1.  Zarząd lokalny monarchii patrymonialnej. 

 
Przed rozbiciem Polski na dzielnice dzieliła się ona 

na prowincje, na których czele stał namiestnik (komes) 
prowincjonalny. Rządził on w imieniu monarchy, ale nie 
mógł 

nadawać 

przywilejów. 

Prowincje 

były 

pozostałościami dawnych państw plemiennych. Polska 
dzieliła  się  na  prowincje:  Kujawską,  Mazurską, 
Sandomierską, 

Śląską, 

Pomorze, 

Wielkopolskę, 

Małopolskę. 

 

Prowincje dzieliły się na okręgi grodowe (od XII 

wieku7  zwane  kasztelaniami)  z  komesami  grodowymi 
(żpan, kasztelan, kasztelator) na czele. Mieli oni pełnię 
władzy  administracyjnej,  skarbowej,  wojskowej  i 
sądowej.  Ściągali  oni  daniny  od  okolicznej  ludności  i 
dowodzili załogą grodu. Kasztelanom pomagali: 

 

poborcy – ściągali daniny 

 

wojskowi  –  zastępował  kasztelana  w 
sprawach wojskowych 

 

chorąży – zbierał rycerstwo i prowadził 
je do kasztelana 

 

sędzia  grodowy  –  sądził  w  zastępstwie 
kasztelana 

 

włodarz  –  zajmował  się  sprawami 
gospodarczymi 
 

Najniższą  jednostką  podziału  państwa  były  Opola. 

Były  to  struktury  przedpaństwowe  dostosowane  do 
potrzeb  państwa.  Na  czele  wspólnoty  ludności  stała 
starszyzna  spełniająca  cele  zwyczajowo  przyjęte  (np. 
ściganie 

przestępców). 

Opole 

ponosiło 

odpowiedzialność zbiorową za wykonanie obowiązków 
na rzecz władcy. Na terenie Opola nierzadko zakładano 
tzw.  osady  służebne  zajmujące  się  produkcją 
określonych dóbr na rzecz kasztelana lub monarchy.