TEMAT:

 Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci – symptomy oraz postępowanie. 

 
 
ADHD to zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. W skrócie moŜna po-
wiedzieć,  Ŝe  jest  to  odmienna  praca  mózgu  dziecka,  która  uniemoŜliwia  mu  kontrolowanie 
zachowań. Jest to jego stała cecha, a objawy są obecne przez cały czas. Jeśli objawy występu-
ją tylko w jednym środowisku (domu lub szkole) lub teŜ pojawiły się nagle, to nie jest to nad-
pobudliwość. Muszą one teŜ występować u dziecka przed ukończeniem przez nie 7. roku Ŝy-
cia. 
 
Przyczyny 
 
W historii badań nad ADHD doszukiwano się róŜnych przyczyn. Były między innymi hipote-
zy zakładające, Ŝe zaburzenie jest wynikiem: 

•

 

Mikrouszkodzeń  centralnego  układu  nerwowego  w  okresie  okołoporodowym.  U  wielu 
dzieci z rozpoznaną nadpobudliwością stwierdza się takie zmiany, są jednak dzieci, u któ-
rych takich zmian nie stwierdzono. 

•

 

Przewlekłego  zatrucia  ołowiem.  Ta  hipoteza  jest  efektem  badań,  w  których  stwierdzono 
częstsze  występowanie  zaburzenia  wśród  dzieci  miejskich  i  wielkomiejskich  niŜ  dzieci 
wychowujących się na wsi. 

•

 

Nieprawidłowej sytuacji domowej lub błędów popełnianych przez rodziców. Trudna sytu-
acja rodzinna, brak norm, zasad oraz niekonsekwencja i impulsywność samych rodziców 
mogą  zdecydowanie  nasilać  objawy  nadpobudliwości,  jednak  nie  stwierdzono,  by  były 
jednoznaczną przyczyną. Poza tym takie podejście do problemu ADHD wyzwala w wielu 
rodzicach znaczne poczucie winy. 

•

 

Uwarunkowań  genetycznych.  W  całej  populacji  dzieci  ryzyko  wystąpienia  zespołu  nad-
pobudliwości psychoruchowej wynosi ok. 3–10 %, natomiast jeśli jedno z rodziców miało 
lub ma zespół hiperkinetyczny, to ryzyko wzrasta do 50%. 

 
Objawy 
 
W skład zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi wchodzą trzy elemen-
ty: nadmierna impulsywność, nadruchliwość oraz zaburzenia uwagi. 
 
Dziecko nadmiernie impulsywne: 

•

 

często udziela odpowiedzi, zanim pytanie jest dokończone; 

•

 

często nie umie czekać w kolejce, na swoją rundę, nagrodę; 

Materiał szkoleniowy 

 

 

 

 

 

Łódź, 5 stycznia 2006 r. 

Agnieszka Olejnik 
psycholog 

Lider Programu ORTOGRAFITI – Ilona KałuŜna 

•

 

często przerywa lub przeszkadza innym; 

•

 

często duŜo mówi bez względu na ograniczenia społeczne; 

•

 

zna reguły, ale nie potrafi ich zastosować, np. wie, jak bezpiecznie przejść przez ulicę, po 
czym na widok kolegi przebiega na drugą stronę; 

•

 

ma kłopoty z przewidywaniem następstw swego postępowania, dlatego często podejmuje 
działania niebezpieczne dla siebie i innych; 

•

 

nie potrafi zaplanować pracy, zabawy, rozkładu dnia. 

 
Nadruchliwość dziecka przejawia się w tym, Ŝe: 

•

 

niespokojnie porusza rękoma, stopami, wierci się na krześle; 

•

 

wstaje w klasie, w kościele lub w innej sytuacji, w której powinno siedzieć; 

•

 

jest nadmiernie rozbiegane, wtrąca się w sytuacjach, w których jest to niewłaściwe; 

•

 

jest nadmiernie hałaśliwe w zabawie, ma trudności z zachowaniem spokoju; 

•

 

jest ciągle w ruchu; 

•

 

jest bardzo gadatliwe. 

 
Nie moŜna powstrzymać ruchliwości dziecka. MoŜna jedynie sprawić, by jak najmniej prze-
szkadzało. 
 
Natomiast zaburzenia uwagi przejawiają się tym, iŜ dziecko: 

•

 

nie jest w stanie skoncentrować się na szczegółach podczas pracy i popełnia liczne, bez-
myślne pomyłki; 

•

 

ma problem z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach; 

•

 

wydaje się nie słuchać, tego co się do niego mówi; 

•

 

ma trudności ze zorganizowaniem sobie pracy; 

•

 

nie lubi zajęć wymagających dłuŜszego wysiłku umysłowego; 

•

 

często gubi swoje rzeczy, zabawki, przybory szkolne; 

•

 

łatwo rozprasza się pod wpływem bodźców nie związanych z wykonywaną czynnością; 

•

 

często zapomina o róŜnych codziennych sprawach. 

 
Cechą  charakterystyczną  jest  to,  Ŝe  dzieci  te  mogą  się  koncentrować  przez  dłuŜszy  czas  na 
zajęciach, które są dla nich atrakcyjne, np. zajęcia z komputerem. 
Dziecko  z  deficytem  uwagi  nie  potrafi  z  dochodzących  do  niego  bodźców  wybrać  tego,  co 
jest najwaŜniejsze i na tym się skoncentrować. Jednakowo waŜne jest to, co mówi pani, jak i 
to,  Ŝe  za  oknem  szczeka  pies.  Poza  tym  pojemność  pamięci  tych  dzieci  teŜ  jest  mniejsza,  z 
reguły zapamiętują pierwsze 2–3 trzy wyrazy z naszej wypowiedzi. 
 
