Żyd rewolucjonista i jego wpływ na historię świata. E. Michael Jones – Wolna Polska

Żyd rewolucjonista i jego wpływ na
historię świata. E. Michael Jones

Według  Zohar,  rok  1648  miał  być  mistycznym  rokiem
zmartwychwstania, gdy Żydzi mogli oczekiwać wyzwolenia
z  ich  ponad  tysiącletniego  wygnania.  Heinrich  Graetz,
niemiecki  Żyd,  wielbiciel  Oświecenia  i  autor  jednej  z
najczęściej  cytowanych  historii  narodu  żydowskiego,
nazywa Zohar „księgą kłamstw”, i przez to kwestionuje całą
tradycję  kabalistyczną.  Skoro  Oświecenie  na  wiele
sposobów  było  bezpośrednim  skutkiem  rozczarowania
wynikającego  z  fiaska  mesjańskich  oczekiwań,  które
osiągnęły  klimaks  i  rozwiązanie  w  drugiej  połowie  XVII
wieku,  jego  sceptycyzm  jest  zrozumiały,  tak  jak  jego
pogarda dla Kabały, mieszaninę tego co uważał za gnostycki
i  talmudyczny  bełkot,  który  doprowadził  do  powstania  i
upadku mesjańskiej nadziei w pierwszej kolejności. Graetz
opowiadał  się  za  światopoglądem,  który  był  kompletnym
przeciwieństwem  mesjańskiej  gorączki  w  połowie  XVII
wiek

u. Był tak przekonany co do sprzeciwu wobec Kabaly,

ponieważ miał wnikliwość historyczną i widział do czego
prowadziły naród żydowski mgliste iluzje. Oczekiwanie
odkupienia

popierane

przez

powszechne

rozpowszechnianie doktryny kabalistycznej uczyniło
Żydów, słowami Graetza, „bardziej lekkomyślnymi i
nieostrożnymi niż było ich zwyczajem w innych czasach”.

To co Graetz rozumiał przez lekkomyślne, może pochodzić
z  jego  analizy  polskiego  żydostwa,  które  w  omawianym
okresie  stało  się  źródłem myśli  kabalistycznej.  Począwszy
od  Statutów  Kaliskich  w  1251,  Żydzi  otrzymali  prawa  jak
nigdzie  indziej  w  Europie.  Otrzym

ali nawet własny

autonomiczny  system  prawny,  znany  jako  kahał,  który
pozwalał  im  rozstrzygać  spory  między  Żydami  bez
odwoływania  się  do  polskiego  chrześcijańskiego  systemu
praw

nego. Ta autonomia z kolei wymagała intensywnego

studiowania Talmudu, co według Graetza doprowadziło do
specyficznego  zepsucia  polskich  Żydów.  Poleganie  na
Talmudzie  jako  podstawie  żydowskiej  autonomii  prawnej
stworzyło kulturę wyroku „dzielącego włos na cztery” wśród
rabinów,  jak  twierdzi  Graetz,  a  także  „miłość  do
przekręcania, zniekształcania, pomysłowego spierania się i
zaniedbaną  antypatię  do  tego  czego  nie  było  w  ich  polu
widze

nia”, co z kolei ściekało by znaleźć wyraz w wulgarnym

zachowaniu Żyda, który „znajdował przyjemność i rodzaj
triumfującego zachwytu w oszustwie i szachrajstwie”.

Skoro od końca XVIII wieku przeważająca większość Żydów
mieszkała  w  Polsce,  Żydzi  w  ogólnie  zdobyli  sobie,  w
rezultacie, reputację bycia „narodem oszustów”, powołując
się  na  opinię  Immanuela  Kanta.  „To  naprawdę  wydaje  się
dziwne”  kontynuuje  klasyczny  filozof  Oświecenia  –  „żeby
wyobrazić sobie naród oszustów, ale też bardzo dziwne jest
wyobrazić  sobie  naród  kupców,  którego  większość,
związana  starożytnym  zabobonem  uznawanym  przez
państwo  w  którym  żyje,  nie  szuka  żadnej  godności
obywatelskiej,  a  wol

i przerobić ten minus na korzyści z

oszustwa  kosztem  narodu  który  ich  schronił  i  kosztem
siebie  nawzajem.  W  kraju  kupców,  nieproduktywnych
członków  społeczeństwa…  nie  może  być  inaczej”  (Kant,
Werke  Bd.  vii,  s.  205-6).  Z  jego  punktu  obserwacyjnego  w
Koenigs

berg [Królewiec], stolicy ówczesnych Prus

Wschodnich, kraju który Krzyżacy wyrwali siłą rdzennym
Słowianom, wszyscy Żydzi byli polskimi Żydami.

Graetz,  Żyd  Oświecenia  i  apostoł  niemieckiej  kultury  i
żydowskiej asymilacji w nią, powtarza po Kancie, ale swoją
krytykę  ogranicza do  polskich Żydów,  którzy, według  jego
oceny,  „nauczyli  się  metody  kłótni  i  wykorzystywali  ją  do
przechytrzania mniej przebiegłych”. Pobożność i wiedza na
temat rozdzielania włosów na czworo w Talmudzie stały się
jedyną  rzeczą  dla  polskiego  Żyda,  kombinacją,  która  po
dodaniu do dogmatyzmu rabinów „podważała ich poczucie

moralności”

skłaniała

„mędrkowania

samochwalstwa”.

W wyniku ustępstw polskiej korony, które zaczęły się od
Statutów Kaliskich, Polska stała się znana w całej Europie
jako

„paradise

Judeorum”,

żydowski

raj.

Kiedy

prześladowania  wybuchały  na  tradycyjnie  żydowskich
terenach  Europy,  w  niemieckich  księstwach,  zwłaszcza  w
miejskich  centrach  doliny  Renu,  jak  było  często  w
Średniowieczu, Żydzi którzy chcieli uniknąć prześladowań,
nieuchronnie kierowa

li się na wschód ku Polsce, biorąc ze

sobą swój język, „juedische Deutsch” lub jidysz.

Kiedy  pod  koniec  XX  wieku  Isaac  Bashevis  Singer  zdobył
Nagrodę  Nobla,  komitet  noblowski  określił  go  Polakiem,  a
jeszcze  pomimo  że  musiał  przyznać  w  momencie
szczerości, że miał trudności w rozumieniu polskiego, mimo
że całą młodość spędził w Polsce. Żydzi nie asymi- lowali się
w Polsce, większość nawet nie nauczyła się języka polskich
chrześcijan,  bo  poza  prymitywnym  handlem  i  nielegalną
aktywnością seksualną, Żydzi nie mieli praktycznie żadnego
kontaktu  z  Polakami,  mimo  że  mieszkali  w  ich  kraju  przez
wieki.  Założyli  tam  swoje  państwo  w  państwie,  własny
system  prawny  i  sądy,  i  jeśli  dowody  demograficzne  są
miaro

dajne w tych sprawach, to polski raj był najbardziej

udanym modus vivendi

jaki Żydzi kiedykolwiek mieli na

Zachodzie.

Żydowska demografia

Krótkie podsumowanie żydowskiej demografii pokazuje jak
dobrze  było  Żydom  pod  polskimi  rządami.  W  latach  1340-
1772,  kiedy  pierwszy  raz  dokonano  podziału  Polski,
zydowska  popula

cja w Polsce zwiększyła się 75 razy,

natomiast w tym samym okresie populacja chrześci- janska
zwiększyła  się  tylko  5-krotnie.  Różnicę  w  zwiększeniu
populacji  da  się  prosto  wyjaśnić.  Prześladowania  na
Zachodzie,  w  większości  w  okresie  od  XI  do  XVI  wieku,
w

ywołały masową imigrację. Żydzi wtedy przenosili się na

polskie terytorium w bezprecedensowych liczbach. Do
czasu kiedy Polskę podzielono trzeci i ostatni raz, w 1795,
mieszkało tam 80% Żydów świata.

Ten fenomenalny wzrost populacji żydowskiej w Polsce
zbi

egał się z odpowiednio szybkim wzrostem bogactwa, a to

z kolei zbiegało się dramatyczną ekspansją granic
terytorialnych Polski. Złoty Wiek Polskich Żydów, zdaniem
Pogonowskiego, trwał w okresie 1500 – 1648. W 1634, czyli
pod koniec tego wieku, Polska stała się największym krajem
Europy. Jej teryto

rium sięgało od Bałtyku niemal do M

Czarnego,  i  od  Śląska  na  zachodzie  do  współczesnej
Ukrainy,  200  km  na  wschód  od  Dniepru.  W  rezultacie  w
połowie XVII wieku aż 60% polskiej populacji nie stanowili
rdzenni  Polacy

, sytuacja która musiała wczesniej czy

później wywołać frykcję, zależnie od tego jak mądrze polscy
władcy traktowali swoje mniejszości.

Zamiast  mądrości,  to  co  nastąpiło,  było  klasycznym
przypadkiem  dryfu  kulturowego,  w  którym  ekspansja
imperialna  obejmow

ała rozkład wewnętrzny, aż wreszcie

przeciwieństwa i niesprawiedliwości, które stały się
integralną częścią systemu, stały się tak nie do przyjęcia, że
bańka pękła, i po niej przyszła orgia przemocy, ostatecznie
przeciągając państwo polskie do ekstynkcji.

Opowieść  o  Polsce  była  na  wiele  sposobów  w  mniejszej
skali  opowieścią  o  Cesarstwie  Rzymskim.  Cesarska
ekspansja  na  wschód  do  tego  co  obecnie  jest  Ukrainą,
Krymem  i  Biełorusią,  doprowadziła  do  powstania
ogromnych  posiadłości,  niektóre  wielkości  Europy
zacho

dniej, takich jak Holandia i Szwajcaria. Posiadłości te

zwane latyfundiami, ironiczny komentarz na temat ślepoty
polskiej arystokracji, która nie dostrzegała szkód jakich
dokonał system latyfundiów w starożytnym Rzymie. Polska
Republika Szlachecka była klasyczną oligarchią, jak Platon
określił ten termin w Republice.

Polska 1619

Jak w starożytnej Grecji tak w Polsce; bogactwo skupione w
coraz mniejszej ilości rąk, doprowadziło do buntu niższych
klas.  Podobnie  jak  w  starożytnym  Rzymie  bogactwo
skupione  w  coraz  mniejszej  ilości  rąk  napędzało  system
imperializmu,  w  którym  głównymi  przegranymi  była
przeważająca  większość  Polaków,  a  zwłaszcza,  jak  w
Rzymie,  obywatele-

żołnierze, którzy zostali przyparci do

muru monopolistycznymi uwarunkowaniami latyfundiów.
Gdy wreszcie wystąpił bunt, wszyscy Polacy ponieśli

odpowiedzialność za nadużycia magnatów, którzy stworzyli
system

wywłaszczający

pierwszej

kolejności

przeciętnego polskiego obywatela.

Jak w starożytnym Rzymie żołnierze-obywatele, którzy byli
kręgosłupem  legionów  republiki,  stali  się  pozbawionymi
uprawnień wiejskiego  proletariatu,  gdy  bogactwo  skupiało
się  w  rękach  magnatów.  Zdaniem  Pogonowskiego,
„obywatele-żołnierze,  którzy  posiadali  małe  i  średnie
posiadłości”,  stali  się  bankrutami  i  bez  ziemi,  zachowując
jednocześnie  pełne  prawa  obywatelskie  i  przywileje”.  W
rezultacie „wielu z nich musiało szukać pracy w ogromnych
posiadłościach

zwanych

latyfundiami”.

Oczywiście

oznaczało  to,  że  większa  władza  polityczna  przechodzi  do
magnatów  ziemskich,  którzy  teraz  byli  pracodawcami
zmarginalizowanych.  W  rezultacie  „machiny  polityczne
właścicieli  latifundiów  pozwoliły  im  na  oligarchiczną
kontrolę nad polityką Polski, a ich kontrola nad parlamentem
narodowym opierała się na ich opanowaniu prowincjalnych
ustawodawców”.

