od przeci

tnej w kraju.

NWESTYCJE ZAGRANICZNE A ZRÓ

NICOWANIA REGIONALNE

3.1. Dane na temat zró

nicowania potencjału gospodarczego województw pozwalaj

sformułowa

nast

puj

ce wnioski:

•

najwy

szy poziom rozwoju osi

ga województwo mazowieckie. W dalszej kolejno

ci znajduj

inne regiony, na terenie których zlokalizowane s

e aglomeracje miejskie (

skie,

Wielkopolskie, Dolno

skie, Pomorskie i Zachodniopomorskie). W tej sytuacji do

ść

zastanawiaj

ce s

odległe pozycje innych województw aglomeracyjnych: Łódzkiego i

Małopolskiego. Wyra

nie na niekorzy

ść

„wyró

nia si

” Polska wschodnia. Cztery najsłabiej

rozwini

te regiony kraju, to: Lubelskie, Podkarpackie, Warmi

sko-mazurskie i Podlaskie.

•

Dynamika zmian wskazuje na pogł

biaj

ce si

zró

nicowanie regionalne kraju. Dwa

województwa charakteryzuj

znaczn

popraw

swojej pozycji wzgl

dem

redniej krajowej,

to: Mazowieckie i Wielkopolskie (tabela 2). Z kolei Opolskie i

skie, to regiony, które

relatywnie najbardziej osłabiły swoj

pozycj

ród szesnastu województw.

Tabela 2. Produkt krajowy brutto i zagraniczny kapitał podstawowy.

Swianiewicz P., Dziemianowicz W., Mackiewicz M., (2000), Sprawno

ść

instytucjonalna administracji samorz

dowej

– zró

nicowanie regionalne, IBnGR, Warszawa.

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

PKB pc 2001 w
tys. zł

Dynamika

PKB

per

capita

1995-2001,

zmiana

wzgl

dem

redniej

krajowej

punktach proc.

zagraniczny kapitał
podstawowy

1000 mieszka

ców

w mln zł, 2002 r.

Mazowieckie

30,3

31,4

10,42

Wielkopolskie

20,6

7,8

2,26

Podlaskie

14,7

0,3

Pomorskie

19,3

-1

0,85

Łódzkie

17,3

-1,1

0,79

Małopolskie

16,8

-2,1

2,34

Dolno

skie

19,8

-2,2

1,46

tokrzyskie

14,8

-3

1,24

Zachodniopomorskie 19,3

-3,7

0,62

Podkarpackie

13,9

-6

0,48

Lubelskie

13,6

-7

0,19

Warmi

sko-

mazurskie

14,1

-7,3

0,54

Kujawsko-pomorskie 17,6

-9,2

0,42

Lubuskie

17,3

-9,5

1,13

skie

21,2

-13,9

1,24

Opolskie

15,8

-17,5

1,04

ródło: dane GUS.

3.2. W skali regionów wyst

puje bardzo silna korelacja mi

dzy poziomem rozwoju gospodarczego, a

aktywno

inwestorów zagranicznych, przy czym zró

nicowanie regionalne aktywno

ci kapitału

zagranicznego jest wi

ksze, ni

zró

nicowanie poziomu rozwoju gospodarczego. Do statystyk na

temat regionalnego rozkładu zagranicznego kapitału nale

y podchodzi

z pewn

ostro

Nie s

to bowiem warto

ci w rzeczywisto

ci zainwestowane w danym regionie, poniewa

zbierane s

według siedziby firmy (wiele jest firm, które zarejestrowane s

w województwie

mazowieckim, głównie w Warszawie, a prowadz

działalno

ść

w kilku województwach).

3.3. Dane dotycz

ce poziomu rozwoju gospodarczego na poziomie NUTS3 potwierdzaj

„tez

aglomeracyjn

” (rys. 4 i 5). To najwi

ksze o

rodki miejskie odpowiedzialne s

za pozycj

regionów na mapie gospodarczej Polski. Warszawa, Pozna

, Trójmiasto, Wrocław, Kraków

prezentuj

potencjał gospodarczy, który znacz

co wpływa na pozycj

poszczególnych

województw na skali rozwoju. Obok tych zale

ci statystycznych nale

y zauwa

problemem s

byt du

e zró

nicowania wewn

trzne województw. Dotyczy to szczególnie

Mazowsza, w którym skala zró

nicowania jest na tyle du

e wzorem Francji wprowadzono

poj

cie „pustynia wokółwarszawska”. Szczególnie istotne wydaje si

e spo

ród istniej

cych w

2001 r. 44 jednostek NUTS3, tylko 11 osi

gało poziom powy

redniej dla kraju.

