183
Szczepionka przeciwko HPV typ 6, 11, 16, 18
A human papillomavirus type 6, 11, 16, 18 vaccine
Rafa³ Bia³ynicki-Birula
1
, Pawe³ Gajdzis
2
1
Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii AM we Wroc³awiu
2
Ko³o Naukowe STN przy Katedrze i Klinice Dermatologii, Wenerologii i Alergologii AM we Wroc³awiu
Zaka¿enia wirusami brodawczaka ludzkiego (human papillomavirus, HPV) przenoszone drog¹ p³ciow¹ s¹ bardzo szeroko rozpowszechnione. Wiru-
sy tej grupy mog¹ wywo³ywaæ wiele chorób, m.in.: raki i zmiany przedrakowe szyjki macicy oraz okolicy anogenitalnej, ponadto g³owy i szyi oraz
k³ykciny koñczyste i brodawczaki krtani. Szczepienie przeciwko HPV mo¿e zmniejszyæ zachorowalnoœæ oraz œmiertelnoœæ zwi¹zan¹ z infekcj¹ wiru-
sami. Szczepionka dwuwalentna skierowana jest przeciwko dwóm typom wysokiego ryzyka potencjalnego dzia³ania onkogennego HPV 16 i 18,
a czterowalentna dodatkowo przeciwko HPV 6 i 11. Szczepionki s¹ przeznaczone dla m³odych kobiet, dzieci i m³odzie¿y. Najlepszy skutek przynosi
szczepienie przed inicjacj¹ seksualn¹. Podanie szczepionki kobietom aktywnym seksualnie jest bezpieczne i jak wykazano przynosi korzyœæ, ale nie
jest zalecane. Dostêpne s¹ dane na temat bezpieczeñstwa szczepienia ch³opców w wieku 9-15 lat, natomiast podawanie szczepionki starszym
mê¿czyznom nie jest zalecane, gdy¿ brak jest badañ oceniaj¹cych jej skutecznoœæ.
S³owa kluczowe: szczepionka przeciwko HPV, wirus brodawczaka ludzkiego, rak szyjki macicy
Human papillomavirus (HPV) is an ethiological factor of a very common sexually transmitted infections. There are many HPV-associated diseases,
such as cervical and anogenital cancers, cervical and anal intraepithelial neoplasia, head and neck cancers, genital warts and recurrent respira-
tory papillomatosis. Vaccination can protect against HPV infection and reduce HPV-associated mortality. A bivalent vaccine is designed to protect
against high-risk HPV types 16 and 18 and a quadrivalent vaccine is designed to protect also against low-risk HPV 6 and 11. Vaccines are indicated
for young females and children and offer the greatest protection from cancers and genital warts when they are administred prior to the initiation of
sexual activity. Vaccination of sexually active patients is safe and will bring benefit, but it is not recommended. Data on immunogenicity and safe-
ty are also available for males aged 9-15 years. Vaccination of males older than 15 years is not recommended. There is no data about efficacy in
males at any age.
Key words: HPV Vaccines, Human papillomavirus, cancer of the uterine cervix
Wprowadzenie
Wirus brodawczaka ludzkiego (human papillomavirus, HPV)
nale¿y do rodziny Papillomaviridae. Uwa¿a siê, ¿e istnieje po-
nad 200 typów tego wirusa, a ponad 100 zosta³o dotychczas
wyizolowanych (1). Czêœæ z nich wywo³uje zmiany chorobowe na
skórze i na b³onach œluzowych (2). Praktycznie wszystkie przy-
padki raka szyjki macicy, który jest drugim najczêœciej wystêpu-
j¹cym nowotworem u kobiet na œwiecie, powodowane s¹ przez
infekcjê genitalnymi typami HPV (3). Do genitalnych typów zali-
cza siê ponad 40 typów HPV, w tym HPV 6, 11, 16 i 18 (4).
Wielk¹ nadziejê w profilaktyce raka szyjki macicy oraz in-
nych chorób wywo³ywanych p rzez genitalne HPV p ok³ada siê
w szczepionkach. Od czerwca 2006 r. na rynku amerykañskim,
a od wrzeœnia 2006 r. na rynku europ ejskim dostêp na jest
szczepionka firmy Merck (Gardasil
®
, w Polsce szczepionka jest
sp rzedawana p od nazw¹ Silgard
®
) (5, 6). Szczepionka firmy
GlaxoSmithKline (Cervarix
®
) dopiero jest wprowadzana do
sp rzeda¿y na rynek europ ejski, a dostêp na jest ju¿ od maja
tego roku w Australii (6, 7). Szczepionki zapobiegaj¹ zaka¿eniu
HPV 16 i 18, a produkt firmy Merck dodatkowo HPV 6 i 11 (6).
