I

Włodzimierz I. Lenin – Losy historyczne nauki Karola Marksa (1913 rok)

Główną rzeczą w nauce Marksa jest wyjaśnienie światowej roli historycznej proletariatu, jako

twórcy społeczeństwa socjalistycznego. Czy rozwój wydarzeń na całym świecie potwierdził tę naukę po jej

sformułowaniu przez Marksa?

Po raz pierwszy wysunął ją Marks w r. 1844. “Manifest Komunistyczny” Marksa i Engelsa, wydany

w r. 1848, daje już jednolity, systematyczny, najlepszy po dziś dzień, wykład tej nauki. Dzieje świata od

tego czasu dzielą się wyraźnie na trzy główne okresy: 1) od rewolucji 1848 r. do Komuny Paryskiej (1871

r.); 2) od Komuny Paryskiej do rewolucji rosyjskiej (1905 r.); 3) od rewolucji rosyjskiej.

Spójrzmy na losy nauki Marksa w każdym z tych okresów.

Na początku pierwszego okresu nauka Marksa nie jest bynajmniej dominująca. Jest tylko jedną z

niezliczonych frakcji lub prądów socjalizmu. Przewagę zaś mają takie formy socjalizmu, które są w

zasadzie pokrewne naszemu narodnictwu: niezrozumienie materialistycznej podstawy ruchu historycznego,

nieumiejętność wydzielenia roli i znaczenia każdej klasy społeczeństwa kapitalistycznego, osłanianie

burżuazyjnej istoty przeobrażeń demokratycznych różnymi niby-socjalistycznymi frazesami o “ludzie”,

“sprawiedliwości”, “prawie” itp.

Rewolucja 1848 r. zadaje śmiertelny cios wszystkim tym szumnym, pstrym, krzykliwym formom

przedmarksowskiego socjalizmu. Rewolucja we wszystkich krajach ukazuje różne klasy społeczeństwa w

chwili czynu. Rozstrzeliwanie robotników przez republikańską burżuazję w dni czerwcowe 1848 r. w

Paryżu ostatecznie określa socjalistyczny charakter wyłącznie proletariatu. Liberalna burżuazja stokroć

bardziej lęka się samodzielności tej klasy niż jakiejkolwiek bądź reakcji. Tchórzliwy liberalizm płaszczy się

przed reakcją. Chłopstwo zadowala się zniesieniem pozostałości feudalizmu i przechodzi na stronę

porządku, z rzadka jeno wahając się pomiędzy demokracją robotniczą a burżuazyjnym liberalizmem.

Wszystkie teorie o nieklasowym socjalizmie i nieklasowej polityce okazują się czczą gadaniną.

Komuna Paryska (1871 r.) kończy ten proces przeobrażeń burżuazyjnych; tylko bohaterstwu

proletariatu zawdzięcza swe utrwalenie republika, czyli ta forma ustroju państwowego, w której stosunki

klasowe występują w najbardziej nieosłoniętej formie.

We wszystkich innych krajach europejskich bardziej powikłany i mniej zakończony rozwój

doprowadza do tego samego ukształtowania społeczeństwa burżuazyjnego. Ku końcowi pierwszego okresu

(1848-1871), okresu burz i rewolucji, socjalizm przedmarksowski umiera. Rodzą się samodzielne partie

proletariackie: I Międzynarodówka (1864-1872) i socjaldemokracja niemiecka.

Okres drugi (1872-1904) różni się od pierwszego swym charakterem “pokojowym”, brakiem

rewolucji. Zachód skończył już z burżuazyjnymi rewolucjami. Wschód nie dorósł jeszcze do nich.

Zachód wkracza w okres “pokojowego” przygotowania do epoki przyszłych przeobrażeń. Wszędzie

formują się proletariackie w swym rdzeniu partie socjalistyczne, które uczą się wykorzystywać

parlamentaryzm burżuazyjny, tworzyć własną prasę codzienną, własne instytucje oświatowe, własne

związki zawodowe, własne spółdzielnie. Nauka Marksa zwycięża na całej linii i – rośnie wszerz. Z wolna,

lecz nieuchronnie postępuje naprzód proces zbierania i skupiania sił proletariatu, przygotowywania go do

przyszłych walk.