W 1633 Sejm uchwalił prawo zakazujące polskiej szlachcie
sprzedaży  trunków  czy  angazowania  się  w  działalność
handlową.  Polscy  obywatele-szlachcice  –  zarówno  bogaci
jak i zubożali – innymi słowy zachowali polityczną kontrolę
nad  krajem,  ale  stracili  kontrolę  ekonomiczną,  bo
zabroniono  im  prowadzenia  działalności  handlowej.
Poniewa

ż polscy magnaci posiadali ziemię, a nie byli w

stanie  prowadzić  handlu,  musieli  przekazać  Żydom
ekstrakcję  dochodów,  którzy  uiszczali  ustaloną  opłatę  za
dzierżawę,  aby  zebrać  potrzebne  szlachcie  pieniądze.
System  przedpłacanej  krótkoterminowej  dzierżawy  był
znany w Polsce jako „arenda”.

Połączenie systemu arendy z podatkami rolniczymi i żydami
był tak bliski, że w końcu znalazło wyraz w języku polskim.
W umowach prawnych w XVII i XVIII wieku polskie słowo
„arendarz” lub podatkowy rolnik i „Żyd” są synonimami.

Według

Pogonowskiego

„w

systemie

arendy

zaangażowanych było 15% w miejskich i 80% wiejskich
żydowskich rodzin”.

Żydowski system prawny, czy kahał, pośredniczył w tych
licencjach dla dobrze żyjących Żydów, którzy z kolei często
dzierżawili je biedniejszym krewnym. W polskim prawie pry-
watnym

arendę

zdefiniowano

jako

„dzierżawę

nieruchomości lub praw. Przedmiotem dzierżawy może być
całe terytorium w posiadaniu lub w zastawie [lub]
podmiotem może być tawerna, młyn lub prawo do zbierania
różnych płatności, takich jak opłaty za most lub wiązane z
jurysdykcją”.

Żyd, na przykład, mógł wykupić krótkoterminową dzierżawę
kościoła,  wbrew  prawu  kościelnemu.  Oznaczało  to,  że  był
jedynym posiadaczem klucza do drzwi kościoła, który mógł
być  otwarty  na  śluby  lub  chrzty  dopiero  po  uiszczeniu
opłaty,  co  oczywiście  doprowadziło  do  niechęci  wśród
chrześcijan.

Ponieważ

najem

był

koniecznością

krótkoterminowej  dzierżawy,  to  w  interesie  Żyda  było
pobieranie  tak  dużo  pieniędzy  ile  mógł,  by  odzyskać
inwestycję i jakiś zysk, ponieważ dzierżawy nie można było
odnawiać.  Albo,  gdyby  tak  było,  to  ktoś  inny  mógłby  go
podkupić.

Inaczej  mówiąc,  nie  było  żadnej  zachęty  finansowej  do
tworzenia dobrej woli wśród lokalnej społeczności, z której
utrzymywał  się  arendarz.  Żydowscy  farmerzy  podatkowi
mieli  poparcie  państwa  –  Pogonowski  szacuje,  że  20-70%
dochodu z dużych posiadłości generowały dzierżawy Żydów
–  albe  brakowało  dobrej  woli  społeczności,  która  była
źródłem  tego  utrzymania.  Ponieaż  Żyd  nie  był  częścią  tej
społeczności,  i  faktycznie  rozwinął,  jak  mówi  Graetz,  całą
kulturę traktowania z pogardą Gojów, mógł wykorzystywać
sytuację poza to co można by uznawać za tolerowane gdyby
Polacy zarządzali tym systemem:

Krótkoterminowe dzierżawy typu arenda poskutkowały
intensywnym

wykorzystywaniem

wynajmowanych

posiadłości, bo najemcy mieli tendencję nadużywania ziemi,
chłopów  i  sprzętu,  nie  martwiąc  się  o  długotrwałe  skutki.
Chłopi  mieli  dodatkowe  trudności  kiedy  żydowscy
arendarze  dostali  prawo  zbierania  a  nawet  narzucania
podatków  i  i  opłat  za  nabożeństwa  kościelne.  Chłopi  i
Kozacy  z  Kresów  (nowo  skolonizowane  ziemie  na
wschodzie]  gorzko  sprzeciwiali  się  płacenia  Żydom  za
używanie  wschodnich  prawosławnych  i  greko-  katolickich
kościołów na pogrzeby, chrzty, śluby i inne podobne okazje
(Iwo

Cyprian

Pogonowski,

Żydzi

Polsce:

udokumentowana historia powstania Żydów jako narodu od
Congressus Judaicus w Polsce do Knessetu w Izraelu /

Jews in Poland: A Documentary

History The Rise of Jews as

a Nation from Congressus Judaicus in Poland to the
Knesset in

Israel

[Nowy Jork: Hippocrene Books, Inc.1993],

s. 68).

Dzięki systemowi arendy i prohibicji destylowania alkoholu,
które  weszły  w  życie  w  1633,  Żydzi  przejęli  całkowitą
kontrolę  biznesu  alkoholowego,  co  oznaczało,  że  z  jednej
strony mogli manipulować ceną zboża poprzez kierowanie
go do bardziej intratnego użyia jako spirytus destylowany, i
że  z  drugiej  w  ich  interesie  było  uczestniczenie  w
intensywnej

promocji

konsumpcji

alkoholu,

maksymalizowaniu zysków w krótkim terminie dzierżawy.
To

doprowadziło

pijaństwa,

zmniejszonej

produktywności,  i  oczywiście  zwiększonej  niechęci  do
Żydów,  grupy  postrzeganej  jako  ciągle  dążącej  do
wykorzystywania  słabości  większości  populacji  jako
sposobu zwiększania ich własnego bogactwa i władzy.

Graetz mówi o Żydzie doświadczonym w sprawach
finansowych

jako

zbawiennej

przeciwwagi

wobec

porywczego, głupiegoi w końcu dziecinnego polskiego
szlachcica:

„Arystokracja  dalej  zależna  była  od  Żydów,  którzy  w
pewnym  stopniu  wyrównywali  narodowe  wady.  Polską
kapryśność,  łagodność,  niestałość,  ekstrawagancja  i
lekkomyślność,  kompensowała  żydowska  roztropność,
mądrość, gospodarka i ostrożność. Żyd był więcej niż finan-
sistą polskiego szlachcica; był pomocą w zakłopotaniu, jego
roztropnym doradcą, jego wszystkim we wszystkim”.

Zawsze  są  inne  sposoby  postrzegania  „wyjątkowego
utylitarnego  sojuszu  [który]  powstał  między  wielkimi
właścicielami ziemi i zydowską elitą finansową”. Patrząc na
jedną  stronę,  żydowska  migracja  do  Polski  przyniosła
żydowski  kapitał,  i  ten  kapitał  wkrótce  przekazano  do
dyspozycji  pols

kiej korony i magnatów ziemskich, których

posiadłości zwiększały się dramatycznie.

Polscy magnazi zaczęli wykorzystywać zarówno Żydów jak
i ich pieniądze do ekspansji polskiego imperium na żyzne
stepy Ukrainy, Białorusi i północnych wybrzeży M Czarnego.
Pa

trząc na drugą stronę, ten sojusz koncentrował bogactwo

w  coraz  mniejszej  liczbie  rąk,  szczególnie  w  okresie
intensywnej żydowskiej kolonizacji na Ukrainie w okresie 80
lat między  1569  i  148.  Skoro  dzierżawy  obejmowały  prawa
monopolu, żydowscy farmerzy  podatkowi mogli zwiększać
władzę  polityczną  swoich  bogatych  patronów,  jak  i  ich
bogactwo  i  wpływy,  popychając  mniejszych  niezależnych
właścicieli  ziemskich  pod  ścianę.  Ale  zwiększając  ich
władzę  w  krótkim  czasie  tylko  zwiększało  wielkość  i
przemoc reakcji

kiedy w końcu się pojawiły.

Podczas tego Drang nach Osten,

tej ekspansji na wschód,

zaczęły pojawiać się kłopoty w żydowskim raju. Sukces
nowego systemu zawierał w sobie ziarna jego własnej
destrukcji.

Radykalne rozdzielenie

Radykalne rozdzielenie władzy politycznej od ekonomicznej
w Polsce oznaczało, że uwłaszczona szlachta stopniowo

traciła kontrolę nad kulturą. Niefrasobliwi polscy
oligarchowie za

ślubieni z systemem gospodarczym, który

zdawał się tak wybitnie skuteczny w przynoszeniu nowych
obszarów  pod  polską  koronę,  nie  zdawał  sobie  sprawy  z
tego, że kontrola tych terytoriów została podważona przez
tych samych ludzi, na których polegała jego administracja.
Odbywało  się  to  stopniowo,  oczywiście,  i  zaczęło  się
przejawiać przede wszystkim w dziedzinie religii. Zamożna
krótkotrwałym bogactwem, które stworzył system arendy i
ekspansja  terytorialna,  którą  umożliwiła,  polscy  królowie
zignorowali  największy  kryzys  kulturowy  w  ich  czasach,
protestancki  bunt  przeciwko  katolickiej  hegemonii  w
Europie.  W  Polsce  nie  było  inkwizycji.  W  rezultacie  to  co
mogło wydarzyc się w Hiszpanii tam się wydarzyło. Polska
stała  się  wzorcem  tolerancji,  ale  dzięki  temu  utorowała
drogę dla własnej ekstynkcji pod koniec XVI11 wieku.

W czasie kiedy Ksi

ążę Alba walczył z kalwinistami i Żydami

w  Holandii  i  ustanawiając  tym  barierę  poza  którą  nie
przejdzie  Reformacja,  ratując  całą  Europę  południową
począwszy od Antwerpii przed buntem, który zdewastował
Anglię i  Północ,  Zygmunt  August  II, władca  Polski i  Litwy,
otaczał  się  Żydami  i  protestanckimi  rewolucjonistami
nazywanymi  przez Polaków  pół-Żydami. „Reformatorzy”  w
Polsce  byli  w  większości  unitariańskimi  i  sociniańskimi
zwolennikami Michaela Servetusa, który, słowami Graetza,
„podkopywali fundamenty chrześcijaństwa, odrzucając kult
Jezusa jako boskiej osoby”.

Ubogacony zapewnionymi przez nich pieniędzmi, król
Zygmunt oddawał się nieuporządkowanym namiętnościom i
wręczył

kraj

swoim

żydowskim

pół-żydowskim

administratorom by rządzili jak chcieli. W rezultacie chłopi
wszędzie jęczeli pod grabieżami żydowskich kolektorów
podatków, którzy z kolei przekazywali pieniądze królowi na
lichwiarskie odsetki, utrzy

mując go przez to pod swoją

władzą. Rabin Mendel Frank z Brześcia, zdaniem Walsha,
„był tak wpływowy, że nazywano go oficerem króla”.

Podobnie jak w Anglii w tym samym czasie szlachta polska
była rozdarta między zasadami religijnymi a interesem
gospodarczym. Podobnie jak w Anglii ekonomia wygrała, a
„szlachta w większości przypadków chroniła Żydów, z
którymi

związana

była

wspólnotą

interesów

gospodarczych”.  Innymi  słowy,  oligarchowie  polscy  „byli
albo zadłużeni u Żydów, albo ich zatrudniali do wyciskania
podatków  od  chłopów,  co  oczywiście  przyniosło  zysk  dla
poborców  podatkowych,  którzy  pobierali  opłaty  za
ml

eczarnie, młyny, destylarnie i gospodarstwa”.

Żydzi  „były  niezbędni  dla  niefrasobliwego  magnata,  który
był  przyzwyczajony  by  jego  majątki  dbały  o  siebie  same  i
spędzał czas w stolicy, na dworze, na wesołych zabawach,
czy  na  burzliwych  sesjach  zgromadzeń  krajowych  i
prowincjonalnych, w których polityka była postrzegana jako
forma  rozrywki,  a  nie  jako  poważne  zajęcie.  Ta  polska
arystokracja

hamuje

antysemickie

przedsięwzięcia

duchowieństwa:  „Jezuici  wojowali  z  Żydami  o  umysł
polskich  oligarchów,  ale  w  Polsce  nie  było  Inkwizycji  ani
kontrreformacji.  Kalwinizm  szerzył  się  wśród  tej  szlachty
praktycznie  niepohamowany  przez  jakąkolwiek  oficjalną
opozycję  katolicką.  W  rezultacie  tego  Polska  stała  się,
zdaniem Graetza, „drugim Babilonem dla Żydów”.