Adres do korespondencji:
Dr n. med. Rafa³ Bia³ynicki-Birula
Katedra i Klinika Dermatologii, Wenerologii i Alergologii AM
ul. Cha³ubiñskiego 1, 50-368 Wroc³aw
tel.: +48 071 784 23 05 faks: +48 071 327 09 42, e-mail: rafalb@derm.am.wroc.pl
Klinika i epidemiologia
Genitalne typy HPV dzieli siê na wirusy niskiego i wysokiego
ryzyka pod wzglêdem potencjalnego dzia³ania onkogennego (4,
8, 9). Wirusy niskiego ryzyka (m.in. HPV 6, 11) s¹ odpowiedzial-
ne g³ównie za p owstawanie k³ykcin koñczystych. Ponadto
mog¹ wywo³aæ k³ykciny olbrzymie Buschkego-Loewensteina
oraz m³odzieñcze brodawczaki krtani u dzieci urodzonych przez
kobiety z rozleg³ymi k³ykcinami koñczystymi (2, 10). Wirusy wy-
sokiego ryzyka (m.in. HPV 16, 18) s¹ natomiast odpowiedzialne
za praktycznie wszystkie zmiany dysplastyczne (przedrakowe)
szyjki macicy (cervical intraepithelial neoplasia, CIN) i raka
szyjki macicy, co jest g³ównym problemem zwi¹zanym z zaka¿e-
niem HPV oraz du¿¹ czêœæ zmian przedrakowych i raków okoli-
cy anogenitalnej oraz czêœæ raków g³owy i szyi (2, 10). Za wiêk-
szoœæ raków: szyjki macicy, sromu, pochwy, pr¹cia i odbytu
zwi¹zanych z zaka¿eniem HPV odp owiadaj¹ dwa typ y wirusa
HPV: 16 i 18 (9, 10).
Na raka szyjki macicy zapada oko³o 500 000 kobiet rocznie,
a umiera 250 000. Prawie 80% przypadków choroby wystêpuje
w krajach ubogich, gdzie brak dostêpu do badañ kontrolnych
oraz odpowiedniego leczenia (3, 10). W Polsce stwierdza siê
p onad 4000 nowych zachorowañ rocznie oraz p rawie 2000
zgonów (11).
Wed³ug statystyk amerykañskich zaka¿enie HPV odpowiada
za oko³o 90% przypadków raków odbytu, wiêkszoœæ raków po-
chwy, oko³o po³owy przypadków raka sromu oraz 80% raków
Abstract
Streszczenie
Prace pogl¹dowe
/
Review articles
Dermatologia Kliniczna 2007, 9 (3): 183-186
Copyright © 2007 Cornetis
www.cornetis.com.pl
ISSN 1730-7201
07DK3_183_186_DRUK.indd 183
07-09-12, 12:20:57 PM
Dermatologia Kliniczna 2007, 9 (3)
Rafa³ Bia³ynicki-Birula, Pawe³ Gajdzis
A human papillomavirus type 6, 11, 16, 18 vaccine
184
p r¹cia (10, 12). Ponadto do 50% raków g³owy i szyi zawiera
materia³ genetyczny HPV (13).
Zaka¿enie genitalnymi typami HPV jest szeroko rozpo-
wszechnione (10, 14). Ocenia siê, ¿e ponad po³owa aktywnych
seksualnie kobiet mo¿e byæ zainfekowana w którymœ momen-
cie ¿ycia. Najwiêcej zaka¿eñ stwierdza siê u m³odych kobiet
p rzed 25. r.¿., z wiekiem odsetek zaka¿onych maleje. Drugi
szczyt zaka¿eñ, w wybranych populacjach, mo¿e nast¹piæ tak-
¿e po 55. r.¿. Wydaje siê, ¿e równie¿ u mê¿czyzn zaka¿enie jest
bardzo rozpowszechnione. Najczêœciej wywo³uje zaka¿enia
bezobjawowe lub subkliniczne, gdy¿ zostaje usuniêty z organi-
zmu zanim pojawi¹ siê objawy kliniczne (4, 14).
