Spistreści

WstępdoKsiągSamuela

.5

2Sm1

.7

KRÓLDAWID

..7

DawidopłakujeśmierćSaula

.7

2Sm2

.11

Dawidkrólemjudzkim

..11

2Sm3

.16

RodzinaDawida

.16

Abner

17

2Sm4

.21

ZamordowanieIszbaala

.21

2Sm5

.23

DawidkrólemnadcałymIzraelem.Stolicapaństwa

.23

RodzinaDawida

.27

KlęskaFilistynów

..28

2Sm6

.30

ArkaBożawJerozolimie

.30

2Sm7

.35

DomBożyipałacDawida

.35

2Sm8

.39

Zwycięstwonadsąsiedniminarodami

39

2Sm9

.43

INTRYGIONASTĘPSTWOTRONU

..43

Meribbaal,synJonatana

.43

2Sm10

.45

WojnazAmmonitami

45

2Sm11

.49

GrzechDawida–Batszeba

.49

2Sm12

.53

DalszawalkazAmmonitami

57

2Sm13

.59

TamariAmnon

.59

ZemstaAbsaloma

.62

UłaskawienieAbsaloma

.64

2Sm14

.65

MądrakobietazTekoa

.65

Absalompowracadołask

.68

2Sm15

.70

BuntAbsaloma

.70

UcieczkaDawida

.73

2Sm16

.77

AbsalomwJerozolimie

.79

2Sm17

.80

Przedbitwąojcazsynem

..83

2Sm18

.84

KlęskaiśmierćAbsaloma

.84

Radosnenowinyozwycięstwie

.87

2Sm19

.89

DawidwdrodzedoJerozolimy

.91

2Sm20

.95

PowstanieSzeby

.95

2Sm21

.99

UZUPEŁNIENIA

..99

Gibeonici

99

CzterywojnyzFilistynami

102

2Sm22

.104

PieśńdziękczynnaDawida

.104

2Sm23

.107

OstatniesłowaDawida

.107

SławniżołnierzeDawida

.109

2Sm24

.112

Spisludnościijegonastępstwa

.112

DrugaKsięgaSamuela

BibliaTysiąclecia

WydanieV

zkomentarzamiBibliiJerozolimskiej
ikomentarzamidoBibliiHebrajskiej

WydawnictwoPallotinum

2006

WstępdoKsiągSamuela

1-2Smstanowiływtekścieoryginalnympierwotniejednąksięgę;

podziałujejnadwieczęścidokonałaSeptuagintałączącjewrazz1-2
Krlwjednącałość(1-4Krl).Wśladzatradycjągreckąprzyjęła
dwuczęściowypodziałna1-2SmnajpierwBibliałacińska,awreszcie
mniejwięcejwXVw.poChr.tradycjażydowska.Nazwapochodzi
oddomniemanegojejautora.Późnożydowska(talmudyczna)tradycja
wymieniapróczSamuelatakżeGada"Widzącego"iNatanajako
współautorów(por.zestawienietychtrzechosóbjużw1Krn29,29).
Samuel,ostatnizSędziów,niejestjednakjedynągłównąpostaciąobu
ksiąg.Jestniąjedyniewpierwszejczęściopisu(1Smrozdz.1-12);
następnieprzedstawia1SmwybórnakrólaipanowanieSaula,natle
któregopojawiasięDawid(1Sm13-31).MonarchiiDawidowej,jej
rozwojowi,prężnościadministracyjnejiwojskowejpoświęconajest2
Sm.PrzedstawiaonapostaćDawidanatlejegozwycięskichwalk
wewnętrznychizewnętrznych,jakoprawdziwegomonarchę
teokratycznego,niepozbawionegojednaksłabościiupadków.

Strukturaliteracka1-2Smzdradzadługiokresrozwoju.Choćby

autorniestwierdziłtegowyraźnie(por.2Sm1,18),istnienieszeregu
starszychdokumentów(por.np.1Krn27,24),zktórychkorzystał(np.
2Sm23,1-7),nieulegawątpliwości.Wskazująnatodublety(2Sm
8,16-18-por.1Sm20,23-26;1Sm10,11-por.1Sm19,24),
rozbieżnościwopisachtychsamychzdarzeń(1Smrozdz.8;1Sm
10,17-25;rozdz.12wporównaniuz1Sm9,1-10,16;1Sm10,26-
11,15)orazniekonsekwencjechronologicznewukładziemateriału.
Najprawdopodobniejchodzioszeregopisówitradycjiróżnego
pochodzenia,którenieznanyautoropracowałwdośćzwartącałość.
Jegowkładteologicznyiliteracki(wielkaumiejętnośćnarracyjna)
nadałksięgomjednolity,oryginalnycharakter.Zadatędzisiejszej
redakcjinależyprzyjąćokresmiędzypodziałemmonarchiiizraelskiej
nadwapaństwa(autorużywatechnicznychokreśleńpaństwaIzraeli

Juda)aupadkiempaństwajudzkiegoidynastiiDawidowej(586).

Biorącpoduwagęstarożytnośćopracowanychźródeł,sięgających

możeczęściowoopisywanegookresu,księgiodtwarzająwiernie
dziejeswejepoki.Chodzijednaknieohistorięsamegobieguzdarzeń,
aleotypowobiblijnespojrzenienaprzeszłość,owpływ,jakiwywarły
dziejeokresuwczesnejmonarchiinastrukturęteokratyczną
społeczności,najejreligijnośćigłębokieprzemiany.Częstowięc
autorprzedstawiazdarzeniawsposób,wjakiutrwaliłysięoneniew
kronikarskimzapisie,leczwświadomościnarodu.Mimoto
charakterystykaosóbjestwiernaiwnikliwa.Samuelukazanyjestjako
typowapostaćprzełomowamiędzytradycyjną,charyzmatycznąformą
władzywIzraelu(okresSędziów)arodzącąsięmonarchią.Saul-to
postaćtragiczna,początkowowielceobiecująca,późniejjednakna
skutekpoważnychniewiernościstanowiniejakonegatywnetłodla
Dawida,właściwegobohateraksięgi.

Głównąmyśląreligijnąksięgijesturzeczywistnieniedawnego

wyboruIzraelaprzezBogawnowejformiewładzyteokratycznej.
Dokonujesięonoprzeztrzyzasadniczeinstytucje:profetyzm,
kapłaństwoskupioneprzyświątyniwJerozolimieorazprzezdynastię
Dawida.ProfetyzmreprezentujeSamuel,będącjednocześnie
kapłanemi"widzącym",orazNatan,prorokdworukrólewskiego
Dawida.Jegoproroctwodlakrólaijegodynastii(2Sm7,1-17)
stanowipunktkulminacyjnyksięgi:Bógzawarłbezwarunkowe
przymierzezpotomstwemDawida,powierzającmupanowanienad
swoimnarodem.WtymsensiehistoriaDawidanabieracech
prorockich;rozpoczynaonadługądrogękuwypełnieniuzbawczego
planuBożegowwielkimPotomkuDawida,JezusieChrystusie.

LudBożywokresiewypełnieniaplanuBożegopowitaJezusaz

Nazaretujako"synaDawida"(Mk11,10;Mt12,23;Mt15,22;Mt
20,30),jakkolwiekbędzieOnjegoPanem(Mk12,35-37ipar.).
PodobniecałyNTzrozumiemesjańskądziałalnośćChrystusajako
wypełnienieobietnicdanychDawidowi(Dz2,30;Rz1,3;Hbr1,5).W
tensposóbhistoriaDawidapozostajedlachrześcijannietylko

epizodemhistoriizbawienia,alepierwszymbezpośrednimogniwem
oczekiwaniaiwiarywprzyjścieChrystusa.

2Sm1

KRÓLDAWID

DawidopłakujeśmierćSaula

1

PośmierciSaulawróciłDawid,pozwycięstwienad

Amalekitami,izatrzymałsięprzezdwadniwSiklag.

1,1-16InnatradycjadotyczącaśmierciSaula.Opowieśćta-bezpośredniakontynuacjarozdz.30-jestsamawsobiezłożona:wedługjednejtradycjiktóryśzwojownikówprzynosi

wiadomośćośmierciSaulaiJonatana,Dawidzaśijegoludzieopłakujązmarłegokróla(w.1-4.11-12),wedługdrugiej-jakiśmłodyAmalekitachwalisię,żezabiłSaula,iprzynosiinsygniakrólewskie,
oczekujączatonagrody,leczDawidskazujegonaśmierć(w.5-10.13-16).

1,1.Chronologia.Byłotook.1010przedChr.Datętęmożnaustalić,liczącwsteczodpewnychwydarzeńzpóźniejszegookresumonarchii.
1,1.Siklag.NieudałosięzlokalizowaćmiejscastarożytnegoSiklag.Natematróżnychmożliwościjegoumiejscowieniazob.komentarzdo1Sm27,6.

2

Trzeciegodniaprzybyłjakiśczłowiekzobozu,zotoczenia

Saula.Odzieniemiałpodarte,agłowęposypanąziemią.Podszedłszy
doDawida,padłnaziemięioddałmupokłon.

1,2.Posypywaniegłowypopiołem.Zwyczajposypywaniagłowyziemią,prochemlubpopiołemstanowiłtypowywyrazżałobywcałymokresieStaregoTestamentu,przetrwałteżdo

czasówNowegoTestamentu.ObowiązywałrównieżwMezopotamiiiKanaanie.Wieleobrzędówżałobnychsłużyłoidentyfikacjiżywychzczmarłymi.Posypywaniegłowyprochemmożebyć
postrzeganejakosymboliczneprzedstawieniepogrzebu.

1,2.Pokłonwyrażającycześć.NaBliskimWschodzietypowymsposobemokazaniaszacunkuiuległościbyłooddaniepokłonuażdoziemi.Wegipskiejsztucegrobowejmożnaznaleźć

liczneprzedstawieniasługiurzędnikówkrólewskichoddającychniskipokłonfaraonowi.ListyzAmarny(XIVw.przedChr.)rozpoczynająsiępozdrowieniem,późniejzaśtradycyjnąformułą,
wyrażającącześćwobecfaraonaprzezskłonieniesięsiedemrazydoprzoduisiedemdotyłu.

1,2.Rozpowszechnianiewiadomości.Typowymoficjalnymsposobemrozpowszechnianiawiadomościbyłoprzekazywanieichzapośrednictwemkurierów.Jednakkurierówwysyłano

jedyniedoniektórychmiejscokluczowymznaczeniu.PonieważadministracjaSaulazostaławybitaniemaldonogi,zaśniedobitkiuciekłylubpochowałysię,przypuszczalnieniewielubyło(jeśliw
ogóle)oficjalnychkurierów,którzymoglibyzanieśćdoGil-boawiadomośćowynikubitwy,szczególniezaśdoSiklag,leżącego125kmnapołudnieodjejmiejsca.Innymiosobamiprzynoszącymi
wieścimoglibyćpowracającyzwojnyżołnierzelubnajemnicywędrującyzmiastadomiasta.WtakimjednakprzypadkuAmalekitanajwyraźniejszukałDawida,spodziewającsięzdobyćjego
przychylność.

3

Dawidzapytałgo:Skądprzybywasz?Odpowiedziałmu:

Ocalałemzizraelskiegoobozu.

4

RzekłdoniegoDawid:Opowiedz

mi,proszę,cosiętamstało?Opowiedziałwięc,żeludzieuciekliz
polawalki,wieluzludzizginęło,iżeponieśliśmierćrównieżSauli
jegosyn,Jonatan.

5

Dawidwypytywałmłodzieńca,którymuprzyniósł

tewieści:Skądtywiesz,żeumarłSaulijegosyn,Jonatan?

6

Młodzieniec,któryprzyniósłtewieści,odparł:Przypadekzrządził,

żeznalazłemsięnagórzeGilboaiwłaśnieSaulstałopartynaswej
włóczni,gdydosięgałygorydwanyijeźdźcy.

1,6.Opartynawłóczni.WłóczniabyławażnymsymbolemSaula:bronią,którejużyłprzeciwkoDawidowi(1Sm18,10-11),znakiemsłużącymjegoidentyfikacjijakokróla(1Sm26,11)i

podporą,naktórejwspierałsięwobliczuśmierci.

7

Rozejrzałsięispostrzegłszymnie,przywołałdosiebie.

Odpowiedziałem:Otojestem.

8

Zapytałmnie:Kimjesteś?Odrzekłem:

JestemAmalekitą.

1,8.Amalekita.Zob.komentarzdoPwt25,17-19.PonieważtoAmalekiciprzypuścilizbrojnąnapaśćnamiastoDawida,Siklag(zob.komentarzdo1.Sm30,1),życietegoczłowiekabyło

zagrożone,dlategojegowieścinieuznanobyzawiarygodne.

9

Rzekłmi:Podejdź,proszęcię,idobijmnie,gdyżczujęzawroty

głowy,chociażjeszczejestwemniecałeżycie.

1,9.ProśbaSaula.ŚmierćSaulabyłanieuchronna,dobiciegoprzezAmalekitęwydawałosięlepszeodniewoli(zob.komentarzdo1Sm31,3-5).Saulpragnąłumrzećwnajmniejbolesny

sposób.

10

Podszedłemwięcidobiłemgo,bowiedziałem,żeniebędzieżył

poswoimupadku.Potemzabrałemdiadem,którymiałnagłowie,i
naramiennik.Przynoszętomemupanu.

1,10.Korona/diademinaramiennik.Chodzitutajraczejo„diadem"-przedmiotumieszczonynaczolelubwprzedniejczęścihełmu.Diademuznawanoczęstozasymbolwładzy.Jużw

okresiesumeryjskimdiadembyłjednymzinsygniówwładzykrólewskiejprzekazywanymwładcyprzezbogaAnu.Byćmożnenajlepiejznanymprzykłademstarożytnegodiademujestwąż(ureus),
umieszczanywprzedniejczęścikoronyegipskichfaraonów,którymiałmiećochronnewłaściwości.WopisachszatnajwyższegokapłanaIzraelitówdiademjestzwyklełączonyze„złotąblachą"[BT];
(zob.komentarzdoKpł8,9).OnaramiennikuniemawzmianekwinnychtekstachStaregoTestamentu.NaramiennikijakoozdobabyłyrozpowszechnionewItysiącleciuprzedChr.Najstarsze
naramiennikiodnalezionewIzraelusądatowaneprzezarcheologównaXIw.przedChr.Naramiennikiidiademwymieniononaliściebiżuterii,którąasyryjskikrólSenuacherybpodarowałswojemu
synowi(inastępcytronu),As-sarhaddonowi.

11

Dawid,schwyciwszysweszaty,rozdarłje.Takteżuczynili

wszyscymężowie,którzyznimbyli.

1,11.Rozdarcieszatjakoznakżałoby.Obokposypywaniagłowypopiołem,rozdarcieszatbyłotradycyjnąformąokazywaniażałobyobowiązującąnaBliskimWschodzie.Jednegoz

pozabiblijnychprzykładówdostarczaugaryckieposoAkchat(ok.1600przedChr.),wktórymsiostrabohaterarozdzieraszatyojca,przepowiadającnadchodzącąsuszę.Takigestczęstowyrażałbólz
powoduśmiercikrewnego,przyjacielalubznanejpostaci.

12

Potemlamentowaliipłakali,ipościliażdowieczoraztego

powodu,żepadłodmieczaSaul,atakżesynjego,Jonatan,iz
powoduluduPańskiegoidomuIzraela.

1,12.Obrzędyżałobne.Wieleobrzędówżałobnychmaswojeźródłow:
1.identyfikacjizezmarłym,
2.zamiarzedostarczeniaczegośzmarłemulub
3.chronieniużywychprzedzmarłymi.
Niezawszejednakdasięprześledzićpowstawaniejakiegośobrzędu.Płacz,zawodzenieilamentacjebyływażnymelementemobrzędówpogrzebowychuwiększościludówBliskiego

Wschodu.Cierpienieibólwyrażano,poszcząc,rozdzierającszatyiprzywdziewającszatypokutne.

13

OdezwałsięDawiddomłodzieńca,którymuprzyniósłte

wieści:Skądtyjesteś?Odparł:Jestemsynemprzybysza
amalekickiego.

14

PowiedziałdoniegoDawid:Jakto?Niebałeśsię

podnieśćręki,byzabićpomazańcaPańskiego?

15

WezwałwięcDawid

jednegozmłodzieńcówidałrozkaz:Podejdźiprzebijgo!Tenzadał
muciostaki,żeumarł.

1,15.RozkazDawida.RozkazstraceniaAmalekitywynikałzwieluskomplikowanychuwarunkowań.Jakjużwskazaliśmy,samfakt,żebyłAmalekitą,narażałgonaniebezpieczeństwo.Po

drugie,skoroDawiddwukrotnienieskorzystałzokazjizabiciaSaulatylkozszacunkudlapozycjipomazańcaBożego,tymbardziejoczekiwałtakiegoposzanowaniaodinnych.Potrzecie,gdybyDawid
potraktowałprzychylnieczynAmalekity,zostałbyoskarżonyowysłaniezabójcywceluzgładzeniaSaula.DlaDawidaważnebyłozdystansowaniesięodzabójcySaula,nawetjeśliusprawiedliwiał
dokonaniemorderstwazewzględówhumanitarnych.

16

Dawidzaśwołałwjegostronę:Odpowiedzialnośćzatwoją

krew[zrzucam]natwojągłowę!Ustatwewydałyotobieświadectwo,
gdymówiły:JazabiłempomazańcaPańskiego.

1,16wołałwjegostronę.BJ:„powiedziałdoniego”,zatekstemhebr.Dawidzwracasiędoumarłego:jegokrewniebędziewołałaopomstęnaDawidzie,gdyżzostałsprawiedliwieskazany

naśmierć(por.1Krl2,32).

17

DawidzaśpiewałpotemżałobnąpieśńnacześćSaulaijego

syna,Jonatana,

1,17-27Elegiata(w.19-27)jestzcałąpewnościąutworemautentycznym.
Elegie.PrzykładylamentacjipogrzebowychmożnaznaleźćwliteraturzeBliskiegoWschodu.ByćmożenajbardziejznanyjestlamentGilgame-szapośmiercijegoprzyjaciela,Enkidu,

zapisanynaósmejtabliczceEposuoGilgameszu.ElegiaDawidawzywa,byinniprzyłączylisiędoopłakiwaniapoległych,orazwychwalaichcnotyibohaterskieczyny.

18

ipolecił,abysięuczyli[jej]potomkowieJudy.Właśnieona

zostałazapisanawKsiędzeSprawiedliwego:

1,18BJ:„Powiedział(topoto,byuczyćpotomkówJudyużywaniałuku;jestonazapisanawKsiędzeSprawiedliwego)”,zatekstemhebr.Taksięgatojakiśstaryzbiórpoetycki,cytowany

takżewJoz10,13.Pieśńtęśpiewanoprzyćwiczeniachstrzelaniazłuku(por.2Sm22,35itensamczasownikwPs144,1).

1,18.KsięgaJaszar/KsięgaSprawiedliwego.Uczenisądzą,żeKsięgaJaszarzawierałastarożytnerelacjepoetyckieobohaterskichczynach(BibliawspominaoniejjeszczetylkowJoz

10,13).Dziełoniezachowałosiędonaszychczasów.TytułJaszarmożebyćprzymiotnikiemoznaczającym„sprawiedliwego"lubformąhebrajskiegoczasownika„śpiewać".

19

OIzraelu,twachwałanawyżynachtwoichleżypobita.Jakże

padlibohaterowie?

20

WGattegonieogłaszajcie!Niepodawajciena

ulicachAszkelonu,abysięniecieszyłycórkifilistyńskieaniradowały
córkinieobrzezanych.

1,20.GatiAszkelon.GatiAszkelonbyłydwomazpięciugłównychfilistyńskichmiast-państw.Natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdo,odpowiednio,1Sm5,8iSdz14,19.
1,20.Nieobrzezani.ObrzezaniebyłopraktykowaneprzezwieleludówBliskiegoWschodu(zob.komentarzdoRdz17,9-14),niebyłojednakzwyczajemFilistynów.Zawartatutajuwagama

niewielewspólnegozfizycznymicechamilubspołecznymobyczajem,leczjestokreśleniemocharakterzeetnicznym,będącymdlaizraelitówznakiemprzymierza.

21

GóryGilboa!Anirosy,anideszczuniechnawasniebędzie,ani

pólżyznych!Tubowiemzostałaskalanatarczamocarzy.Nie,tarcza
Saulaniebyłanamaszczonaoliwą,

1,21TrzecistychwBJ:„polazdradzieckie”,sedětarmît,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:useděterumôt,„polapobrań(pierwocin?)”.
1,21.RzucenieprzekleństwanaGilboa.Przekleństwoskierowanoprzeciwkourodzajnościziemi.PodobneprzekleństwaznaleźćmożnaweposieAtrachasis,gdziemająonenacelu

sprowadzeniegłodu.Stającsięmiejscemśmierci(wysuszonych,nieurodzajnychpół),Gilboabędzieupamiętniałoludzi,którzytampolegli.

1,21.Tarczanamaszczonaoliwą.TarczeIzraelitówztegookresubyływykonanezdrewnaiobciągniętezzewnątrzskórą.Byłyokrągłelubprostokątne,zaokrągloneugóry.Oliwy

używanodozmywaniakrwipobitwieorazdokonserwowaniaskóry,byzachowałaelastyczność.

22

leczkrwiąpoległych,tłuszczemmocarzy.ŁukJonatananigdy

sięniecofał,amieczSaulaniewracałdaremnie.

23

SauliJonatan,

kochaniipełniuroku,zażyciaiwśmierciniesąrozdzieleni.Bylioni
bystrzejsiodorłów,dzielniejsiodlwów.

24

O,płaczcienadSaulem,

córkiizraelskie:Onwasubierałwprześliczneszkarłaty,złotymi
ozdobamiupiększałstroje.

1,24wprześliczneszkarłaty.Teksthebr.:imadanîm,„wszkarłatyzrozkoszami”.BJ:„iwwykwintnylen”,usedînîm,nazasadziedomysłu.
1,24.Strojeupiększoneozdobami.SzatykobietIzraelaodzwierciedlałypoprawępoziomużycianaroduzapanowaniaSaula.Skutecznepilnowanieszlakówhandlowychdoprowadziłodo

ożywieniahandlu,cozkoieizachęcałodosprowadzaniatowarówzzagranicyieksportowaniawyrobówmiejscowych.

25

Jakżezginąćmogliwaleczni,wśródbojuJonatanprzebity

śmiertelnie?

1,25przebityśmiertelnie?Zatekstemhebr.,gdziealbamôtekachalal,„poległnatwoichwzgórzach”,cojestpowtórzeniemzw.19.BJ:„przeztwojąśmierćjestemrozdarty”,bemôteka

chullet,nazasadziedomysłu.

26

Żalmiciebie,mójbracie,Jonatanie.Takbardzobyłeśmidrogi!

Więcejceniłemtwąmiłośćniżelimiłośćkobiet.

27

Jakżepadli

bohaterowie?Jakżeprzepadływojenneoręża?

2Sm2

Dawidkrólemjudzkim

1

PotychwydarzeniachDawidradziłsięPana,pytającGo:Czy

mogęsięudaćdoktóregośzmiastjudzkich?Panodrzekł:Możesziść.
PytałznówDawid:Dokądmamiść?Odpowiedział:DoHebronu.

2,1HebronbyłnajważniejszymmiastemJudy.WczasiepodbojuKanaanuzostałzdobytyizajętyprzezKalebitów(Joz15,13n;Sdz1,20),cijednakwkrótcezasymilowalisięz

Judejczykami.

2,1.Radzeniesięwyroczni.Począwszyodrozdziału23ażdokońcaPierwszejKsięgiSamuela,DawidradziłsięwyroczniPanazapomocąefodu,podkierownictwemkapłanaAbiatara.

Przypuszczalniebyłotakiteraz.Podczasradzeniasięwyrocznizadawanobóstwupytanietypu„tak-nie"iposługiwanosięmechanizmemdającymdwawyniki,byustalićodpowiedź.WKsiędzeWyjścia
przedmiotamisłużącymidozasięganiawyrocznibyłyurimitummim(przechowywanewtorbieefodu).

2,1.Hebron.Hebron,położonywcentralnejczęścikrainyJudy,byłjednymznajważniejszychmiastwtymrejonie.Znajdowałsięwodległościok.32kmnapołudnieodJerozolimy.To

miejsce,zamieszkaneodok.1200przedChr.,byłobardzoatrakcyjnezpowoduponaddwóchtuzinówźródełbijącychwokolicy.WczasachDawidafortyfikacjemiejskiezostałyzmodernizowanei
powiększone.PrzezsiedemlatHebronbyłstolicąDawidaiwtymwłaśnieokresieprzeżywałnajwiększyrozkwit.

2

Dawidwyruszyłtamrazemzeswymidwiemażonami:z

AchinoamzJizreeliAbigail,[dawną]żonąNabalazKarmelu.

3

Zabrałtakżeswychludzizichrodzinami.Zamieszkaliwmiastach

Hebronu.

2,3wmiastachHebronu.MowaowioskachwokółHebronu.

4

PrzybyliludziezJudyinamaściliDawidanakrólanaddomem

Judy.KiedypowiadomionoDawida,żetomieszkańcyJabeszw
GileadziepochowaliSaula,

2,4DawidpozyskałsobiesympatięwJudzie(1Sm27,10-12;30,26-31).PóźniejzostałnamaszczonyprzezstarszychIzraela(5,3).TatradycjanieodnotowujenamaszczeniaDawidaprzez

Samuela,gdytenpierwszybyłjeszczedzieckiem(1Sm16,1-13).

2,4.Królplemienny.Równieżpoprzedniapróbaustanowieniawładzykrólewskiejrozpoczęłasięnapoziomieplemiennym(zob.Sdz9).PonieważpobitwiepodGilboa(1Sm31)Filistyni

zajęliprawiecałącentralnączęśćIzraela,tylkokilkapokoleńmogłouczestniczyćwuroczystościachwyborunowegokróla.Należyrównieżpamiętać,żeautonomiapokoleńmiaławIzraeludługą
tradycję,orazżeformarządówmiast-państwdominowałaupoprzednichmieszkańcówKanaanu.Nakoniec,zpowoduśmierciwrazzSaulemtrzechjegosynów,niebyłojasnościwsprawienastępcy
tronu-niebyłobyjej,nawetgdybyprzywódcypokoleńIzraelabylizadowolenizpanowanialiniiSaulaiFilistynizezwolilinadalszejejpanowanie.Wszystkotosprawia,żeprocedurawyborukróla
przezpokoleniewydajesięlogiczna.

5

skierowałdomieszkańcówJabeszwGileadziewysłańców,

oświadczającim:BądźciebłogosławieniprzezPana,okazaliście
bowiemżyczliwośćwaszemupanu,Saulowi,wyprawiającmu
pogrzeb.

6

TerazzaśniechPanwamokażełaskęiwierność!Jateż

pragnęsięwamodwdzięczyćzato,żedokonaliścietegodzieła.

2,6się...odwdzięczyćzato,żedokonaliścietegodzieła.Zatekstemhebr.nieznaczniepoprawionym.Dosł.:„uczynięwamtodobro,któreścieuczynili”.

7

Niechwięcbędąmocnewaszeręceibądźciedzielni,Saul

bowiem,waszpan,umarł,mniezaśdomJudynamaściłsobiena
króla.

2,7DawidzapraszamieszkańcówJabesz,bygouznalizanastępcęSaula.Nieznamyichodpowiedzi,musielionijednakpozostaćworbicieIzraela.
2,4-7.Zapewnieniesobiewsparcia.JabeszwGileadzie,leżącenaziemiachZajordania,mogłonadałznajdowaćsiępozazasięgiemwładzyFilistynów.Byłoonojednymzestrategicznych

miejscdlaSaulazpowodupomocy,którejudzieliłjegomieszańcom(1Sm11).GdybyprzywódcytejopowiadającejsięzaSaulemenklawyuznaliDawida,mogłobytoposłużyćzaprzykładwielu
innymmiastomZajordania,amożenawetkolejnym,położonymnapółnocy.Dawidsugerujeim,byspłacilidługwobecSaula,urządzającmugodnypogrzeb-bądźcobądźkrólzginął,dlategonie
musząbyćdłużejlojalniwobecniegoijegorodziny.Dawidgotówjestichbronić,podobniejakwcześniejczyniłtoSaul.

8

Abnerzaś,synNera,dowódcawojskSaula,zabrałIszbaala,

synaSaula,izaprowadziłgodoMachanaim.

2,8Iszbaala.Taknazwanyjesttuorazwdalszymciąguopowieści.Takaformajegoimieniazostałaprzekazanaw1Krn8,33(por.9,39)orazwczęściprzekładówstarożytnych.Wtekście

hebr.wszędziew1Smużywasięformy:„Iszboszet”.Zob.1Sm14,49+.

—MachanaimtomiastowTransjordanii(por.Rdz32,3i2Sm17,24).
2,8.Machanaim.Oprócztego,żeMachanaimpełniłorolęośrodkaadministracyjnego,wktórymurzędowałjedenzsynówSaula,Dawidulokowałtamswojąkwateręgłówną,gdyuciekł

przedAbsalomem(2Sm17,27).OMachanaimwspominasięteżjakoojednymzmiastzniszczonychpodczasinwazjiwojskfaraonaSziszakazapanowaniasynaSalomona.Chociażjasnejest,że
MachanaimleżałowZajordaniu,dokładnalokalizacjategostarożytnegomiastaniejestznana.NajczęściejłączysięjezewspółczesnymTelled-Dahabel-Garbiznajdującymsięnapółnocnymbrzegu
rzekiJabbok.Wrejonietymnieprowadzonożadnychpracwykopaliskowych,jednakbadanianapowierzchnipotwierdziły,żebyłonzamieszkanywtymokresie.

9

ObwołałgokrólemnadGileadem,nadAserytami,nad

Jizreelem,Efraimem,Beniaminem,czylinadcałymIzraelem.

2,9nadAserytami.WedługTargumów(por.Sdz1,32).Teksthebr.:„nadAsyryjczykami”.
2,9.PolitycznakontrolasprawowanaprzezdomSaula.AbnerbyłnaczelnymwodzemwojskSaulaijegokuzynem.Niemyślałozagarnięciutronudlasiebie,leczoprzekazaniugo

jednemuzocalałychsynówSaula,Iszbaalowi.Wydajesię,żeAbnercieszyłsiępoparciemkilkupółnocnychpokoleńIzraela.ChociażtoIszbaalbyłkrólem,zbiblijnegotekstuwynika,żewładza
znajdowałasięwrękachAbnera.Niebyłoniczymniezwykłym,żewódzwojskawspierałsłabegonastępcętronu.WewcześniejszejhistoriiEgiptu(wkońcowymokresieXVIIIdynastii),Aj,wódzwojsk
(ibyćmożeteść)Echnatona,byłgłównympoplecznikiemidoradcąmłodegoTutanchamona(zięciaEchnatona).

10

Iszbaal,synSaula,liczyłlatczterdzieści,gdyzacząłpanować

nadIzraelem,arządziłdwalata.TylkodomJudyzostałprzy
Dawidzie.

11

Okres,wktórymDawidpanowałnaddomemJudyw

Hebronie,wynosiłsiedemlatisześćmiesięcy.

2,11Notaredakcyjna.

12

Abner,synNera,isłudzyIszbaala,synaSaula,udalisięz

MachanaimdoGibeonu.

2,12Gibeon-miastook.dziesięciukmnapółnocodJerozolimy(por.Jr41,12).
2,12.Gibeon.MiastoGibeonjestzwykleutożsamianezewspółczesnymEl-Dżib,położonym9,5kmnapółnocnyzachódodJerozolimyi11,5kmnapołudniowyzachódodAj.Wwyniku

prowadzonychtampracwykopaliskowychodkrytopodwójnysystemwodnyzbudowanyjużwokresiesędziów.Starszyzsystemówwcinałsięwgłąbwapiennychskał.Pościanachopadającegowdół,
nagłębokośćok.9m,szybuwiłysięspiralneschodyprowadzącedotunelu.Stwarzałotomieszkańcomdostępdoźródełwodyupodnóżakopcawokresieoblężeniamiasta.Drugi,późniejszysystem,
tworzyłschodkowytunelwiodącydoinnego(bardziejpewnego)źródła.Starożytnysystemwodnyjestsilnymargumentemprzemawiającymzatym,żejesttomiejscestarożytnegoGibeonu-zpowodu
wspominanegowtekście„stawugibeońskiego".Przypuszczenietododatkowopotwierdzająodnalezionetamuchwytydzbanówzwyrytąnazwąstarożytnegomiasta(chociażnależypamiętać,że
znalezionotamrównieżuchwytydzbanówznazwamiinnychmiast,cotłumaczygłównajegodziałalność:eksportwina).

13

WyruszyłrównieżJoab,synSerui,zesługamiDawida.Spotkali

sięustawugibeońskiego.Cirozmieścilisiępojednejstronie,atamci
podrugiejstroniestawu.

2,13.Stawgibeoński.Stawgibeońskibyłdobrzeznanymsystememwodnym-pomnikiemówczesnejsztukiinżynieryjnej.Budowniczowiewydrążylitunelodługościok.10,5mprzez

piaskowiec,czyniącotwóroszerokościprawie12m.Przyścianachznajdowałysięspiralneschody.Nadolezbudowanoprosteschody,którewiodłytunelemkolejne13,5mwdół,ażdolustrawody.
Całysystempowstałwcelustworzeniamieszkańcompewnegodostępudowodywewnątrzmurównaczasoblężenia.Szacujesię,żetrzebabyłousunąćokoło3000tskały,bydokonaćtego
inżynieryjnegowyczynu.Dopieropóźniejwyciętotuneldostudniznajdującejsięnazewnątrzmiasta.

14

AbnerzawołałdoJoaba:Amożewystąpiąmłodzieńcyidadzą

nampokazwalki?Joabrzekł:Niechwystąpią!

2,14idadząnampokazwalki?BJ:„iwalcząprzednami!”.Abnerproponujeuregulowaniesprawypoprzezwalkękilkuwojownikówzkażdegoobozu(por.1Sm17,8-9),wszyscy

harcownicyjednakpadli,nicniezostałorozstrzygnięte,wobecczegozaczęłasięogólnabatalia(w.17).

2,12-14.Przyczynabitwy.Gibeonbyłgłównymmiastemwregionie,któryzostałpodbityprzezFilistynów,iprzypuszczalnieznajdowałsięnadalpodichkontrolą.Dlategotrudnosobie

wyobrazić,bynaterytoriumFilistynówjakaśarmiamogłaprowadzićdziałaniaprzeciwkoinnej.Bardziejprawdopodobnejest,żeAbnerjechałdoDawida,byokazaćmuswojepoparcie.Względy
bezpieczeństwaskłoniłyDawidadowysłaniaoddziału,bowiemAbnerniebyłnatylenaiwny,bywyruszaćbezwłasnegoorszaku.JoabzastąpiłAbnerowidrogęwGibeon.Obajpostanowiliurządzić
pokazwalkgladiatorównawzóruczącychsięwojennegorzemiosłalubnajemników.Chociażpodczastakich„igrzysk"niedochodziłozwykledorozlewukrwi,walczącydawalisięczasamiponieść
emocjomipokazzamieniałsięwprawdziwąwalkęnaśmierćiżycie.

15

Powstaliwięciciągnęliwustalonejliczbie:dwunastu

BeniaminitówzestronyIszbaala,synaSaula,idwunastuze
zwolennikówDawida.

16

Każdypochwyciłswegoprzeciwnikaza

głowęi[zatopił]mieczwjegoboku,takżeginęlirazem.Miejsceto
nazwanoPolemBoków.ZnajdujesięonowGibeonie.

2,16PolemBoków.Lekcjahassiddîmnazasadziedomysłu.Teksthebr.:haccurîm,„poleskał”.
2,14-16.Indywidualnepotyczki.Wstarożytnościprzedstawicielenieprzyjacielskichwojskstaczaliczasamiindywidualnepojedynki.Wynikpojedynkuodczytywanojakowolębogów(jak

wprzypadkupojedynkuDawidazGoliatem).Wydajesięmałoprawdopodobne,abybyłotakwtymprzypadku,ponieważwwalceuczestniczyłodwanaścieparwojowników(zamiastjednejpary)imiała
onanacelujedyniedostarczenierozrywki.Należyjednakprzypomnieć,żebitwabyłaczasamiprzedstawianajakopokaz(jużwczasachSargona,atakżewbliższymDrugiejKsiędzeSamuelaeposieo
Tukulti-Ninurcie).Niektóreprzekłady(np.NIV:„walczyliwręcz")zaciemniająfakt,żewalkamiałabyćjedyniepokazem.Przykładyindywidualnychpojedynkówznaleźćmożnanaegipskimmalowidle
ściennymzBeniHasan(początekIItysiącleciaprzedChr.)orazwOpowieściSinuhe.Pojedynekukazanorównieżnakananejskiejwaziez1pol.IItysiącleciaprzedChr.Zczasówbliższychczasom
biblijnymwymienićmożnaprzykładypochodzącezMykenorazzliteraturychetyckiej.ReliefodnalezionywTellHala(pochodzącyzXw.przedChr.)przedstawiadwóchwalczących,trzymającychsię
zagłowyizadającychpchnięciakrótkimimieczami.

2,16.Miecz.Broń,którejużywalimłodzieńcy,zostałaopisanazapomocąhebrajskiegosłowatłumaczonegozwyklejako„miecz".Używanogonaoznaczeniekrótkichmieczyobosiecznych

lubdłuższegomieczajednosiecznego.Zkontekstuwynika,żechodziomieczekrótkie,ponieważwalczącystalibliskosiebieizadawalisobiepchnięcia.

17

Rozpoczęłasięwięcwtymdniuzaciętawalka,wktórejAbneri

mężowieizraelscyzostalipokonaniprzezsługiDawida.

18

Byliwśród

nichrównieżtrzejsynowieSerui:Joab,AbiszajiAsahel.Asahelbył
szybkijakdzikagazela.

19

AsahelbiegłzaAbnerem,niezbaczającani

wprawo,aniwlewo.

20

OdwróciłsięAbnerizawołał:Czytotyjesteś,

Asahelu?Odrzekł:Ja.

21

RzekłdoniegoAbner:Zwróćsięwprawolub

wlewoischwytajsobiektóregośzmłodzieńców,izabierzsobiełup
ponim.Asahelniechciałjednakodniegoodstąpić.

22

Jeszczeraz

zwróciłsięAbnerdoAsahela:Odstąpodemnie!Czymamcięna
ziemiępowalić?Jakwówczasbędęmógłspojrzećwtwarztwemu
bratu,Joabowi?

2,22Abnerniechceściągnąćnasiebiezemstykrwi(por.jednak3,27).

23

Kiedyjednak[Asahel]niezgodziłsięodstąpić,Abnerugodził

gowpodbrzuszeodwrotnymkońcemdzidy,takżedzidaprzeszłana

wylot:padłwięcizmarłnamiejscu.Akażdy,ktoprzybywałnato
miejsce,gdziepadłiumarłAsahel,zatrzymywałsię.

2,23odwrotnymkońcemdzidy.Dosł.:„zakończeniemdzidy”.
2,18-23.Zabraniebronipokonanym.Łupempoindywidualnympojedynkupadałyprzedmiotynależącedozabitego.Rangalubpozycjawojownikaznajdowałyodzwierciedleniewjego

stroju,zbroiorazjakościbroni.Przedmiotytemogłystaćsiętrofeamiisymbolamipodkreślającymistatuszwycięzcy.Asahelniechciałsięzadowolićłupemzabranymżołnierzowi-pragnął
przedmiotównależącychdodowódcy.

2,23.Odwrotnykoniecdzidy.Dzidymiałyczęstometalowezakończenie,pozbawioneszpikulca,leczposiadająceostrąkrawędź,któraumożliwiaławbiciedzidywziemię.Wiele

metalowychzakończeńdzidodnalezionopodczaspracwykopaliskowych,możnajeteżdostrzecnalicznychmalowidłaściennych.

24

JednakżeJoabiAbiszajwdalszymciągugoniliAbnera,ażo

zachodziesłońcadotarlidowzgórzaAmmapołożonegoobokGiach,
przydrodzenapustkowiuGibeonu.

2,24obokGiach.BJ:„nawschódodGiach”.Odtądażdokońcawierszateksthebr.jestniepewny.
2,24.Geografia.Niepotrafimywsposóbpewnyzlokalizowaćmiejscwymienionychwwersecie24.Prawdopodobnie„droganapustkowiuGibeonu"przebiegałazpółnocynawschódw

kierunkudolinyJordanu.PołożenieAmmaiGiachniejestznane.NaurodzajnejdolinierozciągającejsięwokółGibeonu,wdrodzedoGeba,wznosisięwzgórze,któremożebyćwspomnianymtutaj
Amma.

25

TymczasemBeniaminicizebralisięwokółAbneraitworząc

jednągromadę,zatrzymalisięnaszczyciepewnegowzgórza.

26

Stąd

wołałAbnerdoJoaba,tłumaczącmu:Czymieczbędzienieustannie
pochłaniał[ofiary]?Czyniezdajeszsobiesprawy,żegorzkiebędą
tegoskutki?Kiedywreszciepowieszludowi,żewinniodstąpićod
ściganiaswychbraci?

27

Joabodrzekł:NażycieBoga!Gdybyśnie

przemówił,ludnieodstąpiłbyodściganiabraciwcześniejniżo
świcie.

2,27Boga!Wedługtekstuhebr.WBJ:„Jahwe”,zagrec.
—Joabakceptujezawieszeniebroni.

28

Joabwięckazałzatrąbićnarogu.Zatrzymałsięcałyludinie

ścigałjużIzraelitów;zaprzestanowalki.

29

Abnerijegoludzieszlicałą

nocprzezArabę,ażprzeprawilisięprzezJordan,aidącjeszczecałe
przedpołudnie,dotarlidoMachanaim.

2,29ArabaoznaczatudolinęJordanu.
-całeprzedpołudnie.Senshebr.wyrażenianiepewny.
2,29.TrasaAbnera.ArabatookreślenierowutektonicznegodolinyJordanu.AbnerzszedłdodolinyprzezprzejścieMikmasz(zob.komentarzdo1Sm10,5),obokbroduwAdam(zob.

komentarzdoJoz2,7).Bitron[nazwataniepojawiasięwprzekładzieBT,przyp.tłum.]możewogóleniebyćnazwąmiejsca,jeślizaśniąjest,jegolokalizacjapozostajenieznana.

30

Joabzaś,zaprzestawszypościguzaAbnerem,zgromadził

wszystkichswychludzi:zesługDawidabrakowałodziewiętnastu
ludziiAsahela,

31

natomiastsłudzyDawidazabilitrzystu

sześćdziesięciuspośródBeniaminitówiludziAbnera.Tyluzmarło.

32

Asahelazabranoipochowanowgrobiejegoojcaznajdującymsięw

Betlejem.PotemJoabijegotowarzyszeszlicałąnoc;gdyświtało,
dotarlidoHebronu.

2,32.Pochowanywgrobieojca.Wokresieżelazawpieczarachgrobowychgrzebanoszczątkiwieluzmarłych.Ciałokładziononaplecach,umieszczającwokółniegoprzedmiotyosobiste

należącedozmarłego.

2Sm3

1

WojnamiędzydomemSaulaadomemDawidaprzedłużałasię.

Dawidjednakstawałsięmocniejszy,natomiastdomSaulabyłcoraz
słabszy.

RodzinaDawida

2

Synowie,którzyurodzilisięDawidowiwHebronie:

pierworodnybyłAmnonzAchinoampochodzącejzJizreel,

3

drugi

byłKileabzAbigail,[dawnej]żonyNabalazKarmelu,atrzeci–
AbsalomzMaaki,córkiTalmaja,królaGeszur;

3,3Geszur.NawschódodJezioraTyberiadzkiego.

4

czwartybyłAdoniasz,synChaggity,piątyzaś–Szefatiasz,syn

Abitali;

5

szóstybyłJitreamzEgli,żonyDawida.Ciurodzilisię

DawidowiwHebronie.

Abner

6

WczasietrwaniawojnymiędzydomemSaulaadomemDawida

AbnerzyskiwałnaznaczeniuwdomuSaula.

7

OtóżSaulmiał

nałożnicę,którejnaimiębyłoRispa,córkęAjji.RzekłIszbaaldo
Abnera:Czemutozbliżyłeśsiędonałożnicymegoojca?

3,7Posłowach:„córkęAjji”,wBJdodane:„iAbnerwziąłją”,zagrec.Wtekściehebr.pominięte.-BiorącsobiejednązkonkubinSaula,Abnerczynisiępretendentemdotronu,gdyżharem

zmarłegokrólaprzechodziłnajegonastępcę(zob.12,8;16,20-22i1Krl2,22).

3,7.Współżyciezkonkubiną/nałożnicą.Konkubinybyłydrugorzędnymiżonami,którenieposiadałyposagu.Doichobowiązkównależałorodzeniedzieci.Wdomukrólewskimkonkubiny

mogłystanowićodzwierciedleniepomniejszychsojuszówpolitycznych.Ponieważkonkubinapełniłarolępartnerkiseksualnej,syn,któryspałzkonkubinąojca,nietylkodopuszczałsiękazirodztwa,lecz
uzurpowałsobiewładzęnadpatriarchalnąrodziną.Wpodobnysposóbnastępcatronustarałsięczasamizagarnąćwładzępoprzednika,biorącsobiejegokonkubiny.Izraelbyłwówczasspołeczeństwem
plemiennym,któredopierozaczęłosięprzekształcaćwmonarchię.Oparciemdlawładzykrólewskiejbyłypotężneklanyirody.Branieprzezkrólakonkubiniżonbyłośrodkiembudowaniapoparciaw
poszczególnychrejonachkraju.Takiegopoparciawartobyłorównieżposzukiwaćuzamożnychkupców,dowódcówwojskowych,anawetrodówkapłańskich.

8

TesłowaIszbaalawywołaływielkigniewAbnera.Zawołał:

Czyżtojajestemprzywódcąjudzkichpsów?Właśnieteraz,gdy
okazujęprzywiązaniedomowiSaula,twegoojca,jegokrewnymi
przyjaciołominiedopuszczam,byśwpadłwręceDawida,ty
doszukujeszsięprzestępstwawsprawietejkobiety.

3,8Czyżtojajestemprzywódcąjudzkichpsów?Dosł.:„Czyżjajestemgłowąpsa,którynależydoJudy?”WBJpominięte:„którynależydoJudy”,zagrec.
3,7.Przywódcapsów.WyrażenietoniepojawiasięnigdzieindziejwStarymTestamencie.Zob.komentarzdo1Sm24,14natematponiżaniasamegosiebiezapomocąmetaforypsa.

9

NiechajtoBóguczynizAbneremitamtomudorzuci,jeżelinie

dokonamtego,coPanprzyrzekłDawidowi:

3,9.Formułaprzekleństwa.PojawiającasiętutajformułaprzekleństwajesttypowadlaKsięgiSamuelaiKsięgiKrólewskiej;zwyklewypowiadająjąkrólowie.Wyjątekstanowijejużycie

przezRutwRt1,17.FormułęprzekleństwamożnarównieżodnaleźćwtekstachzAlalachiMari.Abnerniepowiedziałdokładnie,coBóguczyni.Ponieważprzysięgabyłaczasamizwiązanaz
rytuałami,podczasktórychdochodziłodookaleczeniazwierząt,zakładasię,żemówcaprosi,bywraziejejzłamaniaspotkałgopodobnylos.

10

OdbiorękrólestwodomowiSaula,umocnięnatomiastwładzę

DawidanadIzraelemiJudąodDandoBeer-Szeby.

3,10Tekstniemówi,zjakiejokazjiDawidotrzymałtęobietnicę,por.jednak5,2i1Sm28,3+.
3,10.PrzekazaniekrólestwaprzezAbnera.Jakwspomnieliśmywkomentarzudo2Sm2,9,Abnersprawowałprzypuszczalniewładzęwprowincji,zaktórąnominalnieodpowiadał

Iszbaal.GdybywojskookazałowiernośćAbnerowi,jegozdradapozbawiłabyIszbaalawszelkiejochrony.Abnernajprawdopodobniejitakodniósłbyzwycięstwo,wiodączesobąwiększość
sprzymierzonychpokoleńpółnocnych,którepozostaływiernedomowiSaula.

11

[Iszbaal]niemógłnatoodpowiedziećAbnerowianisłowa–z

obawyprzednim.

12

AbnerwysłałposłówdoDawida,doHebronu,

abygozapytali:Czyjtokraj?,chcącpowiedzieć:Zechciejzawrzećze
mnąprzymierze,awtedypomogęciwtym,bycałyIzraelkutobiesię
zwrócił.

3,12WBJsłowawłożonewustaAbnerazaczynająsięodsformułowania:„Zechciejzawrzećzemnąprzymierze”.Poprzedzającytekstjestuszkodzony.

13

Odpowiedział:Dobrze.Zawręztobąprzymierze,leczstawiam

cijedenwarunek,któregospełnieniaodciebieżądam,mianowicie:
Niebędzieszoglądałmojegooblicza,jeżeliniesprowadziszmiMikal,
córkiSaula,gdyprzyjdzieszmniezobaczyć.

14

Dawidwysłałteż

posłówdoIszbaala,synaSaula,żądając:Zwróćmojążonę,Mikal,
którąnabyłemzastonapletkówfilistyńskich.

3,13-14.PozycjaMikal.Wkomentarzudo2Sm3,7zaznaczono,żeharemystanowiłypowszechnieakceptowanysposóbzapewnieniasobieprzezkrólówwsparcianaareniewewnętrzneji

międzynarodowej.PoślubienieMikal,córkiSaula,dawałoDawidowipewneprawadokrólestwaSaula.Prawostarożytne(np.KodeksHammurabiego,prawaEsznunnaiprawaŚrodkowegoPaństwa
asyryjskiego)stanowiło,żeczłowiekwygnanyzdomusiłąmożepopowrocierościćsobieprawodożony.Zachowywałtoprawo,nawetjeślikobietapowtórniewyszłazamąż(częstobyłotokonieczne
dlazapewnieniasobieśrodkówdożycia)imiaładzieci.

3,14.Stonapletkówfilistyńskich.Takabyłacenazaoblubienicę,którąDawidzapłaciłzaMikal(zob.komentarzdo1Sm18,25).ZabiciestuFilistynówczyniłoDawidaważnym

sprzymierzeńcem,zasługującymnamałżeństwozkobietąnależącądorodzinykrólewskiej.

15

Iszbaalkazałjąwięczabraćodmężajej,Paltiela,synaLajisza.

16

Mąższedłzanią,atowarzyszącjejażdoBachurim,płakał.Abner

rzekłjednakdoniego:Wróćsię!Izawrócił.