Taka jest dialektyka historii, że teoretyczne zwycięstwo marksizmu zmusza jego wrogów do

przebierania się za marksistów. Zgniły od wewnątrz liberalizm usiłuje przywrócić sobie życie pod postacią

oportunizmu socjalistycznego. Okres szykowania sił do wielkich bojów oportuniści interpretują jako

rezygnację z tych bojów. Poprawę bytu niewolników w celu walki przeciw niewolnictwu najemnemu

© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)

- 3 -

www.skfm-uw.w.pl

Włodzimierz I. Lenin – Losy historyczne nauki Karola Marksa (1913 rok)

tłumaczą jako sprzedaż przez niewolników za grosze swoich praw do wolności. Tchórzliwie propagują

“pokój społeczny” (czyli pokój z niewolnictwem), wyrzeczenie się walki klasowej itd. Mają licznych

zwolenników wśród socjalistycznych parlamentarzystów, wszelakich urzędników ruchu robotniczego i

“sympatyzującej” inteligencji.

III

Nie zdążyli jeszcze oportuniści nachwalić się “pokojem społecznym” i tym, że burze nie są

konieczne przy “demokracji”, gdy powstało nowe źródło olbrzymich burz światowych w Azji. W ślad za

rewolucją rosyjską nastąpiła turecka, perska, chińska. Żyjemy teraz właśnie w okresie tych burz i ich

“wtórnego odbicia” w Europie. Jakiekolwiek będą losy wielkiej republiki chińskiej, na którą ostrzą dziś

zęby różne “ucywilizowane” hieny, żadna siła w świecie nie przywróci dawnego ustroju pańszczyźnianego

w Azji, nie zmiecie z oblicza ziemi bohaterskiego demokratyzmu mas ludowych w krajach azjatyckich i

półazjatyckich.

Niektórych ludzi, nie śledzących uważnie warunków przygotowania i rozwoju walki masowej,

doprowadzało do rozpaczy i do anarchizmu długie odwlekanie decydującej walki z kapitalizmem w

Europie. Widzimy obecnie, jak krótkowzroczna i małoduszna jest rozpacz anarchistyczna.

Nie rozpacz, lecz otuchę czerpać należy z faktu wciągnięcia osiemsetmilionowej Azji do walki o te

same europejskie ideały.

Rewolucje azjatyckie wykazały nam ten sam brak charakteru i nikczemność liberalizmu, to samo

niesłychanie wielkie znaczenie samodzielności demokratycznych mas, to samo wyraźne odgraniczenie

proletariatu od wszelakiej burżuazji. Kto po doświadczeniach zarówno Europy, jak i Azji mówi o

nieklasowej polityce i nieklasowym socjalizmie, tego warto po prostu wsadzić do klatki i pokazywać obok

jakiegoś kangura australijskiego.

W ślad za Azją zaczęła się poruszać – tylko nie po azjatycku – również Europa. Okres “pokojowy”

1872-1904 r. przeniósł się bezpowrotnie do wieczności. Drożyzna oraz ucisk ze strony trustów wywołują

niebywałe zaostrzenie walki ekonomicznej, które ruszyło z miejsca nawet najbardziej zdemoralizowanych

przez liberalizm robotników angielskich. W naszych oczach dojrzewa kryzys polityczny nawet w

najbardziej “twardym jak kamień” burżuazyjno-junkierskim kraju, w Niemczech. Wściekłe zbrojenia i

polityka imperializmu czynią z współczesnej Europy taki “pokój społeczny”, który najbardziej przypomina

beczkę z prochem. Rozkład zaś wszystkich partii burżuazyjnych i dojrzewanie proletariatu postępuje

niezachwianie naprzód.

Po powstaniu marksizmu każda z trzech wielkich epok historycznych świata przyniosła mu nowe

potwierdzenia i nowe tryumfy. Lecz jeszcze większe tryumfy przyniesie marksizmowi, jako nauce

proletariatu, nadciągający okres historyczny.

- 4 -

www.skfm-uw.w.pl