Wiêkszoœæ kobiet zaka¿onych HPV nie wykazuje obecnoœci
tego wirusa w organizmie po 6-12 miesi¹cach. U pozosta³ych
kobiet po tym okresie wirus ci¹gle wystêpuje i replikuje siê
w warstwie kolczystej nab³onka, co doprowadza do powstania
zmian dysplastycznych, a w ci¹gu wielu lat do rozwoju raka (4,
14, 15). Œredni wiek kobiet, u których rozwin¹³ siê inwazyjny rak
szyjki macicy wynosi 50 lat, a pocz¹tek rozwoju zmian dyspla-
stycznych ma miejsce oko³o 28. r.¿. Œwiadczy to o d³ugim cza-
sie powstawania nowotworu. W zwi¹zku z tym w krajach, w któ-
rych rozwiniêty jest p rogram badañ kontrolnych zachorowal-
noœæ na raka szyjki macicy maleje (4). Przypuszcza siê, ¿e na
nowotworzenie mo¿e mieæ wp³yw wiele czynników: palenie pa-
p ierosów, d³ugi czas p rzyjmowania doustnych œrodków anty-
koncepcyjnych czy wspó³istnienie innych chorób przenoszo-
nych drog¹ p³ciow¹ (4).
Genitalne typy HPV przenoszone s¹ na drodze kontaktów
seksualnych, z wyj¹tkiem brodawczaków krtani, które przeno-
szone s¹ oko³oporodowo (10). U¿ywanie prezerwatyw znacznie
zmniejsza ryzyko infekcji HPV, ale jej nie zapobiega ca³kowicie
(16). Ryzyko zaka¿enia HPV wzrasta, podobnie jak w przypadku
innych chorób przenoszonych drog¹ p³ciow¹, wraz z liczb¹ part-
nerów seksualnych. Poddawane w w¹tp liwoœæ s¹ natomiast
zwi¹zki palenia papierosów i u¿ywania doustnej antykoncepcji
z wiêksz¹ sk³onnoœci¹ do infekcji (4).
Szczepionka
Szczepionki s¹ zbudowane z tzw. cz¹steczek wirusopodob-
nych (virus-like particles, VLPs), które sk³adaj¹ siê z bia³ka L1
kapsydu HPV. W odpowiedzi na VLPs, które s¹ identyczne z na-
turalnymi HPV, uk³ad immunologiczny wytwarza przeciwcia³a
specyficzne dla danego typu wirusa. VLPs nie zawieraj¹ mate-
ria³u genetycznego wirusa. Nie istnieje wiêc ryzyko transforma-
cji nowotworowej lub innego objawowego zaka¿enia (8, 17).
Skutecznoœæ szczepionek w zapobieganiu zaka¿eniu oraz
transformacji nowotworowej jest bardzo wysoka. Pierwsze pró-
by kliniczne przeprowadzono ze szczepionkami monowalentny-
mi. Badano skutecznoœæ w zapobieganiu wyst¹pienia zmian
dysplastycznych szyjki macicy (CIN). Wykazano 100% skutecz-
noœci w prewencji CIN zwi¹zanym z HPV 16 (18, 19).
Skutecznoœæ w profilaktyce zaka¿enia szczepionkowymi ty-
pami HPV i rozwoju zmian dysplastycznych potwierdzono tak¿e
w próbach ze szczepionkami poliwalentnymi. W badaniach Har-
pera i wsp. (20, 21) uzyskano ponad 95% skutecznoϾ w zapo-
bieganiu zaka¿enia HPV 16 i 18 oraz 100% w zapobieganiu CIN
u osób niezainfekowanych przed rozpoczêciem badañ (20, 21).
Mniejsz¹, bo 90% skutecznoœæ w prewencji CIN wykaza³ Paavo-
nen i wsp. (22).
W pierwszych badaniach ze szczepionk¹ czterowalentn¹
(HPV 6, 11, 16 i 18) przeprowadzonych przez Villê i wsp. (23)
stwierdzono 88% efektywnoœæ w prewencji zaka¿enia HPV oraz
100% w zapobieganiu chorób przez nie wywo³ywanych (k³ykci-
ny koñczyste oraz zmiany na szyjce macicy) (23). Blisko 100%
skutecznoϾ w zapobieganiu rozwoju CIN i raka szyjki macicy
u osób wczeœniej niezaka¿onych szczepionkowymi typami HPV
wykazano w badaniach The Future II Study Group (24). Gdy do
wyliczeñ statystycznych w³¹czono tak¿e kobiety ze stwierdzo-
nym wczeœniej zaka¿eniem HPV 16 lub/i 18 skutecznoœæ wy-
nios³a 44% (24).
