plik

OCHRONA DANYCH

HAKIN9 2/2010

a wstępie kilka słów o systemach
RAID. Możemy je podzielić na pewne
grupy związane następującymi

technologiami:

•   stripe – poziom 0,
•   mirror – poziom 1,
•   paskowanie – liniowe kody korekcyjne

– poziom 2,

• nadmiarowość jednostkowa – poziomy 3 i 4,
• nadmiarowość rozproszona (XOR)

– poziomy 5 i 6,

• mix – poziomy 0+1, 1+0, 50.

W zależności od potrzeb (wydajność,
bezpieczeństwo) stosuje się odpowiednie
rodzaje RAID.

Oprócz poziomu 0, wszystkie pozostałe

systemy RAID posiadają zabezpieczenia
przed utratą danych w wypadku awarii
przynajmniej jednego fizycznego dysku.
Dlatego też, jeżeli już dochodzi do utraty
dostępu do danych, to najczęściej ma to
związek z błędami popełnianymi przez
użytkownika.

Najczęstsze przyczyny

utraty danych

Z samej definicji RAID (Redundant Array
of Independent Disk czyli Nadmiarowa
Macierz Niezależnych Dysków) wynika, że są
to systemy które w swoim założeniu mają

ARTUR SKROUBA

Z ARTYKUŁU

DOWIESZ SIĘ

czym są systemy RAID,

jakie są najczęstsze przyczyny

utraty danych w systemach

RAID,

jak wygląda pierwsza pomoc

po utracie dostępu do danych

systemów RAID,

jak przeprowadzić wstępną

analizę systemu RAID,

jak i kiedy możemy odzyskać

dane z RAID,

czego nam nie wolno robić

po utracie dostępu do danych

RAID,

co zrobić na przyszłość, aby

ponownie nie utracić dostępu

do danych RAID.

CO POWINIENEŚ

WIEDZIEĆ

znać ogólne pojęcia z zakresu

budowy komputera,

znać podstawy obsługi

systemu operacyjnego, w

którym pracujesz,

mieć ogólne pojęcie o systemie

plików, na którym pracuje twój

system operacyjny,

mieć ogólne pojęcie o

strukturze i budowie systemów

RAID.

chronić użytkownika przed utratą danych.
Systemy macierzowe – same w sobie –
całkiem nieźle spełniają to zadanie. Dlatego
też, jeżeli już dochodzi do utraty danych – to
najczęściej wskutek błędu użytkownika, bądź
osoby administrującej. Dotyczy to przede
wszystkim sytuacji związanych z:

• nieprawidłowym doborem poziomu RAID

w momencie zakładania i konfiguracji
systemu, np. użytkownik, któremu zależy
na bezpieczeństwie danych wybiera
poziom 0 (strip),

• nieprawidłowym konfigurowaniem

macierzy z poziomu kontrolera
– w momencie zakładania i konfiguracji
woluminów, np. użytkownik wybiera
tryb zapisu writeback bez stosownych,
wymaganych w tym trybie zabezpieczeń
w postaci baterii na kontrolerze i zasilacza
awaryjnego,

• nieprawidłową reakcją użytkownika (lub

jej brakiem) w momencie uszkodzenia
jednego z dysków w poziomach o
podwyższonej redundancji.

Do najczęściej spotykanych awarii należą:

• utrata spójności woluminu RAID

– sytuacje te mają miejsce szczególnie
tam, gdzie dochodzi do przekłamań
lub błędów logicznych w zapisie

Stopień trudności

Odzyskiwanie

danych

z systemów RAID

Osoby, bądź firmy przechowujące duże ilości danych coraz

częściej decydują się na zakup pamięci masowych w

systemach RAID. Większość z tych systemów ma za zadanie

zminimalizować ryzyko utraty dostępu do danych. Niestety,

zdarzają się i takie awarie. Niniejszy artykuł przybliży nam

wstępną analizę takich sytuacji w warunkach amatorskich.

OCHRONA DANYCH

HAKIN9

2/2010

ODZYSKIWANIE DANYCH Z SYSTEMÓW RAID – PIERWSZA POMOC

nadmiarowości. Przyczyną może
być niewłaściwa konfiguracja
woluminu macierzowego,
pojawiające się pojedyncze błędy
na jednym z dysków lub nagłe
przerwy w dostawie prądu,

• uszkodzenie jednego dysku w

poziomach redundancyjnych – dane
często są widoczne do momentu
zresetowania systemu,

• uszkodzenie jednego dysku na

poziomie bez zabezpieczeń (RAID 0)
– następuje uszkodzenie i rozpięcie
macierzy na poziomie kontrolera.

