KOSZTY

Obejmują wyrażone w pieniądzu i poniesione w 

określonym celu zużycie rzeczowych składników 

aktywów trwałych i obrotowych, usług obcych 

oraz opłacenie czynnika ludzkiego. 

W praktyce do kosztów zalicza się wydatki 

związane z opłaceniem niektórych  podatków, 

ubezpieczeń społecznych itp.

Przedsiębiorstwa mogą ewidencjonować koszty na 

trzy sposoby:

1. Tylko w układzie rodzajowym (zespół 4)

2.   Tylko w układzie funkcjonalnym (zespół 5)

3.   W układzie mieszanym (układ rodzajowy i 

funkcjonalny jednocześnie)

Ewidencja układu rodzajowego kosztów odpowiada nam 

na pytanie 

jakie koszty (jakiego rodzaju koszty) ponosi 

przedsiębiorstwo, 

Ewidencja kosztów w układzie funkcjonalnym odpowiada 

na pytanie 

ile wynosi jednostkowy techniczny koszt 

wytworzenia wyrobu gotowego,

Najlepszym rozwiązaniem jest dla przedsiębiorstwa 

ewidencja kosztów w układzie rodzajowym i 

funkcjonalnym jednocześnie.

I wariant ewidencji: ewidencja 

kosztów tylko na kontach zespołu 

4 (ukł. rodzajowy)

• Stosowany w jednostkach, które 

prowadzą niewielką,  jednorodną 

działalność np. handlu, zakładach 

produkcyjnych w których nie 

występuje produkcja niezakończona. 

W tych jednostkach nie ma 

konieczności sporządzania kalkulacji 

i kontroli kosztów.

II wariant ewidencji: ewidencja 

kosztów tylko na kontach zespołu 

5 (ukł. funkcjonalny)

• Rozwiązanie to można stosować w 

jednostkach, które prowadzą 

różnorodną działalność (np. 

produkcyjną, usługową i handlową). 

Zachodzi wówczas konieczność 

kalkulacji i kontroli kosztów według 

miejsc ich powstania.

III wariant ewidencji: ewidencja 

kosztów na kontach zespołu 4 i 5 

(pełna ewidencja)

• Stosowany w podmiotach 

wytwórczych i handlowych o 

rozbudowanej strukturze, gdy 

niezbędna jest kontrola kosztów 

według rodzajów i miejsc ich 

powstania.

-Zużycie materiałów i energii
-Usługi obce
-Podatki i opłaty
-Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 
-Wynagrodzenia
-Amortyzacja
-Pozostałe koszty (rodzajowe)

Konta układu rodzajowego to:

-Koszty działalności podstawowej (koszty działalności 

produkcyjnej, produkcja podstawowa)
-Koszty wydziałowe
-Koszty sprzedaży
-Koszty zakupu
-Koszty działalności pomocniczej, bytowej, socjalnej
-Koszty zarządu
-Koszty handlowe

Konta układu funkcjonalnego to:

Najlepszym rozwiązaniem z punktu widzenia zakresu 

informacji jest ujmowanie w przedsiębiorstwie kosztów 

na kontach układu rodzajowego i funkcjonalnego 

jednocześnie. Przy tym sposobie ewidencji konta 

kosztów zespołu 4 grupują koszty proste wg rodzaju, 

które równolegle są przeksięgowywane na konta kosztów 

zespołu 5 za pośrednictwem konta 

„ROZLICZENIE KOSZTÓW”

Ewidencja kosztów wg tej metody przebiega w dwóch etapach:

1) Etap pierwszy to ewidencja kosztów w układzie 

rodzajowym

2) Etap drugi to rozliczenie kosztów rodzajowych na 

miejsce ich powstawania za pośrednictwem konta 
„ROZLICZENIE KOSZTÓW”

Ewidencja kosztów w zespole 4 

Wariant I

Różne konta

Konta kosztów 

rodzajowych

(1)

Operacje :

1) Ewidencja kosztów w układzie rodzajowym

Ewidencja kosztów w zespole  5 

Wariant II

Różne konta

Koszty działalności 

podstawowej, Koszty 

wydziałowe, Koszty 

zakupu, Koszty 

sprzedaży, Koszty 

działalności 

pomocniczej, Koszty 

zarządu /

JEDNOSTKI 

PRODUKCYJNE/

(2)

Operacje :

2) ewidencja na kontach kosztów według typów działalności

Koszty handlowe /JEDNOSTKI HANDLOWE/

Ewidencja w zespole 4 i 5

Różne konta

Konta kosztów 

rodzajowych

(1)

Operacje :

2) ewidencja kosztów w układzie rodzajowym

 

Rozliczenie 

kosztów

Koszty działalności 

podstawowej, Koszty 

wydziałowe, Koszty 

zakupu, Koszty 

sprzedaży, Koszty 

działalności 

pomocniczej, Koszty 

zarządu /

JEDNOSTKI 

PRODUKCYJNE/

(2)

1) ewidencja na kontach układu funkcjonalnego

Koszty handlowe /JEDNOSTKI 

HANDLOWE/

Zakres rachunku kosztów

1) Sprawozdawczy

 rachunek kosztów

(rachunkowość finansowa)

4) Rachunek kosztów dla 

zarządzania

(rachunkowość zarządcza)

Terminologia sprawozdawczego 

rachunku kosztów

Rachunek zysków i strat:

- wariant 

porównawczy

 (koszty rodzajowe)

- wariant 

kalkulacyjny

 (koszty wytworzenie 

sprzedanych wyrobów gotowych, koszty 

sprzedaży, koszty ogólnego zarządu)



Koszty produktów



Koszty okresu

Terminologia sprawozdawczego 

rachunku kosztów

• Koszty produktów (koszty produkcyjne)

                                       

niesprzedanych

• Wykazywane jako zapasy w aktywach bilansu

• Koszty okresu (koszty nieprodukcyjne)

•                              

sprzedanych

Wykazywane jako koszt okresu sprawozdawczego 

w rachunku zysków i strat