17

Przeprowadziłteż

AbnerrozmowyzestarszyznąIzraela,oznajmiającim:Jużdawno
okazywaliściepragnienie,abymiećnadsobąDawidajakokróla.

3,17W.17-19należądopóźniejszejredakcji,leczjestprawdopodobne,żesercawIzraeluzwróciłysiękuDawidowijużzażyciaSaula(1Sm18,7.16.28),aprzedewszystkimzajego

bezbarwnegonastępcy,Iszbaala.

18

Dokonajcietegoteraz,gdyżPandałDawidowitakąobietnicę:

Otozapośrednictwemmojegosługi,Dawida,uwolnięludmój
izraelskizrąkfilistyńskichizrąkwszystkichwrogów.

3,18uwolnię.Wedługtłumaczeństarożytnych.Teksthebr.:„uwolnił”.

19

PodobnieteżtłumaczyłAbnerBeniaminitom.Potemudałsię

Abner,bydonieśćDawidowiwHebronieowszystkimtym,co
wydałosięsłuszneIzraelitomicałemudomowiBeniamina.

3,17-19.ZabiegidyplomatyczneAbnera.AbnerwystępujeterazjakosojusznikdziałającynarzeczkrólestwaDawida.Nietylkoplanujewłasnązdradę,leczzamierzaprzyprowadzićze

sobąpółnocnepokoleniaIzraela.Decyzjeplemionpodejmowanebyłyprzezzgromadzeniestarszych.AbnermusiałwsposóbosobistyiindywidualnyzaapelowaćdopokoleniaBeniamina,bowiemSaul
sięzniegowywodził.ZtegopowoduBeniaminicibylinajbardziejlojalniwstosunkudopotomkówSaula.

20

Abnerwtowarzystwiedwudziestumężczyznudałsiędo

DawidadoHebronu.ADawidwyprawiłucztęAbnerowiijego
towarzyszom.

21

WtedyAbneroświadczyłDawidowi:Zobowiązuję

się,żepójdę,zgromadzęwszystkichIzraelitówwokółpanamojego,

króla.Onizawrąztobąprzymierzeibędzieszsprawowałnadnimi
rządywedługswegoupodobania.PotemDawidodprawiłAbnera,
któryodszedłwpokoju.

3,20-21.PorozumienieAbnerazDawidem.Każdaważnatransakcjaprzypieczętowywanabyłaucztą,podczasktórejstronyświętowałyzawarcieumowy.Dwudziestuludziprzybyłych

wrazzAbneremmogłobyćważnymiprzedstawicielamiwpływowychsiłwIzraelu,ajednocześniemałymwojskowymorszakiemzłożonymzdowódcówwyższejrangi.

22

Tymczasem,gdysłudzyDawidawrazzJoabemwracaliz

wyprawy,przynoszącbogatązdobycz,AbnerajużniebyłouDawida
wHebronie,gdyżgoodprawił,itamtenodszedłwpokoju.

3,22.Powrótzwyprawyzezdobyczą.Wwiększościstarożytnycharmiizłożonychzżołnierzynajemnychlubzawodowychłupuważanozaczęśćzapłatynależnejwojownikom.Niektórym

wyprawomprzyświecałycelewojskowe(poszerzenieterytoriumpaństwa,objęciekontrolinadważnymiszlakamihandlowymiitd.);innemiałyzazadanienękaniewroga,ajednocześniedostarczanie
dodatkowejzapłaty.PonieważDawidmiałniewieleśrodków,bysfinansowaćadministracjęlubwojsko,łupybyłyprzypuszczalniejedynymźródłemzapłatydlażołnierzy.

23

PopowrocieJoabaicałegowojska,któremutowarzyszyło,

doniesionoJoabowi,żeAbner,synNera,przybyłdokróla,atengo
odprawił,takżeodszedłwpokoju.

24

UdałsięwięcJoabdokrólai

rzekł:Cośtyuczynił?PrzecieżprzyszedłdociebieAbner.Dlaczego
goodprawiłeś,żewtensposóbodszedł?

25

CzyżnieznaszAbnera,

synaNera?Tożonprzyszedłcięoszukaćiwywiedziećsięotwych
zamiarachiotwychwszystkichprzedsięwzięciach.

26

SkorotylkoJoab

wyszedłodDawida,wysłałzaAbneremgońców,którzyzawróciligo
odcysternySira.ADawidotymniewiedział.

3,26.CysternaSira.Oazatajesttradycyjnielokalizowanawodległościok.3,2kmnapółnocodHebronu.

27

KiedyAbnerwróciłdoHebronu,Joabodprowadziłgodo

środkabramypodpozorem,żechceznimpoufnieporozmawiać.Tam
zadałmuśmiertelnycioswpodbrzuszezakrewswegobrata,Asahela.

28

GdyDawidotrzymałotymwiadomość,powiedział:Anija,animoje

królestwonieponosiwinyprzedPanemzakrewAbnera,synaNera.

29

Niech[odpowiedzialność]zaniąspadnienagłowęJoabainacały

jegoród.ObynigdynieustaływdomuJoabawycieki,trąd,
podpieraniesięlaską,śmierćodmieczaigłódchleba!

3,29.PrzekleństworzuconenaródJoaba.PrzekleństwowypowiedzianeprzezDawidamaszerokizakres.Pierwsząkategorią,októrejwspomina,sąnajbardziejpoważneiupokarzające

formychoróbcielesnych(natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdoKpł13).Drugakategoriajestbardziejniejasna.Udałosięustalić,żehebrajskiesłowo,któreBTtłumaczyjako„laska",
pochodziodugaryckiegoiakadyjskiegowyrazuoznaczającego„wrzeciono"lub„kądziel".Fraza,którejtutajużyto,byłaczęstostosowananaoznaczeniekobietyzajętejwykonywaniemprzyziemnych
obowiązków.Złamaniechetyckiejprzysięgiwojskowejłączyłosięzprzekleństwemutratymęskości.Chetyckaprzysięgaopisujekaręzapomocąobrazuwinowajcytrzymającegowrzecionoi
zwierciadło.PrzekleństwoDawidagroziwięcosłabieniemmęskościdomowiJoaba.Trzecieprzekleństwomówiogwałtownejśmierci,zaśczwarteocierpieniuwywołanympragnieniemlubgłodem.

30

AJoabijegobrat,Abiszaj,zamordowaliAbnera,gdyżprzez

niegoumarłichbrat,Asahel,wbitwiekołoGibeonu.

31

Rzekłwięc

DawiddoJoabaidowszystkichtowarzyszącychmuludzi:
Porozdzierajciesweszaty,nałóżcieworyipodnieścielamentprzed
[zwłokami]Abnera.KrólDawidpostępowałzamarami.

3,31.Obrzędyżałobne.Zob.komentarzdo2Sm1,12.

32

KiedyAbneragrzebanowHebronie,królgłośnopłakałnad

grobemAbnera,płakaliteżwszyscyludzie.

33

Królułożyłpieśń

żałobnąizaśpiewałją:CzemużtoumarłAbner,takjakginie
nikczemnik?

34

Wszakręcetwojeniebyłyspętaneaninogitwojenie

byłyskutełańcuchem.Jaknapadniętyprzezzłoczyńcówumarłeś.Na
towzmogłosięzawodzeniecałegoludu.

3,34Abnerumarłniebroniącsię,mimożemiałcałkowitąswobodęruchów,coświadczyłobyobrakurozsądku,gdybyniechodziłotuomordzdradziecki.

35

Gdyzaśzebrałsięlud,usiłowałwymusićnaDawidzie,by

jeszczezadniaspożyłposiłek,Dawidjednakpostanowił:Niechmito
Bóguczyniitamtodorzuci,jeśliprzedzachodemsłońca
skosztowałbymchlebalubczegokolwiek.

36

Kiedydoszłotodo

wiadomościludu,uznałontozasłuszne;wszystkozresztą,couczynił
król,uważałzasłuszne.

37

WszyscyzebraniicałyIzraelprzekonalisię,

żeśmierćAbnera,synaNera,niezostałaspowodowanaprzezkróla.

38

Królpowiedziałrównieżdosługswoich:Czywyniewiecie,że

zginąłdzisiajwódz,itoznacznywIzraelu?

39

Tymczasemjaczujęsię

jeszczesłaby,mimożezostałemnamaszczonynakróla.Cizaś
mężowie,synowieSerui,sądlamniezbytpotężni.NiechżePan
odpłacizłoczyńcomwedługichniegodziwości!

3,39mimożezostałemnamaszczonynakróla.Sensniepewny.Dawidsiętłumaczy,żeniemożetakodrazuponamaszczeniunakrólawszcząćpostępowaniaprzeciwkomordercom,i

ukaranieichzostawiaBogu;sprawętępowierzywkońcuSalomonowi(1Krl2,5-6;por.w.31-34).

2Sm4

ZamordowanieIszbaala

1

GdysynSaula,Iszbaal,otrzymałwiadomośćośmierciAbnera

wHebronie,opadłymuręce,awszyscyIzraeliciprzerazilisię.

2

Syn

Saulamiałdwóchdowódcówwojska:jednemunaimiębyłoBaana,a
drugiemuRekab.BylisynamiRimmonazBeerot,zpokolenia
Beniamina,boiBeerotzaliczanodoBeniamina.

3

MieszkańcyBeerot

ucieklidoGittaimizostalitamprzybyszamiażpodzieńdzisiejszy.

4,3.BeerotiGittaim.BeerotznajdowałosięnapółnocodKefiry,wokolicyBetel/Aj.ByćmożeleżałowmiejscudzisiejszegoEl-BiralubNebiSamwil.Byłotojednozchiwwickichmiast

Gibeonu,którezwiodłoJozuego(zob.Joz9).Zwersetutegowynika,żeChiwwiciucieklidoGittaim(dokładnepołożenietegomiejscaniejestznane).JedynymimieszkańcamiBeerotpozostaliwięc
Beniaminici.

4

Jonatan,synSaula,miałsynachromego;kiedybowiemliczyłlat

pięć,nadeszławiadomośćoSauluiJonataniezJizreel,ajegowłasna
piastunka,wziąwszygo,uciekła.Wpopłochuucieczkiupadłoni
zostałchromy.NazywałsięMeribbaal.

4,4Informacjataniepasujedokontekstu.Byćmożechcianowtymmiejscuprzypomnieć,żepozaIszbaalemjakoewentualnynastępcaSaulapozostałjużtylkotenchoryczłowiek.
—Meribbaal.Według1Krn8,34;9,40tenwnukSaulanosiłtakieimię.WceluusunięciaimieniaBaalakananejskiego,wtekściehebr.2Smprzekształconojena„Mefiboszet”(znaczenie

niepewne:„ten,któryrozsiewa(?)hańbę”).Analogicznieczytano„Iszboszet”zamiast„Iszbaal”(2,8+)i„Jerubbeszet”zamiast„Jerubbaal”(11,21).

4,4.ZranienieMeribbaala.Chociażtekstbiblijnyniepodajeszczegółów,sądzisię,żepobitwienagórzeGilboa,wktórejpoległSaul,Filistyniobjęlikontrolęnadcałymśrodkowym

obszaremIzraela.Jeśliprzypuszczenietojestprawdziwe,FilistynizlupiliprawdopodobniestolicęSaulawGibea.OkolicznościtetłumacząpanicznąucieczkęrodzinySaulaiwypadek,wwyniku
któregoMeribbaalodniósłobrażenia.UrazkarkulubkręgosłupamógłdoprowadzićdoporażeniakończynMeribbaala,ranyniemusiałybyćjednaktakpoważne.Niewłaściwezłożeniezłamanejnogi
mogłospowodować,żeMeribbaalbyłchromy.Umieszczaniezłamanychkończynwłubkachbyłostosowanewświeciestarożytnym,leczpoważniejszezłamaniauważanozwyklezabeznadziejne.

5

RekabiBaana,synowieRimmonazBeerot,wybralisięwdrogę

ipodczasdziennejspiekotyweszlidodomuIszbaala,aonleżał,
odpoczywającpopołudniu.

4,5.Odpoczynekpopołudniu.WpółpustynnymklimacieBliskiegoWschodunajgorętszegodzinydniaprzeznaczanoczęstonaodpoczyneklubdrzemkę.

6

Oniweszlidownętrzadomu,jakgdybychcieliodebraćzboże.

Zadawszymupchnięciewpodbrzusze,Rekabijegobrat,Baana,
uciekli.

4,6Wedługtekstuhebr.,któryjestskażony.Byćmożejesttouszkodzonydubletw.7.Grec.reprezentujeodmiennątradycję:„Odźwiernadomuzmęczonaczyszczeniemzbożazasnęła.

RekabwięcijegobratBaanawkradlisię”.

4,6.Zbożewdomukróla.Chociażniebyłobytrudnoudokumentowaćobecnościspichlerzywpobliżukomnatkrólewskich,istniejewiarygodnywarianttekstu,wskazujący,że

strażniczka/odźwiernazasnęła,zmęczonaczyszczeniemzboża.

7

Weszlidodomu.[Iszbaal]leżałwłożuswejsypialni.Ugodzili

goizabiwszy,ucięlimugłowę.Głowętęzabraliiszlicałąnocdrogą
Araby.

4,7drogąAraby.DolinąJordanu(por.2,29).

8

GdyprzynieśligłowęDawidowi,którybyłwHebronie,

oświadczylikrólowi:OtojestgłowaIszbaala,synaSaula,twojego
wroga,któryczyhałnatweżycie.DzisiajPanzapewniłpomstęnad
Saulemijegorodempanunaszemu,królowi.

9

TymczasemDawid

odrzekłRekabowiijegobratu,Baanie,synomRimmonazBeerot,
oświadczającim:NażyciePana,którywybawiłmojeżyciezkażdego
niebezpieczeństwa!

10

Tego,ktomidoniósł:OtoumarłSaul,myśląc,

żeprzekazujewieśćradosną,kazałempochwycićistracićwSiklag.
Taknagrodziłemgoza„dobrą”wieść.

11

Cóżdopierogdyzłoczyńcy

zamordowalisprawiedliwegoczłowiekawjegodomu,najegołożu.
Czyterazniezażądamodwas[odpowiedzialnościza]jegokrewinie
zgładzęwaszziemi?

4,11OburzenieDawidaniejestudawane.MimotośmierćIszbaala,aprzedtemjeszcześmierćAbnerautorowałymudrogędotronuIzraela(5,1-3).

12

Dawidwięcdałrozkazmłodzieńcom,aciichstracili.Odrąbali

imręceinogiipowiesiliwokolicystawuwHebronie,agłowę
IszbaalazabraliipochowaliwHebronie,wgrobieAbnera.

4,12.Okaleczenieiwystawienienawidokpubliczny.Okaleczenieciałzabójców,nieurządzeniepogrzebuiwystawienienawidokpublicznybyłonajwiększązniewagąihańbądla

przestępcówiichrodzin.Starożytniwierzyli,żebrakwłaściwegopochówkuzagrażapośmiertnemużyciuczłowieka(natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdoLb3,12-13iJoz8,29).
Wystawianienawidokpublicznyciałzabitychnieprzyjaciół,np.wbitychnapal,stosowaliAsyryjczycyjakochwytpsychologicznywceluzastraszenia(przedstawionotonamurachkrólewskich
pałacówAsyrii).Obcięcierąkistópmiałoprzypuszczalniespowodowaćcierpienieibólwżyciupośmiertnym.Niemajednakwystarczającegopoświadczeniatejpraktyki,niewiadomoteżdokońca,
jakiewyobrażeniasięzatymkryły.

2Sm5

DawidkrólemnadcałymIzraelem.Stolicapaństwa

1

WszystkiepokoleniaizraelskiezeszłysięuDawidawHebronie

ioświadczyłymu:Otomyśmykościtwojeiciało.

5,1.Ciałoikrew/kościiciało.Hebrajskiidiomtodosłownie„kościiciało",posiadaonjednaktakiesamoznaczeniejaknasze„ciałoikrew".Uznaniełączącegoichpokrewieństwasłuży

jakopodstawapolitycznegosojuszu.PorównajtenwersetzpodobnymkontekstempojawiającymsięwSdz9,2.

2

Jużdawno,gdySaulbyłkrólemnadnami,tyodbywałeś

wyprawynaczeleIzraela.IPanrzekłdociebie:Tybędzieszpasłmój
lud–Izraela,itybędzieszwodzemnadIzraelem.

3

Całastarszyzna

IzraelaprzybyładokróladoHebronu.IzawarłkrólDawid
przymierzeznimiwobecPanawHebronie.NamaściliwięcDawida
nakrólanadIzraelem.

5,3.Rolastarszych.Starsi,októrychtutajmowa,toplemienniprzywódcyIzraela.Wsytuacjibrakukrólalubinnegoprzywódcy,pokoleniabyłyrządzoneprzezplemiennezgromadzenie

starszych.Starsiwymierzalisprawiedliwośćipełnilirolęprzedstawicieliludunaważnychzgromadzeniach.PrzeduznaniemprzywództwaDawidaludoczekiwałnajegozaakceptowanieprzezstarszych.

5,3.Przymierzezestarszymi.Podobniejakw2Sm2,4DawiddoszedłdougodyzestarszymipokoleniaJudy.Wszystkiepokoleniapodpisujątutajformalnądeklaracjęzgodynaobjęcie

królewskiejwładzyprzezDawida.Przypuszczalniezawierałosięwtymspisaniedokumenturatyfikującegoprzymierze,podobniejaktomiałomiejscewprzypadkuSaulaw1Sm10,25.

5,3.Namaszczenie.DawidzostałjużnamaszczonyprzezstarszychJudyw2Sm2,4.Namaszczenieoznaczałozmianęstatusuorazbyłogestemsymbolicznym,wyrażającymuznanie

Dawidazakróla.Natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdo1Sm16,1.

4

WchwiliobjęciarządówDawidmiałlattrzydzieści,arządziłlat

czterdzieści.

5

JudąrządziłwHebronielatsiedemisześćmiesięcy,w

JerozolimiezaścałymIzraelemiJudąrządziłlattrzydzieścitrzy.

5,5Dawid,namaszczonynakrólanajpierwprzezJudejczyków(2,4),terazzostałuznanytakżeprzezIzraelitów,jednakkażdaztychgrupzachowapoczucieodrębności:Dawidjestkrólem

„całegoIzraelaiJudy”.Powstałazatemmonarchiadwoista,królestwopołączoneuniąpersonalną,rozdzieranewalkamiwewnętrznymiażdocałkowitegorozłamu(1Krl12).

5,4-5.Chronologia.Przyjmujesiępowszechnie,żepanowanieDawidaprzypadałonapierwszychtrzydzieścilatXw.przedChr.(ok.1010-970).Chociażliczbaczterdzieścipełniłaczęsto

rolęwygodnegozaokrąglenia,podziałokresupanowaniaDawidadokonanywwersecie5wskazuje,żenależyjątutajodczytywaćwdokładnymznaczeniu.

6

RazemzeswoimiludźmikrólwyruszyłdoJerozolimyprzeciw

Jebusytomzamieszkującymtękrainę.RzeklionidoDawida:Nie
wejdziesztutaj,leczodepchnącięślepiikulawi.Oznaczałoto:Dawid
tuniewejdzie.

5,6-12ZdobycieJerozolimysytuujesięchronologiczniepozwycięstwachnadFilistynami,oczymww.17-25.
5,6odepchnącięślepiikulawi.Pozycjamiastajesttakmocna-myśląnapadnięci-żedojegoobronywystarcząchorzy.
5,6.Jerozolima.Miastotobyłopołożonewstrategicznymmiejscuprzydrodzewiodącejzewschodunazachód-zbrodównaJordanie,wpobliżuJerycha,dodrogibiegnącejwzdłuż

wybrzeżamorskiego.Jerozolimaznajdowałasięteżoboknajważniejszejdrogiwiodącejzpółnocynapołudnie,przecinającejwyżynęiłączącejBeer-SzebęzBet-Szean.Strategicznycharakterpołożenia
Jerozolimywynikałrównieżzfaktu,żeznajdowałasięnagranicymiędzyziemiamipokoleniaJudyiBeniamina.Głębokiedolinypowschodniejizachodniejstroniewzgórzaorazstałezaopatrzeniew
wodęzeźródłaGichon,czyniłytomiejscełatwymdoobrony.NajstarszawzmiankaoJerozolimiepojawiasięwegipskichtekstachzłorzeczącychzpoczątkuIItysiącleciaprzedChr.,wktórychjest
mowaojejkrólach,JakirammuiSząjzanu.KolejnawzmiankaznajdujesięwsześciulistachzAmarny,wysłanychprzezkrólaJerozolimy,Abdi-Heba,dofaraonazprośbąoudzieleniepomocy
wojskowej.JerozolimabyłajednymzgłównychmiastwtymrejonieiwokresieAmarnarywalizowałazSychemopanowanienadkrainągórzystą.WokresiepodbojuJerozolimazostałazdobytaprzez
wojskaIzraelitów,niewygnanojednakjejmieszkańcówinieosiedlonowichmiejsceIzraelitów(Sdz1,21).WtymczasieJerozolimazajmowałajedynierozciągającesięnakierunkupółnoc-południe
wzgórze(biegnieononapołudnieoddzisiejszychmurówmiasta).Szczytwzgórzaliczyjedynieok.120mszerokościi450mdługości.Liczbamieszkańcównieprzekraczaławówczastysiąca.
Kananejskiemiastozbudowanebyłonaplatformie,którawznosiłasięnawielutarasach.Wpółnocno-wschodniejczęściarcheolodzyodkrylischodkowąbudowlękamiennąowysokościponad15m.

NajprawdopodobniejbyłatoplatformatwierdzyJebusytów,októrejmowawwersecie7.ZostałaonawykorzystanaprzezDawidajakofundament,naktórymzbudowanojegopałac(w.11).Miasto
otoczonebyłomuremszerokości3m,któregopierwotnakonstrukcjawzniesionazostałaponadosiemsetlatwcześniej.Niewieleinnychprzedmiotów,znalezionychwstarożytnymmieście,archeolodzy
łączązczasamiDawida.

5,6.Jebusyci.PorazpierwszywspomnianijakopotomkowieKanaana(Rdz10,16),Jebusyciniebyliprzypuszczalnieludemsemickim,leczspokrewnionymzChetytamilubHurytami,

którzyosiedlilisięwtymrejonienapoczątkuIItysiącleciaprzedChr.Zamieszkiwalicentralnąkrainęgórzystą,wzdłużpołudniowejgranicyzBeniaminem(Joz15,8),orazmiastoJebus(Joz15,63;2Sm
5,6).PozdobyciuJerozolimyprzezDawidaJebusycizasymilowalisięzIzraelitamialbozostaliprzeznichzniewoleni,tracącostateczniewłasnąnarodowątożsamość(2Sm5,6-9).

5,6.Ślepiikulawi.Sugerowano,żewsłowachtychzawartybyłjakiśmagicznyznak.Umieszczającślepychikulawychnamurach,mieszkańcywypowiadaligroźbę,żekażdy,ktowejdzie

domiasta,staniesięślepyikulawy.Większośćbadaczysądzijednak,żejesttozwyczajnazawierającaszyderstwohiperbola:„Nawetślepiikulawizdołająpowstrzymaćtwojewojska!".

7

DawidjednakzdobyłtwierdzęSyjon,tojestMiastoDawidowe.

5,7.Syjon.NiepotrafimyobecniewyjaśnićetymologiinazwySyjon,tutajjednak(jesttopierwszytekstbiblijny,wktórymsiępojawia),oznaczaona„akropol"miastaJebusytów.Później,w

większościutworówzpoetyckiejiprorockiejliteraturyStaregoTestamentu,słowotooznaczałomiastoDawidaibyłoużywanewodniesieniudocałejJerozolimy.

8

Dawidwtymdniupowiedział:KtokolwiekpokonaJebusytów,

zdobywającprzejściepodziemne,orazślepychikulawych
nienawistnychdladuszyDawida...[tenbędziewodzem].Stąd
pochodzipowiedzenie:Ślepiecikulawyniewejdądodomu.

5,8KtokolwiekpokonaJebusytów,zdobywającprzejściepodziemne.BJ:„KtouderzynaJebusytówiwejdzienagóręprzezkanał”,poczymwielokropek,gdyżzdaniesięurywa,„wejdziena

górę”,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„uderzy”albo„dosięgnie”.-Urwanezdanienależałobyuzupełnić:„otrzymatakieatakiewynagrodzenie”,całytentekstjestjednakniepewny.„Kanałem”-oile
takieznaczeniemawyrazcinnôr-byłbytunelwrodzajukominaprzekopanywstarożytnymwzgórzuJerozolimy,bynimschodzićdoźródłaGichonbezopuszczaniamiasta(1Krll,33n).Ludziezręczni
iwyćwiczenimoglisięnimwspiąćiznaleźćsięniespodziewaniewmieście.W1Krn11,6tekstprostszy:„KtokolwiekuderzypierwszynaJebusytów,będziedowódcąiksięciem.Pierwszym,którysię
wspiął,byłJoab”.

—DalszyciągzdaniawBJ:„codokulawychiślepych,Dawidnienawidziłichwswejduszy”.Tejfrazy,niemającejzwiązkuzkontekstem,brakw1Krn.
5,8.Szybprowadzącydoźródławody/przejściepodziemne.Odponadstulatuczenisądzą,żeDawiddostałsiędomiastaprzezszybWarrena-wykutywskaletunel,któryumożliwiał

mieszkańcomdostępdoźródłaGichon.OstatniebadaniaarcheologiczneprowadzonewsystemietuneliprzezReichaiShukronadowiodłyjednak,żeszybWarrenanigdyniebyłwykorzystywanyjako
tunelprowadzącydoźródłainiebyłpołączonyzsystemempodziemnychtuneliistniejącychwczasachDawida.Poniżejomówionoróżnewątkizawartewtejhipotezie.

ŹródłoGichonznajdujesięwdolinieCedronuprzebiegającejnapołudniowywschódodmiasta.Przeztrzy,czterygodzinydziennie-przezok.40min.nagodzinę-bijezniegowoda.

Źródłomożedostarczyćdzienniedo13550m3wody(ilośćwystarczającądowypełnieniasadzawkiopowierzchni22,5m2i2,4mgłębokości).

5,8.Strategiczneznaczeniesystemówzaopatrzeniawwodę.Wczasieoblężeniarzecząniezbędnąbyłdostępmieszkańcówmiastadostałegoźródławody.Murymiejskieopasywały

jednakzwyklejedynieszczytwzgórza,źródłoznajdowałosięzaśwdolinie.Ztegopowodupomysłowośćstarożytnychinżynierówkierowałasięnabudowanietuneliiszybówwcinającychsięw
podłożeskalne,byzaichpośrednictwemzapewnićmiastuzaopatrzeniewwodę.InnestarożytnetunelewodneodnalezionowChasor,Megiddo,GezeriGibeonie(zob.komentarzdo2Sm2,13).
NajstarszysystemwykutychwkamieniutuneliodnalezionynaBliskimWschodzieznajdujesięwMykenach.

5,8.SystemwodnyJerozolimy.Wobrębiemurówznajdowałosięprzejście,którewiodłowdółschodamiipochylniami.Wpewnymmomencieschodygwałtownieskręcająwprawo,łącząc

sięzpoziomymtunelem,zakończonymstromymischodamiwiodącymidonaturalnejpieczary.Pieczaręodwejściadzieliodległośćok.40m.Ostryskrętzapieczarąprowadziłdoufortyfikowanejwieży
-tamznajdowałasiędużasadzawka,wktórejzbierałasięwodazeźródłaGichon.

5,8.PrzedostaniesięDawidadomiasta.Jedynądrogą,którązzewnątrzmożnasiębyłodostaćdosystemuwodnego,byłkanał,któryodchodziłodtunelu.Wodaspływałanimzeźródłado

sadzawkiznajdującejsięwwieży.Kanałprzebiegałprzezcałemiasto.Niebyłtowydrążonywskaletunel,leczkanałokrytywielkimiskałami.Wobecnymstadiumbadańniesposóbpowiedzieć,wjaki
sposóbJoabdostałsiędomiasta.

9

Dawidzamieszkałwtwierdzy,którąnazwałMiastem

Dawidowym.Zbudowałpotemmurdokoła:odMillodownętrza.

5,9MiastemDawidowym.WybranieprzezDawidaJerozolimynastolicęznajdujewyjaśnieniewjejpołożeniumiędzyplemionamipołudniowymiipółnocnymi.Nazwamiastajest

poświadczonajużod2000r.przedChr.DawnemiastoJebusytów(Pwt7,1+)zajmowałowzgórzeOfel,nazywaneteżgórąSyjon,położonemiędzydolinamiCedronuiTyropeonu(zob.mapę);od
północygórowałonadnimwzniesienie,gdzieDawidpostawiołtarz(2Sm24,16n),aSalomonwzniesieświątynię(1Krl6).Pałacetegoostatniegoznajdąsięnapołudnieodsanktuarium(1Krl7).
Dopierowczasachowielepóźniejszychmiastorozciągniesięnawielkiewzgórzezachodnie,ajegopółnocnymurbędziemusiałbyćdwukrotnieprzesuwany(2Krl14,13+).Udoskonalonosystem
wodociągowy(w.8+),zwłaszczazaEzechiasza(2Krl20,20+).Nabuchodonozorzniszczyłmiastow587(2Krl25),świątyniajednakzostałaodbudowanaw515(Ezd6,15),amury-w445r.(Ne2-6).
AntiochEpifaneskazałwznieśćnaprzeciwświątynitzw.akrę(1Mch1,33+),aHasmoneuszeprzekształcilitętwierdzęwpałac,wktóregomiejsceHerodzbudujepóźniejoficjalnąrezydencjępołożoną
bardziejnazachód.Onprzekształciłteżdawnątwierdzęświątyni(Ne7,2)wprzestronnącytadelęAntonięiodbudowałświątynię(J2,20).Wreszciemiastozostaniezniszczonew70r.poChr.przez
Tytusa(por.Łk21,20).-PojawiającasięporazpierwszywBibliirazemzeswoimkrólem-kapłanemMelchizedekiem(Rdz14,18+;Ps76,3),ustanowionaprzezDawidapolitycznąireligijnąstolicą
IzraelaJerozolima(alboSyjon)urośniedorangisymbolupersonifikującegoludwybrany(Ez23;Iz62).JestonamieszkaniemJahwe(Ps76,3+)iJegoPomazańca(Ps2i110),miejscemprzyszłego
spotkanianarodów(Iz2,1-5;60).WizjąNowejJerozolimy(Iz54,11+)kończysięBiblia(Ap21n).

—mur.Wyraztenwtekściehebr.dostałsięprzypadkowodow.11,gdzieznajdujesięposłowie:„murarze”(dosł.:„obrabiaczekamienia”).-Natemat„Millo”zob.1Krl9,15.Ten

wewnętrznymurciągnąłsięzapewnewzdłużdolinyTyropeonu.

5,9.Wspierającetarasy(Millo)/mur.Większośćuczonychzgadzasię,żeowaważnabudowlaobronnajesttym,coarcheolodzynazywają„schodkowąbudowląkamienną"(zob.komentarz

do2Sm5,6).Wykonanabyłazeskałiziemi.Dziękiniejobszarmiastaposzerzyłsię.

10

Dawidstawałsięcorazpotężniejszy,boPan,BógZastępów,był

znim.

5,9-10.Stolicajakoprywatnawłasnośćkróla.Nazwa„MiastoDawidowe"możenawiązywaćdostarożytnejpraktyki,zgodniezktórąstolicabyłanietylkokrólewskąrezydencją,lecz

równieżprywatnąposiadłościąpanującegowładcyijegonastępców.Asyryjscykrólowie,odTukulti-NinurtyzXIIIw.doSargonaIIzVIIw.przedChr.,nadawalistolicomnazwypochodząceod
własnegoimienia.SargonkupiłDur-Szarrukinizbudowałtamswojąstolicę(Chorszabad);podobnieOmri,którynabyłmiejscenaswojąnowąstolicę,Samarię(1Krl16,24).Takiemiastakrólewskie
byłyczęstosiedzibąadministracji(wjejskładwchodzilizwyklekrewniwładcy)icieszyłysięznacznymiprzywilejami,m.in.zwolnieniemodpodatków,pracypańszczyźnianej,obowiązkusłużby
wojskowejikarywięzienia.Ichmieszkańcykorzystaliteżznajpiękniejszychinajbardziejokazałychbudowliwpaństwie.Takimiprzywilejami(kiclinnutu)cieszyłysięnp.babilońskiemiastaNippur,
SippariBorsippa.Wynikałotoraczejzichrolijakoośrodkówkultureligijnegoniżpolitycznychstolicimperium.PodobnystatusmiałyNiniwaiBabilon.

11

Hiram,królTyru,wysłałposłówdoDawidazdrewnem

cedrowym,cieślamiimurarzami,abyzbudowaliDawidowipałac.

5,11.Tyr.Tyrbyłjednymzgłównychfenickichportówmorskichstarożytnegoświata.ZnajdowałsięnamałejwyspienaMorzuŚródziemnym,położonejtużoboklądu.Tyrleżał160kmna

północodJerozolimy.Miastoorazjegopołożonanalądzietwierdzasądobrzepoświadczonewźródłachstarożytnych,począwszyoddokumentówzEbla.Wzmiankionimpojawiająsięwegipskich
tekstachzłorzeczących,listachzAmarna,eposieKeret(Ugarit)iOpowieściWenamona(Egipt).Możnajerównieżznaleźćwźródłachgreckichirzymskich.Opróczdoniosłejroliwhandlumorskim,Tyr
byłośrodkiemprzemysłutekstylnegoifarbiarskiego(zob.komentarzdoLb4,6).Eksportcedrówstanowiłjedenzfilarówgospodarkitegomiasta.

5,11.Hiram.Przyjmujesiępowszechnie,żeHiramI,królTyru(wjęzykufenickimAhiram;wjęzykuasyryjskimHirummu),panowałwlatach969-936przedChr.Przypuszczeniate

opierająsięnawyliczeniachżydowskiegohistorykaJózefaFlawiusza(1w.poChr.).Podajeon,żejestwposiadaniurozległychzapiskówzhistoriiTyruiprzekazujedużoinformacjinatematpanowania
Hirama.PodawaneprzezniegodatypanowaniaDawidaiHiramawniewielkimtylkostopniu(jeśliwogóle)nasiebiezachodzą,corzucacieńnametodyobliczeństosowaneprzezJózefaFlawiusza.
ÓwczesneźródłazBliskiegoWschoduniewspominająoHiramie,podająjednakwieleinformacjinatematjegoimiennika,HiramaII.ImiętojestrównieżznanezsarkofaguAhirama,królapobliskiego
Byblos,pochodzącegoztegosamegookresu.

5,11.Drzewocedrowe.Drzewacedrowerosnąbardzopowoliimogądożyćnawettrzystulat,osiągającwysokość35m.Pięknesłoje,słodkizapachiwytrzymałośćsprawiły,żedrewno

cedruwybieranoczęstodobudowyświątyńipałacówstarożytnegoświata.Dużailośćżywicyhamowałarozwójgrzybów.LasyLibanu,rosnącenazachodnichzboczachGórLibanu(1500mn.p.m.),
byłyjednymznielicznychmiejsc,wktórychdrzewotowystępowało.MezopotamiaiEgiptsprowadzałycedry,począwszyodIVtysiącleciaprzedChr.Około1000przedChr.niewielejużpozostałoz
legendarnychlasówLibanu,cosprawiło,żedrzewocedrowezyskałojeszczebardziejnawartości.

5,11.PałacDawida.ChociażarcheologomnieudałosięodnaleźćżadnychśladówpałacuDawida,pomoczestronykrólaTyru,Hirama,wskazuje,żebudowlatabyłautrzymanawstylu

typowymdlaarchitekturyfenickiej.BudowlefenickiepochodząceztegookresuodnalezionopodczaspracwykopaliskowychprowadzonychwSyrii.Opisywanojezapomocąakadyjskiegookreślenia
bit-hilani,któreoznaczacharakterystycznąwyeksponowanąwerandęzkolumnami.Pałacwstylubit-hilani,odkrytywizraelskimMegiddo,uznanozajednązrezydencjiSalomona.Jestto
przypuszczalnienajbliższypodwzględemczasowymprzykład,dostarczającyinformacjinatematwyglądupałacuDawidawJerozolimie.PałacwMegiddomiałpowierzchnięok.21000m2.Wewnątrz
znajdowałosiękilkadużychpomieszczeń,salaaudiencyjnaiśrodkowydziedziniec;napierwszympiętrzebyłookołodwunastumniejszychkomnatmieszkalnychisłużącychpotrzebomadministracji.
Budowlamiałaprzynajmniejdwiekondygnacje,wskładkompleksuwchodziłateżwieżastrażnicza.

12

WtedyDawiduznał,żePanpotwierdziłjegokrólowanienad

Izraelemiżejegowładzękrólewskąwywyższyłzewzględunalud
swój–Izraela.

RodzinaDawida

13

PoprzybyciuzHebronuDawidwziąłsobiejeszczenałożnicei

żonyzJerozolimy.UrodzilisięDawidowijeszczesynowieicórki.

5,13.Królewskiemałżeństwajakorodzajstrategiipolitycznej.NaBliskimWschodziezawieraniemałżeństwbyłoczęstostosowanymzabiegiemdyplomatycznym.Miasta,miasta-

państwa,plemionalubnarody,którepragnęłyzwiązaćsięsojuszem,przypieczętowywałytraktatmiędzynarodowymałżeństwemcórkiswojegonajważniejszegoroduzsynemkrólapaństwa
zwierzchniego.Posunięcietakiebyłoodbieranejakodowódlojalnościzestronywasala,którystawałsięwówczasosobiściezainteresowanyobronąinteresówdynastiizwierzchnika.NaprzykładZimri-
Lim,królMari(XVIIIw.przedChr.),zpowodzeniemumieściłswojecórkiwharemachkrólówpaństwsąsiednich,zwiększającwtensposóbpotęgęistabilnośćkrólestwa.Podobniepostąpiłfaraon
TotmesIV(1425-1412przedChr.),którypoślubiłcórkękrólaMitanni,bydowieśćprzyjaznychzamiarówipołożyćkreswojnom,któreprowadziłztympaństwem.WprzypadkuDawidamałżeństwa
zawarteprzedwstąpieniemnatronIzraelawzmocniłyjegopozycjępolitycznąiekonomiczną(zob.komentarzdo1Sm25,39-44).Małżeństwaopisanewtymwerseciezapewniłymuwsparcie
wpływowychrodówJerozolimy.

14

Otoimionatych,którzyurodzilisięwJerozolimie:Szammua,

Szobab,Natan,Salomon,

15

Jibchar,Eliszua,Nefeg,Jafija,

16

Eliszama,

EliadaiElifelet.

KlęskaFilistynów

17

Filistyni,usłyszawszy,żeDawidzostałnamaszczonynakróla

nadIzraelem,wyruszyliwszyscy,abypochwycićDawida.Gdysię
Dawidotymdowiedział,schroniłsiędotwierdzy.

5,17-25Dawid,królJudejczykówwHebronie,pozostawałnominalniewasalemFilistynów(1Sm27,5-6).Terazniepokoiichjegorosnącawładza.
5,17schroniłsiędotwierdzy.BJ:„udałsiędomiejscaschronienia”.ByćmożeznajdującegosięwAdullam(1Sm22,1-5);Jerozolimaniejestjeszczezdobyta(por.przyp.5,6).
5,17Twierdza.Twierdza,októrejtutajmowa,niejesttąsamą,októrejczytamyw1Sm22,4i24,22;przypuszczalniebyłatocytadelaJebusytów,któraznajdowałasięwJerozolimie.

Archeolodzyodnaleźlijejfundamentyorazkilkafragmentówmuruwpółnocnejczęścimiasta,naobszarzeleżącymnapołudnieoddzisiejszychmurówStaregoMiasta.

18

Filistyni,przybywszy,rozłożylisięwdolinieRefaim.

5,18wdolinieRefaim.GłębokadolinanapołudniowyzachódodJerozolimy(Joz15,8;18,16;por.Pwt1,28+).

5,18.DolinaRefaim.WpobliżuBet-SzemeszdolinaSorekwychodzipozaobszarSzefelinawschód,przekształcającsięwkilkaprzejśćwiodącychdowzgórzokalającychJerozolimę.DolinaSorekw
pewnymmomencieskręcanapółnocnywschód,wstronęGibeonu,zaśdolinaRefaim,napołudniowywschód,wstronęBetlejem,anastępnienapółnocnywschóddoJerozolimy.Wmiejscutym
FilistynimoglizłatwościąodciąćDawidaodposiłkównadchodzącychzJudy.

19

WtedyDawidradziłsięPana:CzymampójśćnaFilistynówi

czywydaszichwmojeręce?APanodrzekłDawidowi:Idź!Z
pewnościąwydamFilistynówwtwojeręce.

5,19Radzeniesięwyroczni.Począwszyod1Sm23,Dawid,podkierownictwemkapłanaAbiatara,zasięgawyroczniPanazapomocąefodu.Możliwe,żebyłotakiteraz.Podczas

zasięganiawyrocznizadawanobóstwupytanietypu„tak-nie"iposługiwanosięjakimśmechanizmemdającymdwawyniki,byustalićBoskąodpowiedź.WKsiędzeWyjściaużywanodotegoceluurimi
tummim(przedmiotytebyłyprzechowywanewtorbieefodu).

20

DawidwyruszyłdoBaal-Perasimitamichpokonał.Wtedy

rzekłDawid:JakrwącawodaPanrozbiłwrogówmychprzedemną.
DlategonazwanotomiejsceBaal-Perasim.

5,20Hebr.perecznaczy:„wyrwa”(por.Rdz38,29),skądwBJ:„Jahweotworzyłmiwyrwęwśródmoichwrogów,jakwyrwęuczynionąprzezwody”.
5,20.Baal-Perasim.Uczenisądzą,żeczłonnazwy„Baal"(tytułbóstwa)wskazuje,żebyłotomiejsceświęte;byćmożejegonazwapochodziłaodimieniaPeresa,synaJudyizałożyciela

liniiDawida.Niektórzyuważają,żeoznaczaonawzgórzemiędzyGilohiBeitDżala,oddaloneook.3,5kmnapółnocnyzachódodBetlejem.

21

[Filistyni]pozostawilitamnawetswojebożki,aDawidijego

ludziezabralije.

5,21.Pozostawionebożki.NiemalwkażdejarmiiBliskiegoWschoduznajdowalisiękapłaniiwróżbiarze(czytamyotymnp.wtekstachzMari),prorocy(2Krl3)orazprzenośneświęte

przedmioty(zob.asyryjskierocznikiSalmanassaraIII[858-824przedChr.]).Dziękitemumożnasiębyłoradzićbogównapolubitwylubwichimieniuprowadzićwojskadozwycięstwa.Jakoboski
wojownikbóstwostaczabitwyipokonujeswoichnieprzyjaciół.Wwiększościsytuacjizanoszonomodlitwyiodczytywanoznaki,byupewnićsięoobecnościbóstwa.Bożkiporzuconobyjedyniew
najbardziejkrytycznejsytuacji.Znanesąprzypadkizestarożytnegoświata,kiedytoposągibóstwbyłyzabieranezpolabitwyjakotrofeawojenne.Przykładyznaleźćmożnawkomentarzudo1Sm5,2.

22

IznowuwyruszyliFilistyniirozłożylisięwdolinieRefaim.

23

DawidradziłsięPana,aOnmuodpowiedział:Niedokonujnatarcia

czołowego,leczobejdźichztyłuidokonasznatarciaodstronydrzew
balsamowych.

24

Kiedyzaśposłyszyszodgłosykrokówwśród

wierzchołkówdrzewbalsamowych,wtedysiępośpiesz;wówczas
bowiemPanwyjdzieprzedtobą,byrozbićwojskoFilistynów.

5,24odgłosykroków.ChodziokrokizbliżającegosięJahwe.
5,24.Odgłosykrokówwśródwierzchołkówdrzewbalsamowych.Jeślirzeczywiściechodziodrzewabalsamowe,mogątobyćkrzewymastykowca[terebintu],roślinypowszechnie

rosnącejnawzgórzach.Chociażprzekładtekstuhebrajskiegowzbudzawielewątpliwości,nieudałosięprzedstawićbardziejwiarygodnejwersji.Uczenisąjednakzgodni,żewjęzykuhebrajskimchodzi
ojakiśrodzajdrzewa.Sugerowano,żeDawidmógłwykorzystaćdrzewadozasięgnięciawyroczni,wyczytujączichobserwacjiodpowiedźJahwe.Trudnojednakpotwierdzić,żebyłatotypowa
proceduraradzeniasięwyroczni.

5,24.Bógkroczącynaczele.Wmotywieboskiegowojownikabóstwokroczynaczelewojsk,gromiącnieprzyjaciela.MotywtenwystępujepowszechnienaBliskimWschodzie.Wtekstach

ChetytówHattusilisIIIpowiada,żeboginiIsztarkroczyłaprzedjegowojskami.WEgipciebógAraon-RemiałpoprzedzaćarmięTotmesaIII.Bóstwosiałoprzerażenieiwywoływałozamieszaniew
szeregachwrogów;czasamizsyłałogromy(zob.komentarzdo1Sm7,10)lubtrzęsieniaziemi(zob.komentarzdo1Sm14,15).

25

Dawidpostąpiłtak,jakmupoleciłPan,ipokonałFilistynówod

GibeonuażdoGezer.

5,25odGibeonu.Wedługgrec.i1Krn.Teksthebr.:„odGeba”.
-Gezerleżynagranicyziemifilistyńskiej:nieprzyjacielzostałodrzuconyażdowłasnychterytoriów.
5,25.OdGibeonuażdoGezer.DolinaRefaim(wktórejFilistynirozłożylisięobozemwwersecie22)leżynapołudniowyzachódodJerozolimy.KorytarzGibeon-Gezerciągniesięza

dolinąAjjalon,któraznajdujesięnapółnocnyzachódodJerozolimy.Zwersetu23wynika,żeDawidrozlokowałswojewojskanazachódodsiłFilistynów,blokującimdrogęodwrotu.Skierowałobyto
FilistynówwstronęJerozolimy(oddalonejo3,6km),którąmusielibyominąć,przemieszczającsięnazachód.Tużzamiastem,pojegopółnocnejstronie,musielibyskręcićgwałtownienapółnocny
zachód,bydotrzećdoznajdującegosięwodległości9,5kmodtegomiejscaGibeonu.Wrejonietymmogłysięznajdowaćdodatkowegarnizonyfilistyńskie;Filistynimogliteżzwyczajniezmierzaćdo
następnegokorytarzawiodącegokurówninom.PonieważtekstniewspominaoGezer,FilistynimusielipodążaćdomiejscapołożonegonapółnocnyzachódodGibeonu,doprzejściawBet-Choron
(znajdującegosięwodległościok.5km;zob.komentarzdoJoz10,10),iwdół,kudolinieAjjalon(8km).Miejscetojestoddaloneokolejnych11,5kmodGezer,cooznacza,żeDawidcałkowicie
usunąłFilistynówzkrainygórzystej.

2Sm6

ArkaBożawJerozolimie

1

ZnówDawidzgromadziłwszystkichdoborowychwojowników

Izraelawliczbietrzydziestutysięcy.

6,1-23Opowieśćtajestkontynuacjądziejówarkiodmomentu,kiedyzostałyprzerwanew1Sm7,1,wyszłaonajednakspodinnejręki.-Jerozolima,przyjmującarkę,miejsceobecności

Jahwe(Wj25,8+;Pwt4,7+),stajesięwtensposóbnietylkopolityczną,aletakżereligijnąstolicąIzraela,miastemświętym.

6,1.Trzydzieścitysięcydoborowychwojowników.StałaarmiaDawidawynosiłateraz30oddziałów(zob.komentarzdoJoz8,3).NaznaczenieArkiPrzymierzaorazjejmilitarnąwagę

wskazujewielkośćeskorty.Paradystanowiącepokazpotęgiwojskowejbyłyczęstoorganizowanewstarożytnościizachowałyswojąpopularnośćdodziś.Armiaasyryjskawpodobnysposób
towarzyszyłaposągowiMarduka,kiedyponowniesprowadzanogodoBabilonuzAszszurwVIIw.przedChr.

2

Dawidiwszyscyludzietowarzyszącymu,powstawszy,udalisię

wkierunkujudzkiejBaali,abysprowadzićstamtądArkęBoga,który
nosiimię:PanZastępówspoczywającynacherubach.

6,2Baali.Por.1Krn.Teksthebr.:„niektórzyobywatele”(mibbaale).-BaalatostarożytnanazwaKiriat-Jearim(Joz15,9;por.Joz15,60;18,14).
6,2Baala.W1Krn13,6czytamy,żeBaalatoinnanazwaKiriat-Jearim.ArkaPrzymierzaznajdowałasięwKiriat-JearimodczasupowrotuzFilistei.Miastotopowszechnieutożsamiasięz

Tellel-Azar(chociażjesttojedyniehipotezarobocza),oddalonymo14,5kmnapółnocnyzachódodJerozolimy.

6,2.Spoczywającynacherubach.ArkaPrzymierzabyładrewnianąskrzynią,owymiarach2,5łokciadługości,1,5łokciaszerokościi1,5łokciawysokości[1łokieć=52,5cm].Wśrodkui

nazewnątrzobitabyłaszczerymzłotem,pobokachznajdowałysięzaśczterypierścienie(pozłacane),przezktóreprzekładanodwainkrustowanezłotemdrążki,używanedojejprzenoszeniai
zapobiegającejejprzypadkowemudotknięciu(mógłtouczynićjedynienajwyższykapłan).Złotapokrywa,ozdobionadwiemapostaciamiskrzydlatychcherubów,zamykałaArkęPrzymierza.Służyła
onadoprzechowywaniakamiennychtabliczprzykazaniamiibyła„podnóżkiem"tronuBożego,stanowiącziemskieogniwołącząceBogazIzraelitami.Podczasświątegipskichposągibóstwbyłyczęsto
noszonewprocesjachnaprzenośnychbarkach.NamalowidłachukazanojejakoskrzyniewielkościArkiPrzymierzaniesionenadrążkachiudekorowaneorazotoczoneprzezpostaciepełniącerolę
strażników.Opisybiblijneorazodkryciaarcheologiczne(m.in.misternerzeźbyzkościsłoniowejodnalezionewNimrudwMezopotamii,ArslanTaszwSyriiiSamariiwIzraelu)wskazują,żecheruby
byłypostaciamiozłożonejbudowie(ocechachkilkuróżnychstworzeń,podobniejakegipskiSfinks)-częstomiałytułówzwierzęciaoczterechnogachorazskrzydła.Motywcherubówpojawiasię
regularniewsztucestarożytnej-ichpostacieczęstootaczajątronykrólówibóstw.Połączeniemotywucherubówjakostrażnikówtronu,skrzynijakopodnóżkaifragmentówzeStaregoTestamentu,o
Jahwezasiadającymnatronienacherubach,potwierdzapogląd,żeArkaPrzymierzabyłasymbolemniewidzialnegotronuJahwe.Pustetronyczęstopojawiałysięwświeciestarożytnym.Pozostawałydo
dyspozycjibóstwaczykróla,gdypojawiałsięwdanymrejonie.