Jak widać cały zespół przypomina konstrukcję z trzech klocków. Stosunek tych klocków do 
siebie moŜe być jednak róŜny i stąd wyróŜnia się podtypy: 
 

•

 

Podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi 

 

Częściej dotyczy dziewczynek. Dzieci te są odbierane jako mniej zdolne i nieradzące so-
bie z nauką. 

•

 

Podtyp z przewagą nadpobudliwości psychoruchowej 

 

Dzieci  rozbiegane,  będące  w  ciągłym  ruchu,  ale  zainteresowane  potrafią  skupić  uwagę. 
Podtyp częściej występujący u chłopców. 

•

 

Podtyp mieszany 

 

Występują zarówno objawy niepokoju ruchowego, jak i zaburzenia koncentracji uwagi. 

 

Zespół ADHD jest najbardziej widoczny w wieku szkolnym, a nasilenie objawów stopniowo 
maleje.  U  młodzieŜy  objawy  przyjmują  formę  niepokoju  oraz  trudności  w  uczestniczeniu  w 
zajęciach wymagających spokojnego siedzenia. PowaŜnym problemem jest brak akceptacji ze 
strony rówieśników w okresie dojrzewania. MoŜe to prowadzić do rozwoju depresji, uzaleŜ-
nienia czy rozwoju osobowości aspołecznej. 

 

Postępowanie 

 

1.

 

Farmakoterapia 

 
Leczenie  farmakologiczne  stosuje  się  właściwie  w  ostateczności,  kiedy  dziecko  stanowi  za-
groŜenie dla siebie lub innych lub nasilenie objawów uniemoŜliwia mu normalne funkcjono-
wanie  w  środowisku.  Podawane  leki  nie  usuwają  przyczyny  i  nie  spowodują  wyleczenia 
dziecka,  a  jedynie  zredukują  nasilenie  objawów.  Po  odstawieniu  leków  symptomy  powrócą. 
Często stosowaną strategią jest podawanie środków farmaceutycznych w okresie roku szkol-
nego, by umoŜliwić dziecku edukację, a odstawia się na okres wakacyjny, kiedy uczeń moŜe 
sobie pozwolić na większe rozluźnienie. 
 
2.

 

Psychoterapia 

 
Opieką psychologiczną obejmuje się tak dziecko, jak i rodziców. Efekty oddziaływań zaleŜą 
od ścisłej współpracy psychologa, dziecka, rodziców i szkoły. Jest to proces długoterminowy 
i wymagający duŜego zaangaŜowania ze wszystkich stron. 
 
Podstawowe zalecenia do pracy z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo 
 

•

 

naleŜy postępować konsekwentnie; 

•

 

wydawać proste, krótkie polecenia (zdejmij buty, odwieś kurtkę, poskładaj klocki); 

•

 

rozkładać  trudniejsze  zadania  na  etapy;  zadanie:  posprzątaj  pokój  moŜe  być  dla  dziecka  
zbyt  złoŜone,  dlatego  lepiej  powiedzieć:  zbierz  klocki,  poukładaj  kredki,  poskładaj  za-
bawki; 

•

 

przypominać o samokontroli i sprawdzaniu; 

•

 

ustalić stałe i jednoznaczne zasady; 

•

 

uczyć porządkowania i organizowania; 

•

 

poszukać moŜliwych do zaakceptowania form rozładowania napięcia (sport, taniec). 

 
Zasady dotyczące odrabiania lekcji: 

•

 

ś

ciśle ustalona godzina; 

•

 

przygotowanie pomocy przed przystąpieniem do pracy; 

•

 

puste biurko – postawić pod białą ścianą, zabrać maskotki, zabawki; 

•

 

wyłączyć sprzęt grający; 

•

 

latem zamknąć okno; 

•

 

wyprowadzić z pokoju psa, kota; 

•

 

robić kilkuminutowe przerwy, w chwili, gdy dziecko przestaje się koncentrować (nie mo-
Ŝ

e  wtedy  rozpoczynać  czynności,  która  go  angaŜuje,  np.  siadać  do  komputera  czy  przed 

telewizorem); 

•

 

stopniowo wydłuŜać czas pracy (na początku o 2–3 minuty); 

•

 

pozwolić dziecku na wiercenie się w obrębie biurka, ale umawiamy się, Ŝe nie moŜe wsta-
wać. 

 
Zasady dotyczące słuchania: 

•

 

zanim zaczniemy mówić, postarajmy się, aby dziecko się zatrzymało, popatrzyło na nas i 
skupiło się na tym co robimy – mówimy, pokazujemy, podajemy; 

•

 

mówmy, patrząc na dziecko, przykucnijmy, pochylmy się; 

•

 

posługujmy się krótkimi zdaniami; 

•

 

by przyciągnąć uwagę dziecka, moŜna delikatnie przytrzymać za rękę, dotknąć ramienia; 

•

 

wykreślamy ze słownika zwroty: „Ty nigdy!”, „Ty zawsze!”, „Zabraniam!”, „Ja ci kaŜę!” 
– dbajmy o samoocenę dziecka. 

Dziecko nadpobudliwe nie słyszy  50% tego, co do niego mówimy i zapamiętuje około 50% 
tego, co usłyszy. 

 

Materiał opracowany na podstawie: 
T.  Wolańczyk,  A.  Kołakowski,  M.  Skotnicka,  Nadpobudliwość  psychoruchowa  u  dzieci: 
prawie  wszystko.  co  chcielibyście  wiedzieć:  ksiąŜka  dla  rodziców,  nauczycieli  i  lekarzy,  Lu-
blin 1999.