We wszystkich badaniach ze szczepionkami poliwalentnymi
uczestniczy³y kobiety maj¹ce nie wiêcej ni¿ 26 lat oraz niemaj¹-
ce w swoim ¿yciu wiêcej ni¿ 5 partnerów seksualnych.
Wskazania do szczepienia
1. Szczepienie kobiet do 26. r.¿.
Szczepionka firmy Merck zosta³a zarejestrowana przez Ame-
rykañsk¹ Agencjê ds. ¯ywnoœci i Leków (Food and Drug Admini-
stration, FDA), podobnie jak przez Europejsk¹ Agencjê ds. Le-
ków (European Medicines Agency, EMEA) do zastosowania
u kobiet w wieku od 9 do 26 lat (5, 6). Produkt firmy GSK zosta³
zarejestrowany dotychczas tylko w Australii i tam jest przezna-
czony do stosowania u kobiet w wieku od 10 do 45 lat (7). Na
podstawie wyników badañ klinicznych oraz charakterystyki
produktu leczniczego powsta³y tak¿e zalecenia odnoœnie sto-
sowania szczepionek. Rekomendacje stworzy³y miêdzy innymi:
Advisory Committe on Immunization Practices (ACIP), Ameri-
can College of Obstetricians & Gynecologists (ACOG), Ameri-
can Academy of Family Practitioners (AAFP), American Cancer
Society (ACS) w Stanach Zjednoczonych, ponadto przez WHO,
a w Polsce przez Polskie Towarzystwo Profilaktyki Zaka¿eñ
HPV. Wiêkszoœæ towarzystw jako g³ówn¹ grupê docelow¹ do
szczepienia podaje dziewczêta w wieku 11-12 lat. WHO nie po-
daje konkretnej grupy docelowej, a ACOG uwa¿a, i¿ 11-12 lat to
zbyt m³ody wiek (3, 25). Polskie Towarzystwo Profilaktyki Zaka-
¿eñ HPV wyda³o rekomendacje dotycz¹ce stosowania szcze-
pionki czterowalentnej. Zaleca rutynowe szczepienie dziewcz¹t
w wieku 11-12 lat (26).
Pe³ny cykl szczepieñ obejmuje domiêœniowe podanie szcze-
pionki w trzech dawkach. Druga i trzecia dawka powinny byæ po-
dane odpowiednio po 2 i po 6 miesi¹cach od pierwszej dawki.
2. Szczepienie kobiet powy¿ej 26. r.¿.
Badania przeprowadzone z u¿yciem szczepionki Gardasil
®
(Silgard
®
) dotyczy³y tylko kobiet do 26. r.¿., dlatego zosta³a za-
rejestrowana dla kobiet do 26. r.¿. Firma GlaxoSmithKline prze-
prowadzi³a badanie kliniczne, w którym bra³y udzia³ kobiety
powy¿ej 26. r.¿., dlatego Cervarix
®
zosta³ zarejestrowany w Au-
stralii dla kobiet w wieku 9-45 lat (7, 27). Szczepienie tej grupy
wiekowej nie jest zalecane, natomiast jest dopuszczalne po
uzyskaniu pisemnej zgody pacjenta (12, 26, 28). Jak wykaza-
no, szczepionka przeciw HPV jest bezpieczna i immunogenna
u osób starszych (do 55. r.¿). OdpowiedŸ immunologiczna jest
w tej grupie wiekowej mniejsza, ale na odpowiednio wysokim
poziomie (27). Na wyniki badañ oceniaj¹cych skutecznoœæ
szczepionki u kobiet powy¿ej 26. r.¿., podobnie jak u mê¿czyzn,
nadal trzeba poczekaæ (9, 28).
3. Szczepienie kobiet aktywnych seksualnie
We wszystkich przeprowadzanych badaniach klinicznych
bra³y udzia³ kobiety aktywne seksualnie. Ograniczono je jedy-
nie do tych, które w swoim ¿yciu nie mia³y wiêcej ni¿ 5 partne-
rów. Badania p okaza³y, ¿e szczep ienie tych kobiet jest bez-
pieczne (20-24).