3

UmieszczonoArkęBożąnanowymwozieiwywiezionojąz

domuAbinadabapołożonegonawzgórzu.UzzaiAchio,synowie
Abinadaba,prowadziliwóz

6,3.Nanowymwozie.Użycienowegowozumiałogwarantowaćbraknieczystościrytualnej,któramogławynikaćzjegowcześniejszegoużywania(naprzykład,gdybywozuużywano

wcześniejdoprzewożeniagnojulubmartwychzwierząt).JednakwskazówkidotycząceprzenoszeniaArkiPrzymierzawspominająoposługiwaniusięwtymceludrążkami,niezaśwozem.Wózzostał
porazpierwszyzastosowanyprzezFilistynów(1Sm6,7).

4

zArkąBożą.Achiowyprzedzałarkę.

6,4BJ:„UzzaszedłobokArkiBoga,aAchiowyprzedzałarkę”.„Uzzaszedł”,nazasadziedomysłu.Wtekściehebr.napoczątkuniniejszegowierszadittografiapoczątkuw.3:„i

wywiezionojązpołożonegonawzgórzudomuAbinadaba”.

5

TakDawid,jakicałydomIzraelatańczyliprzedPanemzcałym

zapałemprzydźwiękachpieśniigrynacytrach,harfach,bębnach,
grzechotkachicymbałach.

6,5BJ:„tańczyliprzedJahwezcałejsiły,śpiewającprzydźwiękucytr,harf”,zagrec.i1Krn.Teksthebr.skażonyidlategopozbawionytusensu.
6,5.Muzykatowarzyszącakultowi.Wszystkieinstrumenty,októrychmowawtekście,sąpoświadczonewtekstachpochodzącychzBliskiegoWschoduorazmalowidłachireliefach,

począwszyodIIItysiącleciaprzedChr.Uczeninadalniesązgodnicodotego,którehebrajskiesłowopowinnobyćtłumaczonejako„harfa",aktórejako„cytra".Hebrajskiesłowotłumaczonejako„lira"
oznaczainstrumentodziesięciustrunach,„harfa"miałamniejsząliczbęstrun.Obydwainstrumentytrzymanowrękach;obydwamiałyramęipudłowykonanezdrewna.Zanalizyreliefów

odnalezionychprzezarcheologówwynika,żebębnybyłytamburynami-małymibębenkami(zeskóryrozpiętejnaobręczy)zmaleńkimidzwoneczkamiiwydawałydźwiękiprzypominającedźwięk
współczesnegotamburynu.Największetrudnościnastręczaczwartyinstrument[BT:„grzechotka"],bowiemoznaczającegohebrajskiesłowopojawiasiętylkowtymmiejscu.Najczęściejprzyjmujesię,
żechodziojakąśgrzechotkę.Ostatniinstrument,cymbały,byłwykonanyzbrązuiwykorzystywanyjakoinstrumentperkusyjny.Pozostajejedyniepytaniedotyczącejegowielkości.

6

GdyprzybylinaklepiskoNakona,Uzzawyciągnąłrękęwstronę

ArkiBożejipodtrzymałją,gdyżwołyszarpnęły.

6,6rękęwstronę.Według1Krn.Wtekściehebr.pominięte.
6,6.KlepiskoNakona.PołożenieklepiskaNakonaniejestznane.Ztekstuwynika,żeznajdowałosięonowpobliżudomuObed-Edoma,którystałniedalekoJerozolimy(trudnojednak

podaćdokładnąjegolokalizację).

7

IzapłonąłgniewPanaprzeciwkoUzzie,iporaziłgotamBógza

tenpostępek,takżeumarłprzyArceBożej.

6,7zatenpostępek.Senswyrażeniahebr.bardzoniepewny.1Krn:„ponieważwyciągnąłrękę,abypodtrzymaćarkę”.-Arkabyłastrasznadlanieprzyjaciół(1Sm5)albodlatych,którzy

odnosilisiędoniejzlekceważeniem(1Sm6,19).Tutajjestcoświęcej:świętośćarki,będącejtronemJahwe,czynijąnietykalną.Taprymitywnakoncepcjasakralności(por.Kpł17,1+)zdradzagłębokie
wyczucieprzejmującegogroząmajestatuBoga(por.Wj33,20+).Prawokapłańskiekodyfikujetęintuicję:nawetlewicipodgroźbąśmierciniemogązbliżyćsiędoarki,zanimkapłanijejnieprzykryją
(Lb4,5.15.20),aniniedotykająjej,atylkonosząużywającdotegodrążków(Wj25,15).

6,7.PostępekUzzy.ArkaPrzymierzabyłaprzedmiotemwymagającymokazywaniaszczególnejczciiostrożności.Samajejnaturaczyniłająniebezpieczną(niczymprądelektryczny).

Hebrajskiesłowo,któreprzetłumaczonojako„postępek",pojawiasiętylkotutajwStarymTestamencie,majednaktensamrdzeńznaczeniowy,którywjęzykachpokrewnychoznacza„pogardę"
(akadyjski)lub„niedbalstwo"(aramejski).

8

ADawidstrapiłsię,dlategożePandotknąłtakimciosemUzzę,i

nazwałtomiejscePeres-Uzza.[Takjest]podzieńdzisiejszy.

6,8Peres-Uzza.Znaczy:„WyrwaUzzy”(por.5,20).Wyjaśnienieludowe:„JahweuczyniłwyrwęwUzzie”.BJ:„JahwerzuciłsięnaUzzę”.

9

IDawiduląkłsięPanawowymdniu,mówiąc:Jakżeprzyjdzie

domnieArkaPańska?

10

NiechciałwięcDawidkierowaćArki

Pańskiejdosiebie,doMiastaDawidowego.Sprowadziłwięcjądo
domuObed-EdomazGat.

6,10.DomObed-Edoma.ImięObed-Edomznaczy„sługaEdomu"(byćmożeEdomtoimiębóstwa;por.Obadiasz=Obed-Jah[weh]).Dodano,żepochodziłonzGat.Grupażołnierzy

(najemników?)zGattworzyłastrażprzybocznąDawida(zob.2Sm15,18);możliwe,żeObed-Edombyłjednymznich.Sądzisię,żejegodomznajdowałsięwpobliżuJerozolimy,brakjednak
dowodów,którebytopotwierdzały,

11

IArkaPańskapozostawaławdomuObed-EdomazGatprzez

trzymiesiące.APanpobłogosławiłObed-Edomowiicałejjego
rodzinie.

12

DoniesionokrólowiDawidowi:Panobdarzył

błogosławieństwemrodzinęObed-Edomaicałejegomieniezpowodu
ArkiBożej.PoszedłwięcDawidisprowadziłzwielkąradościąArkę
BożązdomuObed-EdomadoMiastaDawidowego.

13

Ilekroćniosący

ArkęPańskąpostąpilisześćkroków,składałwofierzewołuituczne
cielę.

6,13.Składanieofiarcosześćkroków.KiedyasyryjskikrólAsurbanipalsprowadzałposągMardukadoBabilonu(VIIw.przedChr.),co3,2kmskładanowofierzetucznegocielca(z

AszszurdoBabilonubyłook.400km).DawidmiałzłożyćpodobnąliczbęofiarjakAsurbanipalnaodcinkurównym800m.Ztekstuniewynika,czegoużywanojakoołtarza,niewiadomoteżjakdługo
trwałaprocesja.Hebrajskiesłowoprzetłumaczonejako„wół"jestnazwąogólną,któramożebyćużywanawodniesieniudosamcówisamic.Otucznychcielcachniewspominasięwprzepisach

ofiarnychzawartychwPięcioksięgu.Zwierzękarmionowspecjalnysposóbiotaczanoopieką,byjegomięsobyłodelikatne.Ztekstuniewynika,jakirodzajofiaryskładano.

14

DawidwtedytańczyłzcałymzapałemwobecnościPana,a

ubranybyłwlnianyefod.

6,14Dawid,którywłaśniezłożyłofiaręiktórywnetbędziebłogosławił(w.18),nosistrójkapłański.
6,14.Lnianyefod.Chociażefodbyłelementemstrojukapłańskiego,niemusitooznaczać,żeDawidaukazanotutajjakopełniącegorolękapłana.MógłonzanosićprośbydoPanai

„składał"ofiary,jednakniejaktoczyniłkapłan,leczczciciel(zob.niżejkomentarzdow.17).

6.14.Rolatańcawświeciestarożytnym.Wielewzmianeknatemattańcapojawiasięwkontekściekultowym,chociażwźródłachmezopotamskichiegipskichczęstoopisujesiętancerzy,

którzydostarczająludziomrozrywki.Tanieczwiązanyzuroczystościamiprzypominałprzypuszczalniedzisiejszetańceludowe,składającesięzeskoordynowanychukładówchoreograficznych,
wykonywanychprzezróżnegrupytancerzy.Innyrodzajtańcabardziejprzypominałbalet-nascenieodgrywanojakieśprzedstawieniedramatyczne.Pojedynczytancerzezwyklewykonywaliobroty,
przysiady,skokilubpopisyakrobatyczneprzypominającedzisiejszypokazgimnastyczny.Niekiedytancerzewystępowaliwskąpychstrojachlubnago.Wkontekstachkultowychwtańcuuczestniczyli
czasamidostojnicy(np.kapłaniiurzędnicy),nietylkozawodowitancerze.WjednymzrytuałówChetytówwtańcumusiałabraćudziałsamakrólowa.Nieznamyprzykładów,bytaniecwykonywanybył
przezkrólów.

15

DawidwrazzcałymdomemizraelskimprowadziłArkęPańską

wśródradosnychokrzykówigranianarogach.

6.15.Trąby/rogi.Trąby,októrychtutajmowa,torogibaranie(sofary).Przypomocysofarumożnabyłowydawaćróżnedźwięki,niemożnabyłojednakzagraćmelodii,instrumentutego

używanoprzedewszystkimdodawaniasygnałówzwiązanychzkultemlubwojną.Rógbaranizmiękczanowciepłejwodzie,anastępniezginanoispłaszczano,bynadaćmucharakterystycznykształt.

16

KiedyArkaPańskaprzybyładoMiastaDawidowego,Mikal,

córkaSaula,wyglądałaprzezoknoiujrzałakrólaDawida,jak
podskakiwałitańczyłprzedPanem:wtedywzgardziłanimwsercu.

17

PrzyniesionąwięcArkęPańskąustawiononaprzeznaczonymnato

miejscuwśrodkunamiotu,któryrozpiąłdlaniejDawid,poczym
DawidzłożyłprzedPanemcałopaleniaiofiarybiesiadne.

6,17.RozpięcienamiotudlaArkiPrzymierza.Ztekstuniewynika,żenamiottenbyłNamiotemSpotkanialubprzybytkiem-dwaterminytechniczneużywanenaoznaczeniesanktuarium,

któregowzniesienieBógnakazałIzraelitomnaSynaju.Równieżwreligijnychtekstachkananejskichjestmowaonamiotachprzeznaczonychnamieszkaniabogów.ArcheolodzyodnaleźliwTimnah
datowanenaXIIw.przedChr.szczątkinamiotuMadianitów,którypełniłrolęprzybytku.Onrównieżwykonanybyłzzasłonzawieszonychnasłupach.Przenośnebudowleegipskieopodobnej
konstrukcji-doużytkusakralnegoiświeckiego-datowanesąnapołowęIIItysiącleciaprzedChr.

6,17.Całopaleniaiofiarybiesiadne.OfiarycałopalnebyływcałościspalanenaołtarzuizwyklemiałyzwiązekzzanoszonymidoBogaprośbami(zob.komentarzdoKpł1,3-4).Ofiary

biesiadnestwarzałyokazjędospożyciawspólnegoposiłkuistanowiłyzwykleformęratyfikacjizawartegotraktatulubprzymierza.Natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdo1Sm10,8iKpł
3,1-5.Ofiarybiesiadnepojawiająsięwkontekścieuroczystościkoronacyjnych(1Sm11)orazuroczystościpoświęceniaświątyni(1Krl8).ByćmożeponownewprowadzenieArkiPrzymierza
połączonozuroczystościamikoronacyjnymiDawida;zob.następnykomentarz.

6,17.Uroczystościkoronacyjne.PodczasasyryjskichuroczystościkoronacyjnychzokresupanowaniaTukulti-NinurtyI(XIIw.przedChr.)królzdejmowałkrólewskieszatyipokornie

modliłsięprzedobliczembóstwa.Następniedokonywanojegokoronacjiiudzielanobłogosławieństwa.Późniejprzedtronciągnąłkorowóddostojników,składającychdary,wyrażająceuległośći
wierność.PodobnerysymożnadostrzecwuroczystościachzwiązanychzwstąpieniemnatronDawida.TymrazemuroczyścieświętujesięobjęcietronuprzezJahwe.Dawidzdejmujeswojekrólewskie
szatyijakoprostyczcicielprowadzipochóddosalitronowej(namiotu).Późniejzłożonezostajądaryzwiązanezzanoszonymiprośbamiiwyrazamiwierności.Zw.21możnawywnioskować,że
uroczystośćdostarczyłarównieżpretekstudopotwierdzeniawybraniaDawidanakróla.Wzapiskachasyryjskichzachowałosiękilkarelacjiozałożeniunowegokrólewskiegomiasta(Asurnasirpal,
Sargon,Sennacheryb,Assarhaddon).Podczastychobchodówposągbogawprowadzanodomiastapośródofiariuczt(zmuzyką);rozdawanoteżludowijadłoinapitek.

18

KiedyDawidskończyłskładaniecałopaleńiofiarbiesiadnych,

pobłogosławiłludwimieniuPanaZastępów.

6,18.Pobłogosławienieludu.Starożytniwierzyli,żebłogosławieństwa(iprzekleństwa)kryjąwsobiemocgwarantującąichspełnienie.Kapłaniudzielalizazwyczajbłogosławieństwa

ludziom,opuszczającymsanktuariumpowzięciuudziałuwokreślonymrytuale.NaBliskimWschodzie,np.wpozdrowieniachugaryckichiakadyjskich,częstowzywasiębogów,byobdarzylikogoś
opiekąipomyślnością.Hebrajskizwrot„NiechcięPanbłogosławiistrzeże"wypisanonadużymkamiennymdzbaniezIXw.przedChr.odnalezionymwKuntilletAdżrudnapółnocySynaju.

19

Dokonałpotempodziałumiędzycałynaród,międzycałytłum

Izraela,międzymężczyznikobiety:dlakażdegopojednymbochenku
chleba,pokawałkumięsaipoplackuzrodzynkami.Potemwszyscy
ludzieudalisiędoswychdomów.

6,19pokawałkumięsa.Por.Wulgatę.Senshebr.’eszparniepewny.BJ:„garśćdaktyli”.
6,19.Darydlaludu.Bochenekchleba,októrymtutajmowa,byłpreclem,wktórympodczaspieczeniapowstałymaleńkieotwory.„Placekzdaktyli"[BT:„placekzrodzynkami"]to

tłumaczenietradycyjne-hebrajskiesłowopojawiasiętylkowtejrelacjiijegoznaczeniejestniepewne.Specjał,któregonazwęprzetłumaczonojako„placekzrodzynkami",mógłbyćprzyrządzanyz
różnychsuszonychowoców.WtekściezOz3,1doprzygotowaniatejsmaczniejpotrawyużytorodzynków;wobecnymkontekścieniemajednaknatentematżadnejinformacji.Mógłtobyćbloklub
kulazesprasowanychsuszonychowoców.

20

WróciłDawid,abywnieśćbłogosławieństwodoswegodomu.

WyszłakuniemuMikal,córkaSaula,ipowiedziała:O,jaktowsławił
siędzisiajkrólizraelski,którysięobnażyłnaoczachniewolnicsług
swoich,takjaksiępokazaćmożektośniepoważny.

6,20którysięobnażył.Chodzioto,żeDawidmiałnasobietylkoefod,którybyłkrótkąspódniczkąokrywającąbiodra(por.Wj20,26;28,42-43iprzyp.28,6-14).
6,20.NarzekanieMikal.Ww.16czytamy,żeMikalujrzała,corobiDawid(zob.komentarzdo2Sm6,14-21),iwzgardziłanim.Dopieroztegowersetudowiadujemysię,codokładnieją

uraziło.Jejskarganiemazwiązkuzniegodnymzachowaniem,leczstrojemDawida.Podaliśmyjużdwapowody,dlaktórychDawidzdjąłkrólewskąszatę,byprzywdziaćprostylnianyefod.Jeślitańczył
wśródinnychosóbidącychwprocesji(zob.wyżej2Sm6,14),mógłwziąćszatęodjednegoztańczących,zwyklebardzoskąpą.Jeśliobchodyteprzypominałyuroczystościkoronacyjne(zob.2Sm
6,17),króltradycyjnieprzyjmowałpostawępokornegopetenta.PonieważMikalporównałagodo„kogośnieprzyzwoitego"[BT:„niepoważnego"],chodziłojejprzypuszczalnieorzeczpierwszą.

21

DawidodpowiedziałMikal:PrzedPanem,którywybrałmnie

zamiastojcatwegoicałejtwejrodzinyiustanowiłmniewodzemludu
Pańskiego,Izraela,przedPanembędętańczył.

6,21BJ:„DawidodpowiedziałMikal:«PrzedJahwetańczę!NażycieJahwe...»”,zagrec.wedługrecenzjiLucjana.Wtekściehebr.,naktórymopartosiętutaj,zostałopominiętychkilka

słówmiędzypierwszymadrugim„Jahwe”.

6,14-21.CzynnościwykonywaneprzezDawida.Hebrajskiczasownikprzetłumaczonyjako„tańczył"pojawiasiętylkowwersetach14i16.Sposóbużyciategosłowawjęzykuugaryckim

sugeruje,żechodziojakąśczynnośćwykonywanąpalcami,np.pstrykanielubporuszaniefalistymiruchami.Czasownikprzetłumaczonyjako„podskakiwał"(w.16)zostałużytyjedynietutajiróżnisię
niecoformąodsłowazRdz49,24(któresłużyopisaniusprawnościrąk).Wtekścieparalelnym,z1Krn15,29,czasownikprzetłumaczonyjako„tańczyć"zostałużytytylkodwukrotniewinnych
fragmentachnaoznaczenieczynnościwykonywanejprzezczłowieka(razjakoparaleladośpiewuiradości,Hi21,11;razjakoprzeciwieństwozawodzenia,Koh3,4).Zwykleoznaczakołyszącelub
wibrująceruchy.Możliwewięc,żeDawidnieuczestniczyłwtańcu,leczporuszałrękamilubpstrykałiwykonywałfalisteruchypalcami.

22

Iupokorzęsięjeszczebardziejniżtymrazem.Choćbymmiał

sięstaćmałymwmoichoczach,touniewolnic,októrychmówisz,
sławębymjeszczezyskał.

6,22wmoichoczach.Zahebr,Grec:„wtwoichoczach”.-CałaopowieśćukazujeprostotęigłębięreligijnościDawida.

23

Mikal,córkaSaula,byłabezdzietnaażdoczasuswejśmierci.

2Sm7

DomBożyipałacDawida

1

Gdykrólzamieszkałwswoimdomu,aPanposkromiłdokoła

wszystkichjegowrogów,

7,1-17ProroctwoNatanazostałoskonstruowanenaprzeciwstawieniu:tonieDawidzbudujedom(świątynię)dlaJahwe(w.5),toJahwewzniesiedom(dynastię)Dawidowi(w.11).

ObietnicatadotyczyzasadniczotrwałościliniiDawidowejnatronieIzraela(w.12-16).TakwłaśniezrozumiałjąDawid(w.19,25,27,29;por.23,5)iautorzyPs(80,30-38;132,11-12).Jesttotekst
przymierzaJahwezDawidemorazzjegodynastią.ProroctwotowykraczawięcpozapierwszegonastępcęDawida,Salomona,doktóregoodniesionojeww.13,w1Krn17,11-14;22,10;28,6iw1Krl
5,19;8,16-19.ŚwiatłocienieproroctwaNatanazarysowująkonturyjakiegośuprzywilejowanegopotomka,wktórymBógznajdzieupodobanie.Mamytudoczynieniazpierwszymogniwemwłańcuchu
proroctwdotyczącychMesjasza,synaDawida(Iz7,14+;Mi4,14+;Ag2,23+),awDz2,30tentekstzostanieodniesionydoChrystusa.

7,1.11.Odpoczynek/pokój.Tekstwskazuje,żeBógdałDawidowiodpocząćodjegowrogów;wcałymStarymTestamenciePanudzielaodpoczynkuswojemuludowi.Matoszczególne

znaczenie,gdyDawidwyrażapragnieniezbudowaniaświątyni,bowiemnaBliskimWschodzieświątyniadostarczałamiejscaodpoczynkubóstwu.Nazwyniektórychświątyńwskazują,żetakabyłaich
głównafunkcja.Odpoczynekbogówniósłczęstozesobąodpoczynekipokójdlaludzinaichziemi.WprzeciwieństwiedotegoBibliamówiniewielenatematodpoczynkuBożego,nigdyniejestonteż
warunkiemodpoczynkuludzkiego(zwyjątkiemszabatu).

2

rzekłkróldoprorokaNatana:Spójrz,jamieszkamwpałacu

cedrowym,aArkaBożamieszkawnamiocie.

7,2.Mieszkaniewpałacucedrowymamieszkaniewnamiocie.ZwycięscykrólowieBliskiegoWschoduokazywaliczęstowdzięczność,wznoszącświątynieopiekuńczemubóstwu.

PierwszeprzykładytejpraktykipochodząjużzpołowyIIItysiącleciaprzedChr.-byłaonawówczasstosowanaprzezSumerów,późniejzaśprzezAsyryjczyków,Babilończyków,anawetPersów.
Świątynia(rozumianajakodombóstwa)gwarantowałakrólowiijegoziemiopiekębogów.Trwałe,okazałemieszkanie(wykonanezcedrów)miałozapewnićIzraelitomobecnośćiprzychylnośćPana.
Wliteraturzeugaryckiejbóg-ojciec,El,zamieszkiwałwprzybytkubędącymnamiotem(podobniejakwieleinnychbóstwkananejskich).Wprzeciwieństwiedoniego,Baalwzniósłsobiepięknypałac.

3

Natanpowiedziałdokróla:Uczyńwszystko,cozamierzaszw

sercu,gdyżPanjestztobą.

7,2-3.Prorokjakodoradca.PrzedczasamiSamuelaprorocysprawowaliwładzępolitycznązracjiurzęduprorockiego.Wrazzwprowadzeniemwładzykrólewskiejprorocyzaczęli

odgrywaćrolędoradczą.ZamiastprowadzićludjakoodbiorcyBożegoprzesłania,dostarczaliwskazówekkrólowi,którymógłichradęprzyjąćlubodrzucić.Natematdodatkowychinformacjizob.
komentarzdoPwt18,14-22.

4

LecztejsamejnocyPanskierowałdoNatananastępującesłowa:

5

Idźipowiedzmojemusłudze,Dawidowi:TomówiPan:Czyty

zbudujeszMidomnamieszkanie?

7,5.Zgodabóstwanazbudowaniemumieszkania.Wstarożytnościzaistotneuważanozdobyciezgodybóstwanarozpoczęciebudowyświątyni.Gdybykrólrozpocząłpracezdanyna

własnesiły,bezwskazóweknatematjejpołożenia,orientacji,wielkościimateriałów,mógłbysięspodziewaćjedynieniepowodzenia.WokresieneobabilońskimNabonidopowiadaokrólu,który
rozpocząłtakieprzedsięwzięciebezzgodybogów,codoprowadziłodozawaleniasięświątyni.WsumeryjskimutworzePrzekleństwoAkkaduNaram-Sinzabiegaoznak,którypozwoliłbymuna
rozpoczęciebudowyświątyni.Chociażgonieotrzymuje,itakrozpoczynaroboty.Późniejobwinianogo,żeswoimpostępowaniemspowodowałupadekdynastiiAkkadu.

6

Niemieszkałembowiemwdomuoddnia,wktórym

wyprowadziłemzEgiptuIzraelitów,ażdodniadzisiejszego.
Przebywałemwnamiociealbowprzybytku.

7

Przezcałyczas,gdy

wędrowałemzewszystkimiIzraelitami,czychoćbydojednegoz
sędziówizraelskich,którymnakazałempaśćmójlud,Izraela,
przemówiłemkiedykolwieksłowami:DlaczegoniezbudowaliścieMi

domucedrowego?

7,7dojednegozsędziów.Za1Krn.Teksthebr.:„dojednegozpokoleń”.
—Ww.6-7dopatrywanosiępierwszegowyrażeniatendencjiwrogiejświątyni,tendencji,którawyraźniejdojdziedogłosuw1Krl8,27;Iz66,1-2;Dz7,48.Natanjestrzeczywiścieza

utrzymaniemdawnejtradycji,reprezentowanejprzezarkę,aprzeciwkoinnowacjipolegającejnazbudowaniuświątyninasposóbkananejski.Problemzostanierozwiązanyprzezumieszczeniearkiw
świątyniwzniesionejprzezSalomona(1Krl8,1.10-12).

8

Aterazprzemówiszdosługimojego,Dawida:TomówiPan

Zastępów:Zabrałemcięzpastwiskaspośródowiec,abyśbyłwładcą
nadludemmoim,nadIzraelem.

9

Ibyłemztobąwszędzie,dokądsię

udałeś,wytraciłemprzedtobąwszystkichtwoichnieprzyjaciół.Dam
cisławęnajwiększychludzinaziemi.

10

Wyznaczęmiejscemojemu

ludowi,Izraelowi,iosadzęgotam,ibędziemieszkałnaswoim
miejscu,anieporuszysięwięcejiludzienikczemniniebędągojuż
uciskaćjakdawniej.

11

Odczasu,kiedyustanowiłemsędziównad

ludemmoimizraelskim,obdarzyłemciępokojemzewszystkimi
wrogami.TobieteżPanzapowiedział,żesamPandomcizbuduje.

7,8-11.Bóstwojakokrólewskisponsor.TradycyjnymelementemretorykiBliskiegoWschodubyłoprzypisywaniesobieprzezkrólaszczególnejopiekinarodowegobóstwa.Teksty

chetyckieimezopotamskiewyrażająsięjasnonatentemat.Wierzono,żetobogowieosadzilikrólanatronie,obdarzyliziemiąiustanowilijegokrólewskiepanowanie.Bogowiemieliteżchronićwładcę,
dawaćmuzwycięstwonadwrogamiiumacniaćjegodynastię,determinującwtensposóbloskróla.

12

Kiedywypełniąsiętwojedniispocznieszobokswych

przodków,wtedywzbudzępotobiepotomkatwojego,którywyjdziez
twoichwnętrzności,iutwierdzęjegokrólestwo.

13

Onzbudujedom

imieniumemu,aJautwierdzętronjegokrólestwanawieki.

7,13Słowa:,,12...iutwierdzęjegokrólestwo.13Onzbudujedomimieniumemu”,powszechniesąuważanezapóźniejszydodatek;jeżelitak,toproroctwotomogłobypochodzićzczasów

Dawida,jeżelizaśtenwierszstanowiintegralnączęśćpierwotnejzapowiedzi,datowałabysięonanaczasySalomona.Nicniezmuszadojeszczepóźniejszejdatacji.

7,13.Świątyniazbudowanaprzezsyna.Donaszychczasówprzetrwałainskrypcja,wktórejAdad-Guppi(słynnakrólowamatkaimperiumneobabilońskiegozVIw.przedChr.)opowiada

senotrzymanyodboga,Sina.Bóstwozakomunikowałownim,żejejsynzbudujemuświątynięwmieścieCharan.TamtasytuacjaróżniłasięjednakodsytuacjiDawida,tutajchodzibowiemo
odnowienieprzybytku,którypopadłwruinę.

14

Jabędęmuojcem,aonbędzieMisynem,ajeżelizawini,będę

gokarciłrózgąludziiciosamisynówludzkich.

7,14Jabędęmuojcem,aonbędzieMisynem.FormułaadopcjijakwPs2,7;110,3(grec.)atakżepierwszewyrażeniemesjanizmukrólewskiego:każdykrólzliniiDawidowejbędzie

obrazem(wprawdzieniedoskonałym,por.koniecwierszaiPs89,31-34)idealnegokrólaprzyszłości.W1Krn17,13,odnosząctesłowadoMesjasza,usuniętodrugączęśćwiersza.

7,14.ZwiązekmiędzyBogiemikrólemprzypominającywięźojcazsynem.Szczególniewymownabyłapodtymwzględemsytuacjakrólówegipskich,faraonówuważanobowiemza

postacieboskie.Wierzono,żefaraonjestsynembogasłońca,Ra.WliteraturzeugaryckiejKeret,królKubur,podawanyjestzasynaEla,głównegobóstwaKananejczyków.Wprzypadkukrólów
aramejskichokreślenietozawartebyłonawetwimionachkoronacyjnych(Ben-Hadadznaczy„synHadada").WMezopotamii,począwszyodGilgameszazpołowyIIItysiącleciaprzedChr.,potakich
władcówjakHammurabi,Tukulti-NinurtaiAsurbanipal,przypisywaniesobieboskiegopochodzeniabyłojednązkrólewskichprerogatyw.

15

Leczmuniecofnęmojejżyczliwości,jakcofnąłemSaulowi,

twemupoprzednikowi,któregoopuściłem.

7,14-15.Bezpieczeństwopomimokarcenia.WjednymztraktatówchetyckichzUtysiącleciaprzedChr.królChetytówHattusilisIIIdajegwarancjęswojemuwasalowi,Ulmi-Teszupowiz

Tarhuntassa,żesyniwnukodziedzicząponimjegoziemie.Czytamydalej,żejeślipotomkowieUlmi-Teszupadopuszcząsięprzewinień,zostanąukarani(nawetśmiercią),leczziemianiezostanie

odebranajegorodziniepodwarunkiem,żebędzieposiadałamęskiegopotomka.

7,15.Miłośćzaprzymierze.Przykładychetyckie,akadyjskie,ugaryckieiaramejskieopisująpozytywnedziałaniapodejmowaneprzezzwierzchnikawobecwasala,wyrażającesięmiłością,

uprzejmościąiłaskawością.Wzamianwasalmiałokazywaćzwierzchnikowiwiernośćilojalność.WlistachzAmarny(odwasalnychkrólówKanaanudoichegipskichzwierzchników)„miłość"
oznaczaprzyjazneinacechowanelojalnościąstosunkinaareniemiędzynarodowej.Listydająrównieżwyrazwoliwasala,bybyćlojalnymiprzestrzegaćwarunkówzawartegotraktatu.Tekstbiblijny
dostarczawyraźnychprzykładówtegoznaczenia,choćbyw1Krl5,15.Wliteraturzemezopotamskiejnapominaniepojedynczychludzi,bymiłowalijakieśbóstwo,jestrzadkie;zwyklebogowie
BliskiegoWschodunieoczekiwaliodswychczcicielimiłości,niezawieraliteżznimizwiązkówopartychnaprzymierzu.

16

PrzedeMnądomtwójitwojekrólestwobędzietrwaćnawieki.

Twójtronbędzieutwierdzonynawieki.

7,16PrzedeMną.Zaniektórymirkpsamihebr.igrec.Teksthebr.:„przedtobą”.

17

Zgodnieztymiwszystkimisłowamiizgodnieztymcałym

widzeniemprzemówiłNatandoDawida.

18

PoszedłwięckrólDawidi

usiadłszyprzedPanem,mówił:Kimżejajestem,Panie,Boże,iczym
jestmójród,żedoprowadziłeśmnieażdotąd?

7,18-29ModlitwaDawidajakoodpowiedźnaobietnicę(w.8-15)jestmodlitwąuwielbieniaiwdzięczności.
7,18przedPanem.Wnamiocie,gdziesięznajdowałaarka.

19

AletobyłojeszczezamałowTwoichoczach,Panie,Boże,bo

dałeśzapowiedźtyczącądomusługiswegonadalekąprzyszłość.Ito
jestprawoczłowieka,Panie,Boże.

7,19prawo.BJ:„przeznaczenie”.Tekstniepewny.

20

CóżwięcejmożepowiedziećdoCiebieDawid?Tysamznasz

swegosługę,Panie,Boże.

21

PrzezwzglądnaTwojesłowoiżyczenie

Twegosercadokonałeścałegotegowielkiegodzieła,abypouczyć
swegosługę.

22

Przetowielkijesteś,oPanie,Boże,niemanikogo

podobnegoTobieiniemaBogaopróczCiebie,zgodnieztym
wszystkim,cousłyszeliśmynawłasneuszy.

7,22.Monoteizm.Zawartetutajstwierdzenie,żeniemaBogaopróczJahwe,wykraczapozawcześniejszewyznania.Chociażznanesąstarożytneprzykładypróbpowiększeniaznaczenia

jednegobóstwakoszteminnych,dalekiesąoneodideałumonoteizmu,którypojawiłsięwIzraelu(zob.komentarzdoWj20,3iPwt6,4).

23

IktojestjakludTwój,jakIzrael?Czyżjestchoćjedennaródna

ziemi,któregobógposzedłbygowybawić,jakoswójlud,aby
zapewnićmusławę,dlaktóregodokonywałbywielkichistraszliwych
dzieł,wypędzającprzedswymludemnarodyibóstwa?

7,23Dlauniknięciawrażenia,żefałszywibogowiesąrzeczywistością,tradycjazmodyfikowałateksthebr.(którywBJzrekonstruowanowedług1Krnitłumaczeństarożytnych)odnosząc

wszystkodoJahwe(zamiastpierwotnego„jakiśbóg”jestterazwhebr.„Bóg”)orazdoIzraela(zamiastpierwotnego„swójlud”jestwnim„Twójlud,którywykupiłeśzEgiptu”).

24

Ustaliłeś,byludTwójizraelskibyłdlaCiebieludemnawieki,a

Ty,oPanie,stałeśsiędlaniegoBogiem.

25

Terazwięc,oPanie,Boże,

niechtrwanawiekisłowo,którewyrzekłeśosłudzeswoimijego
domu,iczyń,jakpowiedziałeś,

26

ażebynawiekiwielbionebyłoimię

Twesłowami:PanZastępówjestBogiemIzraela.AdomTwegosługi,
Dawida,niechtrwaprzedTobą.

27

Tybowiem,oPanieZastępów,Boże

Izraela,objawiłeśswemusłudze,mówiąc:Zbudujęcidom.Dlategoto
sługaTwójośmielasięzwrócićdoCiebieztąmodlitwą:

28

TerazTy,o

Panie,Boże,TyśBogiem,Twojesłowasąprawdą.Skoroobiecałeś
swojemusłudzetoszczęście,

29

raczterazpobłogosławićdomTwojego

sługi,abytrwałprzedTobąnawieki,boTy,Panie,Boże,to
powiedziałeś,adziękiTwojemubłogosławieństwudomTwojego
sługibędziebłogosławionynawieki.

7,18-29.UwagidotyczącemodlitwyDawida.WmodlitwieAsurnasirpalaI(asyryjskiegokrólazpokoleniapoprzedzającegoDawida),skierowanejdoIsztar,dziękujeonboginizaopiekę.

Zawyrazjejdobrotliwościuznajewyniesieniegozprostegostanu,namaszczenienapasterzaludu,danieimieniaipozwolenie,byzaprowadziłsprawiedliwośćwśródswojegoludu.Napodobne
błogosławieństwaudzieloneDawidowiprzezBogawskazujeNatan(w.8-11).

2Sm8

Zwycięstwonadsąsiedniminarodami

1

PotychwydarzeniachDawidpobiłFilistynówizmusiłichdo

uległości.OdebrałteżzrąkFilistynówGat.

8,1-18PodsumowaniewyprawwojennychDawida.WojnazAmmonitamizostałapominięta,gdyżopowiedząoniejrozdz.10-12wzwiązkuzhistoriąBatszeby.
8,1FilistynówGat.BJ:„Filistynów...”.Wielokropekoznaczapominięciedwóchniezrozumiałychsłówhebr.Częstospotykanetłumaczenie:„kontrolęmetropolii”,niemauzasadnienia.Być

możejesttonazwageograficzna.1Krn:„Gatizależneodniegomiasta”.

8.1.Metheg-Ammah.Wieluuczonychwątpi,czytehebrajskiesłowasąnazwąmiejsca.Wysuwanoróżnepomysłowehipotezy.Jeślihebrajskizwrotjestnazwąmiejsca,jegolokalizacjajest

nieznana.

2

PotempobiłMoabitówizmierzyłichsznurem,rozkazawszyim

położyćsięnaziemi.Wymierzyłdwasznurytych,comielibyćzabici,
adługośćjednegosznuradlatych,którzymielipozostaćprzyżyciu.
TakMoabicistalisiępoddanymiDawidapłacącymidaninę.

8.2.Danina.Kiedyjednopaństwopodbijałodrugielubwciągałojewobszarswojejhegemonii,poddanimusielipłacićdaninę.Mogłabyćonaprzekazywanawformiemetaliszlachetnych(o

określonejwadzelubwpostacibiżuteriiisprzętów),produktówrolnych(znacznejczęścizbiorów)lubpracy.

Nicdziwnego,żetakidrenażgospodarkipodbitegokrajuniewywoływałentuzjazmujegomieszkańcówizwykleprowadziłdobuntulubwojny.Pozabiblijneprzykładystosowaniatej

praktykisąszerokorozpowszechnione.Naprzykład,wrocznikachkrólówasyryjskichczęstopojawiająsięlistyprzedmiotówotrzymanychwdaninie:CzarnyKamieńzinskrypcjąSalmanassaraIII(859-
824przedChr.)zawierawzmiankęodaninie,którąJehuzłożyłAsyriiwformiesrebra,złota,ołowiuiróżnychrodzajówtwardegodrewna;Tiglat-PileserIII(744-727przedChr.)otrzymałjakodaninę
skóręsłonia,kośćsłoniową,lnianeszatyiinneluksusoweprzedmiotyodswoichwasalizDamaszku,Samarii,Tyruiinnychpaństw.

3

DawidpobiłteżHadadezera,synaRechoba,królaSoby,kiedy

tenwyprawiłsię,abyprzywrócićswąwładzęnadRzeką.

8,3Senszdanianiepewny.Rozumiemyjenastępująco:Hadadezer,głowaksięstwaSobywAntylibanie,jesthegemonemdlasąsiednichgruparam.iusiłujerozszerzyćswojewpływyjeszcze

bardziejwkierunkuEufratu(„Rzeki”),zczegokorzystaDawidiatakujegonatyłach.Możetoteżbyćjakaśinnawersjawyprawyopisanejwrozdz.10.

8.2-3.Selektywna,proporcjonalnaegzekucja.Opisanawtekściemetodaustalenia,ktopowinienzostaćstracony,niemażadnychodpowiednikówwBibliiiznanychdokumentach

pochodzącychzBliskiegoWschodu.

8,3.Hadazer.HadazeraopisanojakosynaRechoba,comożewskazywaćnajegozwiązekzważnymmiastemBet-Rechobot(zob.2Sm10,6).AszurrabiII,asyryjskikrólwspółczesny

Dawidowi,wspominaopoważnychkłopotach,któremiałzaramejskimkrólem,ponieważpróbowałonposzerzyćswojewłościoziemienależącedoAsyrii.Nieznamyjegoimienia,najlepszym
kandydatemjestjednakHadazer.Imiętojestdobrzepotwierdzone,nosiłjebowiemrównieżaramejskikról,którywałczyłzBabilończykamiwIXw.przedChr.(Adad-Idritoasyryjskaformatego
imienia).

8,3.Soba.ToważnekrólestwoaramejskiepołożonebyłowpobliżupasmaAntylibanu,wpółnocnejczęścidolinyBekaa(południowaczęśćdolinyOrontesu).Późniejjegoziemieposzerzyły

sięnawschód,obejmującrówninęHoms.WspominasięonimwdokumentachneoasyryjskichzVIIIiVIIw.przedChr.

8,3.RzekaEufrat[BT:Rzeka].PrzypuszczalniechodzitutajoobszarwokolicyEmar,obokzakolaEufratu.Według1Krn18bitwatarozegrałasięwChamatnadrzekąOrontes.Hebrajskie

słowo,któreBTtłumaczyjako„władza",to„ręka";gdzieindziejoznaczaonostelęlubpomnikzkrólewskąinskrypcją(1Sm15,12;2Sm18,18)ustawionątamprzezDawida.Wwersecie13czytamyo
„imieniu",którezdobyłsobieDawid[BT:„imięDawidastałosięsławne"]-jesttoinnaforma,wjakiejteksthebrajskiwspominaotympomniku.FaraonTotmesIII(XVw.przedChr.)chlubiłsię
stelami,którewzniósłnabrzegachEufratu.

4

WziąłmuteżDawidtysiącsiedemsetkonnicyidwadzieścia

tysięcypiechoty.Poprzecinałścięgnaskokowewszystkichkoni
zaprzęgowych,zostawiającznichtylkostozaprzęgów.

8,4ArmiaizraelskaprzedSalomonemniemiałarydwanów.
8,4.Rydwany.Rydwanysyryjskiebyływtymokresiepodobnedoasyryjskich,przedstawionychnareliefachzIXw.przedChr.Dorydwanuzaprzężonebyłydwakonie,jedenbiegłobok

luzem.Nadwóchkołachzdrewnianymiszprychami,nasadzonychnaosi,znajdowałasięniewielkaplatformadlawoźnicyiwojownikauzbrojonegowłukiwłócznię.Bokirydwanusięgałyzaledwiedo
połowyudastojącychwojowników.

8,4.Poprzecinałścięgnaskokowe.Koniniezabijanowówczaswsposóbhumanitarny,jaktomamiejscedzisiaj.Izraeliciichniepotrzebowali,niemoglisięteżnimizająć.Napewnonie

chcieli,bynieprzyjacielemogliichwdalszymciąguużywać.Okulawieniepolegałonaprzecięciutylnegościęgnaskokowego(odpowiadającegościęgnuAchillesauczłowieka),cosprawiało,żekońnie
mógłchodzić.

5

KiedyAramejczycyzDamaszkuprzybylinaodsieczkrólowi

Soby,Hadadezerowi,Dawidpobiłdwadzieściadwatysiąceludzi
spośródAramejczyków.

8,5.AramejczycyzDamaszku.RuchyAramejczykównaobszarzeLewantumiałymiejscewXIw.przedChr.Ztekstówzapisanychpismemklinowymwynika,żenazwaArammogła

pierwotnieoznaczaćtenrejon(por.Sippar-Amnantumzokresustarobabilońskiego),późniejzaczęłabyćstosowanadoludu,którygozamieszkiwał.Zdowodów,któreposiadamy,wynika,że
AramejczycyzamieszkiwaliobszargórnegoEufratuwIItysiącleciuprzedChr.,początkowojakowieśniacyipasterze,późniejjakokoalicjapolityczno-narodowa.Wtekściebiblijnymniewspominasię
okróluDamaszku,cowskazuje,żeDamaszekniewyłoniłsięjeszczejakogłównapotęgawtymrejonie.

8,5.Damaszek.DamaszekpołożonybyłwoazienawadnianejwodamirzekiBarada,upodnóżyAntylibanu.NapołudnieodniegoznajdowałasięPustyniaSyryjska.Pierwszawzmiankao

DamaszkupojawiasięnalistachTotmesaIIIzXVw.przedChr.;występujeteżnadrugimplaniewtekstachzAmarny.DoznaczeniaDamaszekdoszedłwokresiekonfliktówzAsyriąwIXiVIIIw.
przedChr.Stałezasiedlenietegorejonuniepozwalanaprowadzenierozleglejszychpracwykopaliskowych,któremogłybyrzucićświatłonaokresbiblijny.

6

PotemumieściłDawidzałogiwAramiedamasceńskim,

AramejczycyzaśstalisiępoddanymiDawidapłacącymidaninę.Tak
PanudzielałDawidowipomocywewszystkim,cotenzamierzył.

7

Dawidzabrałteżzłotezbroje,jakiemielisłudzyHadadezera,i

przeniósłjedoJerozolimy.

8,7.Złote„tarcze"/„uzbrojenie".Przezdługiczasnieznaliśmyznaczeniategohebrajskiegoterminu;obecniesądzisię,żejesttotermintechnicznyzapożyczonyzjęzykaaramejskiego,w

którymoznaczałpochwęnałuk.Paradnepochwynałukprzedstawionezostałynapóźniejszychreliefachasyryjskich.

8

AzmiastHadadezera,TebachiBerotaj,zabrałkrólDawid

równieżwielkąilośćbrązu.

8,8.TebachiBerotaj.WstarożytnychtekstachzAmarnywspominasięoTubikujakomieściepołożonymnapołudnieodHoms.ByćmożeodpowiadaonowspomnianemututajTebach.

Miejscetojestznanerównieżzegipskichtraspodróży.BerotajtoBeretainwdolinieBekaa,położonenapołudnieodBaalbek.Tekstw1Krn18,8dodajedotejlistyKun(Kunu),tj.starożytneBaalbek
(położoneok.80kmnapółnocodDamaszku).

9

GdyusłyszałTou,królChamat,żeDawidrozbiłcałewojsko

Hadadezera,

8,9Chamat.NadOrontesem,napółnocodterytoriówkontrolowanychprzezHadadezera.
8,9.Tou-Chamat[BT:Tou,królChamat).Tou-ChamatsprawowałokontrolęnadrejonemrozciągającymsięnapółnocodSobyinajwyraźniejradebyłozograniczeniawpływów

królestwaSobyprzezIzraelitów.ChociażChamat(współczesneHama,oddaloneok.210kmnapółnocodDamaszku)tonazwamiastapołożonegonadrzekąOrontes,wdokumentachneoasyryjskich
oznaczarównieżnaród.Touniepojawiasięwźródłachpozabiblijnych,imieniategojednakpowszechnieużywaliHutyci.Wskazujeto,żeChamatniebyłowtymczasiepaństwemaramejskim.

10

posłałsynaswego,Hadorama,dokrólaDawida,abygo

pozdrowićipowinszowaćmu,żewalczączHadadezerem,pokonał
go,boHadadezerbyłwwojniezTou.Hadoramprzywiózłteż
przedmiotyzesrebra,zezłotaizbrązu.

8,10Hadorama.Według1Krn;por.grec.Wtekściehebr.imiępogańskieprzekształconenajahwistyczne:„Joram”.

11

KrólDawidpoświęciłjerównieżPanuwrazzesrebremi

złotem,którepobrałzewszystkichpodbitychnarodów:

8,10-11.PoświęceniePanusrebraizłota.PoświęceniePanumetaliszlachetnychoznaczałodarowiznęnarzeczskarbcasanktuarium.Byłtomajątek,którymzarządzalikapłani,nieszedł

więcdoskarbcakrólewskiego.Zatrzymywanowybraneprzedmioty,np.ceremonialnąbrońlubważneprzedmiotykultowe,pozostałedrobneprzedmiotyprzetapiano.

12

zEdomu,Moabu,odAmmonitów,Filistynów,Amalekitów,

wrazzłupamipochodzącymiodHadadezera,synaRechoba,króla
Soby.

8,12.ZasięgpanowaniaDawida.KrólestwoDawidaobejmowałoziemieZajordania,sięgającnapołudnieconajmniejdoAnionu.ZiemieEdomuznajdowałysięwrejoniepołożonymna

południowyzachódodMorzaMartwego.OperacjewojskoweDawidazmierzałydoobjęciakontrolinadgłównymiszlakamihandlowymiprzecinającymitenrejon.

13

ImięDawidastałosięsławne.Powracajączaś,pobił

osiemnaścietysięcyEdomitówwDolinieSoli.

8,13Edomitów.Według1Krnitłumaczeństarożytnych.Teksthebr.:„Aramejczyków”(por.tytułPs60).
—wDolinieSoli.JesttoAraba,przedłużeniedolinyJordanuodpołudniowegowybrzeżaMorzaMartwego.
8,13.DolinaSoli.MogłatobyćdzisiejszaWadiel-Milh,położonawpołowiedrogipomiędzyBeer-SzebąaMorzemMartwym,chociażzatakąlokalizacjąprzemawiajedynienazwa

miejsca.

14

IwEdomiepozostawiłzałogi.WszyscywięcEdomicistalisię

poddanymiDawida.PanudzielałDawidowipomocywewszystkim,
cotenzamierzył.

8,14wEdomiepozostawiłzałogi.BJ:„UstanowiłnamiestnikówwEdomie”.Wtekściehebr.powtórzone:„wcałymEdomieustanowiłnamiestników”,cow1Krnpominięte.
8,14.Pozostawiłzałogi.Pozostawieniewojskowychgarnizonównazdobytychziemiachlubwpaństwachwasalnychpozwalałonaposzerzeniebazyzaopatrzenia,śledzeniebieżącejsytuacji

iutrzymywaniekontroli.Mogłybyćtamprzechowywanezapasyżywnościorazuzbrojenia,garnizonzaśbyłwstałejgotowości,byzareagowaćnakażcieodstępstwoodpostanowieńzawartegotraktatu
lubstłumićpowstaniemiejscowejludności.Garnizonypobierałyrównieżdaninyikontrolowałydziałalnośćkupców.

15

DawidpanowałnadcałymIzraelem,wykonującsądi

sprawiedliwośćnadcałymswoimludem.

16

Joab,synSerui,był

dowódcąwojska,Joszafatzaś,synAchiluda,byłpełnomocnikiem,

8,16.Urzędnicyiorganizacja.Fakt,żeJoabzostałwymienionynapierwszymmiejscu,wskazuje,żenaczelnywódzodgrywałdrugącodoważnościrolęwadministracjipaństwowej.Pisarz

odpowiadałzazapiskiidokumentypaństwowe;mógłbyćteżpostrzeganyjakoherold,anawetjakoodpowiednikdzisiejszegorzecznikaprasowego.Odniegozależało,komukróludzieliaudiencji,
odpowiadałteżzasprawyzwiązanezprotokołem.Pisarzprowadziłkorespondencjędyplomatyczną,ajegopozycjabyławpewnymsensiepodobnadopozycjiamerykańskiegosekretarzastanu.
Niektórzyuczenisugerowali,żeurzędytebyływzorowanenaegipskimmodeluadministracji,równiedobrzemożnajednakwskazaćnawzorcekananejskie.

17

Sadok,synAchituba,iAbiatar,synAchimeleka,byli

kapłanami,Serejaszzaśbyłpisarzem.

8,17WBJrekonstruujesięgenealogięAbiataranapodstawie1Sm22,20.Teksthebr.:„Sadok,synAchituba,iAchimelek,synAbiatara”.BJ:„SadokiAbiatar,synAchimeleka,syna

Achituba,bylikapłanami”.Zmianawtekściehebr.tłumaczysięprawdopodobnietym,żechcianoSadokowidorobićlinięgenealogicznąwstępującą,którejbyłpozbawiony(por.także1Krn5,34;6,37-
38).Wrzeczywistościto„człowieknowy”.ZajmieonmiejsceAbiatara(1Krl2,26-27),ajakowypełnienieproroctwaskierowanegoprzeciwkoHelemuijegorodzinie(1Sm2,30-36)będziemiałw
Jerozolimie-ażdowygnania-wyłącznośćnakapłaństwo.

—Serejasz.Hebr.Serajahjest-jaksięzdaje-imieniemoryginalnymwtymstarymwykazie.PóźniejbrzmionoSzija(tutaj:„Szeja”)lubSzuwa(20,25),Szisza(1Krl4,3),Szawsza(1Krn

18,16),byćmożejednaksątouszkodzonenazwyjegoegipskiegotytułu„pisarz”.

8,17.Dwajnajwyżsikapłani.AbiatarpochodziłzliniiHelego(zob.komentarzdo1Sm1,3),którejczłonkowiepiastowaliurządarcykapłańskiodpoczątkutegookresu.Sadok,jakpóźniej

wskazano,reprezentowałlinięAarona(odjegopierworodnego,Eleazara;1Krn6,8).Niemamyinformacjinatematsposobuprzekazywaniawładzywokresiesędziów.Niejestrzecząniemożliwą,że
liniaSadokazachowałaprerogatywykapłańskiewpokoleniuJudy,sątojednakwyłączniespekulacje.RywalizującezesobągrupykapłańskieniebyłyzjawiskiemniezwykłymnaBliskimWschodzie,
zazwyczajjednaksłużyłyoneróżnymbogom.

18

Benajasz,synJojady,sprawowałdowództwonadKeretytamii

Peletytami,asynowieDawidabylikapłanami.

8,18KeretyciiPeletycitoobcynajemnicy,pochodzącyzterytoriówfilistyńskich,którzystanowiligwardięprzybocznąDawida(15,18;20,7.23;1Krl1,38.44).
—sprawowałdowództwo.Orzeczeniezdania,pominiętewtekściehebr.,przywrócononapodstawie1Krniprzekładówstarożytnych.
—synowieDawidabylikapłanami.Informacjadziwna.Bezwątpieniaasystowalioniojculubzastępowaligowfunkcjachkapłańskich,które-zgodniezezwyczajem-sprawowałkról(por.

6,13-20).

8,18.KeretyciiPeletyci.Byłytogrupynajemników,którzysłużyliDawidowiraczejjakowasaleniżczłonkowiejegostałejarmii.Keretytówuważasięzaemigrantówwywodzącychsięz

Krety,bliskozwiązanychzFilistynami,którzy,podobniejakoni,mielipochodzićzrejonuMorzaEgejskiego.Peletycipojawiająsiętylkowtakichfragmentachjakten,wzwiązkuzKeretytami.

8,18.Synowiejako„doradcy"/kapłani.Wtekściehebrajskimużytosłowa„kapłani”,nieotojednakwnimchodzi.ChociażnapokoleniuLewiegospoczywałwyłącznyobowiązek

wykonywaniarzeczyzwiązanychzprzybytkiem(zob.komentarzdoKpł10,10iLb18,1-7),niemażadnegotekstu,któryzakazywałbynie-lewitompełnieniainnychfunkcjikapłańskich(zob.komentarz
doWj28,1).Chodzioto,żewrazzupływemczasuzadaniakapłańskieniezwiązanezprzybytkiembyłystopniowoeliminowane(zob.2Krl23,8).Naistnienieobowiązkówkapłańskichspełnianychw
kręgurodzinywskazująpewnekontekstyposynajskie(Sdz6,24-26;13,19;1Sm20,29)orazogólnyklimatkulturalnyBliskiegoWschodu,wktórymnajstarszysynczęstopełniłobowiązkikapłańskie
związanezkultemprzodków(zob.komentarzdoLb3,1).Saulzostałzganionyzapełnieniefunkcjikapłańskich,stałosiętojednakbyćmożedlatego,żeswoimpostępowaniemnaruszyłkartępraw
królewskich(1Sm10,25),któraokreślałajegopozycjęwzględempozycjiSamuela(zob.komentarzdo1Sm13,8-13).PrerogatywykapłańskieDawidamogływynikaćztradycyjnychról
obowiązującychwJerozolimie.IstnienietradycjikrólewskiegokapłanajestpoświadczonewtakichmiejscachjakPs110,4oraz,byćmoże,przezudziałDawidawuroczystościsprowadzeniaArki
Przymierza(zob.wyżej,2Sm6,14).

2Sm9

INTRYGIONASTĘPSTWOTRONU

Meribbaal,synJonatana

1

Dawidzapytał:CzyjeszczektośpozostałzroduSaula,gdyż

pragnąłbymmuokazaćmiłosierdziezewzględunaJonatana?

9,1-20,25Rozdziałytesąkontynuowanew1Krl1-2,apochodzązjakiejśwspaniałejstarejopowieści,którąautorSmwykorzystałprawiebezretuszy.Istniałaonaodsamegopoczątkuw

formiepisemnej,aproroctwoNatana(rozdz.7)służyłojejbyćmożezaprzedmowę.Zrelacjonowanowniej,wjakisposóbnastępcąDawidanatroniekrólewskimzostałSalomon,mimożeocalałjedenz
potomkówSaula,Meribbaal(rozdz.9),mimoopozycjiSzeby(rozdz.20),poprzeztragicznąhistorięrodzinykrólewskiej:cudzołóstwoDawidainarodzinySalomona(rozdz.10-12),morderstwoAmnona
(rozdz.13),buntAbsaloma(rozdz.15-18),intrygiAdoniasza(1Krl1-2).

2

ZdomuSaulapozostałsługa,któremubyłonaimięSiba.Został

onwezwanydoDawida.Zapytałgokról:TyjesteśSiba?Odrzekł:
Sługatwój.

3

Zapytałkról:CzynikogowięcejniemazroduSaula,

abymmuokazałmiłosierdzieBoże?Sibaodrzekłkrólowi:Jest
jeszczechromynaobydwienogisynJonatana.

9,3.Chromynaobydwienogi.Zob.komentarznatematMeribbaalaijegokalectwaw2Sm4,4.

4

Rzekłdoniegokról:Gdzieonjest?Sibaodpowiedziałkrólowi:

PrzebywaonwdomuMakira,synaAmmiela,wLo-Debar.

9,4.Lo-Debar.ChodzioobszarZajordania,napółnocodrzekiJarmuk,sprzymierzonyzSaulem,późniejzaśprzekształconyprzezDawidawkrajwasalny.Władzęwtymrejoniemogło

sprawowaćmiastoznajdującesięwmiejscudzisiejszegoTellDober,wktórymodnalezionośladyzasiedleniazokresużelazaIiII.Leżyononapołudniowo-zachodnimkrańcuWzgórzGolan,napółnoc
odJarmuku.

5

KrólDawidposłałwięc,bygowezwanozdomuMakira,syna

AmmielazLo-Debar.

6

Meribbaal,synJonatana,synaSaula,przybył

doDawida.Padłnatwarz,oddającmupokłon.RzekłDawid:
Meribbaalu!Odpowiedział:Otojestem,sługatwój.

9,6Meribbaalu!Wtekściehebr.wszędzieimię:„Mefiboszet”.Pierwotniezcałąpewnością:„Meribbaal”(por.4,4+).

7

PowiedziałmuDawid:Nielękajsię,bogorącopragnęokazaćci

miłosierdziezewzględunatwojegoojca,Jonatana.Każęcizwrócić
wszystkiedobratwojegoprzodka,Saula,samzaśzawszebędziesz

miałumnieutrzymanie.

9,7.PorównaniepostępowaniaDawidazpostępowaniemtypowym.Meribbaalmiałpowody,byobawiaćsięDawida.WtekstachzobszaruMezopotamiiznaleźćmożnaliczneprzykłady

eliminowaniawszystkichpotencjalnychrywalidotronu,kiedynowykrólobejmowałwładzę(por.wymordowanieprzezBaszęcałegoroduJeroboamaw1Krl15,29).Takieczystkizdarzałysięteżw
czasachpóźniejszychjakoformazemstyzapolitycznąopozycjęlubpróbybuntuprzeciwkopoprzednimwładcom.Naprzykład,Asurbanipalokaleczył,rozkazałstracićinakarmiłpsyzwłokami
przeciwnikówswojegodziadka,gdytylkozasiadłnatronieAsyrii.DawidpotraktowałjednakMeribbaala,jedynegopozostałegoprzyżyciuczłonkapoprzedniejrodzinykrólewskiej,jakprawnego
dziedzicawłościSaula.JegohojnośćłączysięzzaproszeniemMeribbaaladojadaniaprzykrólewskimstole.WtensposóbuhonorowałMeribbaala,ajednocześniemiałgocałyczasnaoku,pilnując,by
niezwróciłsięprzeciwkoniemu.

9,7.Posiłkiprzykrólewskimstole.Wstarożytnościwięźniowiepolitycznirzadkobyliprzetrzymywaniwcelach.Królwolałichprzetrzymywaćwswoimpałaculubkrólewskimmieście,

częstującjadłemz„królewskiegostołu",ajednocześniepilniebaczącnaichzachowanie.Wdokumentachzawierającychlistyzracjamiżywnościowymi,pochodzącychzokresubabilońskiegoi
asyryjskiego,znaleźćmożnaprzykładypokarmów,odzieżyioliwydostarczanych„gościom"króla.Naperskichdworachmożnabyłospotkaćwięźniówpolitycznych,atakże„sprzymierzeńców",
którychkróltrzymałnadworze,byzapewnićsobiestałydopływpodatkówiżołnierzydoarmii.ZatemMeribbaal,podobniejakwielełatpóźniejJojakin(2Krl25,27-30),mógłcieszyćsięprzepychem
królewskiegodworu,niebędącnaprawdęwolnym.

8

Onzaś,oddającmupokłon,rzekł:Czymjestsługatwój,żebyłeś

łaskawspojrzećnazdechłegopsa,jakimjajestem?

9

Królzawołał

potemSibę,sługęSaula,irzekłmu:Wszystkoto,conależałodo
Saulaijegorodziny,przekazujęsynowitwojegopana.

10

Najegopolu

będzieszpracowałtysam,twoisynowieisłudzy.Tybędzieszzbierał
plony,będąonenachlebdladomownikówtwojegopana.Onibędąto
jedli,agdychodzioMeribbaala–synatwojegopana–onbędzie
zawszejadałprzymoimstole.Sibamiałpiętnastusynówidwudziestu
niewolników.

9,10dladomowników.Teksthebr.:„dlasyna”.BJ:„dlarodziny”,zagrec.wedługrecenzjiLucjana.

11

Sibaodrzekłkrólowi:Sługatwójspełniwszystko,copanmój,

król,rozkażeswojemusłudze.Meribbaalwięcjadałprzystole
Dawida,podobniejakkażdysynkrólewski.

12

Meribbaalmiałmałego

syna,któremubyłonaimięMika.Wszyscy,którzymieszkaliuSiby,
byliniewolnikamiMeribbaala.

13

MeribbaalprzebywałwJerozolimie,

gdyżjadałprzystolekrólewskim.Abyłonchromynaobydwienogi.

2Sm10

WojnazAmmonitami

1

PotemumarłkrólAmmonitów,asynjego,Chanun,zostałw

jegomiejscekrólem.

2

WtedyDawidpomyślałsobie:Okażę

życzliwośćChanunowi,synowiNachasza,takjakjegoojciec
okazywałmiżyczliwość.Dawidwysłałwięczapośrednictwemsług
słowapociechyzpowodu[śmierci]ojca.GdysłudzyDawidaprzybyli
doziemiAmmonitów,

10,2.Sposób,wjakiDawidzamierzałpotraktowaćChanuna.WokresiegdyDawidbyłczłowiekiemwyjętymspodprawa,pełniłnietylkosłużbęjakożołnierznajemnyFilistynów,lecz

równieższukałpomocyunieprzyjacielaSaula,NachaszazAmmonu.Zawarliprzypuszczalniepaktowzajemnejnieagresjiorazwsparciu,korzystnydlaDawidaiNachasza.Większośćdokumentów
traktatowychBliskiegoWschodutotraktatyzwierzchnie,wktórymsilniejszepaństwonakładadaninyiinneobowiązkinapaństwawasalne(zob.traktatywasalneAssarhaddona).Niektóretraktaty,np.
traktatkończącywojnępomiędzyEgiptemiChetytamizXIIIw.przedChr.uznają„braterstwo"lubrównośćobydwuwładców(RamzesaIIiHattusilisaIII).Ponieważtraktatyuważanoza„wieczne",
niejestniczymniezwykłym,żeDawidwysłałdelegacjędoChanuna,byodnowićpewneelementyporozumienia.Wrogieprzyjęcie,zjakimspotkalisiędyplomaci,wskazujenaobawęAmmonitów,że
Dawidpragnieprzekształcićtraktatrównychwtraktatwasalny.

3

książętaammoniccyodezwalisiędoChanuna,swojegopana:

Możesądzisz,żeDawidprzezcześćdlatwojegoojcaprzysłałdo
ciebiepocieszycieli?AmożeraczejDawidwysłałsługiswojedo
ciebiepoto,abymiastodokładniepoznaćiabyjepotemzburzyć?

10,3miasto.JestnimstolicapaństwaAmmonitów,Rabba(11,1;12,26),dziśAmman.

4

Chanunwięc,pochwyciwszysługiDawida,zgoliłkażdemu

połowębrody,obciąłimszatydopołowy,ażdopośladków,iodesłał
ich.

10,4.SposóbpotraktowaniawysłannikówDawidaprzezChanuna.OgoleniepołowybrodyposłańcomDawida(symboliczneosłabienieich,apośredniorównieżDawida)i„obcięcieim

szatydopołowy,ażdopośladków",czyniłoichnagimi,niczymniewolnicylubjeńcy(zob.Iz20,4).Ludziecibyliambasadoramiijakotakimnależałsięimszacunekidyplomatycznyimmunitet.To,co
możesięnamwydawać„żartem",byłorzuceniembezpośredniegowyzwaniapotędzeiwładzyDawidaiprowadziłodowojnypomiędzyobydwomapaństwami.Dawidniemógłpozostawićbezpomsty
takiegooczywistego„gwałtu"lubsymbolicznejkastracjijegoprzedstawicieli.Wasyryjskichrocznikachkrólewskich(zokresupanowaniaSargonaII,SennacherybaiAsurbanipala)znaleźćmożna
usprawiedliwieniewypowiedzeniawojnywprzypadkupogwałceniauroczystegotraktatulubfizycznejnapaścinaprzedstawicielipaństwaasyryjskiego.Chociażzapiskiwasyryjskichrocznikachniesą
równieobrazowejakprzykładbiblijny,potwierdzają,żepostępowanietakiebyłowkategoriachpolitycznychodczytywanejako„rzucenierękawicy".

5

OznajmionootymDawidowi,aonwyprawiłnaichspotkanie

wysłanników,bociludziezostalibardzoznieważeni.Poleciłimkról:
ZostańciewJerychu,ażwambrodyodrosną,apotemwrócicie.

10,5.Ażwambrodyodrosną.Brodabyłasymbolemmęskości(por.fragmentzlistówzMad,wktórymasyryjskikrólSzamsziAdadszydzizeswojegosyna:„Nienosiszbrody-czyżbyś

niebyłmężczyzną?").FizyczneprzesłaniezawartewakcieChanunamówiło,żeIzraelzostaniepozbawionyswojejsiłyipogrążysięwżałobie-jegoszatyzostanąrozdarte,zaśgłowyibrodyogolone
(zob.Iz15,2).Takimpotraktowaniemposłowie,jakoprzedstawicielekróla,zostaliosobiścieznieważeni.JednakzniewagadotknęłarównieżDawida,dlategopolecił,byniepokazywalisię,dopóki
„szkoda"nieprzestaniebyćwidoczna.

6

GdyAmmonicispostrzegli,żeDawidichznienawidził,

skierowaliposłów,bynajęliAramejczykówzBet-Rechoboti
AramejczykówzSoby:dwadzieściatysięcypiechotyiokołotysiąca
ludziodkrólaMaaki,zeszczepuzaśTobdwanaścietysięcyludzi.

10,6zBet-Rechoboti...zSoby.MiastanapółnocodźródełJordanu,połączonewładząHadadezera.MaakaiTobznajdowałysiępozapółnocnągranicąTransjordanii.
10,6.Koalicja.Częstomałepaństwalubkrólestwawystępowałyrazemprzeciwkowspólnemunieprzyjacielowi.WtymprzypadkuAmmon,czującpotrzebęwzmocnieniaswojejpozycjiw

walcezDawidem,zwróciłsięopomocdoAramejczyków.20oddziałówprzybyłozBet-RechobpołożonegonagranicymiędzySyriąaIzraelem(wpobliżuTelDanwdolinieHule-zob.Sdz18,28)
orazzSobywpółnocnejczęścidolinyBekaa.WzmiankiopierwszymztychmiastpojawiająsięwdokumentachegipskichzokresupanowaniaTotmesaIII.Zob.komentarzdo2Sm8,3natematinnych
konfliktówpomiędzyIzraelemakrólemaramejskimHadadezerem.RównieżMaakależynapołudniowywschódodBet-Rechob,napołudnieodgóryHermoninawschódodJordanu.Ostatniagrupa
żołnierzy(12oddziałów)przybyłazTob(Et-Tajjba,położonego19,5kmnapołudniowywschódodJezioraGalilejskiegowGileadzie).Listasprzymierzeńcówodpowiadazatemobszarowi
rozciągającemusięzpółnocynapołudnie,iobejmującemupasodOrontesuażdokrajuAmmonitów.

7

Usłyszawszyotym,DawidwyprawiłJoabawrazzcałym

wojskiem,ludźmiwalecznymi.

10,7ludźmiwalecznymi.Jesttodopowiedzeniedo:„wrazzcałymwojskiem”.Jegohebr.odpowiednik,gibborîm,oznacza-jaksięzdaje-żołnierzynajemnych.Wynikałobystąd,żew

pierwszymetapiewojnyzAmmonitamibrałyudziałtylkooddziałynajemne.„Pospoliteruszenie”zaangażujesięwwalkędopierowdalszychjejfazach(w.17i11,11).

8

Ammoniciwystąpiliiuszykowalisiędobitwyuwejściado

bramy[miasta],natomiastAramejczycyzSobyizRechobotoraz
ludziezTobiMaakistanęliosobno,wpolu.

9

GdyJoabspostrzegł,że

walkazagrażamuodprzoduiodtyłu,dobrałsobieludzispośród
wszystkichnajdzielniejszychwIzraeluiustawiłwszykunaprzeciw
Aramejczyków.

10

Pozostałychzaśludzioddałwręceswegobrata,

Abiszaja,abyichustawiłnaprzeciwAmmonitów.

11

Irzekł:Jeśli

Aramejczycybędąmieliprzewagęnademną,typrzyjdzieszmiz
pomocą,jeślizaśAmmonicibędąmieliprzewagęnadtobą,jaci
przyjdęnapomoc.

12

Odwagi!Okażmymęstwo[wwalce]zanasz

naródizamiastaBoganaszego!AniechPanuczynito,couznaza
słuszne!

10,7-12.Sytuacjapodczasbitwy.Obecnośćdwóchodrębnychgrup(Ammonitówbroniącychbramswojegomiasta[przypuszczalnieRabba]iAramejczykówrozmieszczonychnasąsiednim

obszarze)wymusiłanaJoabiedokonaniepodziałuwojskiustaleniewspólniezzastępcą,Abiszajem,sposobupostępowaniawprzypadkuklęskijednejzgrup(por.relacjęz1Krn19,9-13).Strategiata
dowodzi,żeJoabbyłzaskoczonyrozmieszczeniemwojsknieprzyjacielainiemiałwystarczającychsił,byskutecznietoczyćwalkęnadwóchfrontach.Chociażznalazłsięwniebezpiecznej,trudnejdo
obronypozycji,zsiłaminieprzyjacielskimipoobydwustronach,wydajesię,żejegostrategiaokazałasię-przynajmniejwzarysie-skuteczna.Zdrugiejstronywyjaśniato,dlaczegoniemógł
kontynuowaćataku,leczmusiałsięwycofaćdoJerozolimy.

13

ZbliżyłsięJoabilud,którybyłznim,abywalczyćz

Aramejczykami,leczoniuciekliprzednim.

14

Ammonici,widząc,że

Aramejczycyuciekli,równieżsamiuciekliprzedAbiszajemi
wycofalisiędomiasta.AJoabodstąpiłodAmmonitówiwróciłdo
Jerozolimy.

15

Aramejczycy,widząc,żezostalipobiciprzezIzraelitów,

skupiliswesiły.

10,15-19Taopowieśćpochodzi-jaksięzdaje-zjakiegośinnegoźródła.

16

HadadezerwysłałposłówisprowadziłAramejczykówbędących

podrugiejstronieRzeki.CinadciągnęlidoChelamnaczelez
dowódcąwojskHadadezera,Szobakiem.

10,16.Chelam.Chociażdokładnepołożenietegomiejscajestniepewne,miastolubokręgChelamznajdowałosięprzypuszczalniewpółnocnejczęściZajordania,byćmożemiędzy

DamaszkiemiChamat(przemawiazatymrównieżjedenzwariantówtekstuEz47,16)-jakomiejscezbornedlaaramejskichwojskHadadezera,któreprzybyłyzdrugiejstronyEufratu.Obszarten
znajdowałsiędostatecznieblisko,byzagrozićpanowaniuDawidawtymregionie.PierwszawzmiankaoChelampojawiasięprawietysiąclatwcześniejwegipskichtekstachzłorzeczących,niepomaga
jednakwjegolokalizacji.

17

Dawid,gdygootymzawiadomiono,zebrałwszystkich

Izraelitów,aprzeprawiwszysięprzezJordan,przybyłdoChelam.
AramejczycyustawiliszykiprzeciwDawidowiiwalczyliznim.

10,17.Frontbitewny.Formacjewojskowebyłytakzorganizowane,bymogłyjaknajlepiejwykorzystaćukształtowanieterenuiposiadanąbroń.Ztekstubiblijnegowynika,żeSzobak,wódz

Aramejczyków,miałdodyspozycjirydwanyioddziałypiechoty.Szeregipiechoty,rozmieszczonewwielkichformacjach,prowadzonebyłyprzez„dowódcównadpięćdziesiątkami".Wpierwszym
szereguznajdowalisięoszczepnicyztarczami,zarazzanimiłucznicyiprocarze.Kiedydoszłodostarciaiwalkiwręcz,używanotoporówopłaskimostrzuikrótkichmieczów.Oddziałyrydwanów
częstoumieszczanonaskrzydłach,byłatwiejbyłonimimanewrować.

18

LeczAramejczycyuciekliprzedIzraelitami,aDawidzabiłim

siedemsetzaprzęgowychkoniiczterdzieścitysięcyjeźdźców.Zadał
teżranySzobakowi,dowódcyjegowojska,takiżtamzmarł.

10,18jeźdźców.Takteksthebr.WBJza1Krn:„ludzi”.

19

WszyscykrólowiezależniodHadadezera,widząc,żezostali

pokonaniprzezIzraelitów,zawarliznimipokójistalisięich
poddanymi.Aramejczycyjużodtądbalisięiśćnapomoc
Ammonitom.

10,19.PoddaniIzraela.NaBliskimWschodzieniebyłoniczymniezwykłym,żewynikbitwyzmieniałukładpolitycznychzależności.Poklęscearmiiaramejskiejwielewiosekimiasteczek

wcześniejprzysięgającychwiernośćHadadezerowiterazofiarowałowsparcieidaninęDawidowi.StarożytneparaleledotejpraktykiodnaleźćmożnawtraktatachwasalnychAssarhaddonaorazwlistach
zkampaniiwojennychwiększościwładcówasyryjskich.Nienależyjednakzakładać,żeDawidzdolnybyłobjąćcałkowite,pełnepanowaniewpółnocnymrejonieZajordania.Wymuszonepoparcie,
będącewynikiemjednejbitwy,mogłozniknąćwrazzpojawieniemsiępierwszychoznaksłabości.

2Sm11

1

Napoczątkuroku,gdykrólowiezwykliwychodzićnawojnę,

DawidwyprawiłJoabaiswojesługiwrazzcałymIzraelem.
Spustoszylioni[ziemię]AmmonitówioblegaliRabba.Dawid
natomiastpozostałwJerozolimie.

11,1-27Autorrozdz.9-20traktujewojnęammonickatylkojakoramęhistoriiDawidaiBatszeby.
11,1Napoczątkuroku.Wiosennezrównaniedniaznocą.
11,1.Napoczątkuroku,gdykrólowiezwykliwychodzićnawojnę.NaBliskimWschodziekampaniewojennebardzorzadkobyłypoprzedzaneformalnymwypowiedzeniemwojny,

rozpoczynałysięjednakzreguływrazzkońcemokresuzimowychdeszczów.Wiosną,przedżniwami,wszyscyzdrowiisilnimężczyźnimusielipracowaćwpolu.Wieleasyryjskichibabilońskich
rocznikówkrólewskichzawierainformację,żekampaniawojennarozpoczęłasięwpierwszym(nisan)lubdrugimmiesiącu(adar)roku(wokresieodmarcadomaja).

11,1.KrólpozostałwJerozolimie.Zpowoduobowiązkówzwiązanychzesprawamipaństwalubzinnychprzyczynkrólowieniezawszemogliwuczestniczyćkampaniachwojennych.Na

przykład,asyryjskikrólSennacherybzleciłswojemuurzędnikowiRabsakowiprzeprowadzenieoblężeniaJerozolimyopisanegow2Krl18,17-35.DecyzjaDawida,bypozostaćwdomu,wskazujena
jegozaufaniewdowódczeumiejętnościJoaba,jakąśpilnąsprawędyplomatycznąlubkoniecznośćzajęciasięsprawamiwewnętrznymi.

11,1.Rabba.RabbabyłastolicąpaństwaAmmonitów.ZnajdowałasięwmiejscudzisiejszegoAmmanuwJordanii,napółnocnymbrzegurzekiZerka,uźródełrzekiJabbok.Zpowodu

nieprzerwanegozasiedleniategorejonuAmmanuarcheolodzyniemoglitamprowadzićrozleglejszychpracwykopaliskowych.Wprawdzieudałosięzbadaćstarożytny„akropol",niedostarczyłoto
jednakistotnychinformacjiomieścieRabbazczasówDawida(byćmożezostałnajegorozkazwzniesionymurobronny).

GrzechDawida–Batszeba

2

PewnegowieczoraDawid,podniósłszysięzposłaniaichodząc

potarasieswegokrólewskiegopałacu,zobaczyłztarasukąpiącąsię
kobietę.Kobietabyłabardzopiękna.

11,2.Dach/taraskrólewskiegopałacu.PonieważwczesnymrankiemwJerozolimiewiałchłodnywiatr,ludziewychodzilinazewnątrz,byrozmawiaćzsąsiadami,lubnadachu,w

samotności,cieszylisięprzyjemnympowiewem.Podwzględemarchitektonicznymkrólewskipałacpodobnybyłprzypuszczalniedozwyczajnychdomostw,alemiałonwiększąodnichprzestrzeń
mieszkalnąlubsypialnąnadachu(1Sm9,25).

11,2.Kąpiel.KąpielBatszebybyłazapewneaktemoczyszczeniapozakończeniucyklumenstruacyjnego(zob.2Sm11,4).Czynnościtejwymagałyprawadotycząceczystościrytualnej

zawartewKpł15,19-24.Niewiadomo,czyBatszebakąpałasięnadachu,byszybciejosuszyćsięnapowietrzu,czyabyzwrócićnasiebieuwagękróla.

3

Dawidzasięgnąłwiadomościotejkobiecie.Powiedzianomu:

TojestBatszeba,córkaEliama,żonaUriaszaChittyty.

11,3UriaszaChittyty.Obcynajemnik.CodoChittytów-zob.Pwt7,1+.
11,3.RodzinaBatszeby.OjciecBatszeby,Eliam,należałdodoborowegooddziału„walecznychwojowników"Dawida(2Sm23,34),dlategobyłgłowąwpływowegorodu.Eliambyłsynem

Achitofela,jednegoznajbardziejszanowanychdoradcówDawida(2Sm15,12;16,23).Tainformacjawpołączeniuzfaktem,żejejmężembyłUriaszChetyta(równieżjedenz„walecznych
wojowników"Dawida,2Sm23,39),wskazuje,żekróldobrzewiedział,naczyjdompatrzy,iznałBatszebę(teksthebrajskimożnatłumaczyć:„CzyniejesttoBatszeba?").

4

WysłałwięcDawidposłańców,byjąsprowadzili.Agdy

przyszładoniego,spałznią.Aonaoczyściłasięodswejnieczystości
iwróciładodomu.

11,4.Obmycieznieczystości.WzmiankanatematkąpieliBatszebyodnosisiędorytualnegoobmyciapozakończeniutrwającegosiedemdniokresunieczystości,związanegozustaniem

cyklumenstruacyjnego(zob.Kpł15,19-24).Oznaczato,żeBatszebaznajdowałasięwokresienajwiększejpłodności,gdymiałastosunekpłciowyzDawidem(10-14dniporozpoczęciunowegocyklu
menstruacyjnego),Uriaszzatemniemógłbyćojcemjejdziecka.

5

Kobietatapoczęła,posłaławięc,bydaćznaćDawidowi:Jestem

brzemienna.

6

WtedyDawidwyprawiłposłańcadoJoaba:Przyślijdo

mnieUriaszaChittytę.JoabposłałwięcUriaszadoDawida.

7

Kiedy

Uriaszdoniegoprzyszedł,DawidwypytywałsięopowodzenieJoaba,
luduiwalki.

11,6-7.Chetytawarmii.JakojedenzsiedmiugłównychludówKanaanu(Pwt7,1)wokresiesędziówiokresiemonarchiiChetycimoglisłużyćjakożołnierzenajemni,pracowaćjako

robotnicylubzawieraćzwiązkimałżeńskiezIzraelitkami.Chetycimoglibyćpotomkamiludu,któryprzybyłdoKanaanuzAnatoliilub,wokresiebliższym,pochodzilizeznajdującychsięwpółnocnej
Syriipaństwneochetyckich.

8

NastępnierzekłDawidUriaszowi:Zejdźdoswojegodomui

umyjsobienogi!Uriaszopuściłpałackrólewski,azanimniesiono
darzestołukróla.

9

Uriaszpołożyłsięjednakubramypałacu

królewskiegowrazzewszystkimisługamiswojegopana,anie
poszedłdowłasnegodomu.

10

PrzekazanowiadomośćDawidowi:

Uriaszniezszedłdoswegodomu.PytałwięcDawidUriasza:Czyż
niewracaszzdrogi?Dlaczegoniezszedłeśdoswegodomu?

11

Uriasz

odpowiedziałDawidowi:Arka,IzraeliJudaprzebywająwnamiotach,
podobnieteżipanmój,Joab,wrazzesługamimegopanaobozująw
otwartympolu,ajamiałbympójśćdoswojegodomu,abyjeść,pići
spaćzeswojążoną?NażyciePanainatwoje,czegośpodobnegonie
uczynię.

11,11aby...spaćzeswojążoną?Wstrzemięźliwośćbyłajednymzprawreligijnychwojny(por.1Sm21,6).
11,9-11.PostępowanieUriasza.ObecnośćArkiPrzymierzawrazzwojskamiwskazujenauczestnictwowjakiejś„świętejwojnie",dlategożołnierzymogłyobowiązywaćszczególne

przepisy(zob.masoweobrzezanieprzedrozpoczęciempodbojuKanaanaprzezIzraelitówwJoz5,4-8orazobrzędyoczyszczenia,którymmusielisiępoddaćżołnierzewPwt23,9-11i1Sm21,5).
GdybyUriaszskorzystałzestworzonejprzezDawidasposobnościdoodbyciastosunkuzBatszebą,możnabyuznać,żejestodpowiedzialnyzajejciążę.JednakupieraniesięUriaszaprzyzachowaniu
rytualnejczystościispanieubramypałacukrólewskiegozmusiłoDawidadopodjęciadrastycznychśrodków.

12

DawidwięcrzekłdoUriasza:Pozostańtujeszczedziś,ajutro

cięodeślę.UriaszzostałwięcwJerozolimiewtymdniu.Nazajutrz

13

Dawidzaprosiłgo,abyjadłipiłwjegoobecności,ażgoupoił.

Wieczoremposzedł[Uriasz],położyłsięnaswymposłaniumiędzy
sługamiswojegopana,adodomuswojegoniezszedł.

14

Następnego

rankanapisałDawidlistdoJoabaiposłałgozapośrednictwem
Uriasza.

15

Wliścienapisał:PostawcieUriaszatam,gdziewalka

będzienajbardziejzażarta,potemodstąpciego,abyzostaługodzonyi
zginął.

11,14-15.Listzawierającywyrokśmierci.PonieważUriaszzostałpierwotniewysłanydoDawida,byprzynieśćwieścizliniifrontu,rzecząnaturalnąbyło,żeDawidodesłałgodoJoabaz

oficjalnymipoleceniamiirozkazami.Motywofiary,którasamadostarczawydanynasiebiewyrokśmierci,występujepowszechniewpodaniachwieluludów(zob.Iliada,gdziezapisanoopowieśćo
Bellerofoncie,który,fałszywieoskarżony,przywiózłwłasnywyrokśmiercidokrólaLycji),wBibliipojawiasięjednaktylkoraz.

16

Joab,obejrzawszymiasto,postawiłUriaszawmiejscu,októrym

wiedział,żewalczylitamnajsilniejsiwojownicy.

11,15-16.UmieszczenieUriasza.Jakojedenz„mężnychwojowników"Dawida,Uriaszczęstostawałnaczeleoddziałużołnierzy,imożnabyłooczekiwać,żeodegrastrategicznąrolę

podczasbitwy(zob.opis„mężnychwojowników"podanyw2Sm23,8-39).WtymprzypadkucelowoumieszczonogonaprzeciwelitarnegooddziałuAmmonitów,którzygopokonali.Przedstawienie
Uriaszajakorycerzabezskazysugeruje,żeprzyjąłtenrozkazbezsprzeciwu,mógłsięjednakzastanawiaćnadtakątaktyką.

17

LudziezmiastawypadliinatarlinaJoaba.Bylizabiciwśród

luduisługDawida;zginąłteżUriaszChittyta.

18

Joabprzez

wysłańcówzawiadomiłDawidaocałymprzebieguwalki.

19

Posłańcowidałnastępującewyjaśnienie:Jeślibypoopowiedzeniu

królowicałegoprzebieguwalkidokońca

20

królwpadłwgniewipytał

cię:Dlaczegozbliżyliściesiętakdomiasta,bytoczyćwalkę?Czyż
niewiedzieliście,żestrzelajązmuru?

21

KtozabiłAbimeleka,syna

Jerubbaala?Czyżniekobieta,którazrzuciłananiegozmurukamień
młyński,takiżumarłwTebes?Czemupodchodziliścieażpodmury?
–powiesz:Sługatwój,UriaszChittyta,zginąłrównież.

11,21Jerubbaala?Wedługgrec.(por.Sdz7,1n).Teksthebr.:„Jerubboszeta”(por.2,8+i4,4+).

22

Posłaniecposzedł.PoprzybyciuoznajmiłDawidowiwszystko,

zczymgoJoabposłał.

11,22Wgrec.dodane:„DawidrozgniewałsięnaJoabairzekłdoposłańca:Dlaczegozbliżyliściesiędowałów,bytoczyćwalkę?Czyniewiedzieliście,żebędziecierażenizwałów?Kto

zabiłAbimeleka,synaJerubbaala?Czyżniekobietazrzuciłananiegozwałówkamieńmłyński,iumarłwTebes?Dlaczegozbliżyliściesiędowałów?”.

23

PosłaniecodpowiedziałDawidowi:Udałosiętymmężom

przemócnasiwyszliprzeciwnamwpole;odparliśmyichażdo
bramy.

24

Tymczasemłucznicyzaczęlistrzelaćzmurudotwychsług.

Dlategotozginęłokilkuzesługkrólewskich.Zginąłteżsługatwój,
UriaszChittyta.

11,16-24.Taktykaprowadzeniabitwy.Taktykawalkikażdejzestronwydajesięobejmowaćforteleizasadzki.Wprzypadkuoblężonegomiastaniepotrzebnebyłoprzypuszczanieataku.

ByćmożeżołnierzyUriaszawysłanowcelupodjęciapróbyzdobyciamurów.StratypostronieIzraelitówpojawiłysięwówczas,gdynaspotkanieoddziałuUriasza,mającegorzekomopodjąćpróbę
przekroczeniamurów,wyszedłoddziałobrońcówmiasta.Izraeliciznaleźlisięzbytbliskomurów,wzasięgustrzałipociskówmiotanychzgóry.PrzewidzenieprzezJoaba,żeDawidprzypomnisobie
znanyprzypadekśmierciAbimeleka(Sdz9,50-53),kazałomumniemać,żedostaniesięIzraelitówwzabójczyogieńkrzyżowyzostaniepotraktowanejakorezultatskalkulowanegoryzykalub
popełnieniabłędutaktycznego.ByłotowiarygodnymwyjaśnieniemprzyczynyśmierciUriasza,incydentniepochłonąłteżzbytwieluofiarpostronieIzraelitów.

25

Dawidoznajmiłposłańcowi:TakpowieszJoabowi:Nietrapsię

tym,cosięstało.Mieczdosięgaraztego,razinnego.Bądźwytrwały
wwalceprzeciwkomiastuizniszczje!Tysamdodajmuodwagi!

26

ŻonaUriasza,dowiedziawszysię,żejejmąż,Uriasz,umarł,

opłakiwałaswegopana.

27

Gdyczasżałobyminął,posłałponiąDawid

isprowadziłdoswegopałacu.Zostałajegożonąiurodziłamusyna.
Postępekjednak,jakiegodopuściłsięDawid,niepodobałsięPanu.

11,26-27.Okresżałoby.Okresżałobytrwałzwyklesiedemdni(Rdz50,10).Jedyniewprzypadkuwybitnychpostaciokresżałobybyłdłuższy(trzydzieścidniżałobypośmierciMojżeszai

AaronawPwt34,8iLb20,29).Wprzypadkuwdowyopłakującejmęża,okrestenpozwalałnaoczyszczeniesięzinnychrodzajównieczystościprzedwstąpieniemwkolejnyzwiązek(zob.Kpł12,2;
15,19).

2Sm12

1

PanposłałdoDawida[proroka]Natana.Tenprzybyłdoniegoi

powiedział:Wpewnymmieściebyłodwóchludzi,jedenbył
bogaczem,adrugibiedakiem.

12,1-15PierwotnaopowieśćmogłaniezawieraćinterwencjiNatana(w.l-15a):zw.22wynika,żeDawidniewiejeszczeoskazaniudziecka.Obietradycjesąjednakowostareimajątaką

samątreśćreligijną:zbrodniaDawidazostajenapiętnowana,jednakdziękiżalowionsamzyskaprzebaczenieBoga.

2

Bogaczmiałowceiwielkąliczbębydła,

3

biedakniemiałnic,

próczjednejmałejowieczki,którąnabył.Onjąkarmiłiwyrosłaprzy
nimwrazzjegodziećmi,jadłajegochlebipiłazjegokubka,spałau
jegobokuibyładlaniegojakcórka.

4

Razprzyszedłgośćdobogacza,

leczjemużalbyłobraćcośzowieciwłasnegobydła,czymmógłby
posłużyćpodróżnemu,którydoniegozawitał.Zabrałwięcowieczkę
owemubiednemumężowiitęprzygotowałczłowiekowi,coprzybył
doniego.

12,2-4.Celprzypowieści.PrzypowieśćNatanaomałejowieczcebiedakadostarczasądowegotładlapotępieniaDawidazacudzołóstwo,któregosiędopuściłzBatszebą.Jakogłówny

obrońcaprawswojegoludu(zob.2Sm15,4;1Krl3,4-28),królmiałsprawowaćsądyiokazywaćmądrość.ChociażDawidosądziłdziałanie„bogacza",niebyłjednakdośćmądry,byzrozumieć,że
osądzawtensposóbsamegosiebie.

5

Dawidoburzyłsiębardzonategoczłowiekaipowiedziałdo

Natana:NażyciePana,człowiek,którytegodokonał,jestwinien
śmierci.

6

Nagrodzionzaowieczkęwczwórnasób,gdyżdopuściłsię

tegoczynu,aniemiałmiłosierdzia.

12,5-6.Jestwinienśmierci/nagrodziwczwórnasób.WgniewieDawidgotówbyłskazaćwinowajcęnaśmierćzpowodunieokazaniamiłosierdzia,wtejsprawieprawowypowiadałosię

jednakwystarczającojasno.KsięgaWyjścia22,1zakradzieżowcynakładałakarępoczwórnegozadośćuczynienia(KodeksHammurabiegonakazywałwypłaceniedziesięciokrotnejwartości
ukradzionegozwierzęcia).

7

NatanoświadczyłDawidowi:Tyjesteśtymczłowiekiem.Tak

mówiPan,BógIzraela:JanamaściłemcięnakrólanadIzraelem.Ja
uwolniłemcięzrąkSaula.

8

Dałemcidomtwojegopana,ażony

twegopananatwojełono,oddałemcidomIzraelaiJudy,agdybyi
tegobyłozamało,dodałbymcijeszczewięcej.

12,8.Domiżonypana.Ponieważkrólewskiemałżeństwaodzwierciedlałypotęgęmonarchyioznaczałypolityczneorazekonomicznesojuszezawieranewimieniupaństwa,mogłobyć

konieczne,bypoobjęciutronuharempoprzedniegowładcyznalazłsięwrękachjegonastępcy.Wtensposóbzapewnianociągłośćzobowiązańtraktatowych.PośmierciIszboszeta(2Sm4,5-7)iobjęciu
władzykrólewskiejprzezDawida,możnabyłooczekiwać,żeobejmieswojąopiekąrodzinęSaula,wtymtakżejegoharem.Możliwe,żekrótkawzmiankaomałżeństwieDawidazAchinoam,
pojawiającasięw1Sm25,43,informujeowzięciuprzezniegożonySaulaotymsamymimieniu(1Sm14,50).

9

Czemuzlekceważyłeś(słowo)Pana,popełniającto,cozłew

Jegooczach?ZabiłeśmieczemChittytęUriasza,ajegożonęwziąłeś
sobiezamałżonkę.ZamordowałeśgomieczemAmmonitów.

12,9(słowo)-.Zatekstemhebr.WBJpominiętezaprzekładamistarożytnymi.

10

Dlategowłaśniemiecznieoddalisięoddomutwojegonawieki,

albowiemMniezlekceważyłeś,ażonęUriaszaChittytywziąłeśsobie
zamałżonkę.

12,10miecznieoddalisię.AluzjadozabójstwaAmnona,AbsalomaiAdoniasza,trzechsynówDawida.

11

TakmówiPan:OtoJasprowadzęnaciebienieszczęściez

własnegotwegodomu,żonyzaśtwojezabioręsprzedoczutwoich,a
oddamjetwojemurywalowi,którybędzieobcowałztwoimiżonami
podtymsłońcem.

12,11.Przekleństwo.Karaodpowiadacharakterowiprzestępstwa,sugerując,żewładzaiżonyDawidazostanąmuodebraneprzezuzurpatora(zob.opowieśćoAbsalomiezabierającymżony

Dawidaw2Sm16,21-22).WskazujenawetnamożliwośćpozbawieniaDawidatronu.Gwałtirozwiązłość,którychsiędopuścił,wywołarozwiązłośćigwałtwjegowłasnymdomu.

12

Uczyniłeśtowprawdziewukryciu,jednakJaobwieszczętę

rzeczwobeccałegoIzraelaiwobecsłońca.

12,2-12.Naturaprzewinienia.Możnaodnieśćwrażenie,żesprawadanadoosądzeniaDawidowiprzezNatananiemanicwspólnegozprzestępstwamiDawida(cudzołóstwemi

zabójstwem).Dotyczyjednakpoważniejszegoprzestępstwa:nadużyciawładzy.DawidzostałformalniepotępionyprzedBoskimtrybunałem(zapośrednictwemprorokaprzemawiałBóg)nietylkoza
wzięcieżonyinnego,leczzaprzeświadczenie,żemożebraćwszystko,comusiępodoba,iokazywaćniezadowolenieztego,cootrzymałodBoga.Epizodtenwyraźniedowodzi,żekrólnieznajdujesię
ponadprawem,iżejeśliniezostaniewezwanynasądprzezwładzeludzkie,stanieprzedsądemBoga.

13

DawidrzekłdoNatana:ZgrzeszyłemwobecPana.Natan

odrzekłDawidowi:Panodpuszczaciteżtwójgrzech–nieumrzesz,

14

leczdlatego,żeprzeztenczynbardzowzgardziłeśPanem,syn,

którycisięurodzi,napewnoumrze.

12,14wzgardziłeśPanem.Topoprawienietekstuhebr.,wktórym:„wzgardzićnieprzyjaciółmiJahwe”,cozostałopodyktowaneobawąprzedbluźnierstwem.-Grzechniejesttylko

podeptaniemporządkumoralnegoczyspołecznego,leczprzedewszystkimzerwaniemosobowejrelacjimiędzyczłowiekiemaBogiem(por.Rdz39,9;Ps51,6;59,2),którątylkoOnsammoże
przywrócićnanowo(Ps65,4;por.Mk2,5+).

15

Natanudałsiępotemdoswegodomu.Pandotknąłdziecko,

któreurodziłaDawidowiżonaUriasza,takiżciężkozachorowało.

16

DawidbłagałBogazachłopcemizachowywałsurowypost,a

wróciwszydosiebie,całąnocleżałnaziemi.

12,16.BłaganieDawida.WStarymTestamenciepostczęstołączysięzzanoszeniempróśbdoBoga.Kryjesięzatymzasada,żewagaprośbypowoduje,iżczłowiekjesttakzaaferowany

swoimstanemduchowym,żesprawyfizyczneschodząnadalszyplan.Wtymsensieaktpostujestprocesem,któryprowadzidooczyszczeniaiukorzeniasięczłowiekaprzedBogiem(Ps69,10).
Modlitwybabilońskiezawierająpodobnewyrażenia,oznaczającebłaganieorazpoczuciezależnościodwładzybogów,którzyjakojedynimogąusunąćzłoiwrócićzdrowie.

17

Dostojnicyjegodomu,podszedłszydoniego,chcieli

podźwignąćgozziemi:broniłsięjednak;wogólezniminiejadał.

18

Wsiódmymdniudzieckozmarło.SłudzyDawidaobawialisię

powiadomićgo,żedzieckoumarło.Twierdzili:Jeżeli,gdydziecko
jeszczeżyło,przemawialiśmydoniego,agłosunaszegonieusłuchał,
tojakmożemymupowiedzieć,żechłopiecumarł?Możeuczynić
[sobie]cośzłego.

19

GdyjednakDawidzauważył,żesłudzyjego

rozmawiająszeptem,zrozumiał,żedzieckozmarło.Pytałwięcsługi
swoje:Czydzieckoumarło?Odpowiedzieli:Umarło.

20

Dawid

podniósłsięzziemi,umyłsięinamaścił,zmieniłsweubraniei
wszedłszydodomuPańskiego,oddałpokłon.Powróciwszydodomu,
zażądał,bymupodanoposiłek,którymsiępożywił.

21

Słudzynatomu

powiedzieli:Comaznaczyćtwójsposóbpostępowania?Gdydziecko
żyło–płakałeś,leczgdyzmarło–powstałeśiposiliłeśsię.

12,21Dawidrzeczywiścieuchybiawszystkimzwyczajom.Jegoreligijnośćjestspontanicznainiemawsobieniczkonformizmu(w.22-23i6,21-22).

22

Odrzekł:Dopókidzieckożyło,pościłemipłakałem,gdyż

mówiłemsobie:Ktowie,możePannademnąsięulitujeidziecko
będzieżyło?

23

Tymczasemumarło.Pocóżmampościć?Czyżzdołam

jewskrzesić?Japójdędoniego,aleonodomnieniewróci.

12,23Japójdędoniego.Domiejscapobytuumarłych,doszeolu(por.Lb16,33+).

12,20-23.PostępowanieDawida.SłudzyDawidaniewiedzieli,żeBógwydałsądnaddzieckiem.WrezultacieźlezinterpretowalipostępowanieDawida.Postmożesięteżłączyćzżałobą(słudzy
Dawidadomniemywali,żetakjestwtymprzypadku).JednakDawidzabiegałozmianęBożegopostanowienia,zaśpostmiałsłużyćnadaniuszczególnejmocyjegoprośbie.Kiedystwierdził,żejego
prośbazostałaodrzucona,zaprzestałpostu.

12,23.Japójdędoniego,aleonodomnieniewróci.Wypowiadająctesłowa,Dawidzwyczajnieprzyznaje,żejegowysiłkiocaleniasynazawiodły.Nieoczekujejuż,żeprośbaprzywróci

godożycia,leczstwierdza,żepołącząsiędopieropośmierci.DlategosłowaDawidasąprzejmującymwyrazemostatecznegolosuczłowieka,podobniejakżałobnaodpowiedźJakubazRdz37,35.W
EposieoGilgameszupodczasżałobypozmarłymtowarzyszu,Enkidu,Gilgameszpowiada:„Terazjegoudziałemstałsięloswszystkichludzi".WtymsamymeposieSiduriprzypominabohaterowi:
„Kiedybogowiestwarzaliczłowieka,zaplanowalitwąśmierć".Natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdoHi3,13-19.

24

Dawidokazywałwspółczucieswejżonie,Batszebie.Poszedłdo

niejispałznią.Urodziłasyna,któremudałimięSalomon,aPango
umiłował.

12,24Urodziłasyna.Zatekstemhebr.WBJnapoczątkutegozdaniadodano:„Onapoczęła”,zagrec.

25

[Dawid]posłał[otymwiadomość]zapośrednictwemproroka

Natana,którynazwałgoJedidiasz–zewzględunaPana.

12,25zewzględu.Zatekstemhebr.WBJ:„zgodniezesłowem”,wedługprzekładówstarożytnych.-NarodzinySalomona,synaBatszeby,„umiłowanegoJahwe”(takiejestznaczenie

Jedîdjah),sązapewnieniemprzebaczeniaBoga.TowłaśnieSalomona,wyróżnionegospośróddziedzicówmającychwięcejtytułówdosukcesjipoojcu,darmowywybórBogazaprowadzinajegotron.

DalszawalkazAmmonitami

26

AJoabstaczałwalkiwammonickimRabbaizdobyłstolicę

królestwa.

12,26.Stolicakrólestwa.Wersettennawiązujedotwierdzy,zaśnastępny-dosystemuzaopatrzeniawwodę.Sądzisiępowszechnie,żestarożytnaRabbaczerpaławodęzdużegoźródła.Nie

wiadomo,czyistniałyoddzielnefortyfikacjestrzegące„akropolu"istudni,czyteżobjętebyłyonejednymsystememumocnień.Skutecznymsposobemzdobyciaoblężonegomiastabyłoodcięciejego
obrońcówodźródełwody.Wokresiehellenistycznym,podczasoblężeniaRabbaprzezAntiochaIII,zastosowanopodobnątaktykę.

27

WysyłającposłańcówdoDawida,donosił:NatarłemnaRabbai

zdobyłemjużMiastoWód.

12,27MiastoWód.Jesttoniższaczęśćmiasta,nadktórąwznosisięakropol.
12,27.Zaopatrzeniewwodę.Zpowodumałejilościopadóworaztego,żepojawiałysięonejedyniewmiesiącachzimowych,wpozostałychmiesiącachrokumiastaimiasteczka

uzależnionebyłyodźródeł,studniicystern.WswychannałachkrólowieMezopotamiiczęstochlubilisiębudowąkanałów,akweduktówisystemówczerpaniawody(zob.też2Krl20,20).Zdobycie
systemuzaopatrzeniamiastawwodęoznaczałoszybkikoniecoblężenia.NiewiemynicnatematochronysystemuzaopatrzeniawwodęmiastaRabba.

28

Aterazzbierzpozostałewojskoiprowadźdalejwalkęprzeciw

miastu.Podbijje,ażebymniejabyłjegozdobywcąibynienadano
mumegoimienia.

12,28.Króldokonującyostatniejfazypodboju.Wkrólewskichrocznikachstarożytnychkrólówifaraonówrzadkowspominasięowodzach,zaśzwycięstwozawszeprzypisujesiębogom.

Królowieniezawszeszlinakampaniewojennerazemzwojskami.Wtekstachasyryjskichczytamyokrólach,którzypozostawaliwpałacu,podczasgdynaczelniwodzowielubksiążętadowodzili
armiami.Działosiętakszczególniewówczas,gdysprawywewnętrznebyłyzbytnaglące,bykrólmógłopuścićswojepaństwo.NieobecnośćDawidanapoluwałkimogłaskłonićjegopoddanych(lub
krytyków)downiosku,żejestzłożonyniemocą,czujesięzagrożonylubzinnegopowoduniemożewykonywaćkrólewskichpowinności.Nawetjeślikróluczestniczyłwkampanii,raczejniedowodził
podczasbitwy,leczpozostawałnatyłach,wkwaterzegłównej,obmyślającstrategięprowadzeniawojny.Zwyklejednaktokrólwiódłwojska,wkraczającedopodbitegomiasta.Dawidmógłsięosobiście
przekonaćopodwójnejlojalnościpoddanych,gdyjegowłasnezwycięstwauczyniłygopopularnymwśródludu.Możnawięcbyłooczekiwać,żesłowaJoabaoimionachtych,którychbędziesię
wymieniaćjakozdobywcówRabba,wywołająreakcjęDawidaijegoszybkiepojawieniesięnapoluwalki.

29

DawidzebrałwięccałewojskoiudałsiędoRabba,natarłna

miastoizdobyłje.

30

ZgłowyMilkomazdjąłkoronę,któraważyła

talentzłota.Miałaonadrogocennykamień,któryposłużyłzaozdobę
głowyDawida.Zabrałteżzmiastaniezliczonąilośćłupów.

12,30ZgłowyMilkoma.Zagrec.Teksthebr.:„zgłowyichkróla”(malkam).JesttoidolAmmonitów(1Krl11,5).
-Miałaonadrogocennykamień.Wedługprzekładówstarożytnychi1Krn.Teksthebr.:„ikamieńdrogocenny”.
12,30.Królewskakorona.Hebrajskiesłowo,któregotutajużyto,oznaczazwykleceremonialnąozdobęgłowy.Wświeciestarożytnymkrólowieibogowienosilizazwyczajstożkoweczapki

lubturbany.Nakryciagłowynoszoneprzezkrólówbyłyczęstowykonanezhaftowanejtkaninyprzeplatanejzłotem,zponaszywanymidrogimikamieniami.Czasamikrólowiezakładalidodatkowozłoty
diademotaczającyturban.Wagawspomnianejwtekściekoronywskazuje,żewykonanojązezłotai,przypuszczalnie,niebyłanoszonaprzezkrólaAmmonitów,leczznajdowałasięnaczoleposągu
przedstawiającegobogaMilkoma(interesującywariantodczytaniatekstu).Wieleposągówkananejskichbogówmastożkowenakryciegłowy,niejestwięcniemożliwe,żepodobnieozdobionybyłposąg
bogaAmmonitów.Zgramatycznegopunktuwidzeniajestteżmożliwe,żebyłtokamieńzkorony,wziętyjakołupinoszonyprzezDawida,niezaśważącatalent(=ok.35kg)korona,którątrudno
byłobyutrzymaćnagłowienawetpodczaskrótkiejceremonii.

31

Ludnośćzaś,którawnimbyła,uprowadziłiprzeznaczyłdo

obsługipił,kilofówiżelaznychsiekierorazkazałjejprzejśćdo
wyrobucegły.Wtensposóbpostąpiłzwszystkimimiastami
ammonickimi.PotemwróciłDawidzcałymwojskiemdoJerozolimy.

12,31.Pracajeńców.JednymzeźródełsiłyroboczejwMezopotamiiiSyro-Palestyniebylijeńcywojenni.Chociażwkrólewskichannałachiinskrypcjach(np.steliMeszyzMoabu)

wspominasięodużejliczbiewziętychdoniewolijeńców,możetobyćprzesada.Bardziejwiarygodnesąwpodtymwzględemdokumentyadministracyjnepodająceracjeżywnościowe,szatyiliczbę
zmarłychniewolników.Możliwe,żejeńcówużywanodousuwaniaszkódwojennych,późniejzaśosiadaliwnowymkraju,stawalisięjegoobywatelamiiuprawializiemięlubsłużyliwwojsku.

2Sm13

TamariAmnon

1

Potemtosięzdarzyło:Absalom,synDawida,miałpiękną

siostrę,którejbyłonaimięTamar.WniejzakochałsięAmnon,
równieżsynDawida.

13,1-20,25Absalom,zabójcabrata,synzbuntowanyprzeciwkoojcu,jestcentralnąpostaciądramaturodzinyDawida,adramattenwywołujecałyszeregwstrząsówpolitycznych,które

obnażająwewnętrznepodziałynaroduistawiająpodznakiemzapytaniaprzyszłośćkrólestwa.

2

DręczyłsiętymAmnon,takżezachorowałzpowoduswej

siostry,Tamar.Ponieważbyładziewicą,Amnonniemógłuczynićjej
czegokolwiek.

3

AmnonmiałjednakprzyjacielaimieniemJonadab,

synaSzimei,brataDawida.Jonadabbyłczłowiekiembardzo
przebiegłym.

4

Tengozapytał:Cosięztobądzieje,synukrólewski,że

takmizerniejeszzdnianadzień?Niechceszmitegowyjaśnić?
Amnonodpowiedziałmu:KochamTamar,siostręmojegobrata,
Absaloma.

5

Jonadabmuodpowiedział:Połóżsiędołóżkaiudaj

chorego.Gdyprzyjdzietwójojciec,bycięodwiedzić,powieszmu:
Pozwól,byprzyszłamojasiostra,Tamar,ipodałamijeść;niechby
przygotowałanamoichoczachcośdozjedzenia,takbymtowidział.
Wtedyprzyjąłbymposiłekzjejręki.

6

Amnonpołożyłsięwięci

udawałchorego.Kiedyprzyszedłkról,abygoodwiedzić,odezwałsię
Amnondokróla:Niechprzyjdzie,proszę,mojasiostra,Tamar,i
przyrządzimidwaplackiwmojejobecności,abymmógłprzyjąć
posiłekzjejręki.

7

Dawidposłałwięc[wiadomość]dopałacudo

Tamar:Pójdź,proszę,dodomutwojegobrata,Amnona,iprzygotuj
mucośdozjedzenia!

8

Tamarposzładodomuswegobrata,Amnona,a

onleżał.Wzięłaciasto,zagniotła,zrobiłaplackinajegooczachi
upiekłaje.

9

Wziąwszypatelnię,opróżniłająprzednim,aleon

odmówiłjedzenia.Amnonpowiedział:Niechodemniewszyscy
wyjdą!Agdywszyscyodniegowyszli,

13,8-9.Pieczeniechleba.Zastosowaniespecjalnejpatelni(opisywanejwpóźniejszejliteraturzeżydowskiej),wktórejzwyrobionegociastaprzygotowywanojakieśkluski,sugeruje,żenie

byłotozwyczajnepieczeniechleba.UdawanachorobaAmnona,wpołączeniuzfaktem,żepotrzebowałkogośzaufanego,ktobymuprzygotowałpożywnyposiłek,wskazujenajakąślekkostrawną
potrawęidowodzi,iżlękałsięotrucia.

10

AmnonrzekłdoTamar:Przynieśposiłekdosypialni,abym

przyjąłgoztwojejręki.Tamarwzięłaplacki,któreprzygotowała,i
zaniosłabratuswojemu,Amnonowi,dosypialni.

11

Gdyjeprzednim

położyła,abyjadł,schwyciłjąirzekł:Chodź,połóżsięzemną,
siostromoja!

12

Odpowiedziałamu:Nie,mójbracie!Niegwałćmnie,

botaksięwIzraeluniepostępuje.Zaniechajtegobezeceństwa!

13

Dokądsięudamzmojązniewagą?Atystałbyśsięjednymz

największychprzestępcówwIzraelu!Porozmawiajraczejzkrólem,
oncimnienieodmówi.

13,13Zgodniezestarymzwyczajem(por.Rdz20,12)AmnonmógłpoślubićTamar,którabyłatylkojegosiostrąprzyrodnią.TakiezwiązkizostałyjednakpóźniejzakazaneprzezPrawo(Kpł

18,11;20,17;Pwt27,22).

13,12-13.ProśbaTamar.WbłaganiuTamarmożnawyróżnićczteryelementy.Pierwszy,żetakiepostępowanieniejestzwyczajemwIzraelu.Oczywiście,branieoblubienicysiłąniebyło

zjawiskiemnieznanym(zob.zgwałcenieDinyprzezSychemawRdz34,3orazuprowadzenietancerekwSzilowSdz21,19-23),najwyraźniejjednakpostępowanietakieuważanozaniedozwolonyobcy
zwyczaj.Opisującaktgwałtu,Tamarstarasię„wstrząsnąć"Amnonem,byprzywieśćgodorozsądku.Drugimitrzecimelementemjejprośbyjestosobistacześć,jejiAmnona.Wie,żezpowodubraku
świadkówniktgonieoskarży,dlategojedynąnadziejąjestodwołaniesiędorozwagiicharakteruAmnonajakoksięciaIzraela.Mówimu,żezostaniezaliczonywpoczetgłupców-hebrajskitermin
oznaczaludzibezzasadlubczci,którychczekamarnykoniec.NakoniecTamarsugeruje,żegotowajestprzyłączyćsiędojegodomujakożona(w.13).

14

Onjednaknieposłuchałjejgłosu,leczzadałjejgwałt,

zbezcześciłjąiobcowałznią.

15

PotemAmnonpoczułdoniejbardzo

wielkąnienawiść.Nienawiśćtabyławiększaniżmiłość,którąkuniej
odczuwał.RzekłdoniejAmnon:Wstańiodejdźstąd!

16

Odpowiedziałamu:Nieczyńmi,wypędzającmnieodsiebie,

jeszczewiększejkrzywdyodtej,jakąmiwyrządziłeś.Onjednaknie
chciałjejposłuchać.

13,16Teksthebr.skażony.BJ:„Nie,mójbracie,wypędzaćmniebyłobywiększymzłemniżto,któremiwyrządziłeś”,zaczęściąrkpsówgrec.ivet.lat.

17

Zawołałpachołka,którymuusługiwał,irzekł:Wypędźtęode

mnienaulicęizamknijzaniądrzwi!

18

Byłaodzianawszatęz

rękawami,gdyżtakubierałysięcórkikrólewskie,dziewice.Sługa
wyprowadziłjąnaulicęizamknąłzaniądrzwi.

19

WtedyTamar

posypałasobiegłowęprochem,rozdarłaszatęzrękawami,którą
miałanasobie,położyłarękęnagłowęiodeszła,głośnosiężaląc.

13,19Gestyżałobyibólu(1,2;Est4,1;Jr2,37).
13,18-19.SzataTamar.Kosztownahaftowanaszata(terminutegoużytojeszczetylkownarracjioJózefie[Rdz37,3])wskazywała,żeTamarjestjednązdziewiczdomuDawida.Oznaczała

ona,żeTamarjestczystainiezostałajeszczenikomuprzyrzeczona,dlategowdalszymciąguznajdujesiępodopiekąiochronąkrólewskiegodomu.Rozdzierającszatę,Tamarokazujebólidajedo
zrozumienia,żezostałapohańbiona.Niemiałajużdłużejprawadonoszeniatejszaty,zaśjejwidokinaprzyszłośćuległyznacznemupogorszeniu.

13,19.Posypaniegłowyprochem.Podobniejakrozdarcieszatinałożeniepokutnegowora,posypaniegłowyprochemoznaczałożałobę(Est4,3;Jr6,26).Gestpołożeniarękinagłowie

pojawiasię,byćmoże,wrzeźbachprzedstawiającychkobietypogrążonewżałobie,odnalezionychwfenickimsarkofaguAhirama,żyjącegowXIIIw.królaByblos(tamjednakodbywająceżałobę
kobietyumieszczająnagłowieobieręce).EgipskaOpowieśćodwóchbraciachrównieżopisujetengestjakoznakwyrażającyżałobę.

20

Absalom,jejbrat,odezwałsiędoniej:Czytoprawda,że

Amnon,twójbrat,byłztobą?Terazjednak,mojasiostro,uspokójsię!
Totwójbrat.Niebierzdosercategowypadku!Tamarpozostała
zbolaławdomuswojegobrata,Absaloma.

13,20.LosTamar.PonieważTamarutraciładziewictwo,jejpozycjawdomuDawidauległaobniżeniu;możliwe,żenigdyniewyszłazamąż.Wskazujenatowzmianka,żeprzeszłapod

opiekędomuAbsaloma,niezaśDawida.Mogładokońcaswoichdniwieśćniespełnioneżycie.WstarożytnychtekstachzAmarnyporównujesiękobietębezmężadoniezaoranegopola.

21

KrólDawid,posłyszawszyotymwydarzeniu,wpadłwwielki

gniew.

13,21Wgrec.dodane:„NiechciałonjednakuczynićAmnonowi,swemusynowi,niczłego,gdyżgomiłował.Byłtoprzecieżjegopierworodny”.

22

AbsalomnatomiastnierozmawiałwcalezAmnonem,bogo

znienawidziłzato,żezgwałciłjegosiostrę,Tamar.

13,22nierozmawiałwcale.Dosł.:„niemówiłdoAmnonanicdobregoanizłego”.Absalomzrywazbratem.

ZemstaAbsaloma

23

Wdwalatapóźniej,gdyAbsalomurządziłstrzyżenieowiecw

Baal-ChasorwbliskiejodległościodEfraima,zaprosiłwszystkich
synówkrólewskich.

13,23.Baal-Chasor.MiejscetozwykleidentyfikujesięzDżebelel-Asur,oddalonym8kmnapółnocnywschódodBetelipołożonymwsurowejsceneriicentralnychwzgórz.
13,23.Strzyżenieowiec.NaBliskimWschodzieprodukcjawełnymiaławielkieznaczeniegospodarcze.Naprzykład,dużaliczbatabliczekzdokumentamiadministracyjnymipochodzącymi

zsumeryjskiegomiastaNippurdotyczywytwarzaniawełnyorazhandlutymtowarem.Owcestrzyżonowczesnymlatem,zwyklewpobliżumiejsc,wktórychwełnębarwionoiprodukowanotkaniny(na
przykład,dużąliczbęciężarkówodkrosienodnalezionowTimna).Ponieważstrzyżenieowiecwymagałodużejliczbyrobotników,podobniejakpracezwiązanezeżniwami,ciężarpraczmniejszano
przezpołączenietychwydarzeńzeświątecznymiobchodami(zob.1Sm25,7-8).

24

Absalomudałsięrównieżdokrólairzekł:Właśnieodbywasię

utwojegosługistrzyżenieowiec,niechkrólraczyprzyjśćdoswojego
sługizcałymorszakiem.

13,34.Geografia.UcieczkasynówDawidazBaal-Chasorniemożebyćodtworzonawsposóbpewny.Najwyraźniejobralioniszlakokrężny,wtekściebiblijnymniepodanojednakżadnych

szczegółów.ByćmożewzmiankaoChoronaim,którądodanowtekścieSeptuaginty,wskazujenaGórnyiDolnyBet-Choron,pomiędzyktórymibiegłoważneprzejściezpółnocnegozachodu.Miejscate
utożsamiasięzUrel-FokaiBeitet-Tahta(obydwaoddaloneook.16kmnapółnocnyzachódodJerozolimy).ŻadnezowychmiastniebyłowidocznezJerozolimy,możnajednakdomniemywać,żena
zachodzieznajdowałysięwartowniestrzegącetegoważnegoprzejścia.Tekstopisujetomiejscejakodrogę,którąpodróżowaliwędrowcy.

25

KrólrzekłAbsalomowi:Nie,mójsynu!Raczejniepójdziemy

wszyscy,abyśmyciniesprawilikłopotu.Nalegałnaniego[Absalom],
leczonniechciałiść,alegopobłogosławił.

26

Absalompowiedział:

Jeślinie,tomożebyznamiposzedłmójbrat,Amnon?Królmu
odpowiedział:Pocóżmiałbyiśćztobą!

27

NalegałnaniegoAbsalom,

więcposłałznimAmnonaiwszystkichsynówkrólewskich.

13,27Wprzekładachstarożytnychdodane:„Absalomprzygotowałucztęnawzórucztykrólewskiej”.

28

DałzaśAbsalomswoimsługomtakiepolecenie:Uważajcie!

GdyAmnonrozweselisercewinem,ajapowiemwam:Uderzciena
Amnona!,wtedyzabijeciego.Niebójciesię,gdyżjawamto
rozkazuję.Bądźciemężniisprawciesiędzielnie!

29

SłudzyAbsaloma

uczynilizAmnonemtak,jakimkazałAbsalom.Wtedywszyscy
królewscysynowiepoderwalisięzmiejscidosiadłszyswychmułów,
uciekli.

30

Gdybylijeszczewdrodze,dotarładoDawidapogłoska:

Absalomzamordowałwszystkichsynówkrólewskich.Niezostałz
nichanijeden.

31

Powstałkról,rozdarłszatyirzuciłsięnaziemię.

Wszyscyteżjegosłudzy,którzystaliprzynim,rozdarliszaty.

32

Lecz

Jonadab,synSzimei,brataDawidowego,powiedział:Niechpanmój
niemówi,żewszyscymłodzisynowiekrólewscyzostalizabici.
RaczejzginąłsamAmnon.SprawabowiembyłanaustachAbsaloma
oddniazgwałceniaprzezniegojegosiostry,Tamar.

33

Niechwięcnie

bierzesobiepanmój,król,tejpogłoskidoserca,żezginęliwszyscy
synowiekrólewscy.ZginąłsamAmnon.

34

Absalomzaśuciekł.

Pachołekpełniącystraż,podniósłszyoczy,zauważyłmnóstwoludzi
zstępującychzezboczagórydrogąodChoronaim.

13,34odChoronaim.Zagrec.Teksthebr.:„zanim”.BJ:„odBachurim”,nazasadziedomysłu,adalszyciągwierszarekonstruowanytamzagrec.-BachurimleżynawschódodGóry

Oliwnej,natrasiedoJerycha(16,5).

35

RzekłwięcJonadabdokróla:O,właśnienadchodząsynowie

królewscy.Taksięstało,jaksługatwójmówił.

36

Zaledwieprzestał

mówić,nadeszlisynowiekrólewscy.Igłośnosięrozpłakali.Również
króliwszyscyjegosłudzybardzogłośnopłakali.

UłaskawienieAbsaloma

37

Absalomzaśuciekł,udającsiędoTalmaja,synaAmmichuda,

królaGeszur,

38

iprzebywałtamtrzylata,

(37b)

akrólopłakiwałswego

synaprzezcałytenczas.

13,37-38.UcieczkaAbsaloma.PozamordowaniuAmnonaAbsalomuciekłdokrólestwaswojegodziadkawGeszur,wBaszanie,znajdującegosięwpołudniowejczęściWzgórzGolan.To

niepodległekrólestwoorazjegomiastależącenawschódodJezioraGalilejskiegoznanesązdokumentówzAmarnyorazegipskichtekstówzłorzeczących.MałżeństwoDawidazcórkąTalmajabyło
przypieczętowaniemjednegozwieludyplomatycznychsojuszów(2Sm3,3).

39

ZczasemkrólDawidprzestałnastawaćnaAbsaloma.Pocieszył

sięjużbowiempośmierciAmnona.

13,39królDawid.Zatekstemhebr.WBJ:„duchkróla”,zagrec.wedługrecenzjiLucjana.

2Sm14

MądrakobietazTekoa

1

Joab,synSerui,zauważył,żesercekrólazwróciłosiędo

Absaloma,

2

posłałwięcdoTekoaisprowadziłstamtądpewnąmądrą

kobietę,irzekłjej:Ubierzsięwszatyżałobneinienamaszczajsię
oliwą,aokazuj,żejesteśkobietą,któraoddłuższegoczasuopłakuje
zmarłego.

14,2TekoatoojczyznaprorokaAmosa,osiemnaściekmnapołudnieodJerozolimy.
14,2.Mądrakobieta.Kontekstbiblijnejopowieściorazsytuacjapolitycznawymagałyosoby,którapotrafiprzemawiać(zob.teżmądrąkobietęzAbelw2Sm20,16-19).Jednakbykobiety

temogłyprzemawiaćwsposóbautorytatywny,musiałymiećszczególnystatus.Wykształconeniewiastyorazkobietypiastującewładzę(kapłana,pisarzaiproroka)pojawiająsięczasamiwdokumentach
pochodzącychzBliskiegoWschodu,lecznieudałosiędotądwyodrębnićoddzielnejkategorii„mądrychkobiet".

14,2.Tekoa.Oddaloneook.16kmnapołudnieodJerozolimy,ChirbetTekuleżywgórzystejkrainieJudyigraniczyzpustynią.Maławielkośćioddalenietejwioskispowodowały,że

mądrakobietamogłaprzedstawićsprawęnieznanąwJerozolimie.

14,2.Strategiazastosowanaprzezmądrąkobietę.Strategiazastosowanaprzezmądrąkobietęodpowiadadobrzeznanemumotywowiprzebraniaifikcjiprawnej.Naprzykład,wjednymz

mitówegipskich(wtekściezXXw.przedChr.)bogowieHorusiSetstarająsięzdobyćtronopuszczonyprzezOzyrysa.MatkaHorusa,Izis,zjawiasiępodpostaciąwdowy-pasterkiiprzedkładaSetowi
sprawędorozsądzenia.Powiada,żedwajobcystarająsięzagarnąćziemięjejsynaiwyrzucićgo.Setjestoburzonytakimpostępowaniemistajepojejstronie;jednocześnie-wydającwerdykt-skazuje
samegosiebie.

3

Udaszsiędokrólaipowieszmutesłowa.IpouczyłjąJoab,co

mamówić.

14,3Joab,podobniejakNatan(12,ln),zmyśliłjakąśsprawęsądową,abysprowokowaćkróladowypowiedzeniasię.

4

KobietazTekoaposzławięcdokróla,padłanaziemię,oddała

pokłonizawołała:Królu–pomocy!

14,4Królu-pomocy!Byłatoformułaodwołaniasiędokróla.

5

Króljązapytał:Cocijest?Odpowiedziała:Ach!Jestemwdową.

Mążmójumarł,

6

atwojasłużebnicamiaładwóchsynów.Pokłócilisię

onizesobąnapolu,ażeniebyłonikogo,ktobyichrozdzielił,jedenz
nichuderzyłswojegobratatak,żetenumarł.

7

Iotocałarodzina

wystąpiładosłużebnicytwojejzżądaniem:„Oddajbratobójcę!
Zabijemygozażyciejegobrata,któregozamordował,izgładzimy
dziedzica!”Takusiłujązagasićwęgiel,którymipozostał,ażebynie
zostawićpomężumoimimieniaanipotomstwanapowierzchniziemi.

14,7.Odpowiedzialnośćroduzawymierzeniekaryśmierci.WedługtekstuWj21,12zabójstwojestprzestępstwemzagrożonymkarąśmierci(poświadczatorównieżkodeksUr-Nammu).

Zwykleteżwramachprawijurysdykcjiroduznajdowałosięjejwymierzenie(np.wprawachŚrodkowegoPaństwaasyryjskiego).Jednakmożliwejest,że„mścicielkrwi"(2Sm14,11)niebył
członkiemklanu,leczczłowiekiemwynajętymdowymierzeniakary.Sytuacjętękomplikowałdodatkowobrakświadków(Lb35,30).Jeszczepoważniejsząsprawąbyłowyeliminowaniedziedzica.
Pozbawiłobytowdowęopiekuna,zaśziemiabędącawłasnościąrodzinyzostałabyprzyłączonadozieminajbliższegokrewnegopłcimęskiej.

14,7.Korzyścidlaroduwynikającezwygaśnięciajednejzjegoliniirodzinnych.Jeśliostatnipotomekdanegoczłowiekazostałstraconylubzmarłśmierciąnaturalną,jegowłasność

pozostawaławramachroduimusiałazostaćwykupionaprzeznajbliższegokrewnegopłcimęskiej(zob.Jr32,6-16).Możnabyłoztegotytułuosiągaćkorzyściekonomiczne,polegającenawzmocnieniu
pozycjigłównychczłonkówrodu(por.zagarnięcieprzezAchabawinnicybędącejwłasnościąNabotaw1Krl21oraz2Krl25-26).Wykupgwarantowałrównież,żeziemiabędzienadaluprawiana.

8

Królodpowiedziałkobiecie:Idźdodomu,samwydampolecenie

wtejsprawie.

9

WtedykobietazTekoarzekładokróla:Paniemój,

królu!Tawinaspadnienamnieinamojąrodzinę,królijegotron
będzieniewinny.

10

Rzekłkról:Gdybyktośmówiłcośprzeciwko

tobie,przyprowadźgodomnie,odtądjużniebędzieciszkodził.

11

Odpowiedziała:Wspomnij,proszę,królu,naPana,twojegoBoga,

bymścicielkrwiniepowiększyłnieszczęściainiezostałsynmój
zgładzony.Odrzekł:NażyciePana:niespadniezgłowytwojegosyna
anijedenwłosnaziemię.

14,4-11.Króljakonajwyższainstancjaodwoławcza.JednymzgłównychzadańwładcówBliskiegoWschodubyłostanienastrażysprawiedliwościiprawawpaństwie(zob.prologdo

KodeksuHammurabiego;2Sm8,15;1Krl10,9).Abyuporaćsięznawałemspraw,królowiedelegowalitęwładzęstarszymisędziom,którzyrozsądzaliwiększośćprzypadków(2Sm15,4).Jednakżew
pewnejliczbiestarożytnychtekstów(np.wlistachzMariiKodeksieUr-Nammu)wwielusprawachdotyczącychlosuwdówisierotkrólwskazywanyjestjakoostatniainstancjaodwoławcza.

14,11.Mścicielkrwi.RolaprawnamścicielakrwizostałaopisanawLb35,16-28iPwt19,6-12.Sąpewnerozbieżnościwkwestii,czyosobatabyławynajmowanaprzezczłonkówrodudo

wykonaniawyroku,czyteżuczestniczyłwtejczynnościjedenzkrewnychzabitego.Krwawewaśnie,nawetwewnętrzne,byłytakniszczącespołecznie,żewprowadzonoinstytucjęmiastucieczki,by
daćczasna„ochłodzenieemocji"iponownezbadanieokolicznościsprawy(zob.komentarzdoLb35).

12

Rzekłakobieta:Czymogłabytwojasłużebnicarzecjednosłowo

dopanamojego,króla?Odpowiedział:Mów!

13

Rzekłakobieta:

CzemużmasztakizamiarwzględemluduBożego?Wypowiadając
takiwyrok,samkrólokazałsięwinny,skorokrólniezezwalana
powrótswegowygnańca.

14

Wszyscybowiemumrzemyzpewnością,i

[jesteśmy]jakwodarozlanapoziemi,którejjużzebraćniepodobna,a
Bógnieprzywracaduszy,leczobmyśliłsposoby,abywygnaniec
dłużejniepozostawałnawygnaniu.

14,14aBógnieprzywracaduszy.BJ:„aBógniepodnosiprzecieżtrupa”,zadwuznacznymtekstemhebr.Sens:dlaAmnona,któryumarł,nicjużzrobićniemożna,wypadawięc,by

Absalompowrócił.

—leczobmyśliłsposoby.Zatekstemhebr.BJ:„niechwięckrólpoweźmieplany”,zagrec.

15

Ajeśliterazprzybyłam,bymówićotympanumemu,królowi,

todlategożenastraszylimnieludzie.Twojasłużebnicapowiedziała
sobie:Przemówiędokróla,możekróluczyni,comupowiejego
służebnica.

14,15Kobieta,otworzywszykrólowioczyprzezanalogięswojejsfingowanejhistoriidoprzypadkuAbsaloma,podejmujenapowrótswojąrolę.W.17odnosisięzarównodosytuacji

fikcyjnej,jakidorealnej.

16

Chybakrólwysłuchaiwybawiswojąniewolnicęzmocytego

człowieka,którychcemnieimojegosynapozbawićBożego

dziedzictwa.

17

Taksobiemówiłatwojasłużebnica:Słowomojego

pana,króla,będziemożedlamnieukojeniem,wszakpanmój,król,
jestjakaniołBoży,którywysłuchatego,codobre,itego,cozłe.Pan,
Bógtwój,niechbędzieztobą!

14,17aniołBoży.Wstarychtekstach(Rdz16,7+)AniołBożyjestsamymBogiem,któryprzybierawidzialnąpostać,bysięukazaćludziom:DawidmamądrośćBożą;podobnieww.20.
-którywysłuchatego,codobre,itego,cozłe.BJ:„bypojąćdobroizło”,tzn.absolutniewszystko(por.13,22).
14,13-17.AnalogiadosprawyAbsaloma.MądrakobietazręczniełączyswojąhipotetycznąsprawęzsytuacjąAbsaloma.Wprzedstawionejanalogiikobietaoznaczanaród(lublud),zaś

Dawidjestmścicielemkrwi,któregoprzedstawionojakopostaćzagrażającąprzyszłościkrólestwaiprzymierzazpowodudziałań,którepodjąłprzeciwkoAbsalomowi.Wjejsłowachkryjesięrównież
ukrytaaluzjanatematludzi,którzyosiągnąkorzyśćzwygnanialubśmierciAbsaloma,dziedziczączamiastniegoautorytetiwładzęDawida.Posługującsiębłaganiemmądrościowym,kobietawzywa
Dawida,byokazałsię„sprawiedliwymkrólem",którydostarczysłusznegorozwiązaniajej„sprawy".

18

Wodpowiedzikrólrzekłdokobiety:Nieukrywaj,proszę,

przedemnątego,ocochcęcięzapytać.Odpowiedziałakobieta:Bądź
łaskawmówić,paniemój,królu.

19

Irzekłkról:Czyniemawtym

wszystkimrękiJoaba?Odpowiedziałakobieta,mówiąc:Natwoje
życie,paniemój,królu!Toniemożliwe,byodstąpićwprawoczyw
lewoodtegowszystkiego,comówipanmój,król.Toprawda,że
sługatwój,Joab,mitopolecił,onteżwłożyłwustasłużebnicytwojej
wszystkietesłowa.

20

Ażebysprawienadaćinnywygląd,sługatwój,

Joab,wtensposóbpostąpił.Panmójjestjednakbardzomądry:jak
aniołBoży,wiewszystko,cosiędziejenaziemi.

14,20.Królwiewszystko.RównieżEgipcjanieprzypisywaliswoimwładcomcałkowitąwiedzęiznajomośćludzkichmyśli.Wierzyli,żewłaśniedlategokrólmożesprawiedliwiepanowaći

wydawaćsłusznewyroki.

14,19-20.JoabjakoporęczycielAbsaloma.PodczaspanowaniaDawidaJoabpełniłstanowiskowodzaarmiiigłównegopolitycznegodoradcykróla.Czasamijednak,kiedywidaćbyło

wyraźnie,żeDawidniejestzdolnydopodjęciadecyzji(jaktomiałomiejscewsprawieAbsaloma)lubmógłnarazićnaszwankautorytetmonarchii(zob.2Sm19,1-8),Joabkierowałsięwłasnym
osądem.TakaautonomiaJoabaprzynosiłakorzyśćDawidowi,zdrugiejstronypowodowałajednak,iżkrólobawiałsięjegowładzy.WtymprzypadkuJoabmógłdostrzec,żeAbsalomcieszysięcoraz
większympoparciemludu,iżełatwiejbędzieśledzićjegodziałanianadworzekrólewskimniżnawygnaniu.Jednocześnie,jako„zaufanyczłowiekkorony",Joabzainteresowanybyłzapewnieniem
płynnegoilegalnegoprzekazaniawładzykrólewskiej,gdynadejdzienatopora.NiebyłowięcrzecząmądrąpozostawienieAbsalomasamopas.

Absalompowracadołask

21

ZwróciłsiękróldoJoaba:Dobrzewięc,uczynięto.Idźi

przyprowadźmłodegoAbsaloma!

22

Joabpadłtwarząnaziemięi

oddałpokłon,błogosławiąckróla.Joabzawołał:Dziśpoznajesługa
twój,żedarzyszmnieżyczliwością,opaniemój,królu!Królbowiem
spełniłto,cojegosługapowiedział.

23

Joabpowstałiudałsiędo

Geszur,isprowadziłAbsalomadoJerozolimy.

24

Króljednak

oświadczył:Niechwrócidoswojegodomu,aleobliczamojegonie
będzieoglądał.Absalomwróciłdoswojegodomu,aleobliczakróla
nieoglądał.

14,24.CzęścioweprzywróceniepozycjiAbsaloma.Wstarożytnościludzieczęstoszlinawygnaniezprzyczynpolitycznych.Naprzykład,wŚrednimPaństwie,wEgipcie,dworzanin

Sinuhespędziłponaddwadzieścialatnaprzymusowymwygnaniu;Ahikar,doradcakrólaasyryjskiego,Sennacheryba,spędziłnawygnaniuwEgipciekilkalat.Jednakpopowrocieludziecibyli
traktowanizszacunkiemiprzywracaninapoprzedniozajmowanestanowisko.ChociażDawidwyraziłzgodęnaprośbęJoaba,byAbsalommógłpowrócićnadwór,niebyłjeszczegotowy,aby
przywrócićmudawnąpozycję(księcia,następcytronu?).Sugerujeto,żechociażkaraśmiercizostałaunieważniona,Dawidniebyłskłonnydookazaniapełnegozmiłowaniaizwyczajnietrzymał
Absalomawmiejscu,wktórymmógłbaczniekontrolowaćjegodziałania.

25

WcałymIzraeluniebyłoczłowiekatakpięknegojakAbsalom.

Onimwygłaszanopochwały:Odstópdogłówniemananimskazy.

14,25-27Tewierszetoprzerwawopowieści-pochodząonezjakiegośinnegoźródła.

26

Kiedystrzygłswojągłowę–astrzygłjązwyklecoroku,bo

byłomuzbytciężkoimusiałsięstrzyc–włosyjegogłowyważyły
dwieściesyklówwedługkrólewskiejwagi.

14,26.WłosyAbsaloma.UrodaAbsalomauwidaczniałasięwjegodługichwłosach.Ichgęstośćiwaga(200syklów)uważanabyłazawyjątkową.IstniejefenickainskrypcjazIXw.przed

Chr.,mówiącaospaleniuwofierzezgolonychwłosówjakospełnienieślubuzłożonegoboginiAsztarte.Wwyobrażeniachludówstarożytnychwłosy(podobniejakkrew)byłyjednymzgłównych
symbolówistotyludzkiegożycia.DowodemtegojestzwyczajposyłanialokuwłosówrzekomegoprorokawrazztekstemprzesłaniadokrólaMari.Włosówużywanowtrakciewróżbwceluustalenia,
czyprzesłanieprorokamożnauznaćzaważne.WłosyAbsalomaniespełniajątakichfunkcjiwtekściebiblijnym.Zamiasttegostanowiązapowiedźniezwykłegosposobujegośmierci(2Sm18,9-15)-
wyobrażenia,któremogłozostaćdodatkowowzmocnioneprzeztekstomenumówiący,żejeślimężczyznamapięknewłosy,jegokoniecjestbliski.

14,26.Syklewedługkrólewskiejwagi.Standardowemiarywagi,którymiposługiwanosięwJudzie,byłynajprawdopodobniejwzorowanenasyklu,ustanowionymwcześniejwUgarit,

BabiloniilubEgipcie(1syklodpowiadałok.11,7g).Istniaływszakżepewneodstępstwaodprzyjętegowzorca,np.jedensyklmaniekiedywagę12,2g.

27

Absalomowiurodziłosiętrzechsynówijednacórka.Nazywała

sięTamar.Byłatokobietaopięknymwyglądzie.

28

Absalom

przebywałdwalatawJerozolimie,leczobliczakrólanieoglądał.

29

AbsalomposłałpoJoaba,ażebygowysłaćdokróla.Onjednaknie

chciałprzyjśćdoniego.Iposłałponiegoporazdrugi,aleniechciał
przyjść.

30

Rzekłwtedydoswoichpoddanych:Spójrzcienatopole,

któremaJoabobokmojego:rośnienanimjęczmień.Idźcie,spalcie

gowogniu!IsłudzyAbsalomazniszczylipolewogniu.

31

Powstał

JoabiprzyszedłszydodomuAbsaloma,zapytał:Czemutwoisłudzy
spalilipole,któredomnienależy?

32

OdpowiedziałAbsalomJoabowi:

Posyłałemprzecieżdociebiewezwanie:Przyjdźtutaj,poślęciędo
królazposelstwem.PocoprzybyłemzGeszur?Lepiejbybyło,
gdybymtampozostał.Terazchcęzobaczyćobliczekróla.Jeślijestem
winny,niechmniezabije!

33

Joabudałsięwięcdokrólaiprzekazałmu

wiadomość.OnzaśprzywołałAbsaloma.Tenprzybyłdokrólaioddał
pokłonkrólowiażdoziemi.AkrólucałowałAbsaloma.

14,33.PojednanieAbsalomazDawidem.PełneprzywrócenieAbsalomadoojcowskichłaskmożnadostrzecwudzieleniumudługoodwlekanejaudiencjiukrólaorazwpocałunkuDawida

(zob.Rdz33,4iWj18,7,gdziepocałunekjestdowodziczułegopowitaniaijestznakiemprzyjaźni).Publicznewykonanietakiegogestubyłowyrazempełnegopojednania,nierównałosięjednakdla
Absalomazobietnicą,żestaniesięnastępcątronu.

2Sm15

BuntAbsaloma

1

PotemAbsalomsprawiłsobierydwanikonie,pięćdziesięciuzaś

ludzibiegałoprzednim.

15,1.Rydwanyikonie.Możliwe,żeposiadanierydwanów,koniiświty,składającejsięz50ludzibiegnącychprzedpojazdem,wskazywałonaoficjalnystatuskrólalubnastępcytronu.Do

rydwanuzaprzężonebyły2konie,zbokubiegłprzywiązany1,anawet2luzaki.Nadwóchkołachzdrewnianymiszprychami,umieszczonychnaosi,znajdowałasięmałaplatformadlawoźnicyi
wojownikauzbrojonegowlukiwłócznię.Bokirydwanusięgałyzaledwiedopołowyudastojącychwojowników.

Hebrajskiesłowo,któretutajzastosowano,oznaczaozdobnyrydwanzrodzajutych,którebyłyużywanewEgipcieiMezopotamii.Jakoluksusowyśrodektransportu,rydwantaki

inkrustowanybyłzłotem,lapislazuliidrogocennymikamieniami.

15,1.Pięćdziesięciuludzibiegałoprzednim.Ludziebiegnącyprzedrydwanemogłaszaliprzybyciekrólalubksięciaiochranialijegoosobę.WtekstachChetytówprzedkrólewskim

rydwanembieglibogowie,wiodącgodozwycięstwa.Ludziepoprzedzającyrydwanwładcypełnilirównieżfunkcjęheroldów.50wojownikówstanowiłoregularnyoddziałwarmii.Posiadanietakiego
orszakuzapewniałoAbsalomowiosobistąochronęinadawałorangęwodza.Dokądkolwieksięudał,50ludzipoprzedzającychjegorydwanprzyciągałouwagęipodkreślałowyraźniejegopozycję
następcytronuDawida.

2

Absalomranozwykłzasiadaćprzydrodzewiodącejdobramy.

Każdego,ktozjakąśsprawąudawałsiędokróla,byjąrozsądził,
wołałAbsalomdosiebieipytał:Zktóregojesteśmiasta?Ten
odpowiadał:Sługatwójjestztakiegoatakiegopokolenia
izraelskiego.

15,2z...pokoleniaizraelskiego.ChodzitubezwątpieniaopokoleniapółnocnewprzeciwieństwiedoJudy.Absalomwykorzystujeukrytąopozycjęistniejącąmiędzydwomagrupami,z

którychskładasięnaród(zob.19,42n).

3

WtedyAbsalommówiłmu:Patrz,sprawatwojajestjasnai

słuszna,aleukrólanieznajdziesznikogo,ktobycięwysłuchał.

4

PotemmówiłAbsalom:O,któżmnieustanowisędziąnadkrajem?

Przychodzilibydomniewszyscy,którzymająsprawyspornei
sądowe,ajawydawałbymsprawiedliwewyroki.

5

Agdyktośsię

zbliżał,abymuoddaćpokłon,podawałmurękę,ściskałicałował.

6

AbsalompostępowałwtensposóbwobeckażdegoIzraelity,który

przychodziłposprawiedliwośćdokróla.TakAbsalomzjednywał
sobiesercaluduizraelskiego.

15,2-6.ZabieganieprzezAbsalomaopopularnośćwśródludu.Gdyksiążępragnąłzająćmiejscekróla,swojegoojca,starałsięosłabićautorytetwładcy,mówiącpublicznieokorupcjilub

niegodziwościachwładzy.NaprzykładkrólUgarit,Keret,zostałoskarżonyprzezwłasnegosynaoto,żeniewysłuchujesprawwdów,ubogichiuciśnionych.Absalomstosujepodobnąstrategię,
wykorzystującbrakiprzywództwapiastowanegoprzezDawida(nieustanowienieprzezeńsędziów)oraznarastająceniezadowoleniepokoleńpółnocnych.Opróczdawaniaprzykładuskutecznego
wymierzaniasprawiedliwości,Absalomodgrywarolę„swojegoczłowieka",niepozwalając,byludzieoddawalimupokłon,leczcałującichjakrównychsobielubprzyjaciół.

7

PoupływieczterechlatrzekłAbsalomdokróla:Pozwólmi

pójśćwypełnićwHebronieślub,jakizłożyłemPanu.

15,7czterechlat.Zagrec.wedługrecenzjiLucjana.Teksthebr.:„czterdziestulat”.
—wHebronie.Absalom,przygotowawszysobiegruntnapółnocy,szukaterazpoparcianapołudniu:Hebron,pierwszastolica(2,ln),mógłłatwożywićdoDawidażalzpowodu

przeniesieniasiedzibykróladoJerozolimy.

8

PrzebywającwGeszurwAramie,związałsięsługatwójślubem:

JeżeliPansprawi,żepowrócędoJerozolimy,wtedyoddamhołd
Panu.

15,8oddamhołdPanu.Wedługtekstuhebr.WBJ:„oddamhołdJahwewHebronie”,zagrec.wedługrecenzjiLucjana.

9

Królodpowiedziałmu:Idźwpokoju!Onzaś,powstawszy,udał

siędoHebronu.

15,8-9.Spełnienieślubu.InformacjenatematślubówpojawiająsięwwiększościkulturBliskiegoWschodu,np.wkręgukulturychetyckiej,ugaryckiej,mezopotamskieji,rzadziej,

egipskiej.Ślubbyłdobrowolnąumowązawartązbóstwem.Zwyklemiałcharakterwarunkowyiwiązałsięzprośbązanoszonąprzedobliczebogów.Ponieważtaczynnośćocharakterzereligijnym
prowadziładopowstaniawięzimiędzybóstwemaczcicielem,niemożnabyłozerwaćślububeznarażeniasięnakaręzestronybogów.Możetowyjaśniać,dlaczegoDawidspełniłprośbęAbsaloma,
chociażodwypowiedzeniaślubuupłynęłosześćlat.

10

Absalomskierowałtajnychposłańcówdopokoleńizraelskich,

żebymówili:Gdytylkoposłyszyciedźwięktrąby,wołajcie:Absalom
zostałkrólemwHebronie.

15,7-10.Hebron.KoronowaniesięwHebronie(oddalonymo30,5kmnapołudniowywschódodJerozolimy)byłosprytnympolitycznymposunięciemzestronyAbsaloma.Miejsceto

znajdowałosięwpobliżupieczaryMakpela,wktórejpochowanoprzodkówDawida,byłatoteżstolicaDawidawokresie,gdykrólowałwJudzie.WtensposóbAbsalomwskazujenaswójzwiązekz
przymierzemorazpierwotnymośrodkiemwładzyDawida.WybierarównieżpunktwystarczającooddalonyodJerozolimy,byzapobiecobcejingerencji,inadającysiędorozpoczęciamarszunastolicę.

15,10.Dźwięktrąby.Dęciewtrąbylubrogibaranie(sofary)służyłodawaniusygnałówpodczasbitwylubzwoływaniuludzinaświęto.Poprzedzałoteżważneogłoszenia,np.okoronacji

króla.Zapomocąsofaruwydawanoróżnorodnedźwięki,natrąbieniemożnabyłojednakzagraćmelodii,dlategowykorzystywanojąprzedewszystkimdocelówsygnałowych.Rógbaranizmiękczanow
ciepłejwodzie,anastępniewyginanoispłaszczano,bynadaćmucharakterystycznykształt.TrąbysygnałowestosowanowEgipciewokresiepóźnegobrązu(wktórymrozgrywałysięopisanetutaj
wydarzenia)wkontekściewojskowymireligijnym.Ustalonakombinacjasygnałówobejmowałajakiśukładdługichikrótkichdźwięków.

15,10.KrólwHebronie.DawidkrólowałwHebronieprzezsiedemlat,przedprzeniesieniemstolicydoJerozolimy.Nawiązującdotejtradycjidynastycznej,Absalomogłaszałsiękrólemw

Hebronie.Legitymizowałotojegobuntiwyraźniewskazywało,żecieszyłsiępoparciempokoleńJudyorazpokoleńpółnocnych.Hebronbyłmiastempołożonymwcentralnejczęścigórzystejkrainy
Judy,jednymznajważniejszychośrodkówwtymregionie,oddalonymok.36kmnapołudnieodJerozolimy.Natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdo2Sm2,1.

11

ZAbsalomemnajegowezwaniewyruszyłozJerozolimy

dwustuludzi,niewiedzącwprostocieswejoniczym.

12

Kiedy

Absalomskładałofiarę,posłałrównież,bywezwanozrodzinnego
miastaGiloAchitofelaGilonitę,doradcęDawida.Wtensposób
wzmagałosięsprzysiężenie,aotoczenieAbsalomasiępowiększało.

15,12Zatekstemhebr.WBJ:„Absalomposłał,byposzukanowjegomieścieGiloAchitofelaGilonitę,doradcęDawida,imiałgoprzysobie,gdyskładałofiary.Wtensposób...”,„by

poszukano”(tu:„”),takgrec.wedługrecenzjiLucjana.-Drugiejzmianydokonanoprzezpozostawienienaswoimmiejscuwkonstrukcjizdaniawzmiankioskładaniuofiariprzezuzupełnienietekstu
słowami:„miałgoprzysobie”.

15,12.Składanieofiar.Podobniejakw1Sm10,8mogłytobyćofiarycałopalneiofiarybiesiadne-dwanajbardziejogólnerodzajeofiar.Pierwszatowarzyszyłazwyklezanoszeniupróśb,a

drugadostarczałaokazjidoświątecznychobchodówispożyciawspólnotowegoposiłkuprzedobliczemPana.Ofiarytemogłymiećzwiązekzzainicjowaniemnowegokrólewskiegopanowaniaoraz
podjęciemdziałańwojennychprzeciwkoDawidowi.OfiaryskładanowceluotrzymaniaBożegobłogosławieństwa,mającegozwiązekzeskładanąprośbą,atakżejakoprzygotowaniedouczty,która
miałastworzyćwięźpomiędzyAbsalomemaludźmi,którzywniejuczestniczyli.

15,12.Achitofel.JesttopierwszawzmiankaoAchitofelu,jednymzgłównychdoradcówDawida.Jakzasugerowanowkomentarzudo2Sm11,3,Achitofelbyłprzypuszczalniedziadkiem

Batszeby.Wkrajach,wktórychwładzękrólewskąobejmowanowsposóbdziedzicznylubzdobywanonapolubitwy,doradcyodgrywaliwielkąrolę,proponującposzczególneposunięcialubstrategię
działań.Częstonosilitytuł„wezyra",„szefarządu/administracji"lubkrólewskiegodoradcy;byliteżodpowiedzialnizawielesprawzwiązanychzrządzeniempaństwem.Womawianymokresiekrólowie
Izraelaniedesygnowalijednaknikogonatakiurząd,zaśAchitofelaniewymieniononigdywśródczłonkówkrólewskiejadministracji.Jednakżejegopozycjajakokrólewskiegodoradcywskazuje,że
mógłsięcieszyćpewnymiprzywilejamitegourzędu.

15,12.Gilo.ChociażstarożytneGiloutożsamiasięczasamizChirbetDżala,oddalonymo8kmnapółnocodHebronu,rodzinnemiastoAchitofelaznajdowałosięprzypuszczalniedalejna

południowyzachód,wpobliżuDebir.LeżałoononaziemiachpokoleniaJudy(Joz15,51).

UcieczkaDawida

13

DotarławieśćdoDawida:SercaludzizIzraelazwróciłysięku

Absalomowi.

14

WtedyDawiddałrozkazwszystkimswymsługom

przebywającymwrazznimwJerozolimie:Wstańcie!Uchodźmy,
gdyżnieznajdziemyocaleniaprzedAbsalomem.Śpiesznie
uciekajcie,ażebynasnienapadłznienacka,niesprowadziłnanas
niedoliiostrzemmieczaniewytraciłmieszkańcówmiasta.

15,14Dawidnieuważawszystkiegozastracone,gdyżpozostawianamiejscuoddanychsobieludzi(w.27ni34n),znajdującsięjednakmiędzybuntownikamizpołudniaabuntownikamiz

północy,decydujesięnamanewrstrategicznejucieczki.

15

Słudzykrólewscyodpowiedzielikrólowi:Wewszystkim,co

rozkażepannasz,król,słudzytwoibędąztobą.

16

Iwyruszyłkról

pieszo,azanimcałyjegodom.Pozostawiłjednakkróldziesięć
nałożnic,abypilnowałypałacu.

15,16.Pozostawiłdziesięćnałożnic,abypilnowałypałacu.Ponieważmałżeństwakrólaodzwierciedlałyjegopotęgęorazoznaczałypolityczneigospodarczesojuszezawieranewimieniu

państwa,koniecznebyło,bypoprzejęciuwładzyopiekanadharememprzeszławręcenowegokróla.Wtensposóbzapewnianociągłośćzobowiązańtraktatowych.Byćmożekonkubiny,którepozostały,
byłykobietami,któreDawidwziąłdoswojegoharemuzczołowychrodzinJebusytówmieszkającychwJerozolimie(zob.2Sm5,13)lubzniektórychrodzin,któreokazałyAbsalomowipoparciew
Hebronie.

17

Wyruszyłwięckrólpieszo,awszyscyludziewśladzanim.

Przyostatnimdomuzatrzymalisię.

18

Przechodziliobokniego

wszyscysłudzy:wszyscyKeretyci,wszyscyPeletyci,wszyscy
Gittyci,którzyprzybylizGatwliczbiesześciusetludzi,przeszliprzed
królem.

15,18Przechodzili.Zatekstemhebr.WBJ:„stali”,nazasadziedomysłu.-Uzupełnioneteżimię„Ittaj’po„Peletyci”,zgodniezlogikąnastępnychwierszy.
15,18.Keretyci,Peletyci,Gittyci.ByłytogrupynajemnikówsłużącychDawidowiraczejjakowasaleniżjakoczłonkowiestałejarmii.Keretyciuważanisązaemigrantów,którzyprzybyli

doPalestynyzKrety,bliskospowinowaconychzFilistynami(przybyłymiztegosamegoobszaruMorzaEgejskiego).Peletyciznanisąjedynieztakichtekstówjakteniukazywanijakoludzwiązanyz
Keretytami.GittycimoglibyćoddziałemżołnierzyzałożonymprzezDawida,gdytenbyłnasłużbieuAkiszazGat(ISm27,1-12),lubzwyczajniegrupąstrażyprzybocznej,którazostałapowołanapo
wstąpieniuDawidanatron.Wszystkietegrupywydająsięmiećfilistyńskielubkreteńskiepochodzenie.Ztekstuniewynika,czytespecjalnejednostkiwojsknajemnych(zob.2Sm8,18)stanowiłycałą
siłę,którąDawiddysponował,wycofującsięzJerozolimy,czyteżbyłytojedynieoddziałydodatkowe.

19

IzapytałkrólIttajaGittytę:Czemuityidzieszrazemznami?

Wróćipozostańprzynowymkrólu;przecieżjesteścudzoziemcem,a
nawetwygnańcemzeswojejojczyzny.

20

Wczorajprzyszedłeś,adziś

miałbyśiść,abytułaćsięznami,gdyjasamidębezcelu?Raczej
wróć,zabierajączsobąbraci.Miłośćiwierność!

15,20Miłośćiwierność!Wgrec.dodaneprzedtym:„iniechPanwyświadczyci”.

21

Ittajjednakodpowiedziałkrólowi:NażyciePana,nażyciepana

mego,króla:wmiejscu,gdzieznajdziesiępanmój,król,czytona
śmierć,czyżycie,tambędziesługatwój.

22

OdrzekłDawidIttajowi:A

więcidź,przechodź!IttajGittytaprzeszedłwięczewszystkimi
swoimiludźmiidziećmi,którebyłyprzynim.

15,19-22.Wiernośćżołnierzynajemnych.NaBliskimWschodziepowszechniestosowanopraktykęzatrudnianianajemnychżołnierzy,byzwiększyćwojskanarodowe(naprzykład,

począwszyodokresuNowegoPaństwa,EgipcjanieposługiwalisięoddziałamiNubijczyków).Jednakże,jakzasugerowałDawid,wiernośćnajemnychoddziałówuzależnionabyłaodregularnego
wypłacaniażołdu.NiezwykłesłowapadającezustIttajaGittyty,wyrażająceosobistąwiernośćDawidowi,wskazująnadługotrwałąwięźorazwasalnąlojalność,silniejsząodpragnieniazysku.

23

Całaokolicagłośnopłakała,gdyludprzeciągał.Królprzeprawił

sięprzezpotokCedron,acałyludprzechodziłdrogąwkierunku
pustyni.

15,23Tekstw.23-24niepewny.WBJw.23:„Wszyscypłakaligłośnoszlochając.KrólstałwdolinieCedronu,acałyludprzechodziłobokniegowkierunkupustyni”.
15,23.Geografia.DawidopuściłJerozolimęiudałsięnawschód,przezdolinęCedronu,kuGórzeOliwnej,nawzgórzeoddzielonedolinąodJerozolimy.Późniejposzedłnadpółnocny

wschóddoBachurim,drogązJerozolimydoJerycha,przezdolinęJordanu,doziemi,którąBibliaokreślamianempustyni.OstatecznieprzekroczyłJordanbrodamiwpobliżuJerychaiposzedłnapółnoc
doMachanaim.

24

ByłtamiSadok,arazemznimwszyscylewici,którzynieśli

ArkęPrzymierzaBożego.IpostawiliArkęBożą.Abiatarzłożył
ofiarę.Tymczasemcałyludwyszedłzmiasta.

25

Królpowiedział

Sadokowi:ZanieśzpowrotemArkęBożądomiasta!JeżeliPan
będziemniedarzyłżyczliwością,toprzywrócimnie,takżeznówbędę
mógłjązobaczyćrazemzprzybytkiem;

15,24-25.RolaArkiPrzymierza.ZabranieArkiPrzymierzabyłologicznymposunięciem,ponieważstanowiłasymbolobecnościJahwe(natematznaczeniaArkiPrzymierzapodczasbitwy

zob.komentarzdo1Sm4,3-7).JednakDawidzdawałsobiesprawę,żejeślinieznajdzieprzychylnościBoga,ArkaPrzymierzananicsięmunieprzyda,anawetmożestanowićzagrożenie.Istniała
równieżpewnakorzyśćzwiązanazpozostawieniemArkiPrzymierzawJerozolimie,jejobecnośćmożnabyłobowiemwykorzystaćjakoprzykrywkędladziałalnościszpiegowskiejprowadzonejprzez
Sadoka,Abiataraiinnychkapłanów(2Sm15,35-36;17,15-16).

26

jeżelijednakpowie:Nieznajdujęwtobieupodobania–oto

jestem–niechczynizemną,couznazasłuszne!

15,25-26.ZasięganiewyroczniwsprawieokazaniaprzychylnościprzezPana.Izraeliciwierzyli,żeznakiemBożejprzychylności(lubjejbraku)byłodobro(lubzło),któregoczłowiek

zaznawałwżyciu.WygnanieDawidazJerozolimymogłozatemzostaćzrozumianejakopróbapołączonazciężkimosobistymdoświadczeniem.Mowakrólawskazujenapostawęrezygnacjiizłożenie
bieguwydarzeńwBożeręce.PamiętającosądziewypowiedzianymprzezNatana(2Sm12,10-11),Dawidniemógłbyćpewny,czytetragicznewydarzenianiesąkarązajegogrzech.Królzdajesięna
Sadoka,bywydobyćwyrocznięodJahwewsprawieswojegolosu(por.zasięganieradyprzezSaulauczarownicyzEndorw1Sm28,3-8).WjednymzprorockichtekstówzMaripojawiasięostrzeżenie
przedbuntemorazwskazanienapotrzebęotoczeniakrólaludźmizaufanymi.ByćmożetakąwłaśniewiadomośćDawidpragnąłotrzymać.

27

RzekłjeszczekróldokapłanaSadoka:Patrz!Wróćwpokojudo

miastawrazzsynemswym,Achimaasem,izJonatanem,synem
Abiataraobydwajwasisynowieniechwrócązwami.

15,27Patrz!Wróć.Wedługtekstuhebr.WBJ:„Patrz!TyiAbiatarwróćcie”,skorygowanenazasadziedomysłu,zgodniezlogikąnastępnychwierszy.

28

Patrzcie!Czekamnapustynnychrówninach,dopókinie

nadejdzieodwasdlamniesłowozwiadomością.

15,28.Brodynapustyni/pustynnerówniny.Określenie„brodynapustyni"[BT:„pustynnerówniny"]oznaczabrodywpobliżuJerycha,oddaloneodzieńdrogiodJerozolimy.Zamiast

podejmowaniasymbolicznegokrokuopuszczeniakrólestwa,DawidplanujerozłożyćobóznazachodnimbrzeguJordanu,wodległościok.6,5kmodujściarzekidoMorzaMartwego.Królodpoczywał
tamioczekiwałwieściorozwojusytuacjiwJerozolimie(zob.2Sm17,16).

29

SadokiAbiatarzabraliArkęBożądoJerozolimyitam

pozostali.

30

DawidtymczasemwstępowałnaGóręOliwną.Wchodził

nanią,płacząciznakrytągłową.Szedłboso.Równieżwszyscy
ludzie,którzymutowarzyszyli,nakryliswegłowyiwstępującna
górę,płakali.

15,30Zwyczajeżałobne(19,5;Ez24,17),którestałysięoznakamibólu(Jr14,3n;Est6,12;Mi1,8).
15,30.GóraOliwna.Wprzypadkustarożytnychnazwgeograficznychzawszeistniejemożliwość,żeodnosząsięonedonieistniejącychjużcharakterystycznychpunktówkrajobrazulub

szlaków.WtymprzypadkuhebrajskanazwamożeoznaczaćGóręOliwną(zob.Za14,4)lubjakąśścieżkębiegnącąnapółnoc,znajdującąsięnaśrodkowymzboczupomiędzyjednymztrzech
wierzchołkówGóryOliwnej.Miejscetojestoddaloneomniejniż1,5kmodmurówmiasta.

31

TymczasemdotarładoDawidawiadomość:Achitofeljestwraz

zespiskowcamiprzyAbsalomie.Dawidwołał:OPanie!Racz
udaremnićradyAchitofela!

15,31dotarładoDawidawiadomość.Zagrec.Teksthebr.:„Dawidzawiadomił”.

32

IotogdyDawiddotarłdoszczytu[góry],gdzieoddawano

pokłonBogu,wyszedłnaprzeciwniegoChuszajArkijczyk,mającyna
sobierozdartąszatę,agłowęposypanąziemią.

15,32gdzieoddawanopokłonBogu.ByćmożechodziosanktuariumwNob(1Sm21,2).
-ChuszajArkijczyk.WBJdodane:„domownikDawida”,zagrec.Wtekściehebr.pominięte.Por.w.37,gdziewBJreehteżoddanoprzez„domownik”(tu:„przyjaciel”).
15,32.Szczytgóry,gdzieoddawanopokłonBogu.Tomiejscekultuniezostałowcześniejwspomnianewtekścieiprzypuszczalnieoznaczatradycyjnyołtarznawolnympowietrzulub

porzuconąkapliczkę.NiektórzybadaczeutożsamiajątomiejscezNob(1Sm21,1.19),niejesttojednakpewne;powszechnieuważasię,żeNobleżałodalejnapółnoc.

33

Dawidrzekłdoniego:Jeżelizemnąpójdzieszdalej,będziesz

mitylkociężarem,

34

jeślinatomiastwróciszdomiastaipowiesz

Absalomowi:Sługątwymjestem,królu!Jakbyłemsługątwegoojca,
takterazpragnębyćtwoimsługą–wtedynamojąkorzyśćobrócisz
wniweczradęAchitofela.

15,34królu!BJ:„Paniekrólu”,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„Paniemój,królu!”.

35

PrzecieżtambędąztobąSadokiAbiatar–kapłani.O

wszystkim,cousłyszyszzdomukrólewskiego,doniesieszkapłanom
SadokowiiAbiatarowi.

36

Tamprzebywajądwajsynowie:Achimaas

SadokaiJonatanAbiatara;zaichpośrednictwemmożeciemi
przekazaćkażdąnowinę,którąusłyszycie.

37

Chuszaj,przyjaciel

Dawida,przybyłdomiastarównocześniezwejściemAbsalomado
Jerozolimy.

2Sm16

1

KiedyDawidzszedłtrochęponiżejszczytu,wyszedłnaprzeciw

niegoSiba,sługaMeribbaala,azanimparaobjuczonychosłów.Było
nanichdwieściechlebów,stogronrodzynek,stoświeżychowocówi
bukłakwina.

2

KrólzapytałSibę:Pocoto?Sibaodpowiedział:Osły

niechsłużądonoszeniakrólewskiejrodziny,chlebiświeżeowocena
posiłekdlasłużby,winozaśzanapójdlaodczuwającychznużeniena
pustyni.

16,1-2.Zapasprowiantu.Każdaarmiawyruszającanawojnępotrzebowałazapasuprowiantuiliniizaopatrzenia.Namiestnicyprowincjiasyryjskichmusieliudostępniaćspichlerze

wojskom,któreprzechodziłyprzezichziemie.Spodziewanosięteżzwykle,żeprowiantudostarczymiejscowaludność.Wtymprzypadkuprowiantpełnirównieżrolędaninyzłożonejwładcyoraz
świadczyouznaniupanowaniaDawida.DarSibyjestmniejhojnyoddaruAbigail,złożonegow1Sm25,niejestjednakniegodnykróla.

3

Zapytałkról:Agdziesyntwojegopana?Sibaodrzekłkrólowi:

PozostałwJerozolimie,gdyżtwierdził:DziśzwrócimidomIzraela
królestwomojegoojca.

4

KrólpowiedziałdoSiby:Ototwojejest

wszystko,conależałodoMeribbaala.OdrzekłSiba:Oddajęcipokłon,
obyśdarzyłmnieżyczliwością,paniemój,królu!

16,3-4.NieobecnośćMeribbaala.ChociażgłównymproblememDawidabyłbuntwjegowłasnymdomu,rozdziałtenprzypominaoistnieniuinnegoodsuniętegorodukrólewskiego(Saula),

podejmującegozakulisowedziałaniaipragnącegowykorzystaćdlawłasnegodobrasłabośćDawida.SibazaliczaMeribbaaladoludzirozczarowanych,zyskującsobiewtensposób(najakiśczas)
przychylnośćDawida.OskarżenieSibyjestwystarczającowiarygodne,byDawidskonfiskowałziemieMeribbaala.Prawosumeryjskienakazywałoodebranieziemiadoptowanemusynowi,jeślinie
spełniłonswoichprawnychobowiązkówwobecrodziny,któragoadoptowała.Dawidmógłzawszeskonfiskowaćziemienależącedoswojegopoprzednika.Tutajwykorzystujetakąmożliwość,lecz
zamiastwłączyćziemiedoposiadłościkrólewskich,przekazujejewiernemusłudze.

5

KrólDawidprzybyłdoBachurim.Aotowyszedłstamtąd

pewienczłowiek.ByłonzrodzinynależącejdodomuSaula.Nazywał
sięSzimei,synGery.Posuwającsięnaprzód,przeklinał

16,5.Bachurim.PołożonenapółnocodGóryOliwnej,BachurimbyłowioskąnależącądopokoleniaBeniamina(przypuszczalnieRaset-TmimlubChirbetIbkedan).Saulpochodziłz

pokoleniaBeniamina,możnawięcbyłooczekiwać,żerejontenbędzieenklawąoddanychmuludzi.BachurimznajdowałosiępraktycznienaproguJerozolimy,którarównieżleżałanaziemiach
pokoleniaBeniamina.

6

iobrzucałkamieniamiDawidaorazwszystkiesługikróla

Dawida,chociażbyłznimpoprawejipolewejstroniecałylud
[zbrojny]iwszyscybohaterowie.

7

Szimei,przeklinając,wołałwten

sposób:Precz,precz,krwiożercoiniegodziwcze!

8

NaciebiePan

zrzuciłodpowiedzialnośćzakrewrodzinySaula,wktóregomiejsce
zostałeśkrólem.KrólestwotwojeoddałPanwręceAbsaloma,
twojegosyna.Teraztysamjesteśwutrapieniu,bojesteśkrwiożercą.

16,8zakrewrodzinySaula.Aluzjadomasakryz21,1-14,któramiałamiejscenapoczątkupanowaniaDawida(por.9,1).

9

OdezwałsiędokrólaAbiszaj,synSerui:Dlaczegotenzdechły

piesprzeklinapanamego,króla?Pozwól,żepodejdęiutnęmugłowę.

10

Królodpowiedział:Cojamamzwamizrobić,synowieSerui?Jeżeli

onprzeklina,todlategożePanmupowiedział:PrzeklinajDawida!
Któżwtakimraziemożemówić:Czemutorobisz?

11

Potemzwrócił

sięDawiddoAbiszajaidowszystkichswoichsług:Mójwłasnysyn,
którywyszedłzwnętrznościmoich,nastajenamojeżycie.Cóż
dopierotenBeniaminita?Pozostawciegowspokoju,niechprzeklina,
gdyżPanmunatopozwolił.

16,10-11.Panmupowiedział.Dawidnietwierdzi,żezostałwtajemniczonywrozmowęPanazSzimei,niesugerujeteż,żeSzimeiotrzymałjakąśwyrocznię.Pan„polecił"Szimeiprzekląć

Dawidawrezultaciewydarzeń,któresięrozegrały.Potym,jakDawidzostałzdetronizowanyprzezwłasnegosyna,możnabyłosądzić,żespotkałgosądBoży.Pozostałojedynieustalenie,jakie
przestępstwomogłodoprowadzićdotakiejkary.Dawidstwierdzazwyczajnie,żeSzimeimaprawosądzić,żeBóggoprzeklął,dlategoniemożebyćobwinianyochęćprzyłączeniasiędowiększości.
JedynieprzyszłeuniewinnieniedałobyDawidowipodstawędonazwaniapostępowaniaSzimeizdradą,zamiastzazwyczajneuznanieukładuokolicznościzaBożąodpłatę.

12

MożewejrzyPannamojeutrapienieiodpłacimidobremzato

dzisiejszeprzekleństwo.

16,12namojeutrapienie.Wedługprzekładówstarożytnych.Wtekściehebr.zaprezentowanedwiemożliwości:„namojąwinę”(hebr.ketib)albo„namojeoko”(qere).

13

ItakDawidposuwałsięnaprzódwrazzeswymiludźmi.Szimei

natomiastszedłzboczemwzniesieniaobokiprzeklinał,ciskając
kamieniamiirzucającziemią.

16,13ciskająckamieniami.Potychsłowachwtekściehebr.powtórzone:„obokniego”.

14

Królicałyludprzynimbędącyprzybyłwreszcieznużony...i

tamodpoczął.

16,14Wypadłaztekstujakaśnazwageograficzna.

AbsalomwJerozolimie

15

Absalomiwszyscyjegoludzie,mężowiezIzraela–weszlido

Jerozolimy.Achitofelbyłrazemznim.

16

GdyChuszajArkijczyk,

przyjacielDawida,przyszedłdoAbsaloma,wołałdoniego:Niech
żyjekról!Niechżyjekról!

17

AbsalompytałChuszaja:Takatwoja

miłośćdoprzyjaciela?Dlaczegonieposzedłeśzaswymprzyjacielem?

18

ChuszajdałodpowiedźAbsalomowi:Nie.KogobowiemwybrałPan

itenludwrazzcałymIzraelem,przynimijajestem,przynim
pozostanę.

19

Podrugie:Komużbędęsłużyć?Czyniejegosynowi?

Jaksłużyłemtwemuojcu,takbędęsłużyłtobie.

20

PotemAbsalom

rzekłdoAchitofela:Poradźcie,comamyczynić?

21

Achitofel

odpowiedziałAbsalomowi:Wejdźdonałożnicswojegoojca,które
pozostawił,bypilnowałydomu.GdyposłyszycałyIzrael,żezostałeś
znienawidzonyprzezojca,umocniąsięwtedyręcewszystkichtwoich
zwolenników.

16,21CzynAbsalomajestczymśowielebardziejznaczącymniżtylkobezwstydnympopisem:biorącwposiadanieharemojca,podkreślaonswojeprawodosukcesji(por.3,7+).
16,21.AbsalomikonkubinyDawida.Napodstawiewieluprzykładówmożnawykazać,żekrólewskiharemuważanybyłzawyłącznąwłasnośćpanującegowładcy.Wszelkiepróby

przejęciakobietzharemuuważanozaznakbuntulubuzurpacjęwładzy(zob.reakcjęIszbaalanapostępowaniaAbneraw2Sm3,6-11orazprośbęAdoniaszaoAbiszagw1Krl2,20-21).Przekazanie
haremunarzeczinnegomonarchy,opisanewkrólewskichrocznikachSennacheryba,uważanozaznakuległościlubdowódodsunięciaodwładzy.Natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdo2
Sm3,7.

22

RozpiętowięcAbsalomowinamiotnatarasie.Absalomwszedł

donałożnicswegoojcanaoczachcałegoIzraela.

23

RadaAchitofela,

którejonudzielał,wtymczasieznaczyłatyle,cosłowoBoże.Tyle
znaczyłakażdaradaAchitofelazarównodlaDawida,jakidla
Absaloma.

2Sm17

1

AchitofelrzekłdoAbsaloma:Pozwól,żedobioręsobie

dwanaścietysięcyludziidokonamtejnocywyprawynaDawida.

17,1.Dwanaścietysięcyludzi.LiczbatamożeoznaczaćpoborowychzewszystkichdwunastupokoleńIzraela,niezaśdokładnąliczbę.Niektórzybadaczesugerowali,żehebrajskiesłowo

przetłumaczonejako„tysiąc"oznaczazwyczajnieoddziałwojskowy.Natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdoJoz8,3.

2

Napadnęnaniego,gdyjeszczejestzmęczonyiręcemuopadły.

Takgoprzerażę,żeuciekniecałylud,któryjestprzynim.Wtedy
uderzęnaosamotnionegokróla,

3

acałyludprzyprowadzęznówdo

ciebie.Tynastajesztylkonażycietegojednegoczłowieka.Całynaród
sięuspokoi.

17,3tegojednegoczłowieka.Zagrec,gdzieprzedtymdodane:„jakwracaoblubienicadoswegomęża”.Teksthebr.skażony.
17,1-3.StrategiaAchitofela.Achitofeluważał,żezabicieDawidapołożykresopozycjiprzeciwkopanowaniuAbsaloma.Przeprowadzenieszybkiegoatakunazdezorganizowaną,

wyczerpaną„armię"Dawidamogłozakończyćsięzabiciemkrólairozgromieniemjegozdemoralizowanychjużwojskwwybranymmiejscu,którewskażeAchitofel.Niemiałatobyćbitwawpełnym
tegosłowaznaczeniu,leczuderzeniecechującesięchirurgicznąprecyzją,wykonanewwyraźnieokreślonymcelu.

4

SprawawydałasięsłusznawoczachAbsalomaicałejizraelskiej

starszyzny.

5

Absalomoznajmił:ProszęzawołaćChuszajaArkijczyka,

abyśmytakżeodniegowysłuchali,comadopowiedzenia.

6

Gdy

ChuszajprzybyłdoAbsaloma,Absalommupowiedział:Takąataką
radędałAchitofel.Czymamyzrobićto,coonmówi?Jeżelinie
powiedz!

7

ChuszajdałAbsalomowitakąodpowiedź:Rada,jakątym

razemdałAchitofel,niejestdobra.

8

PotemChuszajdodał:Znasz

swojegoojcaijegoludzi.Onisądzielni,nadtosąrozgoryczenijak
niedźwiedzicanapolu,którejzabranomłode.Ojciectwójtoczłowiek
znającysięnawojnieiniespędzanocyrazemzludźmi.

9

Ukrywasię

zapewnewgrocielubwjakimśinnymmiejscu.Ajeślibysięzdarzyło,
żektoś[znaszych]zostaniezabity,napewnosiętorozniesieibędzie
sięmówić:„Lud,któryidziezaAbsalomem,zostałpobity”.

10

Wtedy

przelękniesięnawetnajmocniejszy,którymasercelwa.Wszyscy
bowiemIzraeliciwiedząotym,żeojciectwójjestmężny,aci,którzy
sąznim–mocni.

11

Radzęraczejzgromadzićprzysobiewszystkich

IzraelitówodDandoBeer-Szebywtakiejliczbie,jak[ziarnka]piasku
nabrzegumorza.Tyosobiściedowodziłbyśnimiwwalce.

17,11Drugiezdaniewedługtekstuhebr.WBJ:„tyosobiścieszedłbyśpośródnich”,wedługprzekładówstarożytnych.Tozmusiłobydozwłoki:Dawid,któryczekanarozwójwypadków

(15,28),miałbyczasnaobmyślenieprzeciwdziałań.

12

Napadniemynaniegowtymmiejscu,gdziegonapotkamy,i

spadniemynaniegojakrosa,któraopadanaziemię.Niezostawimy
przyżyciuanijego,anikogokolwiekztychludzi,którzysąrazemz
nim.

13

Gdybyukryłsięwmieście,wtedywszyscyIzraelicipodto

miastoprzyniosąpowrozy:ściągniemyjewdolinę,takżenieznajdzie
siętamnawetkamyka.

17,13przyniosą.Zagrec.wedługrecenzjiLucjana.Teksthebr.:„podniosą”.
17,5-13.StrategiaChuszaja.Pełniącrolępodwójnegoagenta,wyznaczonąmuprzezDawida(2Sm15,32-36),ChuszajopowiadasięprzeciwkopomysłowiAchitofelaoprzeprowadzeniu

natychmiastowegouderzenianasiłyDawida.Sugerujestrategięmilitarną,zmierzającądoskonsolidowaniawładzyAbsalomanadstolicąikrajem,idopieropóźniejszewyruszeniezwielkąsiłąna
usuniętegoztronukróla.Wskazujeteż,żeponiesienieklęskiwewczesnymokresiepanowaniaAbsalomawywołałobypytaniaojegokwalifikacjedozajmowanegourzęduorazodnowiłoszansępowrotu
Dawida.ChuszajzręczniemanipulujedumąAbsaloma,malującobraznowegokrólaidącegonaczelewielkiegomorzawojsk,gotowegostłumićkażdyprzejawopozycji.Zwlekanieipoświęcenie
dodatkowegoczasunazaplanowanieprzedsięwzięćpotraktowanojakoprzejawmądrości,mimokorzyścizwiązanychzestrategiąAchitofela(zob.losSzeby,gdytenniezareagowałszybkimi
działaniaminabuntAmasy;2Sm20,4-13).

17,13.Zwaleniemurówmiastazapomocąpowrozów/podtomiastoprzyniosąpowrozy.Jednązmetodwalkistosowanychpodczasoblężeniabyłoposługiwaniesiędrabinamiprzy

forsowaniumurów.Możliwe,żeużywanowtymcelurównieżspecjalnychhakówprzymocowanychdopowrozów.Moglisięponichwspinaćatakujący,możnateżbyłonimiwyciągaćkamieniez
murówiosłabiaćjeprzedzastosowaniemtaranów.Scenyoblężenia,przedstawionenaścianachasyryjskichpałaców,ukazująniszczeniemurówkilofami,lecznapastnicymogliużywaćwtymcelu
równieżhakówilin.

14

Absalomiwszyscymężowieizraelscyorzekli:RadaChuszaja

ArkijczykajestlepszaodradyAchitofela.ToPantakzrządził,by
udaremnićradęAchitofela,którabyłalepsza,gdyżPanchciał
sprowadzićnieszczęścienaAbsaloma.

15

Chuszajrzekłkapłanom

SadokowiiAbiatarowi:TakąatakąradęAbsalomowiistarszym
IzraeladałAchitofel,takąatakąradędałemja.

16

Terazwięcszybko

prześlijcieDawidowiwiadomość:Niezatrzymujsiętejnocyprzy
przejściachnapustyni,idźdalejnatychmiast,inaczejbowiemkrólowi
icałemujegootoczeniumogłabyzagrażaćzguba.

17

Tymczasem

JonataniAchimaasstaliuźródłaRogel,czekając,byprzyszłasłużąca
iprzekazaławieści,któreonimielizanieśćdokrólaDawida:nie
moglisiębowiempokazywać,przychodzącdomiasta.

17,17.EnRogel/źródłoRogel.Byłotoźródłooddaloneo600mnapołudnieodźródłaGichon,wpobliżupołączeniadolinyHinnomzdolinąCedronu.PrzypuszczalnieEnRogeliGichon

miaływspólneźródłowody(związanezBirAjjub,„studniąHioba").Ponieważmiejsceto,położonetużzamuramiJerozolimy,byłoodwiedzaneprzezwieluludzi,przekazywanotamzwykleplotki.
JonataniAchimaasmoglitamstać,niewzbudzającniczyichpodejrzeń,oczekującnawiadomościzmiasta.

18

Ujrzałichjednakpewienchłopiec.Zawiadomiłotym

Absaloma.Obajwięcposzlidalejwpośpiechu.Przybylidodomu
pewnegoczłowiekawBachurim,którymiałstudnięnaswoim
podwórzu.Weszlidoniej.

17,18.Bachurim.PołożonenapółnocodGóryOliwnejBachurimbyłowioskąnależącądopokoleniaBeniamina(przypuszczalniedzisiejszymRaset-TmimlubChirbetIbkedan).Nieco

ironicznąwymowęmafakt,żeszpiedzyDawidaotrzymalipomocizostaliukryciwstudniprzezmieszkańcaBachurim,ponieważbyłytorodzinnestronySzimeibenGera,którywcześniejprzekląłkróla
(2Sm16,5).

19

Potemkobietawzięłaprzykrywę,ułożyłająnadotworem

studni,rozsypałananiejziarno,takżenicniezauważono.

20

Słudzy

Absalomaprzybylidotejkobiety,dojejdomu,pytając:Gdziejest
AchimaasiJonatan?Odpowiedziałaimkobieta:Poszlidalejza
zbiornikwody.Szukali[ich],lecznieznaleźli.Powróciliwięcdo
Jerozolimy.

17,20zazbiornikwody.Teksthebr.tuniezrozumiały.BJ:„poszlidalejstądkuwodom”,nazasadziedomysłu.Te„wody”tobyłbyJordan(por.w.21-22).

21

Poichodejściutamciwyszlizestudniiudalisięwdrogę,i

zanieślikrólowiDawidowiwiadomość.MówiliDawidowi:Ruszajcie!
Przeprawciesięszybkoprzezwodę,botakąatakąradępodałcodo
wasAchitofel.

22

Dawidwięcwrazzcałymswymotoczeniemwstałi

przeprawiłsięprzezJordan.Dorananiebrakowałojużnikogo,ktoby
sięnieprzeprawiłprzezJordan.

23

Achitofelwidząc,żejegoradanie

zostałaspełniona,osiodłałswojegoosłaiwróciłdodomu,doswego
miasta.Wydawszyzarządzeniaodnoszącesiędoswegodomu,
powiesiłsięiumarł.Pochowanogowgrobiejegoojca.

17,23JedynyprzypadeksamobójstwawspomnianywST,pozasytuacjami,kiedywojownikzadajesobieśmierć,byniewpaśćwręcewroga(Sdz9,54;1Sm31,4n;1Krl16,18;2Mch

14,41n),ipozaszczególnymprzypadkiem,jakimjestśmierćSamsona(Sdz16,28n).

17,23.PostępowanieAchitofela.HebrajskaBiblianiezakazywałasamobójstwa.Sześćprzykładów(Abimelek,Samson,Saul,jegogiermek,AchitofeliZimri)pojawiającychsięwtekście

łączytenaktzpewnągodnościąiodwagą,podobniejaktoczyniłSeneka(List70).Rzymskimędrzecpowiada:„Człowiekmądrypowinienżyćtyle,iletrzeba,niezaśtyle,ilezdoła".Odejście
Achitofelabyłozatemdziałaniemcelowym.Achitofeluporządkowałwszystkiesprawyrodzinne(przypuszczalniespisałtestamentidopilnowałsprawnegoprzekazaniamajątkudziedzicom),anastępnie
powiesiłsię.Czynemtymudaremniłwłasnąegzekucję,ponieważwsparcie,któregoudzieliłAbsalomowi,zostałobyuznanezazdradępomazańcaPańskiego.

Przedbitwąojcazsynem

24

DawidtymczasemprzybyłdoMachanaim,Absalomnatomiast

wrazzewszystkimiIzraelitamiprzeprawiłsięprzezJordan.

17,24.Geografia.Możnasądzić,żeAbsalomprzekroczyłJordandopierowjakiśczaspoopuszczeniuprzezDawidaokolicybrodówiudaniusiędoMachanaim(oddalonegoook.56kmod

brodówJerycha).MachanaimutożsamiasięzTeluled-Dababei-GarbipołożonymnapółnocnymbrzegurzekiJabbok.Jegoznaczeniejakoośrodkaadministracyjnegojestpoświadczoneprzez
wykorzystanietegomiejscaprzezIszbaala(2Sm2,9)orazwzmiankipojawiającesięwdokumentachfaraonaSziszaka.Wrejonietymnieprowadzonopracwykopaliskowych,leczbadania
powierzchniowepotwierdzają,żemiejscetobyłozamieszkanewopisywanymokresie.

25

DowódcąwojskzostałAmasa,ustanowionyprzezAbsalomaw

miejsceJoaba.AmasabyłsynempewnegoIzraelity,któremubyłona
imięJitra.ZbliżyłsięondoAbigail,córkiNachasza,siostrySerui,
matkiJoaba.

17,25Izraelity.Zahebr.(por.1Krn2,17).Tekstgrec:„Izmaelity”.-Nachasza.Wedługtekstuhebr.WBJ:„Jessego”,zagrec.wedługrecenzjiLucjana(por.1Krn2,16).-Amasajestwięc

kuzynemJoaba,obydwajzaśsąkuzynamiAbsalomaisiostrzeńcamiDawida.

26

IzraelzAbsalomemrozbiliobózwkrainieGilead.

27

Kiedy

DawidprzybyłdoMachanaim,Szobi,synNachaszazammonickiego
Rabba,Makir,synAmmielazLo-Debar,iBarzillaj,Gileadczykz
Rogelim,

28

(dostarczyliłóżek),okryćpościelowych,czarek,garnków

glinianych,pszenicy,jęczmienia,mąki,ziarnaprażonego,fasoli,
soczewicy,

17,28(dostarczyliłóżek),okryćpościelowych.BJ:„dostarczylimateracydołóżek,dywanów”,zagrec.Teksthebr.:„łóżek”.

29

miodu,masła,seraowczegoikrowiego.Dostarczylitego

Dawidowiijegootoczeniu,abysięposilili.Mówilibowiem:Ludna
pustynijestgłodny,zmęczonyispragniony.

17,29Tekstniepewny.
17,28-29.Zaopatrzenie.Dawidponownieotrzymałzaopatrzeniedlasiebieiswoichludzi(zob.prowiantprzekazanywdarzeprzezAbigailw1Sm25,18orazSibęw2Sm16,2).W

każdymzprzytoczonychprzypadkówzapasyżywnościmogłybyćtraktowanejakodaninalubobowiązekoczekiwanyodwasala.AmmonicizostalipodbiciprzezSaula(1Sm11),późniejzaśprzez
Dawida(2Sm10).Królzostałwięcprzyjętyprzezswoichsojusznikówgościnnieizszacunkiem,mimożezostałzmuszonysiłądoopuszczeniaJerozolimy.

2Sm18

KlęskaiśmierćAbsaloma

1

Dawiddokonałprzegląduwojska,któreznimbyło.Zamianował

nadnimitysiącznikówisetników.

2

PotemDawidpodzieliłwojskona

trzyczęści:jednączęśćoddałpodwładzęJoaba,drugączęśćpod
władzęAbiszaja,synaSerui,trzeciąpodwładzęIttajazGat.I
przemówiłkróldoludu:Powziąłemzamiarpójściawrazzwami.

18,2podzielił.Zagrec.wedługrecenzjiLucjana.Teksthebr.:„posłał”.
18,1-2.Organizacjaarmii.Podziałwojskna3oddziałyliczącepo100i1000żołnierzybyłtypowydlaarmiiIzraelitów(zob.Lb31,48;Sdz9,43;1Sm11,11).Wźródłach

mezopotamskich,np.wtekstachzMari,pojawiająsięróżneoddziaływojskowedowodzoneprzezdowódcówróżnejrangi.Opróczregularnychoddziałów,istniałyteżoddziałylekkozbrojne,używanedo
atakowaniazzasadzkiiprzeprowadzeniarekonesansu.Wstarożytnychtekstachwspominasięrównieżooddziałachchroniącychwodzówlubkrólów.

3

Wojskojednakodpowiedziało:Niepójdziesz.Gdybyśmyzostali

pobici–niezwrócąnanasuwagi,ichoćbyzginęłapołowaznas,nie
liczonobysięztym,tyzaśjesteśdlanasjakdziesięćtysięcy.Lepiej
więcbędzie,gdytybędzieszgotówprzyjśćnamzpomocązmiasta.

4

Rzekłdonichkról:Touczynię,cowamsięwydajesłuszne.Stanął

więckrólobokbramy,awszyscyludzieprzechodzilisetkamii
tysiącami.

5

KrólwydałpolecenieJoabowi,AbiszajowiiIttajowi:Ze

względunamniezmłodymAbsalomempostępujciełagodnie!
Słyszałocałewojsko,jakirozkazwydałkrólprzywódcomcodo
Absaloma.

6

WojskowyruszyłowpoleprzeciwIzraelowi.Doszłodo

bitwywlesieEfraima.

18,6wlesieEfraima.Lokalizacjaniepewna.
18,6.LasEfraima.PrzypuszczalniebitwatarozegrałasięnaobszarzeZajordania,wokolicachMachanaim(zob.2Sm17,27).Odpowiadałobytoscenariuszowi,zgodniezktórymto

AbsalomrozpocząłkonfliktzDawidem,niezaśDawidnajechałziemieIzraela,przekraczającJordan.Gęstośćtego„lasu"wydajesięniecowątpliwa,ponieważwyrąblasówierozjaglebywdużym
stopniuzmieniłycharakterobszaru,rozciągającegosięnapołudnieodrzekiJabbok.Hebrajskiesłowo,któregotutajużyto,możesięodnosićdosurowegokrajuzrosnącymigdzieniegdziegajamiorazdo
prawdziwegolasu.PokolenieEfraimamogłorościćsobiejakieśpretensjedotejziemilubmiećtamswoichosadników(zob.Sdz12).

7

WwalcezesługamiDawidawojskoizraelskiezostałopobite.

Byłatowielkaklęskawtymdniu,poległodwadzieściatysięcy.

8

Stąd

walkaprzeniosłasięnacałąokolicę,alaswtymdniupochłonął
więcejwojskaniżmiecz.

18,8.Laspochłonąłwięcejwojskaniżmiecz.KiedyStaryTestamentmówioziemipochłaniającejludzi(jaktoczynitutajlas),chodziowrogie,nieprzyjazneśrodowiskozagrażające

przeżyciu.PonieważpolebitwyzostałowybraneprzezDawida,nieAbsaloma,możnasądzić,żekrólewskiewojskawykorzystałynaswojąkorzyśćukształtowanieterenuizalesioneobszary.Wojska
Dawidamogłyprzygotowaćzasadzkinaprzeciwnika,pozorowaćatak,wciągającnieprzyjacielawwąwozylubkorytapotoków,orazstosowaćmetodywojnypartyzanckiej.Caleoddziałymogłystracić
orientację,zgubićsięlubzostaćoddzieloneodpozostałychsił,stającsięłatwymcelem.

9

AbsalomnatknąłsięnasługiDawida.Jechałnamule.Muł

zapuściłsiępodkonarywielkiegoterebintu.Absalomutkwiłgłowąw
terebincieizawisłmiędzyniebemaziemią,amuł,którybyłpodnim,
popędziłdalej.

18,9zawisł.Teksthebr.:„zostałumieszczonymiędzy”.BJ:„pozostałzawieszony”,wedługprzekładówstarożytnych.
18,9.ŚmierćAbsaloma.Wbrewpowszechnemuprzekonaniu,ztekstubiblijnegowynika,żeAbsalomzaczepiłoterebintgłową,niezaśwłosami.Sytuacjatapełnajestsymbolicznych

znaczeń:królewskimuł(któregomoglidosiadaćjedyniekrólowie)zostawiłniedoszłegokrólawiszącegonadrzewie(wiszącynadrzewiesąprzeklęciprzezBoga,Pwt21,23).

10

DostrzegłtopewienczłowiekizawiadomiłJoaba:Widziałem

Absalomawiszącegonaterebincie.

11

Człowiekowi,któryprzyniósł

nowinę,Joabodpowiedział:Jeżeligowidziałeś,toczemugonie
zabiłeśzaraznamiejscu?Dałbymcidziesięć[sztuk]srebraijeden
pas.

18,11.Dziesięćsztuksrebraijedenpas.Nagrodaodpowiadaławartościrocznegowynagrodzenia.Stanowiłjąwyjątkowyelementubioru,codowodziło,jakważnabyładlaJoabaśmierć

Absaloma.StrójwojennyGilgameszaskładałsięzpasa,doktóregoprzytroczonybyłdługisztylet,orazszarfylubjakiegośpaska.Hebrajskiesłowo,którezostałotutajużyte(posiadająceformęrodzaju
żeńskiego),nigdzieindziejnieoznaczaelementustrojuwojownika(chociażniektóreprzekładydodająokreślenie„[pas]wojownika").Zwykledojegoopisustosujesięformyrodzajumęskiego.Wyrazu
tegoużytonaoznaczaniekobiecegopaskawIz3,24;możeteżbyćokreśleniemozdobnejszarfylubpasanoszonegopodczasuroczystości(zob.komentarzdo1Krl2,5).

12

CzłowiektenodpowiedziałJoabowi:Choćbymnarękędostał

tysiącsrebrnychsyklów,niepodniósłbymrękinakrólewskiegosyna.
Przecieżsłyszeliśmy,jakkrólrozkazywałtobie,AbiszajowiiIttajowi:
ZewzględunamniezachowajciemłodegoAbsaloma.

18,12namnie.Wedługprzekładówstarożytnych.Teksthebr.:„nakogoś”.

13

Gdybymwobecniegopostąpiłzdradliwie–ażadnasprawanie

ukryjesięprzedkrólem–czytysamniestanąłbyśwtedyzdalaode
mnie?

14

Joabodrzekł:Niechcęztobątracićczasu.Wziąłdorękitrzy

oszczepyiutopiłjewsercuAbsaloma.Ażeżyłjeszczewgąszczu
terebintu,

18,14oszczepy.Zagrec.Teksthebr.:„kije”.
18,14.Oszczepy.„Oszczep"używanygdzieindziejprzezJoabaoznaczatępyprętdowymierzaniachłosty.Hebrajskiczasownikpojawiającysięwtymwerseciezwykleoznaczauderzanie

(wyjątkiemjesttekstSdz3,21).Pohebrajskusłowo„serce"niezawszeoznaczanarządwewnętrzny,leczmożesięodnosićdopiersilubśrodkowejczęściciała.GdybyJoabmiałzamiarugodzić
Absaloma,użyłbyprzypuszczalniemieczalubdzidy.Wydajesię,żeJoabpragnąłraczejwyplątaćAbsalomazkonarówdrzewa,uderzającwśrodkowączęśćjegociała.Jedenprętmógłbypęknąćpod
wpływemtaksilnegociosu(zob.Iz14,29),Joabużyłwięctrzech.Kiedyofiara(przypuszczalnienieprzytomna)runęłanaziemię,dziesięciuprzybocznychJoabadokończyłodzieła.

15

podbiegłodziesięciumłodychludzi,giermkówJoaba,i

rzuciwszysięnaAbsaloma,dobiłogo.

18,15.Giermkowie.Wodzomidowódcomwojsktowarzyszylizwykłegiermkowie(zob.przykładyzIliady).Cizaufanimężowiestanowiliosobistąstrażprzybocznąpodczasbitwy(zob.1

Sm31,4-6),dostarczalidowódcyzapasowejbroni(jeślizłamałlubzgubiłwłasną),anawetpełnilirolę„przyjaciół"idoradców(zob.DawidajakogiermkaSaulaw1Sm16,1orazgiermkaJonatanaw1
Sm14,12-17).

16

Joabzagrałnarogu,wojskosięwstrzymałoodpościguza

Izraelem,boJoabjepowstrzymał.

18,16.Zagrałnarogu.Przygotowującsiędobitwy,armieBliskiegoWschodupowiadamiałyżołnierzyosygnaledoatakulubwycofaniasię.Ruchamiwojskamożnabyłokierowaćjedynie

zapomocąsygnałutrąbipieszychposłańców.ZtekstówzMariwiemy,żeposługiwanosięteżsygnałemzwołującym,abyzgromadzićwojskoprzedbitwą,lubsygnałamiogniowymi,ostrzegającymi
przedzbliżającymsięniebezpieczeństwem.

17

WziętoAbsalomaiwrzuconodogłębokiegodołuwlesie.

Narzucononaniegowielkistoskamieni.WszyscynatomiastIzraelici
uciekli,każdydoswegonamiotu.

18,17.Praktykipogrzebowe.Ztekstówasyryjskichwynika,żebuntownikówkaranowbiciemnapallubpozostawieniemciałbezpochówku.RównieżprzywódcyIzraelawykorzystywali

tegorodzaju„pokazy"(zob.egzekucjępięciunieprzyjacielskichkrólówwJoz10,27),ciałaniemogłyjednakwisiećwnieskończoność(Pwt21,23).Dlategonawetludzieprzeklęcimusielibyćchowani
podstosemkamieni(zob.komentarzdoJoz8,29),czegonienależymylićzzaszczytnymikopcamipogrzebowymikrólówMezopotamii.

18

AbsalomjeszczezaswegożyciazbudowałsobiestelęwDolinie

Królewskiej.Tłumaczyłsobie:Niemamsyna,którybyupamiętnił
mojeimię.Pomniknazwałswoimimieniem.Jeszczedodziśnazywa
sięgoRękąAbsaloma.

18,18RękąAbsaloma.Pomniktenniejestidentycznyzgrobemhelleńskim,którypokazujesiępodziśdzieńwdolinieCedronu.Byłatojakaśmaccebah,stelagrobowa(por.Rdz35,20).
18,18.Stelajakopomnikpamiątkowy.WugaryckimeposieoAkchat(ok.1600przedChr.)pojawiasięwzmianka,żejednymzobowiązkówsynawobecojcajestwzniesieniestelilub

słupanacześćbogówprzodków.PonieważAbsalomniemiał[żyjącego?]syna,którymógłbytodlaniegouczynić,samwzniósłsobiepomnik.Fakttenmaironicznąwymowę,ponieważAbsalomnie
zostałpochowanywrodzinnymgrobowcu.Pomnik,którysobiepostawił,stałsięponurymprzypomnieniemzmarnowanegożycia.GróbznajdującysięwwiosceSilwan(położonejpodrugiejstronie
dolinyCedronu,naprzeciwJerozolimy),którydzisiajnazywasięgrobemAbsaloma,pochodzizeznaczniepóźniejszychczasów(okrespanowaniaHeroda).

18,18.DolinaKrólewska.Dokładnepołożenietegomiejscaniejestznane.CzęstoutożsamiasięjezdolinąCedronu(przebiegającąnawschódodJerozolimy)lubzpunktemzetknięciasię

dolinHinnomu,TyropeonuiCedronu.WRdz14,17nosionanazwędolinySzawe.

Radosnenowinyozwycięstwie

19

Achimaas,synSadoka,oświadczył:Niechmibędziewolno

pobiecizanieśćkrólowidobrąnowinę,żePanwymierzyłmu
sprawiedliwość,[wybawiającgo]zrękijegowrogów.

20

Powiedział

muJoab:Niebyłbyśdziśzwiastunemdobrejwiadomości.Dobrą
nowinęzaniesieszmuinnegodnia.Dziśniezaniósłbyśdobrejnowiny,
bozginąłsynkrólewski.

21

IrzekłJoabdopewnegoKuszyty:Idź,

opowiedzkrólowi,cowidziałeś.Kuszyta,oddawszypokłonJoabowi,
pobiegł.

18,21Kuszyty.Jakiśniewolniketiopski(Kusz-dawnanazwaEtiopii),awięcczarny,zwiastunnieszczęścia.

22

Achimaas,synSadoka,dopraszałsięjeszcze,mówiącdoJoaba:

Niechsiędzieje,cochce,pozwól,bymijapobiegłzaKuszytą.Joab
odpowiedział:Dlaczegochceszbiec,mójsynu?Niemadlaciebie
nagrodyzadobrąwieść.

18,22Niemadlaciebienagrody.Wedługtekstuhebr.,gdzie„niemaznajdującegonagrody”.BJ:„nieosiągnieszstądżadnejnagrody”,nazasadziedomysłu.-Zwiastunpomyślnychwieści

otrzymywałnagrodę(4,10).

23

Odpowiedział:Niechsiędziejecochce!Pobiegnę.Joab

odrzekł:Biegnijwięc!Achimaaspobiegłdrogąprzezdolinę
[Jordanu],wyprzedzającKuszytę.

18,19-23.Posłańcyprzynoszącywieści.WodzowiewojskiurzędnicypaństwBliskiegoWschoduwykorzystywalibiegaczydoprzekazywaniawieści.
WtekstachzMariczytamy,żeruchamiwojskkierowanopoczęścizapomocąrozkazówprzekazywanychprzezbiegaczy.Dostarczalionitakżeprzesyłkidyplomatyczneorazwieścio

zbliżającychsięposelstwachlubciągnącychkarawanach.Ztekstówtych,podobniejakznarracjibiblijnej,wynika,żeposłańcymieliróżnerangi.Niektórzy,jaksuharumzMari,bylimłodymi
mężczyznami,zatrudnianymizpowoduswojejwytrzymałościiszybkości.Oprócznichistnielirównieżposłańcyzajmującyniższestanowiskawkorpusiedyplomatycznym(opozycjiporównywalnejdo
kapłańskiejpozycjiAchimaasa),którympowierzanodowykonaniaznacznieważniejszemisje.

24

Dawidsiedziałmiędzydwiemabramami.Strażnik,który

chodziłpotarasiebramynadmurem,podniósłszyoczy,zauważył,że
jakiśmężczyznabiegniesamotnie.

18,24.Siedziałmiędzydwiemabramami.Począwszyodokresuśrodkowegobrązu,fortyfikacjemiejskieskładałysięzmasywnegosystemumuróworazrozbudowanychwielokomorowych

kompleksówbram.Budowlezokresużelazasąbardziejzróżnicowane(kazamatybramimasywnemury),jednakżeschodkowepodejścieiwąskieprzejścieograniczałyrodzajepojazdów,któremogłysię
nimidostawaćdomiasta,oraznasilenieruchu.Oprócztego,zarazzabramązewnętrznądrogaczęstoskręcałaraptowniewprawo(tużprzedbramąwewnętrzną).Naobszarzemiędzybramami
znajdowałysiępomieszczeniastrażyorazsalespotkańużywaneprzezurzędnikówsądowychiadministracyjnych.PodczaspracwykopaliskowychwDanmiędzydwiemabramamiodkrytopodniesioną
platformę,naktórejmógłzasiadaćwładca/naczelnikmiastapodczasobradsądu.

18,24.Tarasbramynadmurem.Niezależnieodtego,czybyłyprostokątne,czyzaokrąglone,brammiastastrzegływielokondygnacyjnewieże,wykorzystywanerównieżjakopunkty

obserwacyjne.Śladyarcheologiczne,odnalezionewMegiddo,Tiruna,ChasoriLakisz,dowodzą,żewieżesłużyłycelomobronnym,atakżepełniłyrolęplatformwartowniczych.

25

Strażnikzawołałiprzekazałkrólowitęwiadomość.Król

powiedział:Jeżelijestsam,toprzynosidobrąnowinę!Gdytenzbliżał
sięcorazbardziej,

18,25Klęskęobwieszczałabycałagromadauciekinierów.

26

strażnikzauważyłdrugiegobiegnącegoczłowieka.Krzyknąłw

stronęodźwiernego:Jakiśczłowiekbiegniesamotnie!Powiedział
król:Tenrównieżzdobrąnowiną.

18,26Krzyknąłwstronęodźwiernego.Wedługtekstuhebr.WBJ:„istrażnik,którybyłnadbramą,krzyknął”,zatłumaczeniamistarożytnymi.

27

Strażnikoznajmił:Poznajępobiegu,żepierwszybiegnie

Achimaas,synSadoka.Królzauważył:Todobryczłowiek.
Przychodzizdobrąnowiną.

28

Achimaaszawołałdokróla:Bądź

pozdrowiony!Oddawszypokłonkrólowidoziemi,powiedział:Niech
Pan,Bógtwój,będziebłogosławiony!Ludzi,którzypodnieślirękę
przeciwpanumemu,królowi,wydałOnwniewolę.

18,28zawołał.Wedługtekstuhebr.WBJ:„zbliżyłsię”,zagrec.wedługrecenzjiLucjana.

29

Królzapytał:CzydobrzesięwiedziemłodemuAbsalomowi?,a

Achimaasodpowiedział:Widziałemwielkitłumwtedy,gdysługa
króla,Joab,posyłałtwojegosługę.Niedowiedziałemsięjednak,co
zaszło.

18,29wtedy,gdysługakróla,Joab,posyłałtwojegosługę.Nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„wmomencieposyłaniasługikróla,Joaba,isługitwego”.-Kłamstworoztropne:Achimaas

pozostawiazłąwiadomośćdrugiemuposłańcowi.

30

Królrozkazał:Usuńsię,leczpozostańtu!Usunąłsięipozostał.

31

WłaśnieprzybyłKuszyta.Kuszytapowiedział:Niechsięradujepan

mój,król,dobrąnowiną.WłaśniedziśPanwymierzyłci
sprawiedliwość,[wybawiająccię]zrękiwszystkich,którzypowstali
przeciwtobie.

32

KrólzapytałKuszytę:Czydobrzesięwiedzie

młodemuAbsalomowi?OdpowiedziałKuszyta:Niechsiętakstanie
zewszystkimiwrogamipanamojego,króla,izewszystkimi,którzy
złośliwieprzeciwtobiepowstali,jakztymmłodzieńcem.

2Sm19

1

Królzadrżał.Udałsiędogórnegopomieszczeniabramyipłakał.

Chodząc,takmówił:Synumój,Absalomie!Absalomie,synumój,
synumój!Obymjaumarłzamiastciebie!Absalomie,mójsynu,mój
synu!

19,1Chodząc,takmówił.Wedługtekstuhebr.WBJ:„szlochająctakmówił”,zagrec.wedługrecenzjiLucjana.
19,1.Górnepomieszczeniebramy.Ponieważbramyiichwieżebyływielopiętrowymibudowlami,wichmurachbyłodośćmiejscadlastraży.Znajdowałysięwnichrównież

pomieszczenia,służącezakwaterydlażołnierzyorazzamiejscaspotkań.WycofaniesięDawidadojednejztakichkomnatnawieśćośmierciAbsalomapozwalałomuobserwowaćwłasnewojska,a
jednocześnieprzebywaćwmiejscuprywatnym.Fakt,żeDawidniewróciłdomiasta,wskazuje,żebyłświadomydelikatnejsytuacjipolitycznej,ajednocześnieniezdolnydopodjęciacodziennych
obowiązków.

2

Joabowizaśdoniesiono:Królpłacze.Rozpaczazpowodu

Absaloma.

3

Takwięczwycięstwoprzemieniłosięwtymdniuw

żałobędlacałegoludu.Posłyszałbowiemludwtymdniuwiadomość:
Królmartwisięzpowoduswegosyna.

4

Tegodnialud[zbrojny]

zbliżałsięniepostrzeżeniedomiasta,usiłującukradkiemwejśćdo
niego,takjakukradkiemwchodziwojskohańbąokryte,dlategoże
uciekłozplacuboju.

5

Królzakryłswątwarziwołałgłośno:Synu

mój,Absalomie,Absalomie,synumój,mójsynu!

6

Joabudałsiędo

króla,dojegodomu,irzekł:Okryłeśwstydemtwarzewszystkich
swoichsług,którzyochronilidzisiajżycietwojeiżycietwychsynów
icórek,życieżontwoichinałożnic.

7

Darzyszmiłościątych,którzy

cięmająwnienawiści,anienawidzisztych,którzyciękochają.
Dzisiajpokazałeś,żedowódcyisłudzysądlaciebieniczym.
Przekonałemsiędzisiaj,żegdybyAbsalompozostałprzyżyciu,amy
wszyscygdybyśmydzisiajpomarli,wydałobysiętosłusznewtwoich
oczach.

8

Terazjednakpodnieśsię,wyjdźiprzemówserdeczniedo

swoichsług.PrzysięgambowiemnaPana,żejeśliniewyjdziesz,nikt
niepozostanieprzytobietejnocy.Byłobytonieszczęściewiększeod
nieszczęść,jakiespotkałycięodmłodościtwojejażdotąd.

9

Podniósł

siękrólizasiadłwbramie.Całemuwojskupodanodowiadomości:
Otokrólsiedziwbramie.Całewojskoprzeszłoprzedobliczemkróla.
TymczasemwszyscyIzraeliciucieklidoswychnamiotów.

19,9,Królzasiadającywbramie.Pracearcheologiczne,prowadzonewewnątrzkompleksubramwTelDan,doprowadziłydoodkryciakamiennejplatformy,którabyłaniegdyśosłonięta

baldachimemimogłapełnićrolęmiejsca,wktórymustawionybyłtron.Platformatamogłabyćwykorzystywanadocelówceremonialnych,dyplomatycznychlubpodczasobradsądu(zob.1Krl22,10).

WugaryckimeposieAkchatopisanokrólaDanila,siedzącegowbramachmiastairozsądzającegosprawywdówisierot.Królzasiadającynatroniebyłwładcąwykonującymobowiązkiswojegourzędu-
takiobrazwłasnejosobyDawidpragnąłprzedstawićludowi.

10

Całynaródzewszystkichizraelskichpokoleńrozprawiał:Król

tenuwolniłnaszrąknaszychwrogów,onwybawiłnaszrąk
Filistynów,ateraz[musiał]ucieczkrajuzpowoduAbsaloma.

11

Ale

Absalom,któregonamaściliśmy,bypanowałnadnami,poległw
walce.Dlaczegowięcterazzwlekaćzprzywróceniemkróla?

DawidwdrodzedoJerozolimy

12

To,comówionowcałymIzraelu,dotarłodokróla.Wtedykról

DawidposłałpoleceniekapłanomSadokowiiAbiatarowi:Powiedzcie
starszyźniezJudy:Dlaczegojesteścieostatniwprzywróceniukróla
dojegosiedziby?

9,12aDawidchcebyćprzywróconynatronnajpierwprzezwłasnepokolenie:odzywasiętugłoskrwi,aletakżeprzeczucie,żejegodynastiawprzyszłościbędziemogłaliczyćtylkona

wiernośćJudy.

9,12bWierszprzestawionywtomiejscezaczęściątłumaczeństarożytnych.TakżewBJpominięto:„dojegosiedziby”,powtórzonetuzw.12a.

13

Jesteściebraćmimoimi,kośćmiiciałemmoim.Dlaczegowięc

ostatnijesteściewprzywróceniukróla?

14

PowiedzcieteżAmasie:

Czyżniejesteśkościąiciałemmoim?NiechmiBógtouczyniitamto
dorzuci,jeżelityniebędzieszumnienazawszewodzemzamiast
Joaba.

9,14Amasabyłgłównodowodzącymzbuntowanychoddziałów(17,25):przedewszystkimwięcjegonależałosobiezjednać.DawidztrudemznosiprzemocorazzuchwałośćJoabaichciałby

sięgopozbyć,Joabjednakpotrafisięuwolnićodswegorywala(20,8-13)iażdośmierciDawidapozostanienaswoimmiejscu(1Krl2,5n.28n)

15

WtensposóbująłsercawszystkichludzizJudyjakbyjednego

człowieka,takżewysłalidokrólaprośbę:Wróćjaknajszybciejwraz
zewszystkimitwymisługami!

16

Wróciłwięckróliprzybyłnad

Jordan.LudziezJudynatomiastprzybylizGilgal,chcąckrólowi
wyjśćnaprzeciwiprzeprowadzićgoprzezJordan.

19,11-16.ProcesponownegoustanowieniaDawidanaurzędzie.PonieważAbsalomzostałnamaszczonynakróla,zaśstarsipokoleńJudyiIzraelabylipodzieleniwsprawieponownego

objęciaurzęduprzezDawida,trzebabyłopójśćnakompromisidaćpewnegwarancje.Naprzykład,wódzwojskAbsaloma,Amasa,objąłdowództwonadarmiąDawida(chociażniedowodziłelitarnymi
oddziałamiiwojskaminajemnymi,którepozostałypodkomendąJoaba).Dawidmusiałrównieżzjednaćpochlebstwamiczłonkówwłasnegopokolenia,przypominającowięzachkrwiidawnych
przysięgachwierności.WygnanieDawidaijegopowrótnatronmożnaporównaćdopodobnychdoświadczeńIdrimi,królaAlalachzXVw.przedChr.,którysiłązostałusuniętyztronu,idopieropo
siedmiulatachodzyskałpoparcieswoichwasali.

19,16.Gilgal.PrzezwiększączęśćokresumonarchiiGilgalpełniłonajwyraźniejrolęośrodkakultu.ByćmożezpowoduswoichwcześniejszychzwiązkówzosadzeniemnatronieSaulai

bliskościąrzekiJordan(utożsamiasięjezmiejscamiwpobliżuChirbetMefdżir,wodległościok.1,6kmnapółnocnywschódodJerycha),Gilgalbyłoodpowiednimmiejscemnaponowneuznanie
DawidazakrólaprzezstarszychpokoleńIzraela.Zob.komentarzdo1Sm7,16;11,14-15.

17

RównieżSzimei,synGery,Beniaminitapochodzącyz

Bachurim,śpieszyłrazemzJudąnaspotkaniekrólaDawida.

18

Było

przynimtysiącBeniaminitów.TakżeSiba,sługarodzinySaula,wraz
zpiętnastomaswymisynamiidwudziestomaswymisługami
przeprawiłsięprzezJordanprzedkrólem.

19

Popłynęłatratwacelem

przywiezieniakrólewskiejrodziny,abytamogłauczynićto,couzna
zasłuszne.TymczasemSzimei,synGery,padłnatwarzprzedkrólem,

gdymiałprzeprawiaćsięprzezJordan,

19,19Popłynęłatratwa.Zatekstemhebr.,gdzie„ionaprzeszłaprzezprzejście”.BJ:„izrobilioniwszystko”,zagrec.

20

iodezwałsiędokróla:Niechpanmójnieuważaza

wykroczenieaniniewspominanato,cozawiniłsługatwójwtedy,
gdypanmój,król,wychodziłzJerozolimy.Niechtegoniebierzekról
doserca.

21

Ja,sługatwój,zdajęsobiesprawęztego,żezawiniłem;

dziświęcprzychodzępierwszyzcałejrodzinyJózefa;wychodzę
naprzeciwmegopanaikróla.

19,21zcałejrodzinyJózefa.ZaliczanodoniejniekiedypokolenieBeniamina.

22

DorozmowywtrąciłsięAbiszaj,synSerui:Czyniepowinien

umrzećSzimei,dlategożepomazańcaPańskiegoobrzucił
przekleństwami?

23

Dawidodrzekł:Cóżjapocznęzwami,synowie

Serui,skorostajeciedzisiajjakomoiprzeciwnicy?Czydziśpowinien
ktokolwiekumieraćwIzraelu?Dziśwłaśniewiemnapewno,żeteraz
jestemkrólemnadIzraelem.

24

KróloświadczyłSzimejemu:Nie

umrzesz.Ipotwierdziłtokrólprzysięgą.

19,24Zastrzegasobiejednakzemstępośmierci(1Krl2,8n.36-46).

25

Meribbaal,synSaula,równieżwyszedłnaspotkaniekróla.Nie

myłonaninóg,anirąk,niestrzygłbrody,nieprałswychszatoddnia,
wktórymkrólwyjechał,ażdodnia,gdyspokojniepowrócił.

19,25anirąk.Zagrec.Wtekściehebr.pominięte.
19,25.Pielęgnowaniestópibrody.PrzekładBTsugerujezaniedbaniewygląduosobistego,któreczęstotowarzyszyłookresowiżałoby.Postępowanietakiemogłostanowićdowód,że

Meribbaalniemyślałoprzejęciutronu,wprzeciwnymraziestarałbysięwyglądaćpokrólewsku.WEz24,17bosestopyinieostrzyżonabrodasąznakiemżałoby.PostępowanieMeribbaala,opisanew
tekście,dopuszczatakąmożliwość,powiadasiębowiemjedynie,że„niemył"nógi„niestrzygł"brody.

26

KiedyprzybyłnaspotkaniekróladoJerozolimy,rzekłdoniego

król:Meribbaalu,czemuzemnąnieposzedłeś?

19,26doJerozolimy.Wedługtekstuhebr.WBJ:„zJerozolimy”,zaniektórymirkpsamigrec.

27

Odpowiedział:Paniemój,królu!Sługamójwprowadziłmniew

błąd.Sługatwójpostanowił:Damrozkazosiodłaniaoślicy,wsiądęna
niąipójdęwrazzkrólem:chromyjestbowiemtwójsługa.

19,27Sługatwójpostanowił:Damrozkazosiodłaniaoślicy.Wedługtekstuhebr.WBJ:„Sługatwójpowiedziałmu:«Osiodłajmioślicę»”,wedługprzekładówstarożytnych.

28

Tymczasemnasługętwegorzuconooszczerstwoprzedmoim

panemikrólem.Alepanmój,król,jestjakaniołBoży.Postąpwięc,
jakcisięwydasłuszne.

29

Całydommegoojcazasługiwałjedyniena

śmierćzestronypanamego,króla,mimototyprzyjąłeśswegosługę
międzytych,którzyjedząutwegostołu.Jakieżmipozostajeprawo
skarżeniasięjeszczeprzedkrólem?

30

Królodpowiedział:Poco

przedłużaszrozmowę?Postanawiam,żetyiSibapodzieliciepola
międzysiebie.

19,23.30.Udzielaniełaskiwszczególnychokolicznościach.Królpełniłrolę„głowydomu"dlaarystokracjiidworzan.Jakotakimógłdziałaćniczympaterfamiliae,darowującżycielub

skazującnaśmierćzaprzestępstwapolitycznelubbraklojalności(zob.1Krl2,19-46).SzimeiiMeribbaaldopuścilisięprzestępstwprzeciwkoDawidowi,któreuzasadniaływymierzenieimkary
śmierci.JednakDawiduznał,żewdniuponownegowstąpienianatronmożeimokazaćłaskęnaznakwspaniałomyślnościorazgotowościprzebaczeniaswoimpolitycznymwrogom(zob.podobne
stwierdzeniewypowiedzianeprzezSaulaw1Sm11,12-13).WMezopotamiikrólogłaszałzwykleanduraru-uwolnieniewięźniówiwyzwolenieniewolników,którzyzostalisprzedanizadługi-zokazji
swojegowstąpienianatron.Podobnąamnestiąobejmowanorównieżprzestępcówpolitycznych,czegodowodemsądokumentyreformprzeprowadzonychprzezsumeryjskiegokrólaUruinimgina(XXIV
w.przedChr.),świadcząceouwolnieniunawetzłodzieiimorderców.WEgipcieamnestięogłaszanozwyklezokazjikoronowanianowegofaraona.

31

Meribbaalpowiedziałdokróla:Niechbynawetwszystkozabrał!

Dobrze,żepanmój,król,powróciłszczęśliwiedoswegodomu.

32

RównieżBarzillajGileadczykprzybyłzRogelimitowarzyszył

królowi,bypożegnaćsięznimnadJordanem.

33

Barzillajbyłbardzo

stary:liczyłosiemdziesiątlat.Toonotoczyłkrólaopiekąpodczas
jegopobytuwMachanaim,byłtobowiemczłowiekbardzobogaty.

34

PowiedziałkróldoBarzillaja:Chodźzemną,bymcięmógłotoczyć

opiekąusiebiewJerozolimie.

35

Barzillajodpowiedziałkrólowi:Ileż

latżyciapozostajemijeszcze,abymszedłzkrólemdoJerozolimy?

36

Liczęobecnieosiemdziesiątlat.Czypotrafięrozróżnićmiędzytym,

codobre,atym,coliche?Czysługatwójpotrafizasmakowaćwtym,
cozjelubwypije?Czypotrafiwsłuchiwaćsięwgłosśpiewakówi
śpiewaczek?Pocóżsługatwójmabyćjeszczeciężaremdlapana
mego,króla?

37

SługatwójprzejdzienajwyżejzkrólemprzezJordan,

alepocóżkrólmiałbymidawaćażtakąodpłatę?

19,37Tłumaczenieniepewne.

38

Pozwólsłudzeswojemupowrócić.Umręwswoimmieścieobok

grobumojegoojcaimatki.Natomiasttwójsługa,Kimham,będzie

towarzyszyćpanumojemu,królowi.Jemuuczyńto,cocisięwyda
słuszne.

19,38KimhamtosynBarzillaja.

39

Króloświadczył:NiechidziezemnąKimham!Uczynięmu,co

cisięwydajesłuszne.Uczynięciwszystko,czegokolwiekodemnie
zapragniesz.

40

WszyscyludzieprzeprawilisięprzezJordan.

Przeprawiłsięteżkról.KrólucałowałipobłogosławiłBarzillaja.
Powróciłonpotemdosiebie.

41

KróludałsiędoGilgal.Szedłznim

Kimham.CałyludzJudyorazpołowawojskaizraelskiego
towarzyszylikrólowi.

19,41towarzyszylikrólowi.Zagrec.Teksthebr.:„przeprowadzilikróla”.

42

LeczotowszyscyludziezIzraelaprzybyliprzedkrólai

postawilikrólowipytanie:Dlaczegonasibracia,ludziezJudy,
prowadzilicięiprzeprawiliprzezJordan,takkróla,jegorodzinę,jaki
wszystkichludziDawidawrazznim?

43

WszyscyludziezJudy

odpowiedzieliIzraelitom:Dlategożekróljestmibliższy.Czemu
popadaszwgniewztegopowodu?Czynajedliśmysięnakosztkróla?
Czyprzyniósłnamjakiśdar?

19,43Czyprzyniósłnamjakiśdar?BJ:„czyprzyniesiononamjakiśkąsek?”,wedługTargumów.Teksthebr.:„zbiór,danie”(?).
19,43.Zaopatrzeniezkrólewskichzapasów.Ludzie,którzyjadaliprzykrólewskimstolelubkorzystalizjegospichlerzy,byliodkrólazależni,musieliwięcdemonstrowaćswojąlojalność

(dowodemtegosąwykazyzaopatrzeniadostarczanegoarystokracjiiczłonkomkrólewskichurzędów,wlistachzMadorazwbabilońskichtekstachadministracyjnych).Natymteżpolegałoprzestępstwo
Meribbaala,byłbowiemjednymztych,którzyprzyjmowalizaopatrzenieodDawida(2Sm9,6-7).StarsipokoleniaJudywyparlisiętakichzwiązków,podkreślając,żeprzyjmująDawidawyłączniez
uwaginajegozdolnościprzywódcze,niezaśzałapówkilubprzywileje,którychimrzekomoudzielił.

44

IzraeliciodpowiedzieliludziomJudy:Dziesięciokrotniewiększe

mamprawodokróla,aicodoDawidamamnadtobąpierwszeństwo.
Dlaczegowięcmnielekceważyłeś?Czyniezmojejstronynajpierw
wyszedłwniosek,abykrólaprzywrócić?AlesłowaludzizJudybyły
twardszeniżludzizIzraela.

19,44codoDawida.Wedługtekstuhebr.,którywtymmiejscujestniepewny.BJ.„jestemstarszyodciebie”,zaprzekładamistarożytnymi.
19,42-44.Przyczynysporupomiędzypokoleniami.Miałosięskończyćfaworyzowanieniektórychistronniczość,widoczneniegdyśwstosowanejprzezDawidapolityceiprzywilejach.W

centrumsporuznajdowałosięzagadnienie,czyinstytucjęmonarchiinależykojarzyćzosobąirodemDawida(takiestanowiskozajmowalistarsipokoleniaJudy,zracjiłączącychichzDawidemwięzów
pokrewieństwa),czyteżwładzakrólewskazasługujenaszacunekniezależnieodosobypanującego(stanowiskoIzraela).SpórtenstanowizapowiedźbuntuSzebyi,ostatecznie,secesjipółnocnych
pokoleńpodwodząJeroboama.ZatargprzypominakłótniemiędzypokoleniamiIzraela,takpowszechnewokresiesędziów.Obydwastanowiskawskazują,żeideascentralizowanejwładzysprawowanej
przezmonarchęniezapuściłajeszczegłębszychkorzeniwśródIzraelitów.ŁatwodziśjestpostrzegaćpaństwoIzraelajakonaturalny,jednolityorganizm,coznajdujeodzwierciedleniewzjednoczonym
królestwie,zaśpodzielonekrólestwouważaćzaodstępstwoodideału.Wrzeczywistościjednakażdookresupowygnaniowegolojalnośćplemiennawwiększymstopniuniżlojalnośćwobecnarodu
przesądzałaodecyzjachpolitycznych.

2Sm20

PowstanieSzeby

1

Znalazłsiętamprzypadkiempewienniegodziwiec,któremu

byłonaimięSzeba,synBikriego,Beniaminita.Zadąłonwrógi
krzyknął:NiemamydziałuwspólnegozDawidemanidziedzictwaz
synemJessego.O,Izraelu:Niechkażdyidziedoswegonamiotu!

20,1-25Wtymbuncie-wywołanymprzezpewnegoBeniaminitę-ujawniająsięnietylkourazypokoleniaSaula:wybuchawnimnanowowrogośćmiędzyIzraelemaJudą.
20,1.DeklaracjaSzeby.Wojskawszystkichpokoleń,zwyjątkiemIzraela,czułysięodsunięteodprocesuponownegoobjęciawładzykrólewskiejprzezDawida,niepodjęłyjednak

przeciwkoniemużadnychdziałańwojskowych,leczzwyczajniegoopuściły,przechodzącpoddowództwoSzeby(tenodesłałżołnierzydo„swoichnamiotów",zamiastszykowaćichdobitwy).
DeklaracjaSzebydobitnieukazaławycofaniepoparciadlakrólewskiegopanowaniaDawida,niewyrażałajednakpoparciadlainnegowładcy.PonieważSzebapochodziłzpokoleniaBeniamina,
możliwe,żenadałłączyłygojakieśzwiązkipokrewieństwazdomemSaula,iżeposzukiwanokandydatazrodzinySaula;tekstjednakotymniewspomina.

2

WtedywszyscyludziezIzraelaodstąpiliDawidaiposzliza

Szebą,synemBikriego.LudziejednakzJudyodJordanuażdo
Jerozolimystaliwiernieprzyswoimkrólu.

3

Dawidprzybyłdodomu

wJerozolimie.Dziesięćswychnałożnic,którezostawiłcelem
pilnowaniapałacu,kazałniezwłocznieprzeprowadzićdodomu
będącegopodstrażą.Tamotoczyłjeopieką,leczwięcejsiędonich
niezbliżał.Żyłytakoddzieloneażdodniaswejśmierci–jakby
wdowyzażycia.

20,3.Sposóbpotraktowaniadziesięciukonkubin//nałożnic.PonieważAbsalomwziąłnałożnicepozostawioneprzezDawida,niemogłybyćjużoneseksualnymipartnerkamikróla.Jeśli

kobietyznajdującesięwharemiebyływyrazempolitycznychsojuszówAbsaloma,ichstatuspersonanongratabyłpodwójnieuzasadniony.Dawidwypełniłzobowiązaniawobecnich,lecznigdynie
miałznimidzieci.KodeksHammurabiegonakazuje,bywdowaotrzymywała„pożywienie,oliwęiprzyodziewek"jakorzecz,którasięjejnależy;wWj21,10podobneprawaprzyznajesię
nałożnicom/konkubinom.

4

PewnegorazuodezwałsiękróldoAmasy:Zwołajdomnieludzi

zJudywciągutrzechdni,apotemstawiszsiętutaj.

5

Amasaudałsię

wceluzwołaniapokoleniaJudy,przedłużałjednakswójpobytpoza
czaswyznaczony:

20,4-5.Zwołaniearmii.Krótkiczas,jakidanoAmasienazwołaniewojskspośródrodówpokoleniaJudy,mógłbyćsprawdzianemjegoiichlojalności.Amasasłużyłwcześniej

Absalomowi,zaśstarsilududopierocałkiemniedawnoodnowiliprzysięgęlojalnościDawidowi.Dozwołaniaarmiimoglizostaćwykorzystanibiegacze(zob.zwołaniewojskwciągusiedmiudniw1
Sm11,3-5);listyzMadwskazują,żeużywanowtymcelulistpoborowych,któredostarczanodowiosekiosad,byprzeprowadzićzaciągdowojska.Takaprocedurawymagałabyznaczniewięcejczasu
niżtrzydni,gdybychodziłoozgromadzenieznacznychsił.

6

DawidpowiedziałAbiszajowi:Szeba,synBikriego,będziedla

nasowielegorszyniżAbsalom.Zbierzzarazsługiswojegopanai
puśćsięzanimwpogoń,abynieznalazłsobiejakichmiast

warownychiniezniknąłnamzoczu.

20,6iniezniknąłnamzoczu.Teksthebr.:„ibyniewyzwoliłnaszychoczu”(?).BJ:„iabynamnieuciekł”,zagrec.wedługrecenzjiLucjana.
20,6.Sługiswojegopana.JakopanaAbiszajatekstwskazujeJoaba.PonieważJoabwypadłzłaskibyćmożezostałzdegradowany,Abiszajprzejąłdowodzenienadstałąarmią.Zostałaona

podzielonanatrzygrupy.Pierwsząstanowilinajemnicy,którzybyliosobistąstrażąigwardiąkrólewskązłożonąKeretytówiPeletytów(przypuszczalnieliczyłaonakilkasetludzi).Drugągrupę
stanowiłaarmiastała,wktórejskładwchodziliprzypuszczalnieIzraeliciiżołnierzenajemni.Bylitoświetniewyszkoleniżołnierzezawodowi,wcześniejpodkomendąJoaba,terazzaśdowodzeniprzez
Abiszaja.WtymmomenciejedyniewojskaJudymogłypozostaćwiernekrólowi.Siłykrólewskieliczyływięczaledwiekilkusetludzi,chociażwzwykłychokolicznościachstałaarmiamiałakilka
tysięcyżołnierzy.Trzeciągrupęstanowilici,którzymieliobowiązekstawieniasiępodbrońwokresiekryzysu.TęgrupęstarałsięprzyprowadzićAmasa.

7

LudzieJoabawyruszyliwięczanimwrazzKeretytami,

Peletytamiiwszystkimibohaterami.CiągnęlizJerozolimy,byścigać
Szebę,synaBikriego.

20,7LudzieJoabawyruszyliwięczanim.Wedługtekstuhebr.WBJ:„ZaAbiszajemwyruszyliwpoleJoab...”,zagrec.

8

Znajdowalisięwłaśnieobokwielkiegokamienia,któryjestw

Gibeonie,gdyspotkałichAmasa.Joabubranybyłwzbroję,z
przypasanymubiodramieczemwpochwie;wysunąłsięoniwypadł.

20,8wysunąłsięon.BJ:„tenwyszedł”,zagrec.Teksthebr.:„onwyszedł”.
20,8.Obokwielkiegokamienia,któryjestwGibeonie.Tekstbiblijnywielokrotnienawiązujedocharakterystycznychpunktówterenu,którebyłyznanewstarożytności,niesąjednak

wiadomeobecnie(zob.palmęDeborywSdz4,5).ByćmożeautornawiązujedoołtarzalubwyżynypodobnejdoznajdującejsięwNebiSamwil(położonejwodległościokołojednejmilinapołudnieod
El-Dżib;zob.1Sm14,33;1Kri3,4)lubpoprostudojakiejśniezwykłejformacjiskalnejwpobliżuGibeonu(El-Dżib,6,5kmnapółnocnyzachódodJerozolimy).

20,8.StrójJoaba.Trudnojestustalić,naczympolegałpodstępJoaba.Joabubranybyłwżołnierskątunikę,miałtypowypasipochwęnamiecz.Zwyklesądzisię,żeJoabwysunąłmieczz

pochwywtakisposób,bywydawałosiętoprzypadkowe.Ująłgonastępnielewądłoniąitrzymałnibyprzypadkiem,zbliżającsiędoAmasy.

9

JoabprzemówiłdoAmasy:Jakzdrowie,mójbracie?Joabujął

przytymAmasęprawąrękązabrodę,abygoucałować.

20,9.Ujęciezabrodę.Witaniepocałunkiemkogoś,ktonienależałdorodziny,zdarzałosięniezwyklerzadko,zwyjątkiemsytuacjiokazywaniaczciipoddania(np.całowaniastóp,geście

opisywanymwwielutekstachstarożytnych,m.in.wEposieoGilgameszu).Znanesąteżprzykłady,wktórychpocałunekstanowiformępojednania(zob.JózefijegobraciawRdz45,15),itakteżmogło
byćwprzypadkuJoabaiAmasy.Gesttenmógłrównieżwyrażaćzatroskanielubwspółczuciezpowoduwspólnegoproblemu,np.w2Sm15,5.Całującysięmężczyźniczęstotrzymalitowarzyszaza
brodę;gesttenczyniłkażdegoznichbezbronnym.Częściejjednakuchwyceniezabrodęłączysięzatakiempodczasbitwy.Pozwolenienazłożenietakiegopocałunkujesttutajwyrazemzaufania.
AmasaniewłaściwieulokowałswojezaufanieiJoabwykorzystałokazjędowyeliminowaniarywala.

10

AmasaniezwróciłjednakuwaginamieczwdrugiejręceJoaba.

Tenpchnąłgonimwpodbrzuszetak,żewnętrznościwylałysięna
ziemię.Drugiegociosunietrzebabyłozadawać,bo[Amasa]umarł.
JoabiAbiszaj,bratjego,puścilisięwpogońzaSzebą,synem
Bikriego.

11

JedenzmłodychludziJoabazatrzymałsięnadciałemi

wołał:KtomiłujeJoabaiktojestzaDawidem,niechidziezaJoabem!

12

Amasależałzbroczonykrwiąpośrodkuruchliwejdrogi.Człowiek

ówzauważył,żeprzystajecałylud.OdrzuciłwięcAmasęzdrogina
poleiprzykryłgopłaszczem,zauważyłbowiem,żekażdyz
przechodniówzatrzymywałsię.

13

Pousunięciugozdrogiwszyscyszli

zaJoabem,abyścigaćSzebę,synaBikriego.

20,13Pousunięciugo.Nazasadziedomysłu.Teksthebr.skażony.
—wszyscyszlizaJoabem.KorzystajączeswegoprestiżuJoab-wbrewwolikróla-narzucasięjakodowódca,armiazaśskupiasięwokółniego.

14

Joabprzeszedłprzezziemiewszystkichpokoleńizraelskichdo

Abel-Bet-Maaka.Zebralisięteżwszyscysprzymierzeńcyiposzliza
nim.

20,14Abel-Bet-MaakatoufortyfikowanemiastowpobliżuDan(w.18),nanajdalszympółnocnymkrańcuterytoriumizraelskiego.
—wszyscysprzymierzeńcy.BJ:„wszyscyBikryci...”.Wielokropekwskazujenasporyodstępwtekściehebr.,zktóregowypadłotuparęsłów.Teksttegowierszaniepewny.
—iposzlizanim.BJ:„weszlizanim”,czylidomiasta.
20,14.Abel-Bet-Maaka.MiejscetoutożsamiasięzwyklezAbilel-Kam,oddalonymo4,8kmnapółnocnyzachódodDan,napółnocnymkrańcuIzraela.AbelBet-Maakapojawiasię

równieżnaliściepodbojówfaraonaTotmesaIII.StrategicznepołożeniemiejscowościpotwierdzawzmiankaozdobyciujejprzezTiglat-PileseraIII,podanawPierwszejKsiędzeKrólewskiejiw
rocznikachasyryjskich.

15

Przyszedłszy,oblegliSzebęwAbel-Bet-Maaka.Dokołamiasta

zbudowalinasypwznoszącysięnawysokośćmurów.Całewojsko,
któreJoabmiałprzysobie,przyłożyłosiędopraczmierzającychdo
zniszczeniamurów.

20,15.Nasypoblężniczy.Jednazpowszechniestosowanychmetodprowadzeniaoblężeniapolegałanawzniesieniunasypudlamachinoblężniczychitaranów(2Krl19,32;Jr6,6;Ez4,1-8).

Budowanienasypówbyłokoniecznością,ponieważprzedmurzeiwysokiemurymiastuniemożliwiałyfrontalnyatak.Wwynikuprowadzonychpracwykopaliskowychodkrytośladytakichnasypów(np.
wMasadzie).Ichprzedstawieniamożnaznaleźćnaasyryjskichreliefach,opisanojerównieżwkrólewskichannałachSennacherybaiinnychasyryjskichwładców.Najstarsześladystarożytnychnasypów
oblężniczychzachowałysięzokresuoblężeniaLakiszprzezAsyryjczykóww701przedChr.Chociażnieodnalezionośladównasypówzomawianegoobecnieokresu,taranybyłyjużwówczas
stosowaneniemalodtysiącalat,cooznacza,żewznoszonorównieżnasypy.

16

Zmiastazawołaławtedypewnamądrakobieta:Słuchajcie!

Słuchajcie!Powiedzcie,proszę,Joabowi:Przybliżsiętutaj,bochcęz
tobąpomówić.

20,16.Mądrakobieta.Zob.komentarzdo2Sm14,2.

17

KiedyprzybliżyłsięJoab,kobietaspytała:TyjesteśJoab?

Odpowiedział:Tak,ja.Powiedziaławtedydoniego:Posłuchajsłów
służebnicyswojej.Odrzekł:Słucham.

18

Imówiładalej,conastępuje:

Odnajdawniejszychczasówzwykłosięmówićwtensposób:Trzeba
dokładniezapytaćwAbel,itakniechsprawęzałatwią!

20,18W.18-19zaskażonymtekstemhebr.WBJ:„18Imówiładalej:«Kiedyśbyłzwyczajmawiać:NiechzapytająwAbeliwDan,czyustałyzwyczaje19ustaloneprzezwiernychIzraela.

AtyusiłujeszzburzyćmiastoistolicęwIzraelu.CzemuchceszzniweczyćdziedzictwoJahwe?»”,zagrec.-Kobietacytujejakieśpowiedzenie,wedługktóregotedwamiastasąstrażnikamitradycji
Izraela.

19

NależędonajspokojniejszychinajwierniejszychwIzraelu.Ty

chceszzburzyćgłównemiastoizraelskie.Dlaczegozamierzasz
zniszczyćdziedzictwoPana?

20,19.Miasto,którejestmatkąwIzraelu/głównemiastoizraelskie.Fenickie,ugaryckieistaroba-bilońskiesłowaodpowiadającehebrajskiemu(„matka")sąwyrazamipokrewnymi

oznaczającymigrupęrodową.Dlategoprawdopodobnejest,żeargumentmądrejkobietyzwiązanyjestzezniszczeniemjednegozrodówIzraela,niezaśzezburzeniemmiasta.Łączysięztymdługa
tradycja,opowiadającaozdroworozsądkowympodejściumieszkańcówAbel.Joabzachęcaobleganych,byokazalisię„mądrzy"jaktamciioszczędzililudprzymierza.

20

Joabodrzekł:O,daleki,dalekijestemodtego!Niezamierzam

aniburzyć,aniniszczyć.

21

Nietaksprawawygląda.Jednakpewien

człowiekzgóryEfraima,któremunaimięSzeba,synBikriego,
podniósłrękęnakrólaDawida.Oddajciewięcjegosamego,a
odstąpięodmiasta.KobietaodpowiedziałaJoabowi:Zarazgłowęjego
wyrzucęciprzezmur.

22

Udałasięmądrakobietadocałegoludu.

ŚciętogłowęSzeby,synaBikriego,irzuconojąJoabowi.Onzaś
kazałzagraćnaroguiodstąpionoodmiasta.Każdyudałsiędoswego
namiotu.JoabtymczasemwróciłdokrólawJerozolimie.

23

Joabzostał

mianowanydowódcącałegowojskaizraelskiego,Benajaszzaś,syn
Jojady–dowódcąKeretytówiPeletytów.

20,23izraelskiego.Wedługtekstuhebr.WBJpominiętejakoglosa.

24

Adoramzostałprzełożonymrobotnikówpracujących

przymusowo,Jozafat,synAchiluda,zostałpełnomocnikiem,

25

Szeja

pisarzem,aSadokiAbiatar–kapłanami.

26

RównieżIra,pochodzący

odJaira,zostałkapłanemDawida.

20,23-25.UrzędyadministracyjnewkrólestwieIzraela.ZamieszczonatutajlistaurzędnikówkrólewskichześcisłegootoczeniaDawidaukazujerozrastaniesiębiurokracji(por.listy

administracyjneSalomonaw1Krl4,1-19).Listata,wrazzzapisanąw2Sm8,15-18,możezostaćuznanazatypową.Wykazujeonalicznepodobieństwadoneobabilońskichdokumentów
administracyjnych.ChociażurzędyteniemajązwiązkuzbuntemSzeby,redaktormógłwstawićtekstwtymmiejscu,bydaćdozrozumienia,żewkrajuprzywróconyzostałładpolityczny.
Wprowadzanienowegourzędu;przełożonegorobotnikówpracującychprzymusowosugerujerównieżnowedążeniapolityczne,zmierzającedowzmocnieniatwierdz,poprawysystemukomunikowania
sięorazwygodniejszegopodróżowaniawkrólestwie.

2Sm21

UZUPEŁNIENIA

Gibeonici

1

WczasachDawidanastałgłódtrwającytrzylatazrzędu.Dawid

więcradziłsięPana.APandałmutakąodpowiedź:Krewpozostaje
naSauluijegodomu,bowymordowałonGibeonitów.

21,1-24,25WtychrozdziałachprzerywasięwielkąhistorięrodzinyDawidaisukcesjitronu,zostanieonapodjętaw1Krl1-2.Ostatnieczteryrozdziałyniniejszejksięgizawierająsześć

dodatków,ułożonychparami:dwieopowieścihistoryczne(21,1-14(trzyletnigłód)irozdz.24(trzydniowazaraza)),dwieserieanegdotoróżnychbohaterach(21,15-22(czterecholbrzymów
filistyńskich)i23,8-39(bohaterowieDawida)),wśrodkudwautworypoetyckie(rozdz.22(kantykDawida)i23,1-7(ostatniesłowaDawida)).

21,1-14Opowieśćtazostaławyjętazeswegopierwotnegokontekstu,chronologiczniepasujeonaprzed9,1.W.7jestpóźniejsząglosą.
21,1radziłsięPana.Dosł.:„szukałobliczaPańskiego”,takjaksięprosioaudiencjęukróla(1Krl10,24).
—KrewpozostajenaSauluijegodomu.Zagrec.Teksthebr.skażony.
21,1.Dawnenadużyciaadministracyjnejakoprzyczynaobecnejniedoli.NaBliskimWschodziepowszechnieuważanokrólazaucieleśnieniepaństwaiprzedstawicielaludu.Za

panowaniakrólaChetytówMursilisa,trwającądwadzieścialatplagęuznanozarezultatprzestępstw,którychdopuściłsięjegopoprzednik.Podejmowanoteżpróbyprzebłaganiabogówinaprawy
sytuacji.BabilońskikrólNaboniddowiedziałsięodwyroczni,żepewnetrudnościwpaństwiebyłyzwiązanezzaniedbaniemwobecbogaksiężyca,Sina.Władcastarałsiętonaprawićiudobruchać
bóstwo.ByćmożenajważniejszymstarożytnymdokumentemzawierającympotępieniepostępowaniapoprzedniegokrólajestkronikaWeidnera.Wdokumencietympotępionotrzechkrólówzato,żenie
oddalinależnejczcisanktuariumEsagilwBabilonie.Dostarczyłotookazjidoudzielenianapomnieniaobecnejadministracji,byokazywaławiększeoddanie.

21,1.Głódskłaniającydozasięganiawyroczni.Głódiplagiczęstotraktowanojakoznakbożegogniewulubdezaprobaty.KrólChetytówMursilisułożyłutwórModlitwynaczasplagi,aby

uniknąćgniewubogów.Zwrot„szukaćobliczaPana"[BT:„radzićsięPana"]pojawiasięczęstowźródłachbabilońskichichetyckich.Szukanieobliczazwierzchnikaoznaczałozwykłeprośbęo
audiencjęwceluuzyskaniarady.Niejestpewne,czyDawidradziłsięPanazapomocąwyroczniczyraczejwszedłdomiejscaświętego,byprzemawiaćdoBoga.

2

KrólwezwałdosiebieGibeonitówirozmawiałznimi.

GibeoniciniewywodzilisięzIzraelitów,leczzresztekAmorytów.
ChociażIzraeliciprzysięgaliim,jednakSaulstarałsięichwytracićz
powodugorliwościoIzraelaiJudę.

21,2Opowieśćoichzagładzieniezachowałasię.

3

DawidzapytałGibeonitów:Cowamwinienemuczynićiczym

wasułagodzić,abyściebłogosławilidziedzictwoPańskie?

21,3abyściebłogosławili.PokrzywdzeniGibeonicirzuciliprzekleństwonaIzraela.Powinnijeterazunieważnićbłogosławieństwem(por.Sdz17,2;1Krl2,33.44-45).

4

OdpowiedzielimuGibeonici:WobecSaulaijegodomunie

chodzinamosrebroanizłoto.Niechcemyrównieżspowodować
śmierciżadnegoczłowiekawIzraelu.Oświadczył:Copowiecie,to
wamuczynię.

21,2-4.Gibeonici.MiastoGibeon(dzisiejszeEl-Dżib)oddalonebyłoo9,6kmnapółnocnyzachódodJerozolimyileżałonaziemiachpokoleniaBeniamina.Natematdodatkowych

informacjizob.komentarzdoJoz9,3.GibeonicibylichronienitraktatempoincydencieopisanymwJoz9.Moglioniłatwostaćsięobiektemnapaści,nieistniejąjednaktekstybiblijne,opowiadająceo
podejmowanychprzeciwkonimoperacjachzapanowaniaSaula.

5

Odpowiedzielikrólowi:Zpowoduczłowieka,którynasniszczył

izamierzałnaszązgubę,żebyśmyprzestaliistniećnacałymobszarze
Izraela,

6

niechwydadząnamsiedmiumężczyznzjegopotomków.

PowiesimyichwobecPananawzgórzuSaula,którybyłwybrańcem
Pańskim.Królodpowiedział:Wydamichwam.

21,6ZbrakuSaulazemstakrwidotykajegopotomków.
-nawzgórzuSaula,którybyłwybrańcemPańskim.Teksthebr.:„wGibeaSaula,wybrańcaPańskiego”.BJ:„wGibeonie,nagórzeJahwe”,zaczęściąrkpsówgrec.

7

KróloszczędziłjednakMeribbaala,synaJonatana,synaSaula,z

powoduprzysięgizłożonejwobecPana,wiążącejDawidaiJonatana,
synaSaula.

8

KrólwziąłdwóchsynówRispy,córkiAjji,których

zrodziłaSaulowi:Armoniego,Meribbaala,pięciusynówMerab,córki
Saula,którychzrodziłaAdrielowi,synowiBarzillajazMecholi.

21,8Merab.Wedługtłumaczeństarożytnych(por.1Sm18,19).Teksthebr.:„Mikal”.

9

OddałichwręceGibeonitów.Powiesiliichoninawzgórzu

wobecPana.Razemzginęłoichsiedmiu.Zostalistraceniwpierwsze
dniżniw;byłtopoczątekżniwjęczmiennych.

21,5-9.EgzekucjaipowieszeniesiedmiumężczyznzroduSaula.Wymierzaniekaryśmierciiwystawianienawidokpublicznyciałprzestępcóworazludziłamiącychprzymierzebyło

praktykąstosowanąpowszechnienaBliskimWschodzie.NiektórewystawionenawidokpublicznyciałaskazańcówodnalezionowTerka(TellAszara)wSyrii.Pochodząonezokresu,kiedyna
wpółnomadyczneplemionaAramejczykówprzybywałydotegomiejsca,byskładaćdaninęAsyryjczykom.Cowięcej,wielekasyckichkamienigranicznychpochodzącychzBabilonii(schyłekII
tysiącleciaprzedChr.)zawieraprzekleństwa,wktórychmowaowystawieniuciałanawidokpublicznyzpowoduzłamaniapostanowieńporozumieniagranicznego.

21,6.9.NawzgórzuSaula,którybytwybrańcemPańskim/nawzgórzuwobecPana.„WzgórzewobecPana"byłoprzypuszczalniewyżynąGibeonitów,októrejwspominasięw1Krl3.

ZwyklemiejscetoutożsamiasięzNebiSamwiloddalonymook.1,6kmnapołudnieodGibeonu.Fakt,żeegzekucjidokonano„wobecPana",możeoznaczać,żebyłatojakaśczynnośćrytualna.W
wyżejwspomnianymtraktaciekassyckimpostanowieniazapisanegownimprzekleństwamiałybyćrównieżwykonywanewobecnościbóstwa.

21,9.Pierwszedniżniw.Początekżniwjęczmieniaprzypadałwkwietniu,odpowiadającymhebrajskiemumiesiącowiziw.Nazwamiesiącazostałazapożyczonazjęzykakananejskiegoi

odpowiadababilońskiemumiesiącowiijjar,drugiemuwkalendarzurolniczym.StarożytnyopisporyżniwwPalestyniepojawiasięwkalendarzuzGezer(Xw.przedChr.).Wtekścietymwspominasię,
żemiesiącżniwjęczmienianastępowałpomiesiącużniwpszenicy.Kłosyzbieranorękamilubścinanosierpem.

10

Rispa,córkaAjji,wzięławorekirozłożyłagonaskale.Od

początkużniważdozroszeniaciałdeszczemzniebaniedozwalała,
byptactwopodniebnerzucałosięnaniewciągudnia,adzikie
zwierzętawnocy.

21,10wzięławorek.Odzienieżałobne(3,31;12,16).
—ażdozroszeniaciałdeszczemznieba.Ustaniedeszczuzapowiada,żekończysięokresgłoduiżeBógprzyjąłzadośćuczynienie.DopierowtedyDawidkażeusunąćtrupy.Dotego

szczegółowegoprzypadkuniezastosowanoPwt21,22-23;por.Joz10,27.

11

Zawiadomionootym,cozrobiłaRispa,córkaAjji,nałożnica

Saula.

12

Dawidpodążył,byodobywateliJabeszwGileadziezabrać

kościSaulaikościJonatana–jegosyna,którewzięlipokryjomuz
placuwBet-Szean,gdziezostalipowieszeniprzezFilistynów,wtedy

gdyFilistynizadaliklęskęSaulowinawzgórzuGilboa.

13

Zabrałstąd

kościSaulaikościjegosyna,Jonatana,pozbieranorównieżkości
powieszonych.

14

PogrzebanokościSaulaijegosyna,Jonatana,jak

równieżkościpowieszonychwkrainieBeniaminawSela,wgrobie
jegoojca–Kisza.Zrobionowszystkotak,jakkrólzarządził.Potem
Bógokazałsiędlakrajułaskawy.

21,14Słowawnawiasiezagrec.Wtekściehebr.pominięte.
21,12-14.Sposóbpotraktowaniakościiciałzmarłych.Możnasądzić,żewmiejscutympochowanojedyniepopiołySaulaiJonatana,ponieważichciałazostałyspalone(1Sm31,11-13),

cobyłoniezwykłewstarożytnymIzraelu.Izraeliciuważali,żeciałoiduszaczłowiekasązasadniczonierozdzielne.Dlategoczłowiekjestjednocześnieistotąduchowąicielesną.Ztegopowoduciała
zmarłychtraktowanozwielkądbałościąiszacunkiem.Jeśliciałozmarłegozostałowjakiśsposóbokaleczone(np.wwynikuumieszczeniagowmiejscupublicznym),poważniezagrożonebyłojego
życiepośmiertne(natematdodatkowychinformacjizob.komentarzdo1Krl16,4).Poglądtenpojawiasiępośredniowutworachliterackichimaodbiciewśladachmaterialnych,pochodzącychz
mezopotamskiegomiastaUr.NapoczątkuIItysiącleciaprzedChr.ciałazmarłychgrzebanopodpodłogąpomieszczeniapełniącegorolędomowejkaplicy.Zmarliwdalszymciąguuważanibyliza
członkówrodziny,potrzebowaliteżnaczyńinarzędzidojedzeniaorazinnychprzedmiotówdocodziennegożycia.Dlategoważnebyłotraktowanieichciałwsposóbnacechowanypieczołowitością.
PodobnieDawidzatroszczyłsięodoczesneszczątkiSaulaiJonatana.

