Niepewni antenaci
Neandertalczycy
– byli naszymi przodkami
czy nie?
P
o opublikowaniu w lipcu ub. r. w
Cell wyników pierwszej analizy
kopalnego ludzkiego DNA wy-
dawa∏o si´, ˝e sprawa zosta∏a definityw-
nie rozstrzygni´ta. „Neandertalczycy
nie byli naszymi przodkami” – g∏osi∏ ty-
tu∏ na ok∏adce przedstawiajàcej zdj´cie
klasycznego okazu czaszki pracz∏owie-
ka z wydatnymi wa∏ami nadoczodo-
∏owymi, tak odmiennymi od naszych
delikatnych ∏uków brwiowych. Z cha-
rakteru ró˝nic mi´dzy DNA neander-
talczyków i ludzi wspó∏czesnych auto-
rzy artyku∏u wyciàgn´li wniosek, ˝e
neandertalczycy byli „Êlepym zau∏kiem”
ewolucji i zostali zastàpieni przez ludzi
wspó∏czesnych bez wzajemnego krzy-
˝owania si´ obu form. Popularyzatorzy
okrzykn´li te wyniki dowodem na nie-
dawny afrykaƒski rodowód wszystkich
˝yjàcych dzisiaj ludzi. Czy jednak d∏ugo-
trwa∏y spór o pochodzenie cz∏owieka
naprawd´ si´ zakoƒczy∏? Najwyraêniej
nie, sàdzàc po reakcjach genetyków i
paleoantropologów.
Publikacja w Cell wspiera model afry-
kaƒskiego rodowodu cz∏owieka (out-of-
-Africa) zaproponowany przez paleo-
antropologa Christophera B. Stringe-
ra z londyƒskiego Natural History
Museum. Zgodnie z jego teorià gatunek
Homo sapiens powsta∏ w Afryce 130–
200 tys. lat temu i rozprzestrzeni∏ si´
przed niespe∏na 100 tys. lat, zast´pujàc
na ca∏ym Êwiecie bardziej archaiczne
populacje ludzkie, w tym neandertal-
czyków. Wed∏ug konkurencyjnej hipo-
tezy ewolucji multiregionalnej (poli-
centrycznej), lansowanej przez paleo-
antropologa Milforda H. Wolpoffa z
University of Michigan rodzaj ludzki
(Homo) powsta∏ w Afryce oko∏o 2 mln
lat temu i ewoluowa∏ jako jeden gatu-
nek o rozleg∏ym zasi´gu geograficznym,
którego liczne populacje ∏àczy∏a wymia-
na genetyczna i kulturowa.
DNA, o którym mówimy, pobrany
z koÊci ramiennej neandertalczyka jest
DNA mitochondrialnym (mtDNA). Mi-
tochondria – si∏ownie komórki – to orga-
nelle zawierajàce w∏asny materia∏ gene-
tyczny i przekazywane potomstwu
przez matk´. W odró˝nieniu od DNA
jàdrowego mtDNA nie ulega rekombi-
nacji podczas cyklu komórkowego.
ZmiennoÊç w obr´bie sekwencji mtDNA
jest wi´c ca∏kowicie wynikiem mutacji.
Przyjmujàc, ˝e mutacje gromadzà si´
mniej wi´cej w jednostajnym tempie,
teoretycznie mo˝na obliczyç, ile czasu
up∏yn´∏o, odkàd rozesz∏y si´ dwie se-
kwencje mitochondrialne (ten „zegar
molekularny” opiera si´ jednak na kilku
doÊç niepewnych przes∏ankach). Na
podstawie takich wyliczeƒ badacze two-
rzà dendrogramy obrazujàce ewolucj´
poszczególnych genów.
Autorzy artyku∏u w Cell wysun´li
swe wnioski po stwierdzeniu, ˝e ró˝ni-
ce mi´dzy neandertalskim a wspó∏cze-
snym mtDNA sà Êrednio czterokrotnie
wi´ksze ni˝ mi´dzy mtDNA dwóch
wspó∏czesnych ludzi. Co wi´cej, nean-
dertalski mtDNA nie wykazuje wi´k-
szego podobieƒstwa do mtDNA wspó∏-
czesnych Europejczyków, czego mo˝na
by si´ spodziewaç, gdyby do ich puli
genowej wnieÊli swój wk∏ad neander-
talczycy zamieszkujàcy dawniej ten kon-
tynent. Niektórzy naukowcy uwa˝ajà
jednak, ˝e dane te mo˝na interpretowaç
14 Â
WIAT
N
AUKI
Marzec 1998
POCHODZENIE CZ¸OWIEKA
Nowe ksi´˝yce
We wrzeÊniu ub. r. astronomowie
Philip Nicholson i Joseph Burns z Cornell
University, Brett Gladman z University
of Toronto oraz J. J. Kavelaars z McMaster
University, pos∏ugujàc si´ teleskopem
Hale’a o Êrednicy 5 m, po raz pierwszy
dostrzegli dwa nowe ksi´˝yce
krà˝àce wokó∏ Urana i nazwali je
tymczasowo S1997 U1 i S1997 U2.
Odkrycie to zosta∏o potwierdzone
pod koniec paêdziernika. Sà to
najs∏absze satelity widziane kiedykolwiek
z powierzchni Ziemi – obiegajà t´ odleg∏à
planet´ po nieregularnych torach, a ich
rozmiary szacuje si´ na 80 i 160 km.
Tak wi´c Uran ma ju˝ 17 ksi´˝yców.
Czarodziejski flet II
Czy mo˝liwe jest podrobienie stylu Mozarta
i skomponowanie symfonii, która brzmia∏aby
tak, ˝e na fa∏szerstwie nie poznaliby si´
nawet wytrawni muzykolodzy? Owszem,
uda∏o si´ to komputerowi Davida Cope’a
z University
of California
w Santa Cruz.
System nazwany
Experiments
in Musical
Intelligence (EMI)
rozbija partytury
na ma∏e fragmenty.
Nast´pnie okreÊla,
wed∏ug jakich
zasad te fragmenty
by∏y ∏àczone,
tworzàc swego
rodzaju muzycznà
gramatyk´. Po ich
zmodulowaniu
i zmieszaniu
otrzymuje utwór
w tym samym
stylu co orygina∏.
Analizujàc dzie∏a
Mozarta, EMI
zidentyfikowa∏
40 powtarzajàcych si´ elementów, ∏àcznie
z cz´sto wyst´pujàcymi motywami
rytmicznymi i orkiestracjà. Cope stworzy∏
podobne zbiory sygnatur tak˝e dla dzie∏
kilku innych kompozytorów.
Zagadkowa wada wrodzona
Cz´stoÊç wyst´powania spodziectwa
– wady wrodzonej objawiajàcej si´ tym,
˝e ujÊcie cewki moczowej na pràciu
noworodka znajduje si´ w niew∏aÊciwym
miejscu – uleg∏a w ciàgu ostatnich 20 lat
podwojeniu i nikt w∏aÊciwie nie wie dlaczego.
Centers for Disease Control and Prevention
donios∏y w listopadowym numerze
czasopisma Pediatrics, ˝e cz´stoÊç
pojawiania si´ tej wady wzros∏a gwa∏townie
z 40 przypadków na 10 tys. urodzeƒ
w 1970 roku do 79 przypadków na 10 tys.
urodzeƒ w 1993. Poniewa˝ sàdzi si´, ˝e
spowodowana ona jest niedostatecznym
wyrzutem testosteronu mi´dzy 9
a 12 tygodniem od chwili pocz´cia,
mo˝na jà skorygowaç chirurgicznie,
i im wczeÊniej si´ tego dokona, tym lepiej.
Kristin Leutwyler
Ciàg dalszy ze strony 13
ODR¢BNE GATUNKI? Czaszki
neandertalczyka ze schroniska skalnego
St. Césaire we Francji (u góry)
i cz∏owieka anatomicznie wspó∏czesnego
z jaskini Skhul w Izraelu (na dole)
majà cechy typowe
dla obu grup. Byç mo˝e jest to
wynik krzy˝owania si´, co wspiera∏oby
poglàd o ich przynale˝noÊci
do tego samego gatunku.
MILFORD H. WOLPOFF
University of Michigan
ALAIN BENAINOUS
Liaison International