3.4. Zastanawiaj

ce s

najnowsze dane dotycz

ce dynamiki PKB per capita w latach 2001 r. (rys. 6).

Wynika z nich,

e najwi

ksze miasta w Polsce zmniejszyły tempo rozwoju, a w niektórych

przypadkach sam region miejski rozwija si

wolniej ni

pozostałe obszary województw. Tak jest

w przypadku Krakowa, Łodzi, Trójmiasta, a nawet Warszawy! Trudno jest na podstawie jednego
roku stwierdzi

, czy jest to zwiastun pewnego procesu, czy ju

zachodz

ce w rzeczywisto

zjawisko, które mo

e trwa

od np. kilku lat. Gdyby przyj

ąć

e mamy do czynienia z procesem

rozmywania si

pozytywnych efektów szybkiego rozwoju aglomeracji w ostatnich latach,

pomocne w wyja

nieniu tej tezy mog

zachowania inwestorów zagranicznych. Oprócz

przedstawionej poni

ej analizy nale

y podkre

e wysoka dynamika wzrostu w niektórych

przypadkach jest wynikiem gł

bokiej zapa

ci w latach poprzednich (niska warto

ść

PKB).

3.5. Liczne badania potwierdzaj

ść

wyra

ny podział polskiej przestrzeni dokonany przez

inwestorów. W du

ych aglomeracjach (głównie w Warszawie) lokalizowane s

przede wszystkim

siedziby spółek z udziałem zagranicznym, za

działalno

ść

produkcyjna w miejscach, gdzie

inwestor mo

e uzyska

sze nieruchomo

ci, ulgi podatkowe, mo

e w ko

cu skorzysta

z du

poda

y siły roboczej o

rednich i niskich kwalifikacjach. Dodatkowo nale

y pami

e niektóre

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

korporacje rozpocz

ły dalsze ró

nicowanie przestrzenne swojej działalno

ci (np. rachunkowo

ść

prowadzona jest nie w siedzibie spółki, lecz w innej „ta

szej” miejscowo

ci, podobnie jest z

centrami dystrybucyjnymi). Kolejnym czynnikiem zwi

kszaj

cym sił

ekonomiczn

regionów

pozaaglomeracyjnych jest oczywi

cie zakładanie nowych firm, w szczególno

ci inwestycji

greenfield.

3.6. Analiza korelacji kilku zmiennych na poziomie NUTS3 pozwala skłania

ku tezie rozmywania

pozytywnych efektów rozwoju (tabela 3). Lokalizacje siedzib spółek z udziałem zagranicznym
wykazuj

ujemn

, nieistotn

korelacj

z dynamik

PKB per capita w latach 2000-2001, co jest

zgodne z powy

szymi rozwa

aniami. Z kolei wzrost liczby pracuj

cych wykazuje istotn

korelacj

z przyrostem liczby spółek z kapitałem zagranicznym. Bior

c pod uwag

fakt,

e znaczny wzrost

spółek odnotowały nie tylko najwi

ksze miasta, ale równie

regiony okoliczne o głównie Polska

zachodnia, mo

na przypuszcza

e zachowania te mog

przekłada

na wzrost liczby miejsc

pracy (rys. 7).

Tabela 4. Współczynniki korelacji Pearsona na poziomie NUTS3.

PKB per capita 2001

Wzrost w latach 2000-2001 na

1000 ludno

Polska =

100

rok

poprzedni =

100

spółki z kapitałem

zagranicznym

zarejestrowane

pracuj

PKB per capita 2001,
Polska = 100

-0,174

0,874**

0,249

PKB per capita 2001
rok poprzedni = 100

-0,067

0,129

Wzrost

liczby

zarejestrowanych
spółek

kapitałem

zagranicznym w 2001
r. na 1000 ludno

0,343*

Wzrost

liczby

pracuj

cych w 2001 na

1000 ludno

** - korelacja istotna na poziomie 0,01

* korelacja istotna na poziomie 0,05

ródło: obliczenia własne na podstawie danych GUS.