Skutecznoœæ szczepienia uzale¿niona by³a od tego, czy
przed badaniem kobiety by³y zaka¿one HPV. Wa¿ne by³o te¿ czy
zaka¿enie by³o wczesne, przewlek³e czy te¿ nast¹pi³a remisja
zaka¿enia.
Jak wykaza³y badania, kobiety niezaka¿one s¹ chronione
niemal ze 100% skutecznoœci¹, podobnie jak kobiety przed
07DK3_183_186_DRUK.indd 184
07-09-12, 12:20:59 PM
185
Rafa³ Bia³ynicki-Birula, Pawe³ Gajdzis
Szczepionka przeciwko HPV typ 6, 11, 16, 18
inicjacj¹ seksualn¹. Kobiety w remisji zaka¿enia szczepionko-
wym typem HPV (niewykrywalny DNA wirusa, ale obecne prze-
ciwcia³a) prawdopodobnie s¹ chronione przed reinfekcj¹ tak
jak kobiety niezaka¿one oraz s¹ w pe³ni chronione przed zaka-
¿eniem p ozosta³ymi szczepionkowymi typ ami HPV. Przy zaka-
¿eniu wczesnym skutecznoœæ w zapobieganiu zmianom szyjki
macicy wywo³anym danym typem wirusa jest niska, ale chroni
przed zaka ¿eniem pozosta³ymi typami. W przypadku zaka¿enia
przewlek³ego lub gdy ju¿ wyst¹pi¹ objawy kliniczne (CIN, k³ykci-
ny koñczyste itd.) szczep ionka nie ma na nie wp ³ywu. Chroni
natomiast przed zaka¿eniem pozosta³ymi szczepionkowymi ty-
pami HPV (26, 29). Gdy natomiast kobieta jest zaka¿ona jed-
nym z pozosta³ych typów genitalnych HPV (innymi ni¿ HPV 16
i 18 oraz 6 i 11 w przypadku podawania szczepionki czterowa-
lentnej), to ma zapewnion¹ pe³n¹ ochronê przed szczepionko-
wymi typami. Nie bêdzie natomiast ¿adnego efektu leczniczego
ju¿ nabytego zaka¿enia (12).
Mo¿na oczekiwaæ mniejszych lub wiêkszych korzyœci w za-
le¿noœci od sytuacji klinicznej, jednak w ka¿dej z nich szczepie-
nie jest bezpieczne. Dlatego zalecenia nie wymagaj¹ ¿adnych
badañ dodatkowych (badania cytologicznego, kolposkopowego
czy badania materia³u genetycznego HPV) przed rozpoczêciem
szczepienia (26, 29).
Nie zaleca siê stosowania szczepionki u kobiet w ci¹¿y. Na-
le¿y podkreœliæ, ¿e nie wyst¹pi³y dzia³ania niepo¿¹dane (efekt
teratogenny) w rozwoju p³odu (z 56 ci¹¿ zaobserwowano 5 przy-
padków wad wrodzonych, które zosta³y uznane za niezwi¹zane
ze szczepieniem), jednak nadal jest ma³o danych na ten temat.
Jeœli p acjentka zajdzie w ci¹¿ê w trakcie szczep ienia, nale¿y
przerwaæ wakcynacjê i dokoñczyæ po porodzie. Kobiety karmi¹-
ce mog¹ byæ szczepione (12, 26, 28).
4. Szczepienie mê¿czyzn
Dotychczas brak danych dotycz¹cych skutecznoœci szcze-
pienia u mê¿czyzn. Badania te s¹ w toku. Przeprowadzono jed-
n¹ próbê kliniczn¹, która dowiod³a bezpieczeñstwa oraz wyka-
zano wzrost odpowiedzi immunologicznej przeciw HPV po za-
szczepieniu ch³opców w wieku od 9 do 15 lat (28).
Szczepienie mê¿czyzn mog³oby czêœciowo zapobiegaæ: k³yk-
cinom koñczystym (jedynie w przypadku szczepionki czterowa-
lentnej), nowotworom odbytu, pr¹cia oraz nowotworom g³owy
i szyi zale¿nym od HPV oraz poœrednio zapobiega³oby zaka¿e-
niu, k³ykcinom koñczystym oraz nowotworom ich partnerów.
