1
Tasiemiec nieuzbrojony
(Taenia saginata)
Tasiemiec ten występuje w jelicie cienkim człowieka na całej kuli ziemskiej, ale najczęściej
w Afryce, Ameryce Południowej i w Azji. W Polsce zaraża się nim od 0,5 do l procenta ludzi.
Jest to więc najczęściej spotykany w Polsce tasiemiec i to nie tylko u dorosłych, ale i u dzieci.
W okresie ostatnich kilkudziesięciu lat wzrosła częstość występowania tasiemca
nieuzbrojonego. Złożyło się na to: wzrost pogłowia bydła, a przede wszystkim częstsze
spożywanie mięsa wołowego surowego lub półsurowego, a także wzmagający się ruch
turystyczny. Duży wpływ mają tez złe instalacje sanitarne lub ich wadliwe funkcjonowanie.
Są to bowiem przyczyny, które sprzyjają przedostawaniu się jaj tasiemca na teren pastwiska,
gdzie dochodzi do zarażania się bydła.
Ciało tasiemca nieuzbrojonego, tak jak i innych tasiemców, jest płaskie, podobne do tasiemki.
Składa się z
główki
(którą pasożyt ten przytwierdza się do ściany jelita), szyjki i reszty ciała
złożonej z wiciu członów. Im dalej od główki, tym człony są szersze i większe. U dorosłego
tasiemca człony te naładowane są tysiącami jajeczek, które wydalane są wraz z kałem na
zewnątrz. W główce tasiemca nieuzbrojonego znajdują się 4 przyssawki, nie ma on jednak
wieńca mocnych haczyków, dla których inny tasiemiec otrzymał nazwę uzbrojonego.
Zarówno przyssawki, jak i haczyki pozwalają przytwierdzić się mocno do ścianek jelita
człowieka.
Ryc. 7. Tasiemiec nieuzbrojony: a — tasiemiec dojrzały,
b — główka tasiemca, która w przeciwieństwie do głowy
tasiemca uzbrojonego nie ma haczyków, c — larwa–wągier
Tasiemce te do swego rozwoju potrzebują dwóch żywicieli: w jednym żyją dorosłe pasożyty,
w drugim ich larwy.
Gospodarzem dorosłych pasożytów jest zawsze człowiek, żywicielem larw tasiemca
nieuzbrojonego jest bydło. Człowiek zaraża się tasiemcem nieuzbrojonym, spożywając nie
2
dogotowane wołowe mięso, w którym znajdować się mogą otorbione larwy tasiemca, tak
zwane wągry.
Bydło zaraża się zjadając wraz z trawą jajeczka pasożyta wydalane z kałem ludzi chorych na
tasiemce.
Jajeczka te wykazują dużą wytrzymałość na działanie niekorzystnych czynników otoczenia i
zachowują żywotność i zdolność zarażania żywiciela pośredniego przez ponad rok.
Z jajeczek tych wylęgają się w jelitach zwierząt maleńkie, niewidoczne gołym okiem larwy,
które wędrują do mięśni. Osiedliwszy się w mięśniach larwy te szybko rosną, tworząc białe,
pęcherzykowate twory, czyli wągry. Gdy człowiek zje niedogotowane mięso z wągrami, w
jego przewodzie pokarmowym oswobodzone z otoczek pod wpływem soków trawiennych
larwy przyczepiają się do ściany jelita i stopniowo rosnąc stają się dorosłymi osobnikami,
zdolnymi z kolei do wytwarzania milionów nowych jajeczek.
Wągier przekształca się w jelicie człowieka w postać dojrzałą po 2—3 miesiącach.
Aby więc uchronić się przed zarażeniem, należy spożywać mięso pochodzące tylko z
legalnego uboju, zbadane uprzednio przez służbę sanitarno-weterynaryjną. Do pewnego
stopnia chroni nas długie gotowanie mięsa, co — niestety — nie zawsze jest przestrzegane,
jeśli idzie o wyroby wędliniarskie.