CzterywojnyzFilistynami

15

ZnowudoszłodowojnymiędzyFilistynamiaIzraelem.

WyruszyłDawidzeswymisługamiiwalczylizFilistynami.Dawid
poczułzmęczenie.

21,15-22Opowiedzianetuepizodyzczasówwojenfilistyńskichbyłybybardziejnamiejscupotekście5,17-25,odnoszącymsiędopoczątkówkrólestwa.Sątopojedynki(por.1Sm17,40+)

międzybohateramifilistyńskimiaDawidemlubktórymśzjegowalecznychżołnierzy(por.także23,20-21).WpierwszymepizodzieDawidwbrewwszelkimregułompozostałprzyżyciudzięki
interwencjiAbiszaja;jegoludzieproszągowówczas,bysięjużnigdynienarażałnatakąwalkę(w.17).

16

TymczasemniejakiJiszbo-be-Nob,pochodzącyodRafy,

któregowłóczniaważyłatrzystasyklówbrązu,przypasawszynowy
[miecz],mówił,żechcezabićDawida.

21,16Jiszbo-be-Nob.Teksthebr.,gdziejiszbîbe-nob,jestskażony.BJ:„pewienzapaśnik”,’iszbe-najim,nazasadziedomysłu.
-[miecz].Wedługtłumaczeństarożytnych.Wtekściehebr.pominięte.
21,16.Broń.WłócznialubgrotwłóczniFilistyna(drzewcewłóczniniebyłozwyklewykonanezbrązu)ważyła300syklów(1sykl=11,17-12,2g)(połowawagiwłóczniGoliata,1Sm

17,7).Filistynprzypasał„nowymiecz"-użytetutajhebrajskiesłowomaniejasneznaczenieimożepełnićrolęspecjalnegookreślenia.

17

AleAbiszaj,synSerui,przyszedłmuzpomocą.Uderzył

Filistynaizabiłgo.WtedyludzieDawidazaklinaligo,mówiąc:Nie
pójdzieszznamidalejdowalki,abyśniezagasiłświatłaIzraela.

21,17.Lampa/światłoIzraela.Wświątyniznajdowałasięnieustanniepłonącalampa(Wj27,20).ZapalonelampysymbolizowałyobecnośćBogapośródIzraelitów,atakżeżycieinadzieję,

którąztegopowoduposiadali.Zwrot„światło/lampaBoża"używanyjestteżnaoznaczeniesamejnadziei(1Krl11,36;2Krl8,19).Podobnysensmawomawianymkontekście,ponieważdynastia
DawidowasymbolizowaławładzękrólewskąudzielonąprzezBoga.Wtymsamymznaczeniusłowotopojawiasięwjęzykuugaryckimiakadyjskim,gdziedotyczyutrwaleniapanowanialubboską
obecność.AsyryjskiegokrólaTiglat-PileseraIIInazywanoświatłemcałejludzkości.Starobabilońskiidiomoznaczającyrodzinępozbawionąpotomkówposługujesięobrazemwygasłegopieca.

18

JeszczerazdoszłodowojnyzFilistynamiwGob.Sibbekaj

ChuszatytazabiłwtedySafapochodzącegoodRafy.

19

Kiedydoszło

donowejwalkizFilistynamiwGob,ElchananzBetlejem,synJaira,
zabiłGoliatazGat,któregodrzewcedzidywyglądałojakwałtkacki.

21,19synJaira.Za1Krn20,5.Teksthebr.niezrozumiały.
21,19.Drzewcedzidywyglądałojakwałtkacki.Opisanatutajdzidamusiałabyćwyposażonawpasekipierścieńsłużącedomiotania,podobnedodrewnianegodrzewcaipierścienia-

elementówtkackiegokrosna.TenrodzajdzidyużywanybyłprzezmieszkańcówobszaruegejskiegoorazEgiptuwewczesnymokresieżelaza(około1200-900przedChr.).NaterenieEgiptuiGrecji
odnalezionoartystyczneprzedstawieniakobiet,tkającychprzypomocywspomnianychwyżejnarzędzi.

20

IjeszczejednaodbyłasięwalkawGat.Pokazałsiętam

człowiekwielkiegowzrostu,którymiałukażdejrękiposześćpalców
iposześćpalcówukażdejnogi–razemdwadzieściaczterypalce.
PochodziłonrównieżodRafy.

21,20wielkiegowzrostu.Za1Krn20,6.Teksthebr.:„kłótliwy”.

21

KiedyurągałIzraelitom,zabiłgoJonatan,synSzimei,brata

Dawida.

22

CiczterejpochodziliodRafyzGat.Poleglionizręki

Dawidaijegosług.

21,20-22.Ukażdejrękiposześćpalcówiposześćpalcówukażdejnogi.Wszelkiecielesnedeformacjewzbudzaływstarożytnościwielkiezaciekawienieispekulacje.Donaszychczasów

zachowałosięwielemezopotamskichtekstówomenówopisującychwrodzonedeformacje,m.in.większąliczbępalcówurąklubnóg.

2Sm22

PieśńdziękczynnaDawida

1

DawidwygłosiłnacześćPanasłowapieśni.Byłotowtedy,gdy

PanwyzwoliłgozrękiwszystkichwrogówizrękiSaula.

22,1-51Tenkantykodtwarza,zwyjątkiemparudrobnychretuszy,Ps18(zob.przyp,dotyczącetegopsalmu),wedługktóregokorygujesiętentekst,wwielumiejscachskażony.Kantykjest

stary,aleautorstwoDawidaniepewne.

2

Mówił:Panie,ostojomojaitwierdzo,mójwybawicielu!

3

Boże

mój,opokomoja,naktórąsięchronię,tarczomoja,mocyzbawienia
megoimojaobrono!Tymniewyzwalaszodwszelkiejprzemocy.

22,2-3.Metaforaskały.WStarymTestamencieskalaczęstosymbolizujebezpieczeństwoiochronę,którychdostarczanieprzeniknionemiejsceschronienia.Bógbyłskalą(lubgórą)dającą

ochronęibezpieczeństwoswojemuludowi.NiektóreznajważniejszychbóstwzAnatoliiiPalestynyzeschyłkuIItysiącleciaprzedChr.(np.El,boskistwórca)opisywanebyłyjakoboskiegóry.

4

WzywamPana,godnegochwały,abędęwolnyodmoich

nieprzyjaciół.

5

Ogarnęłymniefaleśmierciizatrwożyłymnieodmęty

niosącezagładę.

22,5.Metaforafalśmierci.Tutaj,podobniejakwJon2,6-7,autortoniewfalachzalewającychbramęśmierci,którejsynonimemjestSzeol-miejsceprzebywaniaumarłych.Wzburzone

morzesymbolizujepogrążonewchaosieniszczycielskiewody,grożącenietylkożyciupojedynczychludzi,leczcałegostworzenia.

6

OplątałymniepętaSzeolu,zaskoczyłymniesidłaśmierci.

22,6.PętaSzeolu.PętabyłypowszechniestosowanaprzezmyśliwychnaBliskimWschodzie.WtejmetaforzemyśliwymjestśmierćlubSzeol.WwielukulturachBliskiegoWschoduSzeol,

grób(światpodziemny),byłmiejscemrealnym,wktórymludziewiedliżywotcieni,jedzącglinęipył,imającnadzieję,żepotomkowiezatroszcząsięoichpotrzeby.Byłytambramyiodźwierni,
pilnującybyzmarlinieopuściliswojegomiejsca.DlategoSzeolnazywano„krajem,zktóregoniemapowrotu".OpistakimożnaodnaleźćwpochodzącymzIItysiącleciaprzedChr.eposieZstąpienie
Isztar.NajwyraźniejHebrajczycyinaczejwyobrażalisobiegrób,chociażwStarymTestamencieniemajegorozwiniętegoopisu.

7

WmoimutrapieniuwzywamPanaiwołamdomojegoBoga.

UsłyszałOngłosmójzeswojejświątyni,akrzykmójdotarłdoJego
uszu.

8

Zatrzęsłasięizadrżałaziemia.Niebiosaporuszyłysięw

posadach,zatrzęsłysię,boOnzapłonąłgniewem.

9

Uniósłsiędymz

Jegonozdrzy,azJegoust–pochłaniającyogień:odNiegozapaliły
sięwęgle.

10

Nagiąłniebiosaizstąpił,aczarnachmurabyłapodJego

stopami.

11

Lecąc,cwałowałnacherubie,askrzydławiatruGoniosły.

12

Otoczyłsięmrokiemnibynamiotem,ciemnąwodą,gęstymi

chmurami.

13

OdblaskuJegoobecnościrozżarzyłysięwęgleogniste.

14

Panodezwałsięzniebagrzmotem:togłosswójdałsłyszeć

Najwyższy.

15

Wypuściłstrzałyirozproszył[wrogów],[cisnął]

błyskawice–izamętwśródnichwprowadził.

22,15BJ:„Wypuściłstrzałyirozproszyłich,/rozjarzyłbłyskawicęirozpędziłich”,„rozjarzył”,takgrec.wedługrecenzjiLucjana.Wtekściehebr.pominięte.

16

Ażukazałosiędnomorzaiobnażyłysięposadyląduodgroźnej

naganyPana,odtchnieniawichruJegonozdrzy.

22,14-16.Jahwejakowojownik.Wmotywieboskiegowojownikabóstwostajedobojuizwyciężabogównieprzyjaciela.WAsyriibogiemwojnybyłNergal,zaśboginiąwojnyIsztar.

BoskimwojownikiembyłrównieżkananejskiBaalibabilońskiMarduk.WwyobrażeniachpochodzącychzBliskiegoWschoduobecnościbóstwatowarzyszyłyzwykłegromyibłyskawice,szczególnie
wkontekściebitwy.PocząwszyodsumeryjskiegoWywyższeniaInanna,pochetyckiemityoboguburzyorazakadyjskieiugaryckiemitologie,bogowiegrzmotemoznajmiająsądnadswymi
nieprzyjaciółmi.Baalopisanyzostałjakotrzymającywdłonigarśćbłyskawic.TerminologiazwiązanazbłyskawicamipojawiasięwretorycekrólówChetytówiAsyryjczyków,którzyprzedstawiali
siebiejakonarzędziabogów,grzmiącenadtymi,którzyzłamalizawartetraktatylubstanęlinadrodzeekspansjiichimperiów.

17

Wyciągarękęzwysokaichwytamnie,wydobywamnieztoni

ogromnej.

18

Uwalniamnieodprzemożnegonieprzyjaciela,od

mocniejszychodemnie,comnienienawidzą.

19

Napadająnamniew

dzieńdlamniezłowrogi,leczPanjestmiobroną.

20

Wyprowadzamnie

namiejsceprzestronne,ocala,bomniemiłuje.

21

Pannagradzamoją

sprawiedliwość,odpłacamiwedługczystościrąkmoich.

22

Strzegłem

bowiemdrógPanainieoddaliłemsięprzezgrzechodmojegoBoga,

23

bomamwszystkieJegoprzykazaniaprzedsobąinieodrzucamod

siebieJegopoleceń,

24

leczjestemwobecNiegobezskazyi

wystrzegamsięwiny.

25

Panmnienagradzazamojąsprawiedliwość,

zaczystośćrąkmoichwJegooczach.

26

Jesteśmiłościwydla

miłującegoiwzględemszlachetnegojesteśszlachetny,

27

względem

czystegookazujeszsięczysty,względemprzewrotnegojesteś
przebiegły.

28

AlbowiemTywybawiasznaródponiżony,aoczy

wyniosłepognębiasz.

29

BoTy,oPanie,jesteśmoimświatłem:Pan

rozjaśniamojeciemności.

30

BozTobązdobywamwały,mur

przeskakujędziękimojemuBogu.

22,30zdobywamwały.Lektura’arocgadernazasadziedomysłuzagrec.wedługrecenzjiLucjana.Teksthebr.:’arucgedud,„biegnęnaoddział”,wsensie:„stawiamczołocałemu

oddziałowi”

31

Bóg–Jegodroganieskalana,słowoPanawogniu

wypróbowane,Ontarcządlawszystkich,którzydoNiegosięchronią.

32

BoktóżjestbogiempróczPanalubktóżjestskałąpróczBoga

naszego?

33

Bóg,comocąmnieprzepasujeinienagannączynimoją

drogę,

34

Ondajemoimnogomrączośćnógłaniistawiamniena

wyżynach.

22,34.Nogiłani.WokresiemonarchiiizraelskiejwPalestynieżyładużapopulacjajeleniairańskiego(chociażwyginęłacałkowiciewXIXw.poChr.).Zwierzętatenigdyniezostały

udomowioneidostarczałyjedynieniewielkiejczęścimięsawmiejscachzasiedleniazokresubrązuiżelaza.Niektórejeleniebyłytrzymanewniewoli,coznalazłowyrazwpochodzącejzXVw.przed
Chr.liścieracjiżywnościznadmorskiegomiastaAlalach(zob.komentarzdoPs18,34).

35

Onćwiczymojeręcedobitwy,aramiona–donapinania

spiżowegołuku.

36

DajeszmitarczęTwegoocalenia,aTwoja

troskliwośćczynimniewielkim.

22,36Teksthebr.drugiegostychuniepewny.Dosł.:„TymipomnażaszTwojeodpowiedzi(przychylne)”.BJ:„Tynieprzestajeszmniewysłuchiwać”.

37

Wydłużaszmojekrokinadrodzeistopymojesięniechwieją.

38

Ścigammychwrogówiniszczę,aniewracam,pókiniewyginą.

39

Pobiłemich–niemoglisiępodnieść:upadlipodmojestopy.

40

Mocą

mnieprzepasałeśdobitwy,sprawiasz,żeprzeciwnicygnąsiępode
mną,

41

zmuszaszdoucieczkimoichwrogów,awytracasztych,co

mnienienawidzą.

42

Wołają–leczniemawybawcy–doPana,leczim

nieodpowiada.

43

Jakprochnawiatrichrzucę,zdepczęjakbłoto

uliczne.

22,43Jakprochnawiatr.Zagrec.iPs18.Teksthebr.:„jakprochziemi”.BJ:„jakprochnaplacach”,nazasadziedomysłu.

44

Tymnieocalaszodbuntówludu,ustanawiaszmniegłową

narodów.

22,44ludu.Teksthebr.:„megoludu”.BJ:„ludów”,zagrec.iTargumami.

45

Cudzoziemcymischlebiają,sąmiposłuszninapierwsze

wezwanie.

46

Cudzoziemcybledną,zdrżeniemwychodzązeswoich

warowni.

47

NiechżyjePan!MojaSkałaniechbędziebłogosławiona!

NiechbędziewywyższonyBóg,Skałamojegozbawienia,

48

Bóg,

któryzapewniamipomstęipoddajeminarody,

22,48ipoddajemi.Zatekstemhebr.,gdzieumôrid.BJ:„kruszypodemną”,umered,nazasadziedomysłu.

49

wybawiamnieodnieprzyjaciół,wynosinadwrogówiuwalnia

odgwałtowników.

50

PrzetobędęCię,Panie,chwaliłmiędzynarodami

ibędęwysławiałTwojeimię.

51

Tyśzwycięstwawielkiedałkrólowii

Twemupomazańcowiokazałeśłaskę,Dawidowiijegopotomstwuna
wieki.

22,1-51.WygłosiłnacześćPanasłowapieśni.Jednymzesposobówświętowaniazwycięstwaiupamiętnianiagobyłokomponowanieiwykonywaniepieśni.Począwszyod1poł.III

tysiącleciaprzedChr.znanesąróżnegorodzajupieśnipochodzącezBliskiegoWschodu.AsyryjskalistapieśniostolatwcześniejszaodDawidazawieratytułyponad360pieśniuporządkowanych
wedługróżnychkategorii.IntonowaniepieśniwodpowiedzinaBoskąpomocprowadzącądozwycięstwajestmotywem,któryczęstowystępujewBiblii.Chociażutworytemogąnależećdoinnego
gatunkuniżhebrajskiepsalmy,królowiezMezopotamiiiEgiptukomponowalihymnypoświęconebogom,dziękujączazwycięstwanadwrogami.Naprzykład,Tukulti-Ninurtai,królAsyrii(ok.1244-
1208przedChr.),ułożyłdługihymnnacześćAszura,wktórymdziękowałzazwycięstwonadBabilonem.JednocześnieusprawiedliwiałswójpodbójBabilonuniegodziwościątamtejszegowładcy.

2Sm23

OstatniesłowaDawida

1

OtoostatniesłowaDawida.WyroczniaDawida,synaJessego,

wyroczniaczłowiekawyniesionegowysoko,pomazańcaBogaJakuba,
śpiewakapsalmówIzraela:

23,1-7PodobniejakJakubowi(Rdz49)iMojżeszowi(Pwt33),takżeDawidowiprzypisujesię„ostatniesłowa”.Tekstjestbardzouszkodzony,apoprawkiwgłównejmierzeopartena

domysłach.Poemattenmożepochodzićzpoczątkuepokikrólów,jednaktestamentDawidazawartyw1Krl2,5-9jestbliższyprawdyhistorycznej.

23,1.WyroczniaDawida.Pojawiającysięwewprowadzeniutermin„wyrocznia"częstopoprzedzaprzesłaniepochodząceodPana,czasamistanowijednakwstępdowypowiedzimędrców

(wyroczniaAgura,Prz30,1)lubmowyprorockiej(wyroczniaBalaama,Lb24,3.15),zajakąuznanotesłowawwersetach2i3.SątojedynewypowiedzizeStaregoTestamentu,wskazująceżeDawid
mógłbyzostaćzaliczonydoproroków.

23,1.Śpiewakpsalmów.Niewiadomo,czyzwrotodnosisiędoDawida,czydo„BogaJakubowego".Obydwieinterpretacjemożnauzasadnićużyciempodobnejterminologiiwtekstach

ugaryckich.PierwszewyjaśnieniepodkreślatalentyDawidajakośpiewaka,drugieukazujeBogajakonajświętszyobiektpieśnilub,byćmoże,ukochanegoobrońcęIzraela.

2

DuchPańskimówiprzezemnieiJegosłowojestnamoim

języku.

3

BógJakubaprzemówił,mówiłdomnieOn–SkałaIzraela:

Ktosprawiedliwierządziczłowiekiem,ktorządziwBożejbojaźni,

23,3BógJakuba.Wedługvet.lat.Teksthebr.:„BógIzraela”.

4

jestjakświatłoporanka,kiedywschodzisłońce,bezchmurnego

poranka,couperlapodeszczuruńziemi.

23,4uperla.BJ:„sprawia,żesięskrzy”,menaggeah,nazasadziedomysłu.Teksthebr.:minnogah,coniezrozumiałe.

5

CzyniepodobniepostępujeBógzmoimdomem?Albowiem

przymierzewiecznezawarłzemną,wewszystkimustalonei
zabezpieczone.Czyżniezapewnirozwojutemu,comidozbawienia
służy,ikażdemupragnieniu?

23,5Zatekstemhebr.,gdzielo’ken,„czyżniepodobnie”.BJ:„Tak,dommójjesttrwałyprzedBogiem”,„trwały”,nakôn,nazasadziedomysłu.-Czyżniezapewnirozwoju.Nazasadzie

domysłu.Teksthebr.:„boonniedajerozwoju”.

6

Ludzieźlisąjakcierniepreczwyrzucane,którychsięrękąnie

chwyta.

7

Ktozaśjemusidotknąć,zbroisięwżelazolubwdrzewce

dzidy.Iwogniudoszczętniespalająsięnamiejscu.

23,7BJ:„Niktichniedotyka,/jaktylkożelazemalbodrzewcemdzidy”,„jaktylko(żelazem)”,’imlo’babarzel,nazasadziedomysłu.Teksthebr.,:jinmale’barzel,„jestwypełniony

(żelazem)”.WBJnakońcutegowierszapominiętowyrażenie„wmieszkaniu”jakodittografięnastępnego,któryjestskażony.Tu:„namiejscu”.

23,5-7.Metaforywładzykrólewskiej.Metafora,którarozpoczynasięwwersecie5,macharaktersolarny/słoneczny.Panowaniesprawiedliwegokrólajestniczymsłoneczneciepłodla

plonów,lecziniszczącyżardlanieprawych.Motywsłońca(wtymprzypadkukrólemjestJahwe)symbolizującegosprawiedliwośćkrólapojawiasięwkulturzeChetytów,adotyczyszczególnie
egipskichfaraonów.PochodzącyzokresuŚredniegoPaństwahymnnacześćbogaAmona-Reopisujekrólajakopanapromienisłonecznych,któryoświecażyciodajnymipromieniamitych,których
miłuje,leczpochłaniaogniemswoichnieprzyjaciół.WMezopotamiibogiemsprawiedliwościjestSzamasz,bógsłońca.Buntownikówmogąsymbolizowaćciernie,którewrzucasięzwyczajniewogień
(wywołanysłonecznymżarem).

SławniżołnierzeDawida

8

OtosąimionabohaterówDawidowych:IszbaalChakmonita,

przywódcatrzech,tenwłaśnie,którywymachiwałwłóczniąnad
ośmiuset,ipobiłichzajednymrazem.

23,8-39Tenfragmentjestkontynuacjąrozdz.21.Zebranownim:w.8-12-informacjenatemattrójkizłożonejzwojownikówniemającychsobierównych;w.13-17-jedenepizodzwojen

filistyńskich,wprowadzonytutaj,ponieważprowokujedoakcji„trójkę”bohaterów;w.18-24a-niektóreinformacjedotycząceAbiszaja,BenajaszaiprawdopodobnieAsahela(zob.przyp.23,24);w.
24b-39-spistrzydziestuwalecznych.

23,8IszbaalChakmonita.Zagrec.wedługrecenzjiLucjanai1Krn.Teksthebr.:„mieszkającywrezydencjitakmonickiej”.
—trzech.Zagrec.Teksthebr.:„trzydziestu”.
—wymachiwałwłócznią.Za1Krn(por.w.18).Teksthebr.skażony.Tutajiwdalszymciąguteksthebr.,tłumaczeniastarożytnei1Krnprezentująwariantynazwwłasnych.
23,8.BohaterowieDawidowi.Sądzisię,żetrzydziestkabohaterówDawidowychstanowiławyjątkowągrupęwybrańców-mistrzówwalki,którzyzwiązalisięzDawidem(zob.komentarz

do1Sm17,25)isłużylijakojego„oddziałdozadańspecjalnych"-elitarnągrupęwojowników,któraniemusiałafunkcjonowaćwramachstrukturyarmii.

9

PonimjestEleazar,synDodo,Achochita–jedenztrzech

bohaterów.ByłonzDawidemwPas-Dammim,gdyFilistyniurągali,
zgromadzenidobitwy.KiedyIzraelicizaczęlisięcofać,

23,9wPas-Dammim,gdyFilistyni.Według1Krn.Teksthebr.:„wPas-Dammim,gdypobiliFilistynów”.
—DalszyciągzdaniawBJ:„gdyFilistynizebralisię,bywalczyć,aludzieIzraelacofnęlisięprzednimi”.

10

onwtedypowstałibiłsięzFilistynami,dopókinieomdlałamu

rękainieprzywarładomiecza.WtymdniuwłaśniePansprawił
wielkiezwycięstwo.Wojskowróciłotylkopoto,byzabraćłupy.

11

Po

nimjestSzamma,synAgegozHararu.Pewnegorazuzebralisię
FilistyniwLechi.Byłatamczęśćpolapełnasoczewicy.Kiedywojsko
uciekałoprzedFilistynami,

12

onpozostałnaśrodkutejczęści,

oswobodziłjąipobiłFilistynów.Pansprawiłwtedywielkie
zwycięstwo.

23,11-12.Pas-Dammin.Pas-DamminlubEfes-Dammin(1Sm17,1)znajdowałosiępomiędzySokoiAzeka,wpobliżudolinyEla.LeżałowięcnazachódodBetlejem,wstronę

filistyńskiegowybrzeża.Damun,oddaloneo6,5kmnapółnocnywschódodSoko,jestjednązmożliwychlokalizacjiPas-Dammin,trudnojednakpowiedzieć,byznajdowałosięonopomiędzySokoi
Azeka.

13

Owitrzejspośródtrzydziestuzeszliposkaleiprzybylido

DawidadojaskiniAdullam,podczasgdyoddziałFilistynówrozbił
obózwdolinieRefaim.

23,13trzej.Zaqere,zatłumaczeniamistarożytnymii1Krn.Ketib:„trzydziestu”.
-zeszliposkaleiprzybyli.BJ:„zeszliiprzybyli,napoczątkużniw”,nazasadziedomysłu.Wtekściehebr.innyszykwyrazów.
23,13.Geografia.Adullamznajdowałosięwodległościok.25,6kmnapołudniowyzachódodJerozolimy.UtożsamiasięjezdzisiejszymTeliesz-SzeichMadkur[EszSzeich].Nie

wiadomo,czy„jaskinia"Adullampowinnabyćutożsamianazmiastem,czyzjakimśmiejscemznajdującymsięwjegookolicy.PołożeniedolinyRefaimjestniepewne,możejednakodpowiadać
dzisiejszemuEl-BakapołożonemunapołudniowyzachódodJerozolimy(zob.komentarzdo2Sm5,18).AzatemjaskiniaAdullamleżałanapółnocnywschódoddolinyRefaim.

14

Dawidbyłwtedywtwierdzy,azałogafilistyńskabyławtedyw

Betlejem.

23,14.Twierdza.Twierdza,októrejtutajmowa,znajdowałasięprzypuszczalniewpobliżuAdullam(zob.1Sm22,4).Niektórzyuczenisugerowali,żechodzioMasadę.Zkontekstu

obecnegofragmentuwynika,żeDawidwówczasuciekałiniebyłjeszczekrólem.ZapanowaniaDawida„twierdzą"byłSyjon(2Sm5,17).

15

Dawidpoczułpragnienieirzekł:Ktomidasięnapićwodyz

betlejemskiejstudni,którajestprzybramie?

16

Przedarlisięwtedyci

trzejbohaterowieprzezobózfilistyńskiizaczerpnęliwodyzestudni
betlejemskiej,którajestprzybramie.Zabralijązsobąiprzynieśli
Dawidowi.Onjednakpićjejniechciał,leczwylałjąwofierzedla
Pana.

17

Powiedział:NiechajmniePanstrzeżeoduczynieniatej

rzeczy!Czyżmampićkrewludzi,którzyznarażeniemżyciapodjęli
tęwyprawę?Iniechciałjejpić.Tegodokonalicitrzejbohaterowie.

23,15-17.BramaBetlejem.Wśródnielicznychśladówpochodzącychzokresużelaza,któreodnalezionowBetlejem,nienatrafiononaruinystudnianibramy.Śladyzokresużelaza

odnaleziononazboczudzisiejszegoBetlejem,wsąsiedztwiekościołaNarodzeniaChrystusa.Wydajesię,żewokresieżelazagórnaczęśćkopcaniebyłazasiedlona.TakwięcbramaistudniaDawida
znajdowałysięprzypuszczalniewniżejpołożonejczęścimiasta.

18

Abiszaj,bratJoaba,synSerui,byłprzywódcątrzydziestu.

Wymachiwałonwłóczniąnadtrzystuzabitymiizażywałsławyu
trzydziestu.

23,18trzydziestu...trzydziestu.Zaprzekłademsyr.Teksthebr.wobumiejscach:„trzech”.

19

Bardziejodtrzydziestubyłpoważanyibyłichdowódcą,lecz

niedorównywałtamtymtrzem.

23,19odtrzydziestu.Nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„odtrzech”.Podobnieww.22.

20

Benajasz,synJojadyzKabseel,byłmężemwalecznym,

wielkimwczynach.Pobiłondwóch[synów]ArielazMoabu.Onteż
zszedłdocysternyizabiłwniejlwawdzień,gdybyłaśnieżyca.

23,20mężemwalecznym.Zagrec.Ketib:„synemczłowiekażyjącego”.Qere:„synemwalecznego”.
-dwóch[synów]Ariela.Wedługgrec.WBJ:„dwóchbohaterów”.Senshebr.’arielniepewny.
23,20.Zszedłdocysternyizabiłwniejlwawdzień,gdybyłaśnieżyca.Lwy,chociażprzypuszczalnieniezbytliczne,nadalzamieszkiwałyteziemiewokresieżelazaiwyginęłydopierow

czasachnajnowszych.Polowanienalwybyłoulubionąrozrywkąkrólówibohaterów.Egipscyiasyryjscykrólowiewybieraliscenyzpolowanianalwydoukazaniaswychmęskichprzymiotów.Jednym
zesposobówbyłokopaniespecjalnychdołów.Lwazaganianododołu,częstoukrytegopodsiecią,wktórejzwierzęsięzaplątywało.Myśliwiwchodzilinastępniedośrodkaidobijalije.Ośniegu
wspomnianoprzypuszczalniedlatego,żeporuszaniesiępieszobyłowówczasutrudnione.ŚniegniebyłzjawiskiemniezwykłymnawyżynachpołudniowejPalestyny.

21

ZabiłontakżeEgipcjaninaogromnegowzrostu.Egipcjanin

trzymałwrękudzidę,podczasgdyonposzedłnaniegozkijem.
WyrwawszydzidęzrękiEgipcjanina,zabiłgojegowłasnądzidą.

23,21ogromnegowzrostu.Według1Krn.Teksthebr.:„wyglądu”.

22

TegodokonałBenajasz,synJojady.Miałonsławęwśród

trzydziestubohaterów.

23

Byłonbardziejpoważanyniżtrzydziestu,

leczniedorównywałtamtymtrzem.Dawidpostawiłgonaczele
swojejstrażyprzybocznej.

23,23.Królewskastrażprzyboczna.StanowiskoBenajasza,dowódcystrażyprzybocznejkróla,odpowiadałotemu,któreDawidpełniłnadworzeSaula(zob.1Sm22,14).Bylito

przypuszczalnie„KeretyciiPeletyci"(zob.komentarzdo2Sm15,18).Dowódcykrólewskiejstrażyprzybocznejpojawiająsięrównieżwtekstachasyryjskichiźródłachgreckich(np.uHerodota),
opisującychperskąarmięDariuszaIiKserksesaI(521-465przedChr.).

24

Dotychtrzydziestunależelirównież:Asahel,bratJoaba;

Elchanan,synDodozBetlejem;

23,24Asahel.Możliwe,żejakaśinformacjaanalogicznadodwóchpoprzednichbyłapoświęconaAsahelowi,wyprzedzającspis„trzydziestu”,którysięzaczynaodElchanana.Tenmały

oddziałdoborowychwojownikówjestwspomnianytylkotutaj.BylitoniewątpliwienajlepsiztowarzyszyDawidawjegoawanturniczymżyciu.Byćmożeuformowalisięoniwoddziałpodczaspobytu
wSiklag.

25

SzammazCharod;ElikazCharod;

26

ChelesPeletyta;Ira,syn

IkkeszazTekoa;

27

AbiezerzAnatot;SibbekajzChuszy;

28

Salmonz

Achoach;MaherajzNetofy;

29

Cheleb,synBaanyzNetofy;Ittaj,syn

RibajazGibea,zpotomkówBeniamina;

30

BenajaszzPireatonu;

HiddajzPotokówGaasz;

31

Abi-AlbonzArabys;Azmawetz

Bachurim;

32

EliachbazSzaalbim;Jaszen,synJonatana;

33

Szammaz

Hararu;Achiam,synSzararazAraru;

34

Elifelet,synAchasbajazBet-

Maaka;Eliam,synAchitofelazGilo;

35

ChesrauzKarmelus;Paarajz

Arabu;

36

Jigeal,synNatanazSoby;BanizGad;

37

SelekAmmonitai

NachrajzBeerot,obajgiermkowieJoaba,synaSerui;

23,37obajgiermkowie.BJ:„giermek”,wedługqereitłumaczeństarożytnych.

38

IrazJattir;GerebzJattir;

39

UriaszChittyta.Razemtrzydziestu

siedmiu.

23,39Razemtrzydziestusiedmiu.Rachunekdokonanyprzezredakcję,wktórymuwzględniłaonatrzydziestu(w.24b-39),Joaba(wspomnianegoww.37),Abiszaja,BenajaszaiAsahela(w.

18-24a)orazsławnychtrzech(w.8-12).

2Sm24

Spisludnościijegonastępstwa

1

JeszczerazPanzapłonąłgniewemprzeciwIzraelitom.Pobudził

przeciwnimDawida,mówiąc:IdźipoliczIzraelaiJudę.

24,1-25Całytenrozdziałjestodpowiednikiem21,1-14(por.21,1+).
24,1Wypełnienietego,cowydajesięrozkazemBożym,będziepóźniejprzezDawida(w.10)uważaneza„grzech”izostanieukaraneplagą(w.15n).Mentalnośćreligijnastarożytnego

IzraelaodnosiławszystkodoBogajakodopierwszejprzyczyny.AutorKrnsłowo„Jahwe”zastąpiłsłowem„szatan”.Spisludnościuważanowtedyzaniegodziwość,ponieważwiązałsięznimatakna
przywilejeBoga,któryjakojedynymausiebiespisymającychżyćlubumrzeć(Wj32,32-33;por.Wj30,12).

2

RzekłwięckróldoJoaba,dowódcywojsk,którybyłznim:

PrzebiegnijwszystkiepokoleniaIzraelaodDandoBeer-Szebyi
policzcieludzi,abymsiędowiedział,ileliczynaród.

24,2dowódcywojsk.L.poj.zatekstemhebr.WBJ:„idowódcówwojska”,zgodniez1Krnizlogikąw.4.
24,2.Spis.WładcyBliskiegoWschoduprzeprowadzalispisybyćmożejużodczasuopisanegonatabliczkachzEbla,ok.2500przedChr.(chociażdowodysąnieliczne);praktykatabyłana

pewnoznanawpołowieIItysiącleciaprzedChr.Spisyniecieszyłysięzbytniąpopularnościąwśródludu,zwyklebowiemzwiększałyciężarypodatkoweorazpoprzedzałypobórdowojskaiprac
przymusowych.Wtymkontekścieniedziwi,żewśródludufunkcjonowałoprzekonanie,żeprzeprowadzeniespisujestprzyczynąniepowodzenialubpopadnięciawniełaskębogów.ListyzMari(XVIII
w.przedChr.)zMezopotamiiopisująmężczyznuciekającychwgóry,byuniknąćspisu.

3

LeczJoabodpowiedziałkrólowi:ObyPan,Bógtwój,dołożył

jeszczestorazytyledoludu,dotejliczby,którajestobecnieiktórą
widząoczymojegopana,króla.Dlaczegopanmój,król,tejrzeczy
wymaga?

4

RozkazkrólewskiwziąłgóręnadJoabemidowódcami

wojska.Joaboddaliłsięwrazzdowódcamiodkróla,abyzliczyć
ludnośćIzraela.

5

PrzeprawilisięprzezJordanizatrzymalisię

chwilowowAroerze,napołudnieodmiastaznajdującegosięw
środkudolinypotokuGadodstronyJazer,

24,5zatrzymalisięchwilowowAroerze,napołudnieodmiasta.Wedługtekstuhebr.WBJ:„izaczęliodAroeruiodmiasta”,zagrec.Takżeciągdalszyjestinny:„poszlidoGadytóww

kierunkuJazer”.-AroernadAmonemznajdujesięwedługPwt2,36iJoz13,9.16nanajdalszympołudniowymkrańcuizraelskichposiadłościwTransjordanii.PozachodniejstronieJordanugranicamisą
DannapółnocyiBeer-Szebanapołudniu(w.2.6-7.15).WtensposóbprzemierzonocałeterytoriumIzraela,wtekściedodanojednakjeszczeTyriSydonoraz-jaksięzdaje-takżeKadeszChittytówna
dalekiejpółnocynadOrontesem.Usprawiedliwieniemtegorozszerzeniaterytoriówizraelskichsąprawdopodobnietakieteksty,jakLb34,7-9;Ez47,15-17orazinformacjenatematpodbojówDawida
(8,3-12).

6

następnieprzybylidoGileadu,dokrainyChittytówidoKadesz,

ażdotarlidoDan.IkrążyliwokolicachSydonu.

24,6dokrainyChittytówidoKadesz.BJ:„dokrainyChittytówwKadesz”,zagrec.wedługrecenzjiLucjana.Teksthebr.skażony.
-ażdotarlidoDan.IkrążyliwokolicachSydonu.BJ:„udalisiędoDan,azDanposzlinaukoswkierunkuSydonu”,zagrec.Teksthebr.skażony,

7

UdalisiępotemdotwierdzyTyru,apóźniejdowszystkichmiast

ChiwwitówiKananejczyków.PotemskierowalisiędoNegebu
judzkiegoidoBeer-Szeby.

8

Przebiegliwtensposóbcałykraj.Po

dziewięciumiesiącachidwudziestudniachpowrócilidoJerozolimy.

24,5-8.Trasa.Rachmistrzespisowiwyruszylipoczątkowonawschód,doregionuZajordania,późniejzaśnadpołudniowywschód,ażdokrajuAroerciągnącegosięwzdłużrzekiArnon.

Następnieposzlinapółnocinapółnocnywschód,ażnasamkraniecziemDana.Określenie„TahtimHodszi"maniejasneznaczenie.Zprzebieguichtrasywynikajednak,żeznajdowałosięonow
okolicachgóryHermon,częstouważanejzapółnocno-wschodniągranicęziemIzraela.Stamtądudalisięnapółnocnyzachód,dowybrzeżafenickiego(doSydonu),inapołudniepoprzezgłównączęść
kraju.Interesujące,żepowymienieniuTyru(pozaobrębemIzraelawłaściwego)autorwspominaoChiwwitachiKananejczykach,następnieprzechodzidoBeer-Szeby,znajdującejsięnakrańcu
południowym.Czyniącto,niepodajenazwżadnegozeznajdującychsiętamokręgów,miastaniterytoriówpołożonychnazachodnimbrzeguJordanu.

9

Joabprzekazałkrólowiliczbęspisanejludności.Izraelliczył

osiemsettysięcywojownikówdobywającychmiecza,Judazaś–
pięćsettysięcyludzi.

24,9Liczbysąwoczywistysposóbprzesadzone,jakzresztąwieleinnychanalogicznychliczbwST.Krnjeszczebardziejjewyolbrzymiają.Każdezdwupokoleńjestspisaneoddzielnie

(por.5,5+).

24.9.Wynikispisu.Liczba1300000wojownikówdobywającychmieczawydajesięzbytwysokaarcheologom,badającymgęstośćzaludnieniatychobszarówwstarożytności.Szacujesię,

żewczasachDawidaliczbamieszkańcówIzraelaliczyłaod300000do900000ludzi.Zakładając,żemożnauzasadnićpoprawnośćmetoddokonywaniapodobnychszacunków,należypamiętać,że
hebrajskiesłowoprzetłumaczonejako„tysiąc"możeoznaczaćgrupyskładającesięzeznaczniemniejszejliczbyosób.

10

SerceDawidazadrżało,dlategożezliczyłlud.Dawidzwrócił

siędoPana:Bardzozgrzeszyłemtym,czegodokonałem,leczteraz,o
Panie,darujłaskawiewinęswegosługi,bopostąpiłembardzo
nierozsądnie.

24,10.Wyrzutysumieniazpowoduprzeprowadzeniaspisu.DawidzdecydowałsięnaprzeprowadzeniespisuzpowodugniewuBożego(związanegoznieujawnionymiprzewinieniami,

w.1).Jeśliterazmawyrzutysumieniazpowodutejdecyzji,oznaczato,żepoleciłprzeprowadzićspis,byukoićgniewBoży.WkręgumyśliBliskiegoWschodujednymzesposobówprzebłagania
gniewubóstwabyłoprzekupieniegoprzezzłożeniehojnegodarunarzeczświątyni.Ponieważspiszwiększałzwyklepogłównepłaconenarzeczświątyni(zob.komentarznatematspisuzwiązanegoz
podatkiemświątynnymwWj30,11-16),możliwe,żespistenbyłpróbąprzebłaganiaBogaprzezzapełnieniepieniędzmiświątynnegoskarbca.NietakjednakJahwepragnąłbyćtraktowany,więc
postępowanietakie,zamiastzmniejszyćJegogniew,tylkogozwiększyło.KarawynikałazarównozpierwotnegogniewuJahwe,jakizbłędnejmetodyudobruchaniagoprzezDawida.

11

GdyDawidwstałnazajutrzrano,słowoPańskienastępującej

treścizostałoskierowanedoprorokaGada,WidzącegoDawidowego:
IdźioświadczDawidowi:

24,11.„Widzący".Widzącyiprorokzajmowalisięzasadniczotymsamym,leczmieliinnąpozycjęwspołeczeństwie(różnicabardzoprzypominaróżnicęmiędzysędziąikrólem).Wydaje

się,żewidzącymógłprzekazywaćswójurząduczniomlubsynom,prorokbyłzaśwsposóbspontanicznypowoływanyprzezBoga.

12

TakmówiPan:Przedstawiamcitrzy[możliwości].Wybierz

sobiejednąznich,aJacitouczynię.

13

GadudałsiędoDawidai

przekazałmunastępująceoświadczenie:Czychcesz,bywtejziemi
nastałosiedemlatgłodu,czywoliszprzeztrzymiesiąceuciekaćprzed
wrogiem,któryciębędzieścigał,czyteżprzyjśćmanatwójkraj
zarazatrwającatrzydni?Pomyślirozpatrz,comamodpowiedzieć
Temu,którymnieposłał.

24,13siedemlat.Zatekstemhebr.WBJ:„trzylata”,zagrec.ivet.lat.
-przedwrogiem.Nazasadziedomysłu.Teksthebr.:„przedwrogami”(jednakorzeczenie„będzieścigał”jestw1.poj.).

14

DawidodpowiedziałGadowi:Jestemwwielkiejrozterce.

WpadnijmyraczejwręcePana,bowielkiejestJegomiłosierdzie,ale
wręceczłowiekaniechniewpadnę!

15

ZesłałwięcPannaIzraela

zarazęodranadoustalonegoczasu.UmarłowtedyznaroduodDan
doBeer-Szebysiedemdziesiąttysięcyludzi.

24,15BJ:„Dawidwybrałwięczarazę.Byłtoczasżniwpszenicy.JahwezesłałzarazęwIzraeluodranaażdoustalonegoczasuiplagauderzyławlud.Umarłowtedy...”,zagrec.Wtekście

hebr.pominięteto,cowcytaciepodanokursywą.

24,12-15.Utożsamieniekrólazludem.NaBliskimWschodziekrólaczęstouważanozaucieleśnieniepaństwaiprzedstawicielaludu.Naprzykład,wliteraturzechetyckiejprzestępstwa

popełnioneprzezkrólaściągałykaręnacałylud.Modlitwykrólewskiemiałyczęstonaceluuzyskanieprzebaczeniadawnychlubobecnychprzewinieńwładcy,postrzeganychjakoprzyczynaobecnej
niedoli.

16

AniołwyciągnąłjużrękęnadJerozolimą,byjąwyniszczyć;

wtedyPanulitowałsięnadnieszczęściemirzekłdoanioła,
niszczycielaludności:Wystarczy!Cofnijrękę!AniołPański
znajdowałsięobokklepiskaAraunyJebusyty.

24,16Ww.16-25połączonesąprawdopodobniedwietradycje:wedługjednejJahwezatrzymujezarazęubramJerozolimy,ponieważkochatomiasto(w.16),aDawidskładaMuofiarę

dziękczynną,„jaknakazałPan”(w.19).WedługdrugiejzarazaprzeminęładziękimodlitwieDawidaiwzniesieniuołtarza(w.17.21.25).

24,16.Aniołwyniszczającylud.PodobnegookreśleniaużytowodniesieniudoaniołazagładywopowieściopierwszejPasszezWj12.WmezopotamskimeposieErraiIszumbógplagi

(ErralubNergal)rozpoczynaogromnąkampanięzniszczenia,wkońcujednakzostajeuspokojonyprzezswojegopoddanego,Iszuma,któryzapobiegacałkowitemuzniszczeniuziemi.Oczywistaróżnica
poleganatym,żewKsiędzeSamuelasiejącyzniszczenieaniołznajdujesiępodcałkowitąkontroląPana,zaśweposieoErra,Arduk,głównybógBabilonu,jestdalekiiobojętny.

17

Dawid,widząc,żeaniołzabijalud,wołałdoPana:Toja

zgrzeszyłem,tojazawiniłem,ateowcecóżuczyniły?NiechTwoja
rękaobrócisięraczejnamnieinadommegoojca!

18

Gadprzybyłw

tymdniudoDawidaipowiedziałdoniego:Wyjdź,wznieśołtarzPanu
naklepiskuAraunyJebusyty!

24,18.AraunaJebusyta.KiedyDawidzdobyłJerozolimę,niewygnałmieszkającychwnimJebusytów.Araunazachowałważnądziałkęwpółnocnejczęścimiastaiczasamiuważanyjest

zanamiestnikaJebusytów.Znanehuryckiesłowo(językJebusytówjestzwykleuważanyzapochodnąjęzykaHurytów)ewrine,oznaczającefeudalnegozwierzchnika,skłoniłoniektórychbadaczydo
wniosku,żeArauna(wariant:Awarna)jestraczejtytułemniżimieniem.

24,18.Klepisko.Ponieważklepiskobyłozwykledużą,otwartąprzestrzenią,stanowiłonaturalnemiejscezgromadzeń.Zpowoduswojegozwiązkuzeżniwamibyłoteżnaturalnymmiejscem

uroczystościreligijnychiświąt.Wszystkietewątkiłącząsięzesobą,sugerując,żezklepiskiemAraunabyłyjużzwiązanejakieśświętetradycjepochodzącezokresówwcześniejszych.

19

DawidwięcwyszedłnasłowoGada,jaknakazałPan.

20

Arauna

spojrzałizobaczyłkrólaijegosługi,jaksięzbliżalikuniemu.Arauna
wyszedłnaprzeciwizłożyłprzedkrólempokłontwarządoziemi.

24,20MiędzypierwszeidrugiezdanietegowierszawBJ,zaKrn,włączonojeszcze:„-Araunabyłwłaśnieprzymłóceniupszenicy-”.Wtręttenprzerywatokopowieści.

21

Araunarzekł:Pocoprzychodzipanmój,król,doswegosługi?

Dawidodpowiedział:Nabyćodciebieklepisko,zbudowaćołtarz

Panu,abypowstrzymaćzarazęgrasującąwśródludu.

22

Arauna

odpowiedziałDawidowi:Panmój,król,możewziąćjeizłożyćofiarę
zewszystkiego,cowydamusięsłuszne:otowołynacałopalenie,
saniemłockarskieijarzmozwołówjakodrwa.

24,22saniemłockarskie.Byłtorodzajdeskizosadzonyminaniejostrymikamieniami.DodziśjeszczeużywasięwPalestynietegonarzędziadomłóceniapszenicy.
24,22.Saniemłockarskieijarzmozwołów,Saniemłockarskiebyłyplatformąwykonanązdesek,zkawałkamiżelazaumieszczonymiwszparach.Obciążonekamieniami,byłyciągnięte

przezmłócącezwierzęta.Jeżdżononimipokłosachwcelumłocki.Tymrazemsaniewrazzjarzmemstałysięwygodnymźródłemdrewnaofiarę.

23

Wszystkoto,okrólu,Araunaoddajekrólowi.Arauna

powiedziałjeszczedokróla:Pan,Bógtwój,niechajcibędziełaskawy.

24,23Pierwszezdaniezatekstemhebr.WBJ:„SługaPanamego,króla,oddajewszystkokrólowi”,nazasadziedomysłu.

24

KrólodpowiedziałAraunie:NiezłożęPanu,Bogumojemu,

całopaleń,któreotrzymamzadarmo.KupiłwięcDawidklepiskoi
wołyzapięćdziesiątsyklówsrebra.

24,24zapięćdziesiątsyklówsrebra.„Sześćsetsyklówzłota”według1Krn.KlepiskoAraunyznajdowałosiępozamiastem,nawzgórzu,którewznosiłosięodpółnocynadnajstarszączęścią

Jerozolimy:towłaśnietamSalomonwzniesieświątynię.Por.5,9+.

24,24.Pięćdziesiątsyklówsrebra.Niejesttowielkakwotawporównaniuz400syklami,któreAbrahamzapłaciłzapieczaręMakpela(Rdz23).W1Krn21,25czytamy,żeza600złotych

syklówsprzedanocałepole.

25

NastępniezbudowałtamołtarzPanuizłożyłcałopaleniaiofiary

biesiadne.Panokazałmiłosierdziekrajowiiplagaprzestałasięsrożyć
wIzraelu.

TableofContents

WstępdoKsiągSamuela.5
2Sm1.7
KRÓLDAWID..7
DawidopłakujeśmierćSaula.7
2Sm2.11
Dawidkrólemjudzkim..11
2Sm3.16
RodzinaDawida.16
Abner17
2Sm4.21
ZamordowanieIszbaala.21
2Sm5.23
DawidkrólemnadcałymIzraelem.Stolicapaństwa.23
RodzinaDawida.27
KlęskaFilistynów..28
2Sm6.30
ArkaBożawJerozolimie.30
2Sm7.35
DomBożyipałacDawida.35
2Sm8.39
Zwycięstwonadsąsiedniminarodami39
2Sm9.43
INTRYGIONASTĘPSTWOTRONU..43
Meribbaal,synJonatana.43
2Sm10.45
WojnazAmmonitami45
2Sm11.49
GrzechDawida–Batszeba.49
2Sm12.53
DalszawalkazAmmonitami57
2Sm13.59
TamariAmnon.59
ZemstaAbsaloma.62
UłaskawienieAbsaloma.64
2Sm14.65

MądrakobietazTekoa.65
Absalompowracadołask.68
2Sm15.70
BuntAbsaloma.70
UcieczkaDawida.73
2Sm16.77
AbsalomwJerozolimie.79
2Sm17.80
Przedbitwąojcazsynem..83
2Sm18.84
KlęskaiśmierćAbsaloma.84
Radosnenowinyozwycięstwie.87
2Sm19.89
DawidwdrodzedoJerozolimy.91
2Sm20.95
PowstanieSzeby.95
2Sm21.99
UZUPEŁNIENIA..99
Gibeonici99
CzterywojnyzFilistynami102
2Sm22.104
PieśńdziękczynnaDawida.104
2Sm23.107
OstatniesłowaDawida.107
SławniżołnierzeDawida.109
2Sm24.112
Spisludnościijegonastępstwa.112