Pierwsza pomoc

Podobnie jak w przypadku awarii
pojedynczych dysków pierwszą i
podstawową kwestią, którą musimy
ustalić jest przyczyna wystąpienia
takiego stanu rzeczy. Ustalenie źródła
problemu ma kluczowe znaczenie
dla samego procesu odzyskiwania
danych. Prawidłowa odpowiedź na
to pytanie pozwoli nam na podjęcie
prawidłowych działań, w konsekwencji
których możemy odzyskać dostęp do
danych bez niepotrzebnego ryzyka
ich bezpowrotnej utraty. Dlatego
pamiętajmy: zanim podejmiemy
jakiekolwiek działania, musimy
wiedzieć co mamy robić. Działania
na oślep, często w panice, na ogół
pogarszają sytuację lub wręcz
definitywnie uniemożliwiają odzyskanie
danych.

Wyjątkiem jest sytuacja, w której,

w systemach nadmiarowych lub
mirrorowych, wystąpiła awaria jednego
z dysków (z kontrolera wydobywa
się wysoki, nieprzyjemny pisk, na
jednej z kieszeni dyskowej zapala się
ostrzegawcza lampka) i jednocześnie
dane są nadal widoczne – pierwszą
czynnością jaką należy zrobić to zacząć
zgrywać dane (w takim przypadku
nie wolno dopuścić do zresetowania
systemu przed zgraniem danych!).

W przypadku utraty dostępu do

danych w systemie RAID zasadniczą
kwestią jest ustalenie następujących
faktów:

• z jakim poziomem RAID mamy do

czynienia,

• jaka jest wielkość klastra

zadeklarowana na poziomie kontrolera
(w warstwie fizycznej macierzy),

• jakie systemy plików są używane na

utraconych woluminach,

• po odkręceniu pokrywy komputera

należy zapisać jaka jest kolejność
dysków i ich podłączeń do
poszczególnych kanałów,

• jaki jest status macierzy w

sterowniku macierzy (czyli w biosie
kontrolera),

• czy system zgłasza komunikat o

błędzie jednego czy też więcej
dysków.

Wstępna analiza

systemu RAID

Wykonanie powyższych czynności jest
niezbędne do wykonania wstępnej analizy
uszkodzonej macierzy RAID. W oparciu
o uzyskane informacje będziemy mogli
zadecydować, jaką ścieżkę postępowania
mamy przyjąć w dalszej kolejności.

Pierwszą czynnością, którą

powinniśmy wykonać jest podgląd
statusu macierzy w biosie jej kontrolera.
W większości przypadków we
właściwościach istniejącej macierzy
możemy podejrzeć, z jakim poziomem
RAID mamy do czynienia oraz jaka
jest zadeklarowana wielkość klastra (w
sektorach lub KB).

W zależności od stopnia

uszkodzenia macierzy możemy
zaobserwować dwa stany:

• status degradacji nadmiarowej

ochrony macierzy (array degraded),

• status uszkodzenia macierzy (array

failed).

Występowanie pierwszego stanu
mówi nam o tym, że macierz została
zdegradowana, jeżeli chodzi o jej
bezpieczeństwo (nadmiarowość). W
takim stanie dane nie są w jakikolwiek
sposób dodatkowo chronione.
Natomiast najczęściej możliwy jest
dostęp do danych (przed zresetowaniem
systemu) oraz możliwa jest odbudowa
nadmiarowości po wykonaniu procedury
odbudowy macierzy (array rebuilding).

Nieco inaczej przedstawia się

stan uszkodzenia macierzy (array

failed). Niestety, pojawienie się takiego
komunikatu oznacza, że w ramach
naszej macierzy doszło do poważnego
uszkodzenia, z którym nasz kontroler nie
jest sobie w stanie poradzić. Na ogół jest
to związane z uszkodzeniem kilku dysków
lub pojawieniem się błędów odczytu
na więcej niż jednym nośniku. Status
failed jest najczęściej występującym
komunikatem uszkodzenia w macierzach
typu strip (RAID 0).