Sugeruje siê, ¿e je¿eli kobiety objête zostan¹ powszechnym
szczepieniem, to szczepienie mê¿czyzn bêdzie mia³o ma³e zna-
czenie w prewencji zmian szyjki macicy u kobiet. Ponadto objê-
cie powszechnym szczepieniem tylko kobiet zabezpieczy tak¿e
mê¿czyzn (tylko heteroseksualnych) przed zaka¿eniem szcze-
pionkowym typem HPV (28).
Gardasil
®
(Silgard
®
) i Cervarix
®
nie zosta³y zarejestrowane
do u¿ycia dla mê¿czyzn. Polskie zalecenia przewiduj¹ mo¿li-
woœæ u¿ycia ich u ch³opców w wieku od 9 do 15 lat (26). Tylko
na takiej grupie badanych stwierdzono bezpieczeñstwo stoso-
wania. Natomiast ACS nie zaleca szczep iæ mê¿czyzn. Trzeba
czekaæ na wyniki kolejnych badañ, aby stwierdziæ, czy szczepie-
nie jest skuteczne u mê¿czyzn w ró¿nym wieku (28).
Podsumowanie
Szczepionki przeciwko HPV mog¹ zapobiec ponad 70% przy-
padków raków szyjki macicy u kobiet, a ponadto mog¹ byæ
skuteczne w profilaktyce innych chorób wywo³ywanych przez
4 genitalne typy HPV (HPV 6, 11, 16 i 18) (3, 8, 23). Niektóre
kraje wprowadzi ³y ju¿ to szczepienie jako obowi¹zkowe dla
dziewcz¹t w wieku 11-13 lat (Australia i USA), inne zdecydowa³y
siê na czêœciow¹ refundacjê kosztu szczepionki (17, 30). W Pol-
sce szczepionka nie jest wpisana do kalendarza szczepieñ.
Szczepienie m³odych ludzi przed inicjacj¹ seksualn¹ jest w pe³-
ni skuteczne i nale¿y podkreœliæ, ¿e jest to docelowa grupa dla
przeprowadzenia szczepienia. Niektóre grupy religijne, politycy,
a tak¿e sami rodzice uwa¿aj¹, ¿e szczepienie mo¿e zachêcaæ
m³odzie¿ do wczesnej inicjacji seksualnej oraz niebezpiecznych
zachowañ seksualnych (8). Ponadto nie wiadomo na jak d³ugi
okres szczepionka jest efektywna. Jeœli ten okres bêdzie d³u¿-
szy ni¿ czas od szczepienia do pierwszego stosunku p³ciowego,
uk³ad immunologiczny przy ka¿dej ekspozycji na naturalne HPV
zostanie dodatkowo pobudzony i pamiêæ immunologiczna bê-
dzie podtrzymana. W przeciwnym wypadku, ochronne dzia³anie
szczep ionki mo¿e wygasn¹æ. W dotychczasowych badaniach
kontrolowano kobiety do 5 lat od pierwszej dawki i w tym czasie
by³a ona efektywna. Nie ustalono wiêc, czy istnieje potrzeba
podania dawki uzupe³niaj¹cej po 5 latach (30, 31).
Szczepionka przeciw HPV w badaniach klinicznych okaza³a
siê bezpieczna. Nie ma przeciwwskazañ do szczepienia kobiet
aktywnych seksualnie. Mog¹ j¹ stosowaæ tak¿e osoby, których
nie obejmuj¹ zalecenia powszechnego stosowania, czyli kobie-
ty powy¿ej 26. r.¿. oraz ch³opcy (9-15 lat), jednak skutecznoœæ
ich szczepienia musi zostaæ jeszcze zbadana. W tej chwili
szczepienie mê¿czyzn nie jest rekomendowane.
Powszechne szczepienia mog¹ w przysz³oœci spowodowaæ,
¿e wyeliminowanie szczepionkowych typ ów HPV i tym samym
ochronê mê¿czyzn, z drugiej strony mo¿e nast¹piæ wzrost zaka-
¿eñ innymi typami HPV (30).
Nale¿y podkreœliæ, ¿e szczepienie nie zwalnia z obowi¹zku
wykonywania badañ profilaktycznych w kierunku zmian szyjki
macicy tak samo jak w ogólnej populacji, co wynika m. in. z wy-
stêpowania wielu innych onkogennych typów HPV (26). Ponad-
to nale¿y pamiêtaæ, ¿e szczepionka zawieraj¹ca VLPs ma dzia-
³anie jedynie profilaktyczne, a wiêc nie leczy ju¿ powsta³ych
zmian (9).
Piœmiennictwo
1. Bernard H.U.: The clinical importance of the nomenclature, evolution and taxono-
my of human papillomaviruses. J. Clin. Virol., 2005, 32 Suppl., 1, 1-6.
2. Jab³oñska S., Majewski S.: Choroby przenoszone drog¹ p³ciow¹. [w:] Choroby
skóry i choroby przenoszone drog¹ p³ciow¹. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, War-
szawa, 2005, 457-508.
3. WHO: Preparing for the introduction of HPV vaccines: policy and programme gu-
idance for countries. http://www.who.int/
4. Baseman J.G., Koutsky L.A.: The epidemiology of human papillomavirus infec-
tions. J. Clin. Virol., 2005, 32, Suppl. 1, 16-24.
5. Strona internetowa Food and Drug Administration (FDA). http://www.fda.gov/
6. Strona internetowa Europejskiej Agencji ds. Leków (European Medicines Agency,
EMEA). http://www.emea.europa.eu/
7. Strona internetowa Australian Drug Evaluation Committee (ADEC). http://
www.tga.gov.au/docs/html/adec/adec.htm
8. Villa L.L.: Prophylactic HPV vaccines: reducing the burden of HPV-related dise-
ases. Vaccine, 2006, 24, Suppl 1, 23-38.
9. Arbyn M., Dillner J.: Review of current knowledge on HPV vaccination: an appendix
to the European Guidelines for Quality Assurance in Cervical Cancer Screening.
J. Clin. Virol., 2007, 38, 189-197.
10. Cox J.T.: Epidemiology and natural history of HPV. J. Fam. Pract., 2006, Suppl.,
3-9.
11. Majewski S., Pniewski T., Goyal-Stec M.: Rola w irusów brodaw czaka ludzkiego
w rozwoju zmian ³agodnych i z³oœliwych okolicy narz¹dów p³ciowych. Zaka¿enia,
2005, 6, 58-62.
12. Markowitz L.E., Dunne E.F., Saraiya M., Lawson H.W., Chesson H., Unger E.R.: Qu-
adrivalent Human Papillomavirus Vaccine: Recommendations of the Advisory
Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 2007, 56,
1-24.
13. Syrjänen S.: Human papillomavirus (HPV) in head and neck cancer. J. Clin. Virol.,
2005, 32, Suppl. 1, 59-66.
14. Trottier H., Franco E.L.: The epidemiology of genital human papillomavirus infec-
tion. Vaccine, 2006, 24, Suppl. 1, 1-15.
15. Stern P.L.: Immune control of human papillomavirus (HPV) associated anogenital
disease and potential for vaccination. J. Clin. Virol., 2005, 32, Suppl. 1, 72-81.
07DK3_183_186_DRUK.indd 185
07-09-12, 12:21:02 PM
Dermatologia Kliniczna 2007, 9 (3)
Rafa³ Bia³ynicki-Birula, Pawe³ Gajdzis
A human papillomavirus type 6, 11, 16, 18 vaccine
186
16. Winer R.L., Hughes J.P., Feng Q., O’Reilly S., Kiviat N.B., Holmes K.K., Koutsky L.A.:
Condom use and the risk of genital human papillomavirus infection in young wo-
men. N. Engl. J. Med., 2006, 354, 2645-2654.
17. May J.: HPV vaccination – a paradigm shift in public health. Aust. Fam. Physician.,
2007, 36, 106-111.
18. Koutsky L.A., Ault K.A., Wheeler C.M., Brown D.R., Barr E., Alvarez F.B., Chiacchie-
rini L.M., Jansen K.U.: A controlled trial of a human papillomavirus type 16 vacci-
ne. N. Engl. J. Med., 2002, 347, 1645-1651.
19. Mao C., Koutsky L.A., Ault K.A., Wheeler C.M., Brown D.R., Wiley D.J., Alvarez F.B.,
Bautista O.M., Jansen K.U., Barr E.: Efficacy of human papillomavirus-16 vaccine
to prevent cervical intraepithelial neoplasia: a randomized controlled trial. Ob-
stet. Gynecol., 2006, 107, 18-27.
20. Harper D.M., Franco E.L., Wheeler C., Ferris D.G., Jenkins D., Schuind A., Zahaf T.,
Innis B., Naud P., De Carvalho N.S., Roteli-Martins C.M., Teixeira J., Blatter M.M.,
Korn A.P., Quint W., Dubin G.: Efficacy of a bivalent L1 virus-like particle vaccine in
prevention of infection with human papillomavirus types 16 and 18 in young wo-
men: a randomised controlled trial. Lancet, 2004, 364, 1757-1765.