Po śmierci Zygmunta II w 1572, Żydzi zdobyli taką władzę, że
mianowali  jego  następcę  przy  współpracy  z  Porte  w
Konstantynopolu,  Huguenotami  we  Francji,  i  angielskimi
protestantami.  Człowiekiem  który  załatwił  ten  układ  był
Solomon ben Nathan Ashkenazi, doradcza wielkiego wezyra
Mohammeda  Sokoli.  Solomon  Ashkenazi  był  niemieckim
Żydem który migrował, jak wielu z jego rasy, do raju Żydów,
gdzie  w  końcu  został  głównym  lekarzem  króla  Zygmunta.
Później wyjechał przez Wenecję do Konstantynopola, gdzie
służył sułtanowi tak wiernie jak polskiemu królowi. Solomon
Ashkenazi był następcą Josepha Nasi, tez doradcy sułtana,
jako  „rodzaj  nieoficjalnego  lidera  światowego  żydostwa”.
Jak  Nasi,  Ashkenazi  organizował  zza  kulis  wydarzenia  po

śmierci Zygmunta. „Chrześcijańskie rządy” – informuje
Graetz

– „nie podejrzewały tego, że bieg wydarzeń, które

zmuszały je do stanięcia po jednej stronie czy drugiej,
uruchomiła żydowska ręka. To było szczególnie w
przypadku wyboru polskiego króla”.

Zamknięci w tak opłacalnym sojuszu z Żydami, polscy
magnaci

nie mieli większego powodu by zmienić system, z

którego  korzystali  tak  bez  wysiłku  i  ogromnie.  W  efekcie
ściąganie podatków przez żydowskich poborców stałao się
nie do zniesienia wśród chłopów w ogóle, a zwłaszcza wśród
nowo skolonizowanych Kozaków, którzy nigdy nie czuli się
częścią  polskiego  narodu,  albo  jak  prawosławni,  częścią
katolickiej kultury zachodu. Kryzys polityczny, który rozwijał
się w ciągu ostatnich 80 lat polskiej ekspansji imperialnej,
odpowiadał  również  najgorszym  nadużyciom  systemu
aren

darskiego. Reforma systemu była pilnie potrzebna; i

uchwała reformy wreszcie dotarła do Sejmu.

1647,

jako

jeden

warunków

wstępnych

przygotowujących  drogę  polskiej  krucjacie  na  imperium
osmańskie, obiecano Kozakom pełne prawa obywatelskie i
wyborcze  na  przestrzeni  czasu  jako  obywatelom  polskim.
Oznaczało  to,  że  „ostra  eksploatacja  przez  żydowskich
właścicieli krótkoterminowych umów dzierżawionych miała
zostać zmniejszona poprzez zakaz zbierania takich opłat, jak
opłaty za kościół za pogrzeby, wesela, chrzest itp.” To ozna-
czało  też,  że  nieposłuszeństwo  wobec  poborców
podatkowych nie było już uważane za przestępstwo karana
karą śmierci. Oznaczało to również, że jezuici już nie byliby
przydzieleni  do  terytorium  kozackiego  na  południowej
Ukrainie i że w rezultacie nie będą już naciskać prawosławia
na poddanie się rzymskiej władzy. Wreszcie oznaczało to, że
Żydzi mieli być eksmitowani z południowej Ukrainy wraz z
jezuitami.

Kiedy ustawa weszła pod głosowanie w 1648, Sejm,
zdominowany przez sojusz wielkich

właścicieli ziemskich i

ich  żydowskich  administratorów,  odrzucił  ten  środek,
dostarczając  klasycznego  przykładu,  jak  koncentracja
bogactwa i władzy w kilku rękach może umożliwić tej grupie
realizować  własne  interesy,  z  całkowitym  lekceważeniem
dobra  wspólnego,  co  prowadziło  na  krawędź  katastrofy
narodowej.

Sytuacja  w  Polsce  w  pierwszej  połowie  XVII  wieku  była  w
przybliżeniu  analogiczna  do  sytuacji  w  Hiszpanii  półtora
wieku wcześniej. Hiszpania była jedynym krajem w Europie
z  równie  wpływową  ludnością  żydowską.  Podobnie  jak  w
Polsce, wielu Żydów sefardyjskich przejawiało zachowania,
które spowodowały niechęć niższych klas. W czasie klęski
głodu  w  Cuenca  w  1326  żydowscy  lichwiarze  obciążyli
rolników  40%  odsetkami  od  pieniędzy,  które  musieli
pożyczać na ziarno do wysiewu.

Bluźnierstwo  stało  się  zwyczajem  żydowskim  w  Hiszpanii.
Mojżesz, według Walsha, „skazywał bluźnierców na śmierć,
ale  zwyczajem  wielu  Żydów  były  bluźnierstwa  wobec
Proroka,  na  którego  Mojżesz  ostrzegł  ich,  by  się
przygotowali”.  W  rezultacie  Żydzi  byli  „nie  lubiani  nie  za
praktykowanie rzeczy których nauczał Mojżesz, ale za to, że
robili  rzeczy  które  zabronił.  Ogromnie  korzystali  na
sprzedaży  bliźnich  jako  niewolników  i  praktykowali  lichwę
jako coś oczywistego i rażącego”. Bluźnierstwo szło w parze
z  żydowską  prozelityzacją,  która  często  odbywała  się  pod
przymusem. Żydzi zmuszali chrześcijańskie sługi do obrze-
zania  jako  warunek  zatrudnienia.  Zachęcali  ludzi,  którym
pożyczyli pieniądze by odrzucili Chrystusa.

Żydzi którzy określili siebie jako antytezę chrześcijaństwa,
rozwinęli  zwyczaj  konspiracji  z  wrogami  chrześcijaństwa.
Choć  rozkwitali  pod  rządami  Wizygotów  w  Hiszpanii,
wkrótce  potem  spiskowali  z  Arabami  w  Afryce  w  celu
obalenia  monarchii  Wizygotów.  Na  początku  VIII  wieku
korzystali  oni  z  kont

aktów z Żydami afrykańskimi w

przygotowywaniu inwazji muzułmańskich Berberów przez

Cieśninę Gibraltarską. Kiedy muzułmanie podbili Hiszpanię
Żydzi kwitli pod ich władzą, osiągając w rezultacie jedną z
najbardziej wyrafinowanych ówczesnych kultur w Europie.
Ale kwiat sefardyjskiej kultury swoją gospodarczą
substancję czerpał z nieprzyjemnych korzeni. Sefardyjscy
Żydzi wzbogacili się na niewolnictwie i lichwie.

Kiedy Hiszpanie rozpoczęli swoją re konkwistę, Żydów nie
prześladowano.  Zdaniem  Walsha:  „Św.  Fernando,  po
przejęciu od Saracenów Kordoby, przekazał cztery meczety
dużej  społeczności  żydowskiej,  by  przekształcili  je  w
synagogi, i dał im jedną z najbardziej zachwycających części
miasta  na  ich  domy  pod  dwoma  warunkami:  że
powstrzymają  się  od  lżenia  religii  chrześcijańskiej  i
nawracania  chrześcijan.  Żydzi  złożyli  obie  obietnice,  a  nie
dochowali żadnej.

Niechęć  wobec  lichwy  w  połączeniu  z  podejrzeniem,  że
Żydzi  wykorzystywali  swój  wpływ,  do  powstrzymania  re
konkwisty,  albo  przejęcia  kontroli  nad  już  zdobytymi
regionami  z  tajną  pomocą  Maurów  doprowadziły  do
zamieszek  pod  koniec  XIV  wieku.  Skoro  monarchowie  nie
zrobili  nic  by  ograniczyć  żydowskie  wpływy,  oburzeni
obywatele  po  prostu  wzięli  prawo  we  własne  ręce  i
rezultatem był duży rozlew krwi.

Pobłażliwość  tylko  spowodowała  większą  przemoc,  jak  w
przypadku  Pedro  Okrutnego,  którego  postrzegano  jako
dającego  „swoim  żydowskim  przyjaciołom  pełną  kontrolę
nad  rządem,  co  doprowadziło  wrogów  do  nazywania  go
żydowskim  podrzutkiem  i  przyczyniło  się  do  jego  krytyki
prze

z papieża jako „pośrednika Żydów i Maurów,

propagatora niewierności, i zabójcę chrześcijan”.

Pod  koniec  XIV  wieku,  chrześcijańska  populacji  Hiszpanii,
przekonana że Żydzi „planowli rządzić Hiszpanią, zniewolić
chrześcijan  i  ustanowić  Nową  Jerozolimę  na  Zachodzie”,
zaczęli działać zgodnie ze swoim przekonaniem przejmując
prawo  w  swoje  ręce.  Jednym  rezultatem  był  rozlew  krwi,

drugim szeroka konwersja, zarówno szczera jak i
wymuszona.

Nawrócenie rabina Solomona

Podobieństwa z Polską są oczywiste. Sefardyjscy Żydzi byli,
jeśli  już,  bardziej  częścią  hiszpańskiej  kultury  niż
aszkenazyjscy byli częścią polskiej kultury.  Ale różnice są
jeszcze bardziej uderzające niż podobieństwa. Odwrotnie do
sytuacji  w  Polsce,  wielu  hiszpańskich  Żydów  stało  się
szczerymi  konwerty

tami na chrześcijaństwo. Niechęć

wobec Żydów doprowadziła do szeroko zakrojonych buntów
w 1391, a to z kolei zwróciło uwagę Kościoła na Żydów. W
rezultacie św. Wincenty Ferreriusz poprowadził krucjatę
nawracania Żydów.

W 1391 odniósł najbardziej spektakularny sukces, kiedy
rabin Solomon ha-

Levi nawrócił się na wiarę katolicką i stał

się Pawłem z Burgos albo Pawłem Najświętszej Maryi (1351-
1435). Levi był dokładnie zaznajomiony z literaturą
talmudyczną i znał też ówczesnych czołowych żydowskich
uczonych. Ch

rześcijaństwo przyjął w wyniku wysiłków św.

Wincentego Ferreriusza i czytania dzieł św. Tomasza z
Akwinu.

Ale jego nawrócenie tylko zwiększyło wrogość wobec
Żydów,

poprzez

ujawnienie

dowodów

spisku

antychrześcijańskiego z wewnątrz. Było na to wiele
dowodów. Człowiek wcześniej znany jako rabin Solomon
ha-

Levi był w końcu insajderem, i po nawróceniu dał do

zrozu

mienia, że Żydzi spiskowali w celu obalenia

chrześcijańskich  monarchów  na  Półwyspie  Iberyjskim.  Po
nawróceniu  Levi  opublikował  „dwa  dialogi,  w  których
stanowczo  zadeklarował,  że  Żydzi  postanowili  rządzić
Hiszpanią”.

Podobnie inny żydowski konwertyta – Fray Alonso de
Espina w końcu został spowiednikiem Henryka IV i rektorem
University of Salamanca. W 1459 Espina napisał Fortalitium

Fidei, Jeden z najba

rdziej zjadliwych antyżydowskich

dokumentów w historii. W swojej diatrybie przeciwko
Conversos,

Espina „zasugerował, że gdyby zorganizowano

Inkwizycję w Kastylii, wielka ich liczba okazałaby się tylko
udawać chrześcijan, zaangażowanych w judaizację i
podko

pywanie Wiary na którą przeszli”.

Nie wszystkie konwersje po niepokojach w 1391, jak
pokazało wielu żydowskich nawróconych, były szczere. Lęk
jaki

wywołały

represje

doprowadziły

równie

nieszczęśliwego zalewu wymuszonych konwersji, które
tylko nasiliły problem przewrotu, co doprowadziło do
zamieszek

wymuszonych

konwersji.