Odzyskiwanie dostępu do

danych w przypadku array

degraded

W tej sytuacji, do momentu zresetowania
systemu dane powinny być widoczne
(jedyną niedogodnością jest niska
prędkość takiej macierzy) – jeżeli tak
jest – to najpierw zgrywamy dane !!!
Gorzej, jeżeli z jakiejś przyczyny dane
nie są już widoczne (np. po restarcie).
W tym momencie dla większości z
nas sprawą oczywistą jest wymiana
wadliwego dysku na nowy i odbudowa
nadmiarowości z udziałem nowego
nośnika. Jednak takie działanie, bez
uprzedniego wykonania kilku bardzo
ważnych (pod kątem bezpieczeństwa)
czynności, często kończy się
bezpowrotną utratą danych. Dlaczego?
Oto powody:

• nie zawsze jesteśmy w stanie

poprawnie zdiagnozować dysk
(który powinniśmy wymienić),

• nigdy nie powinniśmy pracować

na jedynym źródle danych (bez
uprzedniego wykonania binarnej
kopii awaryjnej).

W konsekwencji odbudowy macierzy
(w systemach nadmiarowych
lub mirrorowych) po wymianie
niewłaściwego dysku, zniszczymy dane
(logicznie) w sposób nieodwracalny (na
tych nośnikach).

W związku z powyższym, zanim

przystąpimy do właściwego procesu
odbudowy, powinniśmy wykonać dwie
czynności:

• wykonać pełne kopie binarne (sektor

po sektorze) każdego z dysków na
inne nośniki,

OCHRONA DANYCH

HAKIN9 2/2010

HAKIN9

2/2010

ODZYSKIWANIE DANYCH Z SYSTEMÓW RAID – PIERWSZA POMOC

• przetestować każdy z dysków

(sektor po sektorze) pod względem
występowania jakichkolwiek błędów,

• zapisać konfigurację istniejących

ustawień kontrolera (z poziomu jego
biosu najlepiej na FDD).

Po wykonaniu powyższych czynności
zabezpieczających możemy przejść do
dalszych działań. I tak:

• jeżeli w wyniku testu nie pojawią się

żadne błędy na żadnym z nośników
możemy przystąpić do odbudowy
macierzy (bez wymiany nośnika),

• jeżeli błędy pojawią się na jednym

z nośników i jest to nośnik, który
jest wskazywany przez kontroler
macierzy jako uszkodzony należy
zastąpić go nowym i przystąpić do
odbudowy macierzy.

Proszę pamiętać, że sam proces
odbudowy powinniśmy przeprowadzać
na oryginalnych dyskach (oczywiście po
uprzednim wykonaniu kopii binarnych) ze
względu na to, iż większość kontrolerów
używa numerów seryjnych dysków
do ich rozpoznawania w istniejących
macierzach. Podobnie sprawa ma się
z fizyczną kolejnością dysków; po ich
wypięciu w celu wykonania kopii i testów
powinny być one podpięte z powrotem
do tych samych gniazd w kontrolerze.

Innym sposobem na odzyskanie

danych jest wykonanie kopii
posektorowych wszystkich dysków i
odzyskanie danych bezpośrednio z nich
poprzez emulację istniejącego systemu
RAID. Można to przeprowadzić według
dwóch metod:

• sprzętowej,
• programowej.

Metoda sprzętowa polega na podpięciu
wszystkich kopii dysków i założeniu
nowego systemu RAID. Poniżej
procedura:

• w maszynie źródłowej (lub innej)

stawiamy świeży system (najlepiej
Windows) na pojedynczym dysku
(w trakcie instalacji wszystkie dyski
RAID muszą być odłączone),

• instalujemy sterownik do kontrolera

macierzowego,

• wyłączamy komputer i podpinamy

kopie dysków macierzowych,

• wchodzimy do biosu kontrolera

RAID i zakładamy nową macierz,

• uruchamiamy Windows – w konsoli

zarządzania dyskami powinniśmy
zobaczyć wolumin RAID z
nieprzydzieloną przestrzenią
dyskową,

• instalujemy odpowiedni program do

odzyskiwania danych (w zależności
od użytego systemu plików na
skanowanej macierzy, np. do FAT,
NTFS, Ext, itp),

• skanujemy wolumin RAID i

powinniśmy uzyskać dostęp do
utraconych danych.