Spożywanie surowego mięsa, tak zwanego „tatara”, jest najczęstszym źródłem zarażenia się
tasiemcem nieuzbrojonym.
Niewtajemniczonym wyjaśniam, że „tatarem” nazywamy siekane mięso wołowe,
przyprawione różnymi ostrymi przyprawami. Spożywa się je na surowo. „Tatara” sporządza
się zwykle z mięśni podżuchwowych i międzyżebrowych, a właśnie w nich osadzają się
najczęściej larwy tasiemców. Rozumiemy teraz, jak duże niebezpieczeństwo kryje w sobie
spożywanie tego przysmaku. Nic sposób przecież zbadać każdy kawałek mięsa. Lepiej
więcnic ryzykować i „tatara” nie jadać.
Zwolennikom tej potrawy zdradzę tajemnicę; można robić tatara w domu z polędwicy
wolowej, ponieważ wągry tasiemca najrzadziej są tam stwierdzane.
Wróćmy do samych tasiemców jako takich. Obecność ich w przewodzie pokarmowym
człowieka powoduje liczne dolegliwości. Mogą to być zawroty lub bóle głowy, osłabienie,
mdłości, wymioty, bóle brzucha, które pojawiają się zwłaszcza na czczo. Bóle brzucha mogą
czasem przypominać zapalenie wyrostka robaczkowego. Po dobrze przeprowadzonej kuracji
objawy te zupełnie ustępują.
3
Ryc. 8. Droga rozwoju tasiemca nieuzbrojonego: człowiek wydala z kałem człony tasiemca wraz z
jajeczkami. Krowa lub inne zwierzą zaraża się połykając jajeczka z trawą. W mięśniach zwierzęcia
rozwijają się larwy, tzw. wągry, którymi zaraża się człowiek, spożywając nie dogotowane mięso.
Kurację możemy rozpocząć po badaniach laboratoryjnych, które nam dają odpowiedź, z
jakim pasożytem — w tym przypadku tasiemcem — mamy do czynienia. Najważniejszym
materiałem dostarczonym do badania w laboratorium są człony tasiemca, które powinny być
zabezpieczone w naczyniu z wodą (a nie w spirytusie albo occie, jak to bywa w zwyczaju).
Kuracja przeciwtasiemcowa jest jednak czasami trudna, nie zawsze bowiem udaje się za
pierwszym razem usunąć całego robaka. Często podczas kuracji wydostają się na zewnątrz
same człony, a w jelicie pozostaje mocno przytwierdzona główka, z której po pewnym czasie
wyrastają nowe człony tasiemca.
4
W celu sprawdzenia skuteczności kuracji należy zbadać kał na obecność jaj tasiemca po 3
miesiącach, ponieważ właśnie taki okres jest potrzebny, żeby z pozostałej główki tasiemca
odrósł znów pasożyt zdolny do produkcji jajeczek. Badanie kału na obecność główki w czasie
kuracji jest zawodne i niecelowe, a kłopotliwe.
Do kuracji przeciw tasiemcowi nieuzbrojonemu używa się obecnie najczęściej Yomesan
(Niclosamide). Preparat ten nie wchłania się z przewodu pokarmowego i nie drażni błony
śluzowej żołądka i jelit. W dniu poprzedzającym kurację chore dziecko nie otrzymuje stałych
pokarmów, tylko płyny. Następnego dnia rano na czczo podaje się połowę dawki leku
doustnie, po uprzednim dobrym rozkruszeniu, z niewielką ilością wody. Po godzinie
podajemy w ten sam sposób drugą połowę leku, a po następnych 2 godzinach podajemy lekki
posiłek. Lek można stosować tylko z przepisu lekarza i w dawce odpowiedniej do wieku.
Przeciwwskazane jest podawanie leku Yomesan kobietom w trzech pierwszych miesiącach
ciąży.