Wymuszone

nawracanie  jest  przeciwwagą  dla  wiary  chrześcijańskiej.
„Niechętnych” napisał papież Grzegorz Wielki na początku
tradycji,  która  pozostanie  bez  zmian  w  całym  papiestwie,
„nie  należy  zmuszać”.  Grzegorz  odpowiada  tez  za
utworzenie  formuły,  która  będzie  przewodzić  późniejszym
papieżom  w  relacjach  z  Żydami  –  „Sicut  Judaeis  non”,
formuły która, zdaniem Synana, miała „bez końca powtarzać
się  w  dokumentach  papieskich  dotyczących  żydowskich
praw i ułomności w Średniowieczu”:

„Jak nie można domniemywać by Żydzi robili coś w ich
synagogach ponad to co jest dozwolone przez prawo, tak w
tych przyznanych im miejscach nie powinny dotykać ich
uprzedze

nia” (Edward A. Synan, Papieże i Żydzi w

Średniowieczu

/The Popes and the Jews in the

Middle Ages

[Nowy Jork: The Macmillan Company, 1965], s. 46.

Papieże w omawianym okresie chodzili między dwoma
skrajnościami, symbolizowanymi w tej pracy przez Polskę,
która popełniła błąd pozwalając Żydom na uzurpowanie
przywilejów

chrześcijańskich,

Hiszpanię,

która

wprowadziła  nadmierny  rygor,  zwłaszcza  przez  naduży-
wanie przymusowej konwersji. Papieże sprzeciwiali się obu
nadużyciom,  ale  w  przypadku  Hiszpanii  pozbawieni
skrupułów  politycy,  chcąc  przymusową  konwersją  szybko

naprawić problem, zignorowali ostrzeżenia i utworzyli dużo
trudniejszy do rozwiązania problem zamiast rozwiązania
pierwotnego problemu. Wielu Żydów przyjęło chrzest jako
sposób zachowania swoich dóbr i życia. „Biorąc pod uwagę
wymuszony charakter masowych konwersji w 1391” – pisze
Kamen

– „oczywiste było, że wielu nie mogło być

prawdziwymi  chrześcijanami”.  Król  Aragonii  odrzucił
koncepcję wymuszanej konwersji i pokazał jasno Żydom, że
mogli  wrócić  do  religii  przodków;  ale  tak  nie  było  w
przypadku  Barcelony,  która,  w  rezultacie,  stała  się
wylęgarnią  działalności  wywrotowej  aż  do  czasu  wybuchu
hiszpańskiej wojny domowej.

Współpraca

Rabini  współpracowali  z  pozbawionymi  skrupułów
hiszpańskimi  politykami  zezwalając  na  konwersję  pod
przymusem. Wczesny Kościół był podzielony z uwagi na to
czy  chrześcijanie  którzy  wyrzekli  się  wiary  w  czasie
rzymskich prześladowań powinni być przywróceni do Koś-
cioła.  Mniej  rygorystyczni  debatowali  jaki  powinno  się
zastosować kary, ale Kościół nigdy nie wybaczył zrzeczenia
się wiary, nawet gdyby konsekwencją była śmierć.

Ale  judaizm  talmudyczny  wymyślił  praktykę  kłamania  o
konwersji  na  podstawie  rozróżnienia,  które  miałoby
konsekwencje równie poważne jak te, które były w wyniku
wymuszonych  konwersji  w  pierwszej  kolejności.  W  XV
wieku rabini w Afryce Północnej rozróżniali między anusim
lub  niechętnymi  nawróconymi  i  meshumadim,  którzy
nawrócili się dobrowolnie.

W rezultacie jedynym Żydem którego ostracyzowała
synagoga był szczerym konwertytą. To że kłamca i hipokryta
był milcząco tolerowany, z wyraźnym naruszeniem zasady
wymienio

nej w Księdze Makabeuszy miało dalekosiężne

konsekwencje. Jedną z najbardziej oczywistych jest to, że
rabini i pozbawieni skrupułów antysemiccy chrześcijańscy
politycy współpracowali w utworzeniu atmosfery gdzie

rozkwitała

działalność

wywrotowa.

Żydzi

którzy

prosperowali dzięki konwersji, przez co ignorowali zasady
własnej religii, mogli dalej prosperować jako chrześcijanie
zachowując taką samą postawę oportunistyczną wobec
chrześcijaństwa.

Chrześcijanie  którzy  posunęli  się  do  przemocy  wobec
Żydów,  teraz  trwali  w  tej  samej  animozji  przyćmionej
religijną  niejednoznacznością,  przeciwko  conversos,
których  dziś  nazywamy  Marranos  –  obraźliwym  terminem
wątpliwego pochodzenia oznaczającym świnię. Wymuszona
konwersja, innymi słowy, tylko wzmocniła podejrzenia które
miała  złagodzić.  A  rabinowie  przyczynili  się  do  ich
wzmocnienia.

W rezultacie

Żydów postrzegano jako V kolumnę w

państwie, a conversos, z powodu na wymuszoną konwersję
jako  bardziej  niebezpieczną  V  kolumnę  w  Kościele.
Niektórzy  conversos  byli  właśnie  tacy.  Fray  Vicente  de
Rocamora,  spowiednik  cesarzowej  Marii,  siostry  Filipa  II,
„zrzucił  maskę  katolicyzmu  i  dołączył  do  wspólnoty
hebrajskiej  w  Amsterdamie  jako  Izaak  z  Rocamoroz”.
Żydowska wspólnota w Amsterdamie w XVII wieku składała
się  niemal  wyłącznie  z  conversos  którzy  zrzucili  maskę
wiary  katolickiej  tuż  po  ucieczce  z  Hiszpanii  i  Portugalii  i
przybyciu  tam.  Inaczej  mówiąc,  składała  się  z  katolików-
apostatów którzy kłamali o swojej wierze.

System  wymuszanej  konwersji  wykorzystywali  cyniczni
Żydzi,  którzy  nawrócili  się  nieszczerze  jako  sposób
zachowania pozycji i bogactwa, i karał tych Żydów, których
konwersje  były  szczere,  bo  dalej  znosili  rygory
antysemityzmu.  Później  żydowscy  apologeci  wydają  się
nieświadomi  złożoności  sytuacji  i  skutkujących  z  tego
implikacji.  Opisując  następstwa  wymuszanych  konwersji,
Cecil Roth pisze, że

„W czasie 1-2 pokoleń Marranos zasymilowali się
wystarczająco. Ich ziemski sukces był fenomenalny. Niemal

kontrolowali życie gospodarcze kraju. Zdobyli bajeczne
fortuny

jako bankierzy i kupcy. Zajmowali wolne

zawody…Wielu z nich doszło do wysokiego szczebla nawet
w Kościele. Ale z całą ich eminencją, ogromna większość (i
ci którzy wstąpili do

Zakonu Świętego, nie byli wyjątkiem) w sercu pozostała
wierna religii swoich ojców, którą przekazywali z pokolenia
na pokolenie, pomimo niewiarygodnych trudności. Ich
chr

ześcijaństwo było ledwie maską… oni nie byli

chrześcijanami, a Żydami we wszystkim poza tym
określeniem”.

Uzasadnienie

przez

Rotha

fałszywej

konwersji

uprawdopodobnia  roszczenia  antysemitów  na  dwa
sposoby. Przede wszystkim ignoruje fakt, że wiele konwersji
było  szczere.  Zarówno  Roth,  jak  i  hiszpańscy  antysemici
odrzucają  tę  możliwość.  Po  drugie,  uzasadnienie  przez
Rotha  dwulicowości  popiera  subwersję  i  pod  wieloma
względami czyni ją cechą żydowską. W tym Roth po prostu
idzie  za  przykładem  ówczesnych  rabinów,  którzy  w
przeciwieństwie  do  biblijnego  przykładu  Makabeuszy,
przyjął ideę zewnętrznej konwersji, tak długo dopóki łączy
się z wewnętrznym  zaprzeczeniem  tego  co wyznaje  się  na
zewnątrz.

Rabiniczna akceptacja dwulicowości miałaby dalekosiężne
konsekwencje

dla europejskiego żydostwa. W krótkim

terminie  ustawiła  scenę  dla  konwersji  Szabetaja  Cewi
[Sabbetai Zevi], żydowskiego Mesjasza, na islam w 1666. Z
powodu tradycji ustanowionej przez sefardyjskich rabinów,
Cewi,  fałszywy  Mesjasz,  mógł  twierdzić,  z  pewną
wiarygodnością,  że  jego  przejście  na  islam  było  tylko  na
pokaz. Mógł twierdzić, że była to próba osłabienia od wew-
nątrz  tureckiego  imperium.  Oczywiście  mógł  też  podobnie
mówić  do  sułtana  Konstantynopola,  twierdząc,  że  jego
głoszenie  w  synagogach  Lewantu  było  naprawdę  próbą
nawracania Żydów na islam.

Zgadzając się na fałszywe konwersje pod przymusem, rabini
stworzyli naród wywrotowców. Końcowym rezultatem był
chaosem i zamieszanie tak całkowite, tak demoralizujące i
tak osłabiające, że średniowieczny judaizm nie przeżył
kryzysu.

Średniowieczny

judaizm,

podobnie

jak

średniowieczny islam, ostatecznie nie był w stanie
negocjować modus vivendi, który zawierał zarówno wiarę
jak i rozum.

Średniowieczny  judaizm  rozbił  się  o  skałę  fałszywej
konwersji,  co  widać  w  przypadku  Sza-  batai  Cewi.
Europejskie żydostwo, które było praktycznie jednomyślne
w  uznaniu  Cewi  za  Mesjasza,  próbowało  stłumić  wszelkie
ślady istnienia Cewi po przejściu na islam, ale dowody na
jego  istnienie  były  jak  skała  tuż  pod  powierzchnią,  która
de

terminuje ruch na rzece. Gorączka mesjańska, która

zaraziła Europę od 1648, osiągnęła szczyt i rozwiązanie,
kiedy Cewi przeszedł na islam w 1666, kolejny Annus
Mirabilis.

Od tego czasu statek średniowiecznego judaizmu tonął i w
końcu  rozpadł  się  na  dwie  części, odpowiednio  do wiary  i
rozumu,  ponieważ  ich  związek  nie  mógł  już  znaleźć  w
judaizmie  żadnej  siły  jednoczącej.  Z  jednej  strony  rozum
reprezentował  racjonalizm  Spinozy,  co  doprowadziło  do
niemieckiego  oświecenia  Żyda  ucieleśnionego  przez
Mojżesza  Mendelssohna,  człowieka,  którego  Lessing
uwiecznił w literaturze niemieckiej jako Nathana der Weise.
Z drugiej strony wiara oderwana od rozumu doprowadziła do
żydowskiej  formy  kwietyzmu  znanego  jako  chasydyzm,
który nadal rozwijał się w shtetlach Polski i Strefy Osiedlania
aż do nazistowskiego ludobójstwa.

Jak  każdy  z  elementarnym  poczuciem  relacji  między
chrześcijaństwem  i  kulturą  mógł  przypuszczać,  system
fałszywych  konwersji  w  Hiszpanii  nie  zrobił  nic,  a  tylko
pogorszył  sytuację.  Cyniczni  konwertyci  żydowscy  nadal
wykorzystywali  sytuację  na  swoją  korzyść  pod  opieką

Kościoła,

jednocześnie

szczerych

żydowskich

nawróconych zmuszano do życia pod nieustannymi i nie do
zniesienia podejrzeniami.

Reakcją Hiszpanii na tę nie dającą się tolerować sytuację
była Inkwizycja. W latach 1740 było coraz wyraźniejsze, że
wymuszane

konwersje

nie

rozwiązały

problemu

hiszpańskich Żydów.

Faktycznie  to  pogorszyło  sytuację.  Im  dłużej  rząd  był
bezczynny,  tym  bardziej  nasilała  się  przemoc  tłumu.
Poprzednik  Królowej  Izabelli  jest  znany  w  historii  pod
nieszczęsnym  imieniem  –  Henryk  Bezsilny  –  właśnie
dlatego,  że  postrzegano  go  jako  bez  skrupułów  wręczają-
cego nieszczere konwersje administracji zarówno Kościoła
jak i państwa, i nie zrobił nic by zatrzymać bunty i grabieże
Żydów i ich własności.