W powyższym przypadku, w trakcie
zakładania nowej macierzy muszą być
zachowane następujące warunki:

• w trakcie inicjalizacji dysków ich

fizyczna kolejność w kontrolerze
musi być identyczna, jak w układzie
oryginalnym (tzn. kopie dysków
A,B,C itd. muszą być ustawione w tej
samej kolejności co w oryginale),

• deklarowana wielkość klastra musi

być identyczna,

• trzeba wykreować samą macierz,

natomiast nie wolno jej inicjalizować
lub formatować! (jeżeli przez
pomyłkę wykonamy te czynności
należy ponownie odtworzyć
binarnie wszystkie nasze dyski z
posiadanych, wykonanych wcześniej
kopii).

Jeżeli okaże się, że po zeskanowaniu
woluminu występują błędy w strukturze
lub pliki się nie otwierają (bądź
otwierają się z błędami) to będzie
oznaczało, że dyski są podpięte
w niewłaściwej kolejności lub
zadeklarowana wielkość klastra jest
inna niż powinna być. W takiej sytuacji
należy ponownie wejść do biosu
kontrolera, usunąć macierz i założyć
nową z innymi ustawieniami, tzn. inna
wielkość klastra. Analogicznie – zmienić
kolejność dysków (oczywiście w
wyłączonym systemie).

Metoda programowa jest

podobna do sprzętowej – z tą
różnicą, że wszystkie czynności
związane z emulacją RAID, czyli
zakładanie macierzy, jej konfiguracja
itp. jest wykonywana wirtualnie przez
specjalistyczne oprogramowanie.
Poniżej procedura:

• potrzebujemy komputer z

zainstalowanym systemem (najlepiej
Windows) na pojedynczym dysku,

• podpinamy dyski z kopiami

binarnymi naszych dysków RAID
(w tej metodzie nie potrzebujemy
posiadać kontrolera macierzowego,
dyski podpinamy pod zwykłe
pojedyncze kanały) – kolejność
podpinanych dysków jest bez
znaczenia,

• uruchamiamy system (pilnujemy,

aby w trakcie uruchamiania się
systemu nie odpalił się scandisk),

• instalujemy i uruchamiamy

program do odzyskiwania danych z
systemów RAID,

• w zależności od aplikacji program

może sam poskładać kolejność
dysków oraz wielkość klastra,

• wykonujemy programem obraz

macierzy na nowym dysku.

Odzyskiwanie dostępu do

danych w przypadku array

failed

W praktyce, przy występowaniu
komunikatu o uszkodzeniu macierzy
RAID mamy bardzo zawężoną
ścieżkę postępowania w warunkach
pozalaboratoryjnych, ponieważ przy
uszkodzeniach tego typu na ogół
dochodzi do zniszczenia kilku nośników
lub pojawienia się błędów logicznych,
bądź fizycznych w większej ilości
dysków.

Przy tego typu komunikacie

stanowczo odradzamy podejmowanie
we własnym zakresie prób odbudowy
macierzy z poziomu kontrolera. Jedyne
co możemy wykonać, to sprawdzenie,
pod kątem występowania błędów,
oddzielnie każdego z dysków. Po tej
czynności będziemy wiedzieć czy jest
możliwe wykonanie kopii binarnych
przynajmniej takiej ilości dysków, za

OCHRONA DANYCH

HAKIN9 2/2010

HAKIN9

2/2010

ODZYSKIWANIE DANYCH Z SYSTEMÓW RAID – PIERWSZA POMOC

pomocą której będziemy w stanie
odbudować z danych nadmiarowych
obraz woluminu RAID (na ogół
będziemy potrzebować n-1 kopii, w
natywnym stripe niestety musimy
wykonać kopie wszystkich dysków).
Jeżeli okaże się, że co najmniej 2
lub więcej dysków jest całkowicie
niesprawna lub w trakcie testowania
pojawiają się błędy odczytu w
większych ilościach na co najmniej
dwóch dyskach – to dalsze męczenie
tematu w warunkach amatorskich mija
się z celem.

Wtedy jedyną szansą na dotarcie

do danych jest zgłoszenie się firmy
specjalizującej się w odzyskiwaniu
danych.

Jeżeli jednak uda się nam wykonać

kopie sektorowe naszych dysków należy
spróbować dotrzeć do danych metodą
programowej emulacji RAID. Opis
postępowania w poprzednim dziale.

