dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

1

1

Anatomia jamy ustnej, gardła i 

przełyku

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

2

2

Jama ustna

•

Granice

– Od przodu: wargi
– Bocznie: policzki
– Od góry: podniebienie twarde
– Od dołu: śluzówka górnej powierzchni 

języka, mięśnie dna jamy ustnej: 
bródkowo-gnykowe, żuchwowo-
gnykowe, dwubrzuśćcowe

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

3

3

Gardło

•

Granice

– Od przodu: jama ustna i nozdrza tylne
– Od góry: podniebienie miękkie, częściowo 

podstawa czaszki

– Od dołu: tylna część języka

– Od tyłu: zwieracze gardła

– Płaszczyzna przednio-dolna: wejście do krtani

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

4

4

Gardło

• Gardło górne [nosogardło, nasopharynx]

• Gardło środkowe [oropharynx]

• Gardło dolne [hypopharynx, 

laryngopharynx]

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

5

5

Struktury kostne

• Szczęka i żuchwa z uzębieniem

• Podniebienie twarde: wyrostek 

podniebienny szczęki i blaszka pozioma 
kości podniebiennych

• Podstawa czaszki 

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

6

6

Uzębienie

• 32 zęby w czterech kwadrantach

• Pierwszy ząb 6-8 mż

• Uzębienie mleczne: środkowy i boczny 

siekacz, kieł, pierwszy i drugi trzonowiec

• Uzębienie dorosłe: zęby mleczne 

zastępowane przez zęby stałe, wyrastają
dwa przedtrzonowce i trzeci trzonowiec

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

7

Mięśnie ściany jamy ustnej

Unerwione przez n. VII
• M. okrężny jamy ustnej

• M. dźwigacz wargi górnej

• M. obniżający kąt ust

• M. śmiechowy

• M. policzkowy

7

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

8

Mięśnie żujące

Unerwione przez n. V

3

• M. skroniowy

• M. żwacz

• M. przyśrodkowy skrzydłowy

• M. boczny skrzydłowy

8

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

9

Mięśnie zewnętrzne języka

Unerwione przez n. XII
• M. bródkowo-językowy

• M. gnykowo-językowy

• M. rylcowo-językowy

Unerwiony przez n. IX, X
• M. podniebienno-językowy

9

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

10

Mięśnie wewnętrzne języka

Unerwione przez n. XII
• M. podłużny górny i dolny

• M. poprzeczny

• M. pionowy

10

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

11

Unerwienie czuciowe języka

• Czucie ogólne

– N. językowy [od n. V

3

] przednie 2/3

– N. IX tylna 1/3
– N. krtaniowy wew. [od n. X] niewielkie pole 

przy podstawie języka

• Czucie smaku

– Struna bębenkowa [od n. VII] przednie 2/3

– N. IX i n. krtaniowy wew. [od n. X] tylna 1/3

11

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

12

Mięśnie dna jamy ustnej

• M. dwubrzuścowy [n.V

3

i n.VII]

• M. bródkowo-gnykowy [n. XII i n. C

1

]

• M. żuchwowo-gnykowy [n. V

3

]

12

Unerwienie czuciowe jamy ustnej: górna część – n. V

2

dolna część – n. V

1

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

13

Mięśnie podniebienia 

miękkiego 

• M.m. dźwigacze podniebienia [n.IX i X]

• M.m. napinacze podniebienia [n.V3]

• M.m. podniebienno-językowe [n.IX i X]

• M.m. podniebienno-gardłowe [n.IX i X]

• M.m. języczka [n.IX i X]

13

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

14

Mięśnie gardła

Unerwione przez n. IX, X
• M. rylcowo-gardłowy

• M. trąbkowo-gardłowy

• M. podniebienno-gardłowy

• M. zwieracz górny gardła

• M. zwieracz środkowy gardła

• M. zwieracz dolny gardła

14

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

15

• Wszystkie mięśnie fazy ustnej i gardłowej 

połykania są mięśniami poprzecznie 
prążkowanymi [Ach]

• Jądra nerwów czaszkowych 

– w moście [n.V, n. VII]

– w opuszce [n. X, n. XII]
– W przednich rogach rdzenia kręgowego [C

1

-

C

2

]

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

16

Unerwienie czuciowe gardła

• Splot gardłowy zawiera gałęzie gardłowe 

– N. IX

– N. krtaniowego górnego
– N. X

• N. V

2

– nasopharynx 

16

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

17

Przełyk

•

Górny zwieracz przełyku /UES/- pomiędzy 
chrząstką pierścienną, mięśniem pierścienno –
gardłowym i tarczowo-gardłowym.

•

Dolny zwieracz przełyku /LES/- strefa 
podwyższonego ciśnienia wynikająca ze 
spoczynkowego skurczu tonicznego okrężnej 
mięśniówki gładkiej końcowego odcinka 
przełyku długości 3 – 4 cm oraz czynności 
odnóg przepony. 

17

dr n. med Anna Domeracka-

Kołodziej

18

Zależności pomiędzy połykaniem 

a oddychaniem

• Gardło dolne – skrzyżowanie drogi pokarmowej i 

oddechowej

• Wspólne motoneurony

• Kontrola koordynacji pomiędzy ośrodkiem 

połykania i ośrodkiem oddychania przez 
interneurony 

• Połykanie odbywa się w czasie fazy wydechowej

• Po połknięciu oddychanie wznowione w fazie 

wydechu