Kiedy  cywilne  zamieszki  przeciwko  Żydom  stały  się
poważnym  zagrożeniem  dla  hiszpańskiej  kampanii
wojskowej  przeciwko  Maurom,  hiszpańska  korona,  teraz
zjednoczona  pod  Ferdy

nandem i Isabellą, wprowadza

inkwizycję,  stworzoną  przez  św.  Dominika,  by  pozbyć  się
heretyków  albigenskich  z  południowej  Francji,  aby
zaprowadzić  porządek  prawny  wobec  niechęci,  co
doprowadziło  do  przemocy  tłumów,  która  groziła  całej
Hiszpanii.

27 września 1480 bulla papieska zleciła dominikanom
Juanowi de San Martin i Migue

lowi de Morillo rozpoczęcie

dochodzeń w raportach o psuciu wiary. Powołano
hiszpańską inkwizycję. Dwanaście lat później, Ferdynand i
Izabella, po wypędzeniu Maurów z Hiszpanii, wyrzucili także
Żydów. Czyniąc to, uratowali Hiszpanię przed losem Polski,
eksp

ortując problem, którego nie mogli rozwiązać. W XVI

wieku Europa Północna odziedziczyła problem, którego
Hiszpania nie mogła rozwiązać, a miasta takie jak Antwerpia
stały się w rezultacie kuźnią działalności rewolucyjnej.

Matryks kulturowy

Kombinacja wypędzenia Żydów i rabinicznego uzasadnienia
fałszywej konwersji poskutkowała ustanowieniem matryksa
kulturowego  z  którego  wyłoni  się  rewolucyjny  Żyd.  Jeśli
Żyd,  zgodnie  z  talmudyczną  nauką,  mógł  publicznie
wyznawać to co uważał za bałwochwalczą fałszywą religię a
jeszcze być Żydem o dobrej opinii, to po prostu nie można
było mu ufać, i antysemici mieli prawo postrzegania go jako
V kolumnę zagrażającą istnieniu obu – Kościoła i państwa.
Wymuszona konwersja była zła, ale akceptacja jej ze strony
Żydów  była  tak  samo  zła  jak  narzucanie  jej  na  nich.  Co
gorsza,  akceptacja  nieszczerej  konwersji  pozwoliła  uznać
zasadę oszustwa i działalność wywrotową za akceptowalną
część żydowskiego życia.

Żyd,  zgodnie  z  zasadami  ustanowionymi  w  Starym
Testamencie  od  czasów  Mojżesza,  do  oporu  jaki
Makabeusze  stawiali  przeciwko  hellenizatorom  za  króla
Antiochusa,  miał  obowiązek  sprzeciwiać  się  temu,  co
postrzegał jako bałwochwalstwo i włączanie do bałwochwal-
czych  religii,  i  miał  obowiązek  sprzeciwiania  się  temu
włączeniu  do  punktu  śmierci.  Fakt,  że  nauki  talmudyczne
zgadzały  się  na  fałszywe  konwersje,  wskazywał  na
radykalną  przerwę  w  ciągłości  nauczania  tego  czego
nauczał Mojżesz. Marranos, jeśli przez to określenie oznacza
nieszczerych żydowskich konwertytów na chrześcijaństwo,
uczyn

iła działalność wywrotową i oszustwo stylem życia.

W  tym  ich  zachowanie  i  światopoglądy  były  podobne  do
innych  zniechęconych  katolików  z  innych  części  Europy.
Niemieccy  mnisi  którzy  naruszyli  śluby  celibatu  też
bezkarnie  prowa

dzili podwójne życie. I życie w kłamstwie

pomogło utworzyć animozję wobec instytucji do której się
złożyli śluby których nie spełniali. Pod tym względem
pierwszych luteran i pierw

szych kalwinów praktycznie nie

różnili się od siebie i conversos, zarówno w teologii, jak i w
praktyce.

Oba

ruchy

były

pod

przywództwem

skorumpowanych

duchownych

niższego

szczebla.

Zastępca Kalwina, wcześniej katolik, Theodore Beza,
zdaniem Walsha był:

„jaskrawym przykładem zbyt powszechnego zepsucia. Choć
nie  jest  nawet  księdzem,  cieszy  się  korzyściami  z  dwóch
źródeł,  przez  wpływy  polityczne,  pieniędzmi  Kościoła
obdarowywał  swoją  konkubinę,  i  ogólnie  prowadzi  złe  i
rozwiązłe życie. Gdy atakuje się Kościół, szybko przyłącza
się  do  wroga.  Ten  zastępca  Kalwina,  ten  sprawiedliwy
człowiek  krzyczy  przeciwko  [korupcji]  Starego  Kościoła,
której częściowo był przyczyną”.

Przykład Beza nie był odosobniony. Europejskie klasztory
były pełne mnichów prowadzących podwójne życie:

„Nie ma żadnych wątpliwości co do słabości klasztorów w
Sewilli

Valladolid,

których

członkowie

przyjęli

protestantyzm,  ani  degeneracji  Augustynów  w  Saksonii,
którzy w 1521oderwali się od Kościoła niemal en masse. W
Anglii  zreformowani  [Observatine]  franciszkanie  którzy
opierali się Henrykowi VI11 aż do śmierci, zaś konwentualni
i  inni  źle  dyscyplinowani  zakonnicy  i  księża  założyli  jądro
Kościoła Anglii. Pierwszymi protestantami, z zasady, byli źli
katolicy” (Walsh,

Philip II,

s. 252).

Kiedy

wypędzeni

Hiszpanii

Żydzi

zaczęli

się

przegrupowywać  w  nowo-protestanckich  regionach  na
północy,  ich  osadnictwo  zaczęło  ściągać  jak  magnes
Marranos  jak  i  nielojal

nych katolików, którzy wcześniej

prowadzili  podwójne  życie  jako  księża  z  konkubinami  w
miejscach  jak  Saksonnia  i  Turyngia  teraz  zrobili  wspólną
sprawę  z  Żydami  prowadzącymi  też  podwójne  życie  przez
przechodzenie  na  katolicyzm  tylko  po  to  żeby  zachować
swoje bogactwo.

Rewolucja

była,

inaczej

mówiąc,

pan-etnicznym

skoordynowanym

atakiem

egemonię kulturową

Kościoła Katolickiego w Europie, pojawił się jako siła w

historii świata kiedy te dwie grupy połączyły się w miejscach
takich jak Antwerpia w połowie XVI wieku.

Kiedy  Johan  Bokelzoon  ustanowił  swoją  wyzwoleńczą
seksualnie  komunistyczną  dyktaturę  w  Muenster  w  1533,
rdzenną  populację  szybko  opanowały  lubieżne  zakonnice
niedawno „wyzwolone” z klasztorów przez luteranów. (Żona
Martina

Lutra,

Catherine

von

Bora,

pocho

dziła z

luterańskiego  najazdu  który  wyzwolił  klasztor  w  Saksonii.
Najmłodsze  i  najładniejsze  byłe  zakonnice  zaproponował
biskupowi  Moguncji,  jeśli  on  zgodzi  się  na  przejście  na
stronę  luterańską.)  Pod  kuratelą  Bokelzoona  zakonnice
szybko przyjęły jego seksualne liberacjoni- styczne praktyki
i  zaczęły  mieć  wizje  o  nadejściu  nowej  Jerozolimy,  które
powodowały  iż  praktykowały  glossolalia  [mówienie
językami obcymi] kiedy turlały się nago po ziemi z pianą na
ustach.  Wyzwolenie  od  stresu  prowadzenia  podwójnego
życia  jako  fałszywi  katolicy  było  odurzające,  i  stopień
odurzenia był wskazówką stresu jaki go wywołał.

Rewolucyjny  związek  między  Żydami  i  reformatorami  był
teoretyczny  jak  i  praktyczny.  „Reformatorzy”  mogli
uzasadnić  swoje  kryminalne  zachowanie  okrywając  je
duchem Starego Testamentu. Królobójstwo było najbardziej
ohydną  ze  zbrodni  i  postrzeganą  z  odrazą  przez  całą
chrześcijańską  Europę,  a  jeszcze  Cromwell  usprawiedliwił
swoją  rolę  w  mordzie  Karola  I  powołując  się  na  historię
Pinchasa. „Nie obrażaj się na sposób”  – napisał Cromwell
do Lorda Whartona w styczniu 1650:

„może nie było innego sposobu. Co jeśli Bóg zaakceptował
gorliwość,  tak  jak  to  zrobił  z  Pinchasem,  którego  powód
mógł  wołać  o  sąd?  Co  jeśli  Pan  był  też  świadkiem  tej
aprobaty  i  akceptacji,  nie  tylko  przez  niezwykłe  czyny
zewnętrzne, a także w sercu? Co jeśli obawiam się, że mój
przyjaciel  powinien  wycofać  ramię  z  dzieła  Pana…  przez
skandale, choć fałszywe, błędne rozumowanie”.

Życzeniowy tryb samo uzasadnienia Cromwella daje pewne
wskazówki,  że  nawet  modele,  które  ściągnął  ze  Starego
Testamentu,  nie  mogły  usunąć  z  sumienia  poczucia  winy,
ale nawet gdyby nie zdołały zwolnić go z jego grzechu, to z
pewnością  działały  jako  paliatywne  .  Zdaniem  pewnego
komentatora, Cromwell:

„zaskakująco nawiązał do biblijnej  historii Pinchasa,  który
przebił  włócznią  grzesznie  kopu-  lującą  parę,  ratując  tym
samym  lud  Izraela  przed  gniewem  Bożym.  W  końcu  tylko
brutalna  sumaryczna  sprawiedliwość  przeciwko  królowi
posłużyła do ukończenia Bożego dzieła, żeby ocalić naród
przed Jego gniewem i zapewnić jego ciągłą miłość”.

W  1649,  kiedy  Karol  I  stanął  przed  sądem,  tradycja  którą
wykorzeniono  w  Hiszpanii  zapuściła  głębokie  korzenie  w
Anglii.  Angielscy  judaizatorzy  znani  byli  jako  purytanie,  i
Cromwell  jako  ich  lider  był  tak  biegły  w  wykorzystywaniu
postaci biblijnych do usprawiedliwiania swoich zbrodni, jak
wykorzystywania  żydowskich  szpiegów  z  Hiszpanii  i
Portugalii jako agentów w toczącej się wojnie z katolickimi
potęgami  Europy.  Purytanie  w  Anglii  mogli  wprowadzać
ideę  rewolucji  tak  łatwo  właśnie  dlatego,  że  byli
judaizatorami, i jest tak dlatego, że rewolucja pochodziła od
Żydów. Opierając się na uwolnieniu przez Mojżesza Izraela
opisanym w Księdze Wyjścia, rewolucjonista zobaczył małą
grupę wybranych „świętych” prowadzących upadły świat do
wyzwolenia z opresji politycznej.

Rewolucja była tylko sekularyzacją zaczerpnietych z Biblii
idei, i z postępem historii postępował rozwój sekularyzacji
koncepcji. Ale całkowita sekularyzacja idei w XVII wieku
uczy

niłaby ideę absolutnie zbędną dla purytańskich

rewolucjonistów. Sekularyzacja w XVII wieku była
jed

noznaczna z judaizacją. Oznaczało to zastąpienie

Nowego Testamentu Starym. Koncepcja rewolucji zyskała
legitymację w oczach purytańczyków właśnie ze względu na
jej żydowskie korzenie. Graetz dość wyraźnie dostrzega

atrakcyjność

żydowskich

pomysłów

angielskich

purytańczyków.

Okrągłogłowych nie inspirował przykład cierpiącego
Chrystusa, ani też nie inspirowali ich średniowieczni święci,
którzy

naśladowali.

Potrzebowali

przykładu

wojowniczego

Izraela,

aby

zainspirować

ich

wojowniczych  kampaniach  przeciwko  Irlandczykom  i
Szkotom,  którzy  stali  się  przeznaczeni  na  zagładę,  bo
purytanie  uważali  ich  za  Kananejczyków.  Podobnie  król,
który  był  niegodnym  przywódcą,  podobnie  jak  Pinchas
zasługiwał  na  śmierć  z  rąk  sprawiedliwych,  którzy  teraz
działali bez żadnego zewnętrznego autorytetu, ale, jak Żydzi,
na mocy bezpośrednich rozkazów Boga.