Synteza metod odzyskiwania

danych

Każda z wyżej wymienionych

metod posiada swoje wady i zalety.
Poza tym każda z nich charakteryzuje
się odmienną specyfiką. Oto
podsumowanie:

• przy emulacji RAID (sprzętowej i

programowej) – możemy odzyskać
same dane (bez odbudowy systemu
plików oraz systemu operacyjnego),

• przy emulacji RAID (sprzętowej

i programowej) – występuje
konieczność zaopatrzenia się w
program do odzyskiwania danych
ze stosownych systemów plików,

• przy emulacji RAID (programowej)

– jw. oraz dodatkowo dochodzi
konieczność zaopatrzenia się
w program odzyskujący dane z
uszkodzonych woluminów RAID,

• przy emulacji RAID (sprzętowej i

programowej) – występuje dużo
wyższa czasochłonność procesu
dotarcia do danych,

• przy emulacji RAID (sprzętowej

i programowej) – metoda ta
generalnie wykazuje większą
skuteczność, ze względu na
możliwość korygowania we własnym
zakresie parametrów,

• przy sprzętowej odbudowie array

rebuilding – w porównaniu z
metodami emulacji – jest niższa
skuteczność, która w dużej mierze
zależy od jakości samego kontrolera
oraz ilości błędów i przekłamań,
które mogą się pojawić na każdym
z dysków (często jest tak, że po
odbudowie macierzy przez kontroler
nie mamy dostępu do systemu
plików i sam proces odzyskiwania
danych musimy kończyć poprzez
skanowanie odbudowanego
woluminu, który jest uszkodzony w
sposób logiczny),

• przy sprzętowej odbudowie

array rebuilding – ze względu
na aktywną metodę odbudowy
jednego z dysków istnieje ryzyko
nieprawidłowego nadpisania danych
w przypadku automatycznego
uaktywnienia się tej opcji.

Wszystkie opisane powyżej działania
i metody mają ogólny charakter i nie
uwzględniają sytuacji specyficznych.
Mogą być stosowane (w warunkach
amatorskich) w przypadku utraty
dostępu do niezbyt istotnych informacji.
Natomiast, jeżeli utracimy dostęp
do bardzo ważnych danych, to
stanowczo zalecamy zgłoszenie się
do wyspecjalizowanej firmy typu Data
Recovery.

Nie wolno...

Nie należy przede wszystkim
panikować. Taki stan powoduje,
że zaczynamy wykonywać różne,
często nieprzemyślane czynności,
w konsekwencji których możemy na
zawsze utracić możliwość dotarcia do
danych.

Oprócz wskazówek opisanych w

niniejszym artykule należy przestrzegać
następujących reguł:

• nie wolno wykonywać odbudowy

macierzy (jakąkolwiek metodą) bez
zrobienia uprzednio kopii binarnych
wszystkich dysków uczestniczących
w macierzy,

• nie należy uruchamiać opcji array

rebuilding przy komunikacie array
failed (dużo bardziej bezpieczniejszą

metodą jest próba wykonania kopii
dysków i podjęcie działań dotarcia
do danych metodą programowej
emulacji),

• nie wolno zmieniać dysków

macierzy miejscami (fizycznie) i
uruchamiać komputer,

• nie wolno wyjmować dysków

macierzy i uruchamiać komputer,

• powierzać odzyskiwanie danych z

macierzy RAID osobom lub firmom
nie posiadającym stosownych
kwalifikacji.

W Polsce liczba osób, które dysponują
mniejszą lub większą wiedzą
informatyczną może oscylować w
okolicach kilku milionów. Jednak
odzyskiwanie danych to bardzo
wyspecjalizowana i skomplikowana
dziedzina. Profesjonalne usługi
odzyskiwania danych wymagają
ogromnej wiedzy i specjalistycznego
laboratorium – szczególnie w
przypadku odzyskiwania danych z
systemów RAID. W ostatnim okresie na
polskim rynku pojawia się bardzo wiele
firm oferujących taką usługę, jednak
jej jakość mierzona skutecznością
pozostawia wiele do życzenia.

W całej tej masie firm jest tylko

kilka, które dysponują stosowną
wiedzą i warsztatem pozwalającym
odzyskać dane we wszystkich
możliwych przypