- 1 - 

 

M

ONTAŻ PRZEZROCZYSTY

 

 
Styl  zerowy  –  dążenie  do  tego,  żeby  obraz  filmowy  był  przezroczysty  –  obraz  filmowy 
powinien być jak okno, przez które oglądamy quasi-świat. Dążenie aby obraz pozbawiony 
był określonego stylu. Ułatwienie widzowi utożsamiania się z tym, co się dzieje na scenie. 
 
Edgar Morin Kino i wyobraźnia – wprowadził powszechne pojęcie projekcji identyfikacji, 
dotyczącej analizy wizji odbiorcy: 



 

identyfikacja z bohaterem 



 

identyfikacja ze światem przedstawionym  



 

identyfikacja z opowieścią, narracją 

Wszystkie  one  wymagają,  aby  widz  zatopił  się  w  obrazie  i  zapomniał  wówczas  o 
czynności  oglądania.  Ukazaniu  tych  mechanizmów  służy  montaż  zerowy  –  odchodzi  od 
niego kino postmodernistyczne. 
 
Montaż 



 twory fragmentaryczne 

 
Montaż przezroczysty -  montaż, który stara się ukryć elementy montażowe 
Stosuje się różne metody, aby zakryć montaż: 



 

m o n t a ż   o p a r t y   n a   p u n k c i e   w o d z e n i a  – polega na tym, że w jednym ujęciu 
widzimy  kogoś  patrzącego,  a  w  drugim  ujęciu  widzimy  to,  na  co  ta  osoba  patrzy. 
Oparty jest na aspekcie psychologicznym. 



 

m o n t a ż   o p a r t y   n a   r u c h u   –  cięcia  montażowego  używa  się  w  czasie  trwania 
ruchu.  W  jednym  ujęciu  ukazana  jest  jedna  faza  ruchu,  drugim  jego  kontynuacja. 
Często  nakleja  się  na  siebie  kilka  takich  samych  klatek  w  celu  zyskania  płynnego 
przejścia ruchu. Służą temu też stałe frazy montażowe. 

W montażu przezroczystym ważne było to, żeby nie eksponować kamery. 
 
Reguła nie przekraczania osi akcji: 

 
 
Tylko  po  tej,  gdy  będzie  się  poruszać  to  zauważymy  kamerę, 
zjeżdżanie kamery jest widoczne 
 
 
 

 
Po  jednej  stronie  aktorzy,  po  drugiej  ekipa, 
kamery,  reżyser  –  nie  można  przekraczać 
granicy,  inaczej  zostaje  zaburzona  relacja 
przestrzenna. 
 
 
 
 
 
 

N

ARRACJA

 

 

- 2 - 

 
Film  i  literatura  mają  ze  sobą  wiele  wspólnego  –  są  to  sztuki  narracyjne  (opowiadają 
pewną  historię),  dzieją  się  w  czasie.  W  literaturze  środkiem  podawczym  narracji  jest 
słowo, zaś w filmie jest to obraz – pojawia się tu różnica tworzywa. Podobieństwa między 
nimi wynikają z tego, co jest niezależne od tworzywa. 
 
Elementy narracji: 



 

bohater 



 

wydarzenia 



 

czas i miejsce akcji 

 
Wydarzenia muszą być ze sobą powiązane np.  



 

chronologia – wiąże filmową lub literacką opowieść 



 

logika – podstawa tworzenia ciągu przyczynowo-skutkowego 



 

bohater – może być kimś, kto spaja wydarzenie, przestrzeń (np. Lindsay Anderson – O 
Lacky Man) 



 

obraz 



 

przestrzeń – jest najsłabszym elementem spajającym (np. serial Dom) 

Pojawiają się także partie opisowe, będące ekspozycją akcji (np. film niemy) 
 
Sposób obrazowania – ukazywanie w filmie opowieści za pomocą obrazów. 
Słowo  nie  jest  elementem  najważniejszym  w  kinowej  narracji  (było  ważne  w  kinie 
niemym 



  napisy).  Prawie  nie  występuje  ono  w  funkcji  narracyjnej  (pozostałością  po 

kinie niemym są napisy na ekranie np. gdzie i kiedy dzieje się akcja). Słowo występuje też 
w  przypadku narracji subiektywnej, kiedy wyłania się głos zza kadru. 
 
A.  Narracja obiektywna – trzecioosobowa, jest stworzona przez ciąg obrazowy. 
Narrator filmowy – ktoś, kto stworzył historię, wykreował ją, ale nie widać go na ekranie i 
nie słychać, to wewnętrzna instancja opowiadania. Śladem po narratorze jest rama kadru – 
narządzie,  którym  posługuje  się  narrator.  To  prezentowanie  obrazów  filmowych  –  cechy 
obrazów filmowych mówią o cechach narratora. 
 
Narrator decyduje o zakresie widzenia. Ważne jest to, co zawiera obraz, ale także to, co 
jest pomijane. Od narratora zależy także: 



 

wybór planu 



 

warstwa plastyczna – obiektyw, przesłony, oświetlenie 



 

punkt widzenia kamery 



 

wybór obiektywu 



 

przesłony 



 

operowanie światłem 

 
Narrator jest autorem implikowanym – wnioskujemy o nim, kiedy widzimy „owoc” jego 
pracy (to, co po sobie pozostawił) 
 
Narracja  filmowa  prezentuje,  a  nie  relacjonuje  –  przed  oczami  widza  rozgrywają  się 
wydarzenia.  Nie  ma  tu  dystansu  czasowego.  W  literaturze  akcja  rozgrywa  się  w  czasie 
przeszłym,  który  nie  jest  tożsamy  z  czasem  wydarzeń.  W  literaturze  narracja  to  relacja 
wydarzeń.  W  filmie  nie  ma  czasu  przeszłego 



  nałożenie  się  czasu  projekcji,  narracji  i 

czasu wydarzeń. 
 

 

- 3 - 

Film  d’Art.  –  1907  –  „film  artystyczny”,  chciano  we  Francji  zrobić  teatr  z  filmu, 
sfilmowano spektakl. 
 
B.  Narracja  subiektywna  –  pierwszoosobowa  (Największa  różnica  między  filmem,  a 

literaturą): 



 

narrator filmowy pokazuje samego siebie, a narrator literacki opowiada. 



 

wprowadzanie ramy narracyjnej 



 

ujawnia się głos zza kadru 



 

widzimy przeważnie tylko to, czego doświadczył bohater (zdarza się jednak często, 
że widz widzi wydarzenia, których nie widział główny bohater) 



 

widoczny dla widza jest bohater, który opowiada zdarzenia 

Pani  jeziora  –  dosłownie  potraktowano  tu  narrację  subiektywną,  zakres  widzenia  jest 
bardzo ograniczony. 

 
konwencjonalność w filmie – osoba w wieku 70 lat i w wieku 20 lat. 
 
S

TRATEGIE NARRACYJNE

: 

 

A.  Narracja analityczna – reżyser „prowadzi widza za rękę”, aby dostrzegł to, co reżyser 

uznał  za  ważne.  Sposób  ukazywania  świata  przedstawionego  następuje  fragment  po 
fragmencie.  Istnieje  niewielka  możliwość  odczytania  danego  filmu  inaczej  niż 
zaplanował  to  sobie  reżyser.  Ten  typ  narracji  jest  rozczłonkowany  na  składniki  – 
przestrzeń  i  czas  filmowy  ulegają  rozczłonkowaniu,  aby  odtworzyć  je  tak,  jak 
zaplanował  reżyser.  Zakłada  ona  małą  możliwość  interpretacji.  Występuje  tu  dużo 
agresywnych zbliżeń kamery – ukazywane jest to, co jest ważne dla danej historii. 

B.  Narracja  syntetyczna  (całkująca)  –  pozostawia  więcej  swobody  widzenia,  bardziej 

odległe plany, unikanie wyrazistych najazdów. Elementem jest głębia ostrości. 

 
Te dwie strategie to bieguny przeciwstawne. 
 
 
Twarzą w twarz, Krzysztof Zanussi 1967 (czas trwania 30 min.)