„Chrześcijańska  Biblia”  –  mówi  Graetz  –  „ze  swoimi
mnichami, egzorcystami, modlącymi się braćmi i poboznymi
świętymi,  nie  byli  wzorcami  dla wojowników walczących  z
niewierzącym  królem,  fałszywą  arystokracją  i  bezbożnymi
księżmi. Tylko wielcy bohaterowie Starego Testamentu, ze
strachem przed Bogiem w sercach, z mieczem w rękach, od
razu  religijni  i  narodowi  mistrzowie,  mogliby  służyć  jako
wzorce dla purytanów: sędziowie, uwalniający uciśnionych
ludzi  z  jarzma  obcej  dominacji;  Saul,  Dawid  i  Joab
pokonujący  wrogów  ich  kraju;  i  Jehu,  kładący  kres
bałwochwalczego  i  bluźnierczego  dom  –  to  były  ulubione
postacie dla purytańskich wojowników. W każdym wersecie
ksiąg Jozuego, Sędziów, Samuela i Królów, widzieli opisaną
własną  sytuację;  każdy  psalm  wydawał  się  być  dla  nich
ułożony, by uczyc ich, że choć z każdej strony otaczali ich
bezbożni wrogowie, nie wolno im się bać kiedy ufali Bogu.
Oliver Cromwell porównywał się z sędzią Gideonem, który
początkowo  z  wahaniem  słuchał  głosu  Boga,  a  później
odważnie rozgromił atakujących pogan; albo Judasz Maka-
beusz,  który  z  garstki  męczenników  zrobił  wielu
wojowników”.

Graetz wskazuje na istotę tego problemu kiedy pokazuje
wzorce purytańskie jako „wcześniej obrońców religijnych i
narodowych”. Rewolucja praktykowana przez purytańskich
judaiza-

torów w Anglii była odwróceniem bardziej

prymitywnego przed-

chrześcijańskiego wzorca. Tu nie było

żadnego rozdziału dwóch mieczy papieża i cesarza  – albo,
używając  terminów  póź-  niejszyej  bardziej  świeckiej  ery,
żadnego rozdziału kościoła i państwa – zamiast tego, obaj –
papież i cesarz byli połączeni w jednym charyzmatycznym
przyjemnym królu Dawidzie. Izrael znowu stał się etniczny,
poza  tym,  że  teraz  prawdziwymi  Żydami  byli  Anglicy,
widoczni wybrani na ziemi, i Anglia (czy Nowa Anglia) była
Nową Jerozolimą.

Kiedy purytański poeta i propagandysta John Milton chciał,
na skutek osobistej sytuacji, żeby purytańscy ustawodawcy
w  Parlamencie  zalegalizowali  rozwód  w  1642,  próbował
pomóc purytańskim „Solonom” przeoczyć niewygodny fakt,
że Jezus Chrystus potępił praktykę wyraźnie, odwołując się
ogólnie  do  modeli  Starego  Testamentu  i  do  Mojżesza,
„autora poza wszelkim wyjątkiem” w szczególności. Wtedy
Milton  szybko  wchodzi  w  m

esjańską politykę leżącą na

sercu

purytańsko-żydowskiej

myśli

rewolucyjnej.

Legalizacja

rozwodu

przez

Anglię

światu

„wspaniałomyślny przykład” który „łatwo poszerzy się poza
brzegi rzeki Tweed i wyspy na Kanale Angielskim”. Anglia
jako nowy Izrael ma mi

sja ratowania świata, misję którą

przyjęli później równie mesjańscy potomkowie Zydów i
purytan w Ameryce. To nie będzie pierwszy czy drugi raz” –
kontynuuje autor Utraconego raju

[Paradise Lost!

– „kiedy

nasi sta

rożytni druidzi, przez których ta wyspa była katedrą

filozofii dla Francji, porzucili pogańskie obrzędy, że Anglia
otrzymała  ten  zaszczyt  z  nieba,  by  dać  światu  reformację.
Kim  był,  jak  nie  nasz  Anglik  Konstantyn,  który  ochrzcił
Imperium Rzymskie? Kto jak nie Willibrorde z Nort- umbrii i
Winifred z  Devon, wraz z  ich wyznawcami, byli  pierwszymi
apostołami  Niemiec?  Kto  jak  nie  Alcuin  i  Wycliffe  nasi
rodacy,  otworzyli  oczy  Europy,  jeden  w  sztuce,  drugi  w

religii? Niech Anglia nie zapomina o swoim pierwszeństwie
nauczania narodów, jak żyć”.

W tendencyjnej prośbie Miltona o legalizację rozwodu,
można

prawie

słyszeć

wielbicieli

Planowanego

Rodzic

ielstwa, twierdzącego, że logiczną kontynuacją

amerykańskiego  podboju  Afganistanu  lub  Iraku  powinny
być  antykoncepcja  i  aborcja.  Mesjańska  polityka  i  wyzwo-
lenie seksualne szły ręka w rękę od początku, i oni wciąż to
robią,  teraz  gdy  Ameryka  jest  niekwestionowanym  nowym
Izraelem.  Polityka  mesjańska  nie  może  funkcjonować  bez
wzorców Starego Testamentu, jak jasno pokazuje odwołanie
Miltona do Mojżesza w kwestii rozwodu.

Mesjańska  polityka  leży  w  sercu  tego  co  mieli  wspólne
rewolucjoniści  żydowscy  i  purytańscy  w  XVI  wieku,  czyli
purytanin  i  Żyd  pragnęli  świeckimi  metodami  zdobyć
duchowe dobra obiecane w Biblii. Mesjańska polityka była
formą  magii,  bo  osiąganie  bogactwa  i  władzy  metodami
duchowymi  zawsze  było  celem  Szymona  Maga  i  jego
zwolenników,  i  jako  taki  był  bardzo  atrakcyjny  dla  ludzi
którzy  właśnie  odkrywali  nauki  przyrodnicze  kiedy
jednocześnie  odczuwali  odrazę  do  krzyża  Chrystusa  i  idei
ciepienia którą ucieleśniał.

„Lepiej  jest”  –  napisał  św.  Augustyn  podsumowując
katolicką alternatywę dla Szymona Maga  – „kochać Boga i
wykorzystywać  pieniądze,  niż  kochac  pieniądze  i
wykorzystywać Boga”.

Odrzucenie przez purytan średniowiecznego światopoglądu
Kościoła Kaolickiego (i jego surogatów anglikańskich)
pochodziło prosto od żydowskiego odrzucenia cierpiącego
Chry

stusa jako niegodnego Mesjasza. „Arcykapłani” – mówi

św. Mateusz – ” z uczonymi w piśmie i starszymi szydzili z
niego tak samo. ‚On ratował innych’ – mówili – a nie może
uratować siebie. On jest królem Izraela, niech teraz zejdzie z
krzyża, i uwierzymy w niego'”.

Sojusz żydowsko-purytański

Sojusz żydowsko-purytański powstał ze wzajemnego
odrzucenia krzyża i wszystkiego za czym stał, i zastąpienia
Króla Dawida czy Szymona bar Kokhba czy Szabetaj Cewi
czy Oliver Cromwell czy Napoleon Bonaparte jako
alternatyw

ę dla cierpiącego Chrystusa. Żydzi byli tak

zakochani  w  Cromwellu  jako  potencjalnym  Mesjaszu,  że
wysłali  delegację  do  zbadania  jego  świadectwa  chrztu  w
Huntington,  zobaczyć  czy  pochodził  z  rodu  Króla  Dawida.
Cromwell,  jak  pokazuje  Graetz,  został  zmuszony  do
zawarcia  tego  rewolucyjnego  sojuszu  pomiędzy  Żydami  a
purytanami  zarówno  na  płaszczyźnie  teoretycznej,  jak  i
praktycznej:

„Niemożliwe było zagrzebanie się w historii, proroctwie i
poezji Starego Testamentu, czcze

nie ich jako boską

inspirację, życie nimi wszystkimi emocjami, a nie uważanie
ludzi, którzy utworzyli całą tę chwałę i wielkość jako dobrą i
wybraną. Dlatego wśród purytanów byli wielu wielbicieli
„ludu Bożego”, a Cromwell był jednym z nich … „

Spełnienie

tego

rewolucyjnego

sojuszu

przeciwko

Kościołowi Katolickiemu i krajom katolickim jak Hiszpania,
obejmowało,  inaczej  mówiąc,  nie  tylko  grzebanie  w  Biblii
żeby  znaleźć  obrazy  usprawiedliwiające  królobójstwo,
pociągało  to  też doprowadzenie  Żydów,  których  niedawno
wygnano  z  Półwyspu  Iberyjskiego,  z  ich  tymczasowego
domu  w  krajach  na  ziemię,  którą  teraz  rządzą  purytańscy
święci. Zdaniem Graetza:

„W  sercach  purytanów  wzniecono  pragnienie  zobaczenia
tego  żywego  cudu,  narodu  żydowskiego,  na  własne  oczy,
sprowadzić  Żydów  do  Anglii,  i  przez  włączenie  ich  do
społeczności  teokratycznej,  która  ma  być  ustanowiona,
podstemplować ją pieczęcią spełnienia. Uczucia purytanów
wobec  Żydów  wyraziły  obserwacje  Olivera  Cromwella:
„Wielką jest moja sympatia do tego biednego narodu, który

Bóg wybrał i dał swoje prawo; on odrzuca Jezusa bo nie
uznaje go za Mesjasza”.

Cromwell  marzył  o  pojednaniu  Starego  i  Nowego
Testamentu, o bliskim związku między Żydami ludem Bożym
i angielską purytańską teokracją. Ale inni purytanie byli tak
pochłonięci  Starym  Testamentem,  że  Nowy  nie  miał
żadnego  znaczenia.  Zwłaszcza  wizjonerzy  w  armii
Cromwella i pośród członków parlamentu, którzy oczekiwali
Piątej  Monarchii,  albo  panowania  świętych,  przypisali
narodowi żydowskiemu chwalebną pozycję w oczekiwanym
mille

nium. Purytański kaznodzieja, Nathaniel Holmes…

chciał…  zostać  sługą  Izraela  i  służyć  mu  na  ugiętych
kolanach.  Im  bardziej  nasilało  się  napięcie  w  Izraelu.  tym
bardziej  życie  publiczne  i  myśl  religijna  nabierały
żydowskich barw. Jedyną rzeczą chcącą zrobić jedną rzecz
(był powrót Żydów)”.

Wyznawcy  Cromwella  uważali,  że  przez  ponowne
wpuszczenie  Żydów  do  Anglii  mogliby  sprowadzić  drugie
przyjście  Chrystusa,  millenium,  i  piąta  monarchię
wymienioną w Księdze Daniela. W skrócie, połowa XVI wieku
była  pełna  apokaliptycznej  wizji  królestwa  Chrystusa
faktycznie ustanowionego tu i teraz. Żydowscy uchodźcy z
Hiszpanii i angielscy ‚ranterzy’ [ang. Ranters] i ludzie z piątej
monarchii  mieli  takie  same  poglądy  o  sprawie.  Blisko  jest
Królestwo Boga. Coś jak to wyznawaliby chrześcijanie przez
ponad  mill

enium i pół, prawdopodobnie dlatego, że jego

początek ogłosił sam Chrystus. Co się zmieniło, to rodzaj
królestwa jakiego rzekomo mieli oczekiwać wyznawcy
Chrystusa.

Św. Augustyn dał stanowcze katolickie wyjaśnienie
Apokalipsy w

Mieście Boga, gdzie napisał, że millenium

należy  rozumiec  jako  duchową  alegorię  dotyczącą
zasadniczo  duchową  rzeczywistość.  Millenium  rozpoczęło
się śmiercią Chrystusa na Krzyzu, i Nowa Jerozolima została
w  pełni  spełniona  w  Kościele  Katolickim.  Wyjaśnienie

Augustyna stało się doktryną Kościoła kiedy ten przyjął ją
jako definitywne wyjaśnienie millenium na Soborze w Efezie
w 431. Od tego czasu wiara w millenium jako ziemskie
królestwo została odrzucona ogólnie jako zabobonna
aberracja i szczególnie jako „błąd Żydów”.