3.7. Pomimo zauwa

alnych procesów rozprzestrzeniania si

działalno

ci firm z udziałem

zagranicznym, wci

ąż

silne s

preferencje okre

lonych obszarów. Do najatrakcyjniejszych z nich

nale

żą

•

regiony silne, a w szczególno

ci du

e aglomeracje miejskie. Wynika to z faktu, i

e miasta

oferuj

najwy

jako

ść

czynników, które inwestorzy zagraniczni bior

pod uwag

przy

rozpatrywaniu lokalizacji;

•

w grupie du

ych aglomeracji, a tak

e innych miast mo

na wymieni

rodki o ró

nej

konkurencyjno

wzgl

zainteresowanie

kapitału

zagranicznego.

najatrakcyjniejszych miast wojewódzkich zaliczaj

: Warszawa, Pozna

, Wrocław i Kraków.

Z kolei Białystok, Lublin, Rzeszów, Kielce, a tak

e Gorzów Wielkopolski nale

żą

do najmniej

atrakcyjnych miast wojewódzkich;

•

małe o

rodki miejskie i gminy wiejskie poło

one w pobli

u du

ych aglomeracji

. Tego typu

yniki analiz atrakcyjno

ci inwestycyjnej wszystkich miast w Polsce daj

podstaw

stwierdzenia, i

atrakcyjno

ść

zale

y od wielko

ci miasta lub poło

enia o

rodka wzgl

dem

najwi

kszych aglomeracji w kraju. Stawarza to uprzywilejowan

pozycj

dla małych o

rodków

miejskich poło

onych w okolicach Warszawy, Poznania, Krakowa, Trójmiasta;

•

regiony zachodniej Polski. Im dalej posuwamy si

od zachodniej granicy, tym mniejsze

prawdopodobie

stwo,

e napotkamy bardzo atrakcyjne dla kapitału zagranicznego miasto.

Por. Swianiewicz, Dziemianowicz, Mackiewicz (1998), Atrakcyjno

ść

inwestycyjna miast Polski, IBnGR, Warszawa.

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

EZY PROGNOSTYCZNE

4.1. Napływ kapitału zagranicznego do Polski determinowany b

dzie ogólno

wiatow

dynamik

tego

zjawiska. Jak dot

d napływ BIZ do Polski niemal idealnie odzwierciedla tendencje

wiatowe (jest

to jedyny taki przypadek w gronie krajów Europy

rodkowej i Wschodniej). Ze wzgl

du na do

ść

dług

znajomo

ść

polskiego rynku, wydaje si

e przyst

pienie Polski do UE w znacz

cy sposób

nie wpłynie na szczególn

zmian

preferencji inwestorów. Tym bardziej,

e UE rozszerza si

liczn

grup

stw, które ju

teraz skutecznie konkuruj

z Polsk

i inwestycje zagraniczne.

Trudno zatem oczekiwa

, by po wej

ciu Polski do UE powtórzy

dynamik

wzrostu BIZ, jak

odnotowała Hiszpania po przyst

pieniu do EWG.

4.2. W najbli

szym czasie wpływ na regionaln

aktywno

ść

inwestorów zagranicznych b

miały

nast

puj

ce czynniki: wynikaj

ce z dotychczasowego potencjału gospodarczego miast i

regionów; wykształcone w wyniku realizacji programów pomocowych oraz funduszy
strukturalnych oraz czynniki wynikaj

ce z aktywno

ci władz lokalnych w celu przyci

gni

cia

kapitału zagranicznego. Warto zauwa

e coraz wi

ksz

rol

w przyci

ganiu inwestycji

zagranicznych odgrywa marketing regionów, nale

żą

cy do tzw. trzeciej generacji polityki

przyci

gania BIZ. Bez w

tpienia jest to sposób promocji bardzo kosztowny, wymagaj

cy nie tylko

rodków, ale i wiedzy w

ród samorz

dów ka

dego szczebla.

4.3. Dlatego w najbli

szym czasie nie powinno doj

ść

do radykalnej zmiany kierunków napływu

kapitału. B

dzie on płyn

ł nadal do regionów najbogatszych. Rozwój sieci komunikacyjnych (w

tym autostrad) zwi

kszy dost

pno

ść

komunikacyjn

kraju, jednak główne inwestycje b

lokowane w centrach rozwojowych.

4.4. Nale

y spodziewa

wzrostu zainteresowania Polsk

wschodni

ze wzgl

du na granic

UE,

jednak wielko

ść

inwestycji nie b

dzie miała decyduj

cego czynnika rozwojowego dla tych

regionów. Ponadto nale

y liczy

z gro

„szybkiego przenoszenia” zakładów poza granice

Polski – do wschodnich s

siadów.