21. Harper D.M., Franco E.L., Wheeler C.M., Moscicki A.B., Romanowski B., Roteli-
Martins C.M., Jenkins D., Schuind A., Costa Clemens S.A., Dubin G.: Sustained
efficacy up to 4.5 years of a bivalent L1 virus-like particle vaccine against human
papillomavirus types 16 and 18: follow-up from a randomised control trial. Lan-
cet, 2006, 367, 1247-1255.
22. Paavonen J., Jenkins D., Bosch F.X., Naud P., Salmerón J., Wheeler C.M., Chow
S.N., Apter D.L., Kitchener H.C., Castellsague X., de Carvalho N.S., Skinner S.R.,
Harper D.M., Hedrick J.A., Jaisamrarn U., Limson G.A., Dionne M., Quint W., Spies-
sens B., Peeters P., Struyf F., Wieting S.L., Lehtinen M.O., Dubin G.: Efficacy of
a prophylactic adjuvanted bivalent L1 virus-like-particle vaccine against infection
with human papillomavirus types 16 and 18 in young women: an interim analysis
of a phase III double-blind, randomised controlled trial. Lancet, 2007, 369, 2161-
-2170.
23. Villa L.L., Costa R.L., Petta C.A., Andrade R.P., Ault K.A., Giuliano A.R., Wheeler
C.M., Koutsky L.A., Malm C., Lehtinen M., Skjeldestad F.E., Olsson S.E., Steinwall
M., Brown D.R., Kurman R.J., Ronnett B.M., Stoler M.H., Ferenczy A., Harper D.M.,
Tamms G.M., Yu J., Lupinacci L., Railkar R., Taddeo F.J., Jansen K.U., Esser M.T.,
Sings H.L., Saah A.J., Barr E.: Prophylactic quadrivalent human papillomavirus
(types 6, 11, 16, and 18) L1 virus-like particle vaccine in young women: a rando-
mised double-blind placebo-controlled multicentre phase II efficacy trial. Lancet
Oncol., 2005, 6, 271-278.
24. Ault K.A., Future II Study Group: Effect of prophylactic human papillomavirus L1
virus-like-particle vaccine on risk of cervical intraepithelial neoplasia grade 2,
grade 3, and adenocarcinoma in situ: a combined analysis of four randomised
clinical trials. Lancet, 2007, 369, 1861-1868.
25. American College of Obstetricians & Gynecologists (ACOG): HPV Vaccine – ACOG
Recommendations. http://www.acog.org/
26. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Profilaktyki Zaka¿eñ HPV dotycz¹ce sto-
sowania czterowalentnej szczepionki profilaktycznej przeciw HPV typów 6, 11,
16, 18. Przew. Lek., 2007, 10, 120-124.
27. Schwarz T., Dubin G.: Human Papillomavirus (HPV) 16/18 L1 AS04 Virus-Like
Particle (VLP) Cervical Cancer Vaccine is Immunogenic and Well-Tolerated 18
Months After Vaccination in Women up to Age 55 Years. Presented at ASCO Annu-
al Clinical Meeting. June 2007. http://www.asco.org/
28. Saslow D., Castle P.E., Cox J.T., Davey D.D., Einstein M.H., Ferris D.G., Goldie S.J.,
Harper D.M., Kinney W., Moscicki A.B., Noller K.L., Wheeler C.M., Ades T., Andrews
K.S., Doroshenk M.K., Kahn K.G., Schmidt C., Shafey O., Smith R.A., Partridge E.E.,
Garcia F.: American Cancer Society Guideline for human papillomavirus (HPV)
vaccine use to prevent cervical cancer and its precursors. CA Cancer J. Clin.,
2007, 57, 7-28.
29. Pichichero M.E.: Who should get the HPV vaccine? J. Fam. Pract., 2007, 56,
197-202.
30. Kahn J.A., Burk R.D.: Papillomavirus vaccines in perspective. Lancet, 2007, 369,
2135-2137.
31. Mahoney M.C.: Protecting our patients from HPV and HPV-related diseases: the
role of vaccines. J. Fam. Pract., 2006, Suppl., 10-17.
07DK3_183_186_DRUK.indd 186
07-09-12, 12:21:04 PM