Jak abp Laud po

wiedział jasno w homilii w 1621, to był

właśnie „błąd Żydów”, że purytanie byli zdecydowani co do
zmartwychwstania.  Purytanie,  zdaniem  Lauda,  „judaizm
uważają  za  nową  sektę  traskitów  [od  założyciela  Johna
Traske]  i  innych  opiniotwórców  o  obszarze  Królestwa
Żydów”.  Przyjmując  Żydów  którzy  odrzucili  Chrystusa  na
krzyżu

jako

wzór,

ich

purytańscy

rewolucyjni

współbojownicy  teraz  ogłosili  nastali  Królestwo  Boga  na
ziemi,  albo  słowami  Lauda  „obszar  Królestwa  Żydów”  w
Anglii.  Niebo  na  ziemi  miało  być  ustanowione  przez  rząd
angielskich świętych w pewnym czasie w dekadzie po 1650.
Skoro jednym z inaugiurujących wydarzeń w nadejściu tego
nowego królestwa był mord angielskiego króla, to miało być
krwawe królestwo dla mających oczy mogące widzieć jego
prawdziwe cechy. N

iemniej jednak królestwo, jak i ziemskie

królestwo, w którym świętość była pierwszym wymogiem
dla każdego polityka.

Ponieważ  od  ich  wypędzenia  w  1290  w  Anglii  nie  było
Żydów,  przynajmniej  nie  oficjalnie,  angielski  filosemityzm
miał  wyraźnie  utopijny  odcień.  Angielscy  judaizerzy
skłaniali  się  ku  idealizowaniu  Żydów  zgodnie  z
idiosynkratycznymi  tekstami  Starego  Testamentu.  Nie
oceniali  ich,  jak  możena  oczekiwać  od  Anglików,  według
obserwacji empirycznych, przy

najmniej nie na początku ery

mesjańskiej w 1648. Gdyby mniej zajmowali się własną
rewolucją w kraju, Anlicy mogliby dowiedzieć się czegoś o
relacjach

chrześcijańsko-

żydowskich

obserwując

apokalipsę jaka wyłaniała się w Polsce w tym czasie kiedy
Anglicy debatowali o losie swojego króla. Obiektywne
badanie tego co wydarzyło się w Hiszpanii mogłoby być tez
pomocne, ale obiektywne angielskie badanie czegokolwiek

hiszpańskiego

jest

historycznym

ekwiwalentem

oksymoronu.

W 1540 sprawa conversos

w Hiszpaqnii się zakończyła.

Liczby z trybunału w Toledo w latach 1531-1560 pokazują, że
tylko 3% przypadków które stanęły przed inkwizycją zajmo-
wały  się judaizerami. Hiszpania uratowała się przed losem
Polski,  najpierw  importując  inkwizycję  z  południowej
Francji,  a  potem  eksportując  swój  problem  do  Europy
północnej. Pewne wskazówki tego co mogło wydarzyć się w
Hiszpanii gdyby wykreowanej tam przez Żydów sytuacji nie
kontrolowano,  wys

tarczy tylko przyjrzeć się sytuacji w

Polsce.  Żydowskie wpływy  na  polskie  życie  polityczne  nie
tylko  trwało  stulecie  po  tym  kiedy  zakończyła  się  w
Hiszpanii, wzrosły  również  intensywnie,  napędzając  polski
imperializm na wschodzie.

Tę  samą  przemoc  jaka  pojawiała  się  sporadycznie  w
Hiszpanii  począwszy  od  końca  XIV  wieku,  tłumiono  w
Polsce,  gdzie  prawa  faktycznie  kodyfikowały  żydowską
hegemonię  na  dużych  obszarach  polskiego  życia
kulturalnego.  Skoro  nieposłuszeństwo  wobec  grabieży
żydowskich  poborców podatkowych  było  karane  śmiercią,
to są pewne wskazówki, że 1) animozja wobec Żydów była
powszechna  i  2)  że  była  ostro  tłumiona.  Kombinacja  tych
dwóch  czynników  doprowadziła  do  wybuchu  przemocy
kiedy  Sejm  zdominowany  przez  polskich  magnatów  i  ich
żydowskich  zarządców,  oddalił  aspiracje  Kozaków  do
reform  politycznych.  Zmiana  kulturowa  w  Polsce  za
oligarchów  doprowadziła  do  eksplozji  rodzaju,  któremu
inkwizycja zapobiegła w Hiszpanii, i w rezultacie tej eksplozji
polska  republika  szlachecka  weszła  w  stan  ostatecznego
upadku, tylko by całkowite zniknąć 147 lat później.

Klęska  ich  sprawy  w  Sejmie  odwróciła  nadzieję  na
oczekiwania  Kozaków  w  równie  gwałtowne  oburzenie.  To
oburzenie  zmobilizował  przywódca  Kozaków  o  nazwisku
Bogdan Chmielnicki. Chmielnicki, który miał 53 lata, kiedy

Sejm głosował przeciwko nadaniu praw Kozakom, miał też
osobisty udział w tej sprawie. Zdaniem Graetza Żyd o
nazwisku Zachariasz Sabilenki:

„zagrał mu w na nosie, przez co został okradziony z żony i
majatku. Inny zdradził go kiedy zawarł porozumienie z
Tatarami. Oprócz obrażeń, które jego naród doznał od
żydowskich poborców podatkowych na Ukrainie, miał więc
osobiste krzywdy by się zemścić”.

Opinia Chmielnickiego, że „Polacy oddali nas jako
niewolników przeklętemu miotowi Żydów” – powtarzała się
m

iędzy Kozakami tak często, że doprowadziła do otwartego

buntu.  Kiedy  Chmielnicki  z  Kozakami  i  hordami  tatarskimi
pokonał polską armie 6 maja 1648, otworzyła się droga do
powszechnej  grabieży  i  mordu.  Szacuje  się,  że  100.000
Żydów  zginęło  w  wynikłym  chaosie.  Niektórzy  udawali
chrześcijan  by  uciec  przez  gniewem  Kozaków.  Inni,  jak  w
Hiszpanii 150 lat wczesniej, przyjmowali chrzest jako cenę
ratowania  życia.  Pogromy  Chmielnickiego  stały  się  czym
byłyby  zamieszki  w  Hiszpanii  bez  korzyści  z  inkwizycji.
Niechęc  budowała  się  zbyt  długo  żeby  ten  ogień  zgasł
szybko.

Jak  pokazał  komentarz  Chmielnickiego  do  Kozaków,
Polaków  uważano  za  odpowiedzialnych  za  zachowanie
Żydów,  nawet  jeśli  cierpieli  ten  sam  system  eksploatacji
finansowej  która  oburzała  Kozaków.  Książę  Wiśniowiecki,
człowiek którego Gratez nazywa „jedyną heroiczną postacią
wśród  ówczesnych  Polaków”,  robił  co  mógł  by  chronić
Żydów w jego strefie, ale to nic nie dawało biorąc pod uwagę
ogrom siłmu przeciwnych. W wielu miastach Żydzi odłożyli
swoje  instynkty  separatystyczne  i  zawierali  sojusze  z
lokalnymi  katolikami  w  pakcie  wzajemnej  obrony  przed
żądnymi  krwi  Kozakami.  Czasem  pakt  odnosił  sukces,
czasem nie.

Kiedy kozackie hordy Chmielnickiego stanęły u bram
Lwowa, zażądał wydania mu wszystkich Żydów w mieście

ako warunek znisienia oblężenia. Polacy odmówili, i w

rezultacie uratowano życie wielu Żydów. Zdaniem
żydowskiego historyka Henryka Grynberga: „Polskie armie,
które były w stanie wojny z Kozakami, byli jedynymi
obrońcami Żydów”.

Animozje Chmielnickiego ski

erowane były po równo na

Kościół Katolicki i Żydów. Kiedy był trzeźwy by podyktowac
warunki pokoju po ataku, te warunki żądały wypędzenia obu
– Kościoła Katolickiego i Żydów z kontrolowanych przez
Kozaków prowincji.

Sąsiedzi  Polski  wykorzystali  sytuację  na  własną  korzyść,
wprawiają  w  ruch  łańcuch  wydarzeń  które  w  końcu
doprowadzą  do  podziału  Polski  pod  koniec  XVI11  wieku.
Moskwa,  Prusy,  Szwecja,  Brandenburgia  i  cesarstwo
otomańskie wszystkie zaczęły odgryzać kawałki terytorium,
których  Polska  nie  była  w  stanie  bronić.  Poza  utratą
terytorium, Polska straciła 200.000 mieszkańców, połowa z
nich  Żydzi.  Unici  na  Ukrainie  siłą  byli  nawracani  na  pra-
wosławie,  zmniejszając  katolickie  i  polskie  wpływy  na
południowej flance Litwy, która nawróciła się na katolicyzm
w większości w wyniku polskich wpływów.

Jako pewna wskazówka co do tego, że Kabała sprawowała
na umyśle polskich Żydów, pogromy Chmielnickiego, które
miały miejsce w tym co miało być mesjanistycznym rokiem
odkupienia, wzmocniły tylko wiarę tych Żydów, którzy czuli
to

mesjańskie

wybawienie,

zapoczątkowane

prawdopodobnie  katastrofą,  było  bliżej  niż  kiedykolwiek.
Pomysł, że Mesjasz usłyszy i odpowie na modlitwy swego
ludu  w  potrzebie,  przemieniły  się  w  przekonanie,  że  pilna
potrzeba  była  znakiem,  że  przybycie  Mesjasza  było
nieuchronne.  Alembikiem  który  umożliwił  tę  religijną
alchemię  była  Kabała,  czyli  to  co  zaszczepiło  mesjańskie
oczekiwanie na pierwszym miejscu.

Scholem nie zgadza się z tymi którzy powstania
Chmielnickiego postrzegają jako powód mesjańskiej

gorączki,  która  wymiotła  europejskie  żydostwo  w  połowie
XVII wieku. „Jeśli rzezie w 1648 były w jakimś sensie tego
głównym powodem” – argumentuje Scholem – „to dlaczego
mesjasz nie popojawił się w polskim żydostwie?” Źródłem
mesjanistycznego  zapału,  według  Scholema,  było  „nic
innego  niż  luriański  kabalizm,  czyli  forma  Kabały,  która
rozwinęła  się  w  Safed,  w  Galilei,  w  XVI  wieku  i  która
dominowała  w  religijności  żydowskiej  w  XVII  wieku”.
Według  Kabały,  katastrofa  i  utopianizm  idą  w  parze.
Wystąpienie  katastrofy  takiej  jak  rzezie  Chmielnickiego  i
wynikające z nich grabieże szwedzkiej armii, oznaczały, że
odkupienie było bliskie.

Lurianizm i rewolucja

Luriańska Kabała nie tylko przygotowała drogę dla
katastrofy Chmielnickiego, ale była też skutkiem innej
wielki

ej katastrofy ówczesnego żydowskiego życia,

wypędzenia Żydów z Hiszpanii.

Isaac Luria  Ashkenazi urodził się w 1534. Kiedy umierał w
Safed  w  Palestynie  w  1572,  zebrał  wokół  siebie  grupę
uczniów,  którzy  skłaniali  się  rozpowszechniać  jego
wyjaśnienia dotyczące żydowskiego wygnania, niedawnych
katastrof, takich jak wypędzenie z Hiszpanii i jak te zdarzenia
pasowały  do  planu  boskiego  odkupienia.  Aby  to  zrobić,
Luria  skorzystała  z  mitologii  gnostyckiej,  która  krążyła  po
świecie śródziemnomorskim od czasów pierwszych heresji
chrześcijańskiej ery.

Bóg albo En-Sof stworzył misy zawierające światło jego
zrozumienia. Ale misy okazały się być niezdolne do
przetrzymywania światła i rozpadały się rozrzucając światło
przez tworze

nie gdzie pozostało uwięzione w materii.

lem istnienia człowieka na Ziemi stało się, w wyniku tego,

tiqqun

lub uzdrowienie, albo przywrócenie światła do

pierwotnego miejsca we wszechświecie przed pękaniem
naczyń wyzwoliło siły grzechu i zła na świat.

Po  upadku  Adama  i  Ewy,  każdy  Żyd  miał  jako  cel w życiu
wielki  proces  ponownego  włączenia  iskier  do  ich
pierwotnego  miejsca  we  wszechświecie.  Diaspora  Żydów
była  teraz  łatwa  do  wyjaśnienia.  Zostali  rozproszeni  po
powierzchni  ziemi,  aby  móc  lepiej  odkrywać  święte  iskry,
wyodrębnić je z materii w którą zostali uwikłani, a następnie
oddawać je na właściwe miejsce we wszechświecie. Gdy to
się dokonało, Mesjasz mógłby przyjść, i odkupienie byłoby
kompletne.

Odkupienie,  zgodnie  z  doktryną  luriańską,  było  tak  samo
wiązane  z  wysiłkami  człowieka  i  procesem  historii,
kombinacją,  która  została  włączona,  przez  Hegla,  do
rewolucyjnej  teorii  Karola  Marksa  300  lat  później.  Sfera
qelippah,

gdzie iskierki są trzymane w niewoli, jest

obszarem wyraźnie politycznym, który „jest reprezentowany
na płaszczyźnie ziemskiej i historycznej przez tyranię i
ucisk”.

Rolą Żyda jest doprowadzenie do odkupienia, które nie jest
czymś schodzącym nagle, „w momencie, w mgnieniu oka” z
wysokości, a raczej jawi się jako logiczny i konieczny skutek
żydowskiej  historii.  Izraelskie  wysiłki  tiqqun  są  z  definicji
mesjańskie.  Ostateczne  odkupienie  nie  jest  zatem
oddzielone od procesu historycznego, który go poprzedzał:
„Odkupienie  Izraela  odbywa  się  stopniowo,  jedno
oczyszczenie po drugim, jedno uszlachetnianie po drugim”.
Król mesjański, daleki od przynoszenia tiqqun, przychodzie
przez  to  samo:  pojawia  się  po  osiągnięciu  tiqqun.
Kosmiczne  odkupienie  podniesienia  iskier  łączy  się  z
narodowym odkupieniem Izraela, i symbol „gromadzenia się
uchodźców” składa się z obu.

Konsekwencje  polityczne  luriańskiej  Kabały  wydają  się
wystarczająco jasne. Mesjasz musi teraz czekać na wysiłki
człowieka.  On  może  przyjść  kiedy  proces  tiqqun  lub
oczyszczania i uzdrawiania zakończy człowiek, tzn. Żydzi na
ziemi,  którzy  działają  jako  awangarda  odkupienia,  tak  jak

późniejsza partia komunistyczna będzie funkcjonowała jako
awangarda proletariatu. Bez tiqqun,

„niemożliwe jest to

przyjście mesjańskiego króla”.

Stąd to tylko krótki skok mysli do wniosku, że Izrael stał się
własnym Mesjaszem, albo jak mówi Scholem: „Przez
przeni

esienie na Izrael, naród historyczny, większości

zadania odku

pienia uważanego wcześniej za zadanie

Mesjasza, wiele jego charakterystycznych cech osobistych,
jak to jest zawarte w literaturze apokaliptycznej, teraz
zostały zatarte”.

Horowitz

dostrzega

wiele

tego

samego

znaczenia

politycznego  wywodzącego  się  z  luriańskiej  rewizji
znaczenia  wygnania.  Gdy  sens  emigracji  przekształci  się
przez  jego  włączenie  do  gnostyckiego  credo  luriańskiej
kabały, „odkupienie nie jest już boskim uwolnieniem od kary
wygnania,

lecz po ludzku zainspirowaną transformacją

samego stworzenia”.

To, co jest prawdziwe o wygnaniu Izraela, jest tym bardziej
prawdziwe o wygnaniu ludzkości do qlippoth albo łusek
materii. Zasadniczo luriańska myśl gnostycka wyrzuca zło z
serca człowieka w struktury poza nim, to znaczy w struktury
polityczne, które można zmieniać ludzkim wysiłkiem. Teraz
zamiast złego wywodzącego się z serca, zło wydobywa się
ze złych rzeczy w zły wszechświat, który błaga o zmianę
tych, którzy znają jej tajemnice, czyli kabalistów.

„Praktyczna”  Kabała  według  Scholema  „jest  synonimem
magii”. Niektórzy zwolennicy Lurii czuli, że mogą „wymusić
koniec” aktem „praktycznej Kabały”, czyli odwołując się do
świętych imion i kabalistycznych formułek”. Ponieważ iskry
zostały” oszukane ” by być uwikłanym w materię, to może
nawet być w stanie oszukać je ponownie za pomocą tego,
co  Hyim  Vital  nazywał  „świętym  oszustwem”.  Tak  jak
pojęcie  nieszczerego  nawrócenia,  pojęcie  „świętego
oszustwa”  znalazłoby  szybkie  ucieleśnienie  w  apostacie
Mesjasza

Szabetaju Cewi, ale to by przetrwało długo po

śmierci Cewi w tendencji do działań wywrotowych, które
mogłyby znaleźć wyraz w żydowskiej działalności
rewolucyjnej w Strefie Osiedlenia w Rosji w XIX wieku i gdzie
indziej.

Kabaliści  doprowadzą  świat  przez  magię  (albo  naukę
stosowaną i technologię) i sztuczki, a nie przez prowadzenie
dobrego  życia  cierpliwie  czekając  na  przyjcie  odkupiciela,
bo „według gnostyków, zło emanowane przez ludzi zło nie
pochodzi od ich wadliwej natury, a na skutek wady kosmosu
który  zamieszkują,  który  mogą  naprawić”.  W  wyniku
gnostyckiej  transformacji  żydowskiej  mysli  jakiej  dokonał
Luria,  „Człowiek  stahe  się  własnym  odkupicielem”
(Horowitz,  s.  131).  Wypędzenie  rodzaju  jakiego  doznawali
Żydzi przez ponad millenium i ostatnio w Hiszpanii, zdaniem
Lurii:

„nie  jest  już  karą,  a  misją,  nie  jest  już  odzwierciedleniem
tego  kim  jesteśmy,  a  znakiem  naszego  przeznaczenia,  by
stać  się  agentami  zbawienia.  W  tej  gnostyckiej  wizji  Izrael
jest rozproszony wśród narodów po to, żeby wyzwoliło się
światło całego świata. Według słów kabalisty Hayima Vitala:
„To jest tajemnica, dlaczego Izrael ma być zniewolony przez
wszystkich  pogan  świata:  by  mógł  podnieść  te  iskry
Boskiego  Światła,  które  spadły  też  pośród  nich…I  dlatego
konieczne było rozproszenie Izraela na cztery wiatry, żeby
wszystko podnieść”. Izraelici są pierwszymi rewolucyjnymi
internacjonalistami”.

Luriańska Kabała była reakcją na inkwizycję. Do czasu rzezi
Chmielnickiego, inna wielka katastrofa dla Żydów na
początku nowej ery poszerzyła się na wszystkie części
dias

pory. „Wszędzie gdzie przyszedł lurianizm” – pisze

Scholem

– „wywoływał mesjańskie napięcie”. Wywołał

oczekiwanie odkupienia. Ale teraz, jak zauważa Scholem
„odkupienie oznacza rewolucję w historii”. Skoro lurianizm
wytworzył masjański zapał w połowie XVI wieku, nie jest
przesadą powiedzenie, że wytworzył rewolucyjne myślenie

charakteryzujące

się

też

nowoczesnym

światem.

Nowoczesny  świat  pojawił  się  kiedy  średniowieczny
judaizm,  wszczynając  bunt  Europy  północnej  przeciwko
Rzymowi,  pękł  i  rozpadł  się  kiedy  lurianizm  znalazł  swoje
spełnienie w Szabetaju Cewi, fałszywym Mesjaszu.

Żydowski  gnostycki  mesjanizm,  z  pomocą  angielskich
purytańskich rewolucjonistów, został uwolniony z getta do
powstającego nowoczesnego świata, świata, który nastąpił
po  średniowiecznym  świecie  i  był  jego  antytezą.  Wiek
Mesjasza w połowie XVII wieku „był wiekiem cechującym się
buntem  przeciwko  Kościołowi  Katolickiemu  i  porządkowi
jaki  Kościół  narzucił  na  Europę  po  upadku  Cesarstwa
Rzymskiego. Millenijnej katolickiej kulturze groziło odrodze-
nie się starej idei”.

Starą ideą było pojęcie, że millenium oznaczało
przywrócenie „terenu Królestwa Żydów”, ideą którą potępił,
a nie zniszczył Sobór w Efezie w 431. Nową nazwą dla starej
idei była rewolucja. Kiedy getto otworzyły, a nie zniszczyły,
kolejne zadane mu ciosy

– przez inkwizycję, pogromy

Chmielnickiego, i  najbardziej  dewastujące  ze wszystkiego,
rozczarowanie  które  wystąpiło  po  konwersji  fałszywego
Mesjasza  na  islam

– pojęcie rewolucji uciekło przez te

pęknięcia  w  murach  getto  na  europejską  kulturę,  gdzie
zostało  wprowadzone  najpierw  przez  judaizatorów  jak
angielscy purytanie, i w końcu przez rewolucyjnego Żyda in
priopria  persona,  u  steru  jego  ruchu  politycznego  do
wyprodukowania  przez  socjalizm,  marksizm,  syjonizm,
wyzwolenie  seksualne  czy  neokonserwatyzm

– „obszar

Królestwa Żydów”, albo nieba na ziemi.

Najbardziej

bezpośrednią

konsekwencją

powstania

Chmielnickiego był masowy eksodus z żydowskiego raju na
wschodzie. Bez grosza uchodźcy żydowscy zaczęli płynąć
na zachód. To właśnie w tym momencie urodziła się legenda
o wędrownym Żydzie. Naród którego pisma zaczynają się
opisem raju, i którego formacyjnym momentem była

ucieczka z niewoli w Egipcie, nie mógł wymazać z głowy idei
o ucieczce do innego raju, więc po usłyszeniu opowieści o
tym, j

ak wysiedleni Sefardyjczycy dobrze się teraz rozwijali,

ich zubożali aszkenazyjscy kuzyni zaczęli ciągnąć do takich
miejsc jak Hamburg, a co ważniejsze, w kierunku
Amsterdamu, któreyw połowie XVII wieku zyskał reputację
holenderskiej Jerozolimy.

W rezultac

ie Amsterdam stał się kluczowym obszarem

postoju  dla  trwającego  eksperymentu  rewolucyjnego,
którym  był  współczesny  świat.  Z  dwoma  głównymi
gałęziami  judaizmu,  które  zbiegały  się  na  ziemi  niedawno
wyrwanej siłą z hiszpańskiego imperium przez demi-Żydów
znan

ych jako holenderscy kalwiniści i ich angielscy

współpodróżnicy, pielgrzymi i Traskites, nowy modus
vivendi

był nieunikniony. Był to pomysł rewolucyjny

promowany  przez  Żydów  (większość  z  nich  ochrzczonych
katolików),  pełnych  oburzenia  na  inkwizycję  i  niemiecko-
języcznych  katolików,  pełnych  obrzydzenia  z  powodu
porządku jaki Kościół narzucił europejskiej kulturze.

30  stycznia  1649,  osiem  miesięcy  po  pokonaniu  przez
Bogdana  Chmielnickiego  polskiej  armii,  kiedy  rzeź  Żydów
była  w  pełni,  purytańscy  demi-Żydzi  przewodniczyli
egzekucji angielskiego króla. Jego wyrok śmierci podpisało
59  „świętych”,  nazwisko  Cromwella  było  trzecie  na  liście.
Jeden  komentator  stwierdził,  że  egzekucja  króla  była
„niszczącym  ziemię  wydarzeniem”.  Mógłby  zrobic  lepiej
nazywając  to  królobójstwem,  bo  ono  zniszczyło  wiele
światów, wszystkie średniowieczne.

Obaj

– Żyd i demi-Żyd przewodniczyli narodzeniu nowego

wieku, wieku postrzeganego przez Żydów i demi-Żydów jako
początek odkupienia. Nowy wiek i żydowsko/purytański
sojusz w jego sercu je

st z nami nadal, napędza amerykańską

politykę zagraniczną, by dać niedawny przykład jego
działalności, w wojnę z Irakiem. Jak wszystkie wojny jakie