4.5. Lokalizacja inwestycji zagranicznych w regionach peryferyjnych b

dzie w du

ej mierze

determinowana sprawno

administracyjn

władz samorz

dowych. Jednak nale

y oczekiwa

wpływu inwestycji zagranicznych na utrwalanie charakteru regionów (tabela 5). Zgodnie z t

tez

inwestycje pracochłonne lokalizowane b

tam, gdzie istniej

najwi

ksze zasoby taniej siły

roboczej i inne mo

liwo

ci ograniczania kosztów, za

rozwój technologii i inwestycje

wiedzochłonne realizowane b

w najwi

kszych o

rodkach wzrostu.

Tabela 5. Preferencje korporacji transnarodowych w zale

ci od rodzaju inwestycji i typu

regionu.

KTN poszukuj

Typy regionów

technologii,

kapitału

ludzkiego

rynku zbytu

redukcji kosztów

Aglomeracje i inne du

e o

rodki miejskie

(np. Warszawa, Kraków, Białystok,

Szczecin)

+/-

Pozostałe atrakcyjne regiony Polski

(np. zachodnia Polska, gminy w pobli

aglomeracji miejskich)

Regiony mało atrakcyjne

(np. wschodnia Polska, peryferyjne obszary

wiejskie)

ródło: Dziemianowicz, 2002, op.cit.

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

AŁ

CZNIK

Rys. 1. Pozytywny wpływ inwestycji zagranicznych na Polsk

Rys. 2. Negatywny wpływ inwestycji zagranicznych na Polsk

STRATEGIA I RYWALIZACJA

FIRMY

CZYNNIKI

PRODUKCJI

WARUNKI

POPYTU

PRZEMYSŁY POKREWNE

I WSPOMAGAJĄCE

BIZ

Przejęcia w celu likwidacji konkurencji

Wymuszanie działań protekcjonistycznych

Zastępowanie
produktów
krajowych
identycznymi
własnymi

Dopasowanie się do
niskiego poziomu
konkurencji
krajowej

Likwidacja istniejących powiązań
kooperacyjnych

Import przestarzałych
technologii

Nadmierna eksploatacja
zasobów naturalnych

ródło: opracowanie własne

STRATEGIA I RYWALIZACJA

FIRMY

CZYNNIKI

PRODUKCJI

WARUNKI

POPYTU

PRZEMYSŁY POKREWNE

I WSPOMAGAJĄCE

BIZ

Przejęcia w celu likwidacji konkurencji

Wymuszanie działań protekcjonistycznych

Zastępowanie
produktów
krajowych
identycznymi
własnymi

Dopasowanie się do
niskiego poziomu
konkurencji
krajowej

Likwidacja istniejących powiązań
kooperacyjnych

Import przestarzałych
technologii

Nadmierna eksploatacja
zasobów naturalnych

ródło: opracowanie własne

STRATEGIA I RYWALIZACJA

FIRMY

CZYNNIKI

PRODUKCJI

WARUNKI

POPYTU

PRZEMYSŁY POKREWNE

I WSPOMAGAJĄCE

BIZ

Łamanie monopoli

Restrukturyzacja
przedsiębiorstw

Nowe produkty
wysokiej jakości

Nowe standardy
obsługi klientów

Silne i liczne powiązania kooperacyjne

Wysokie wymagania wobec kooperantów

Podnoszenie kwalifikacji
siły roboczej

Reinwestycje zysków

Nowe technologie

Wysokie standardy
infrastruktury technicznej

ródło: opracowanie własne

STRATEGIA I RYWALIZACJA

FIRMY

CZYNNIKI

PRODUKCJI

WARUNKI

POPYTU

PRZEMYSŁY POKREWNE

I WSPOMAGAJĄCE

BIZ

Łamanie monopoli

Restrukturyzacja
przedsiębiorstw

Nowe produkty
wysokiej jakości

Nowe standardy
obsługi klientów

Silne i liczne powiązania kooperacyjne

Wysokie wymagania wobec kooperantów

Podnoszenie kwalifikacji
siły roboczej

Reinwestycje zysków

Nowe technologie

Wysokie standardy
infrastruktury technicznej

ródło: opracowanie własne

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

Rys. 3. Wpływ władz samorz

dowych na czynniki lokalizacji

ródło: Dziemianowicz 1998

Rys. 4. PKB per capita w zł w 2001 r.

ISTOTNOŚĆ
DLA
INWESTORA

WYSOKA

NISKA

WPŁYW WŁADZ SAMORZĄDOWYCH NA DANY CZYNNIK

WYSOKI

NISKI
LUB śADEN

INFRASTRUKTURA

JAKOŚĆ OBSŁUGI W URZĘDZIE

ZACHĘTY PODATKOWE

NIECHĘĆ WŁADZ LOKALNYCH

NASTAWIENIE LUDNOŚCI

ŁĄCZNOŚĆ, TELEKOMUNIKACJA

OBIEKTY PRODUKCYJNE,
BIUROWE

FACHOWA SIŁA ROBOCZA

KORZYSTNE POŁOśENIE
PODAś SIŁY ROBOCZEJ
POŁĄCZENIA
KOMUNIKACYJNE
SIŁA NABYWCZA LUDNOŚCI

WCZEŚNIEJSZE KONTAKTY INWESTORA

BLISKOŚĆ GRANIC

DUśY RYNEK ZBYTU W REGIONIE

MAŁA KONKURENCJA ZE STRONY
FIRM LOKALNYCH

PODAś I DOSTEP DO SUROWCÓW

CENY SUROWCÓW

DOŚWIADCZENIE INNYCH SPÓŁEK

ISTOTNOŚĆ
DLA
INWESTORA

WYSOKA

NISKA

WPŁYW WŁADZ SAMORZĄDOWYCH NA DANY CZYNNIK

WYSOKI

NISKI
LUB śADEN

INFRASTRUKTURA

JAKOŚĆ OBSŁUGI W URZĘDZIE

ZACHĘTY PODATKOWE

NIECHĘĆ WŁADZ LOKALNYCH

NASTAWIENIE LUDNOŚCI

ŁĄCZNOŚĆ, TELEKOMUNIKACJA

OBIEKTY PRODUKCYJNE,
BIUROWE

FACHOWA SIŁA ROBOCZA

KORZYSTNE POŁOśENIE
PODAś SIŁY ROBOCZEJ
POŁĄCZENIA
KOMUNIKACYJNE
SIŁA NABYWCZA LUDNOŚCI

WCZEŚNIEJSZE KONTAKTY INWESTORA

BLISKOŚĆ GRANIC

DUśY RYNEK ZBYTU W REGIONIE

MAŁA KONKURENCJA ZE STRONY
FIRM LOKALNYCH

PODAś I DOSTEP DO SUROWCÓW

CENY SUROWCÓW

DOŚWIADCZENIE INNYCH SPÓŁEK

28 105 do 58 449 (5)
17 875 do 28 105 (10)
15 127 do 17 875 (15)
13 289 do 15 127 (8)
11 666 do 13 289 (6)

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

Rys. 5. PKB per capita 2001, Polska = 100.

Rys. 6. Dynamika PKB per capita 2001, rok poprzedni = 100

144,6 do 300,8 (5)
100 do 144,6 (6)

77,9 do 100 (19)
68,4 do 77,9 (8)
60 do 68,4 (6)

144,6 do 300,8 (5)
100 do 144,6 (6)

77,9 do 100 (19)
68,4 do 77,9 (8)
60 do 68,4 (6)

111 do 119,2 (5)
107 do 111 (10)
104,8 do 107

(8)

100 do 104,8 (19)

96,2 do 100

(2)

111 do 119,2 (5)
107 do 111 (10)
104,8 do 107

(8)

100 do 104,8 (19)

96,2 do 100

(2)

W.Dziemianowicz, Inwestycje zagraniczne jako czynnik rozwoju polskich regionów

Rys. 7. Spółki z udziałem zagranicznym zarejestrowane w 2001 r. na 1000 ludno

ci.

0,11 do 0,36 (6)
0,04 do 0,11 (14)
0,02 do 0,04 (11)
0

do 0,02 (11)

-0,03 do 0

(2)

0,11 do 0,36 (6)
0,04 do 0,11 (14)
0,02 do 0,04 (11)
0

do 0,02 (11)

-0,03 do 0

(2)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Aktywność i kreatywność własna jako czynnik rozwoju psychicznego
infrastruktura techniczna jako czynnik rozwoju gospodarczego
Inwestycje zagraniczne Jak wejsc na polski rynek z obcym kapitalem inweza
Specjalne strefy ekonomiczne jako innowacyjny czynnik rozwoju miast i regionÃ³w w Polsc
infrastruktura techniczna jako czynnik rozwoju gospodarczego
Zmiana jako czynnik rozwoju Problemy wzrastającej złożoności
ROZWÓJ MOWY CZYNNOŚCI JĘZYKOWYCH I KOMUNIKACYJNYCH JAKO CZYNNIK ROZWOJU SPOŁECZNEGO U DZIECI W WIEKU
Maciej GrzesiukTurystyka jako czynnik rozwoju społeczego

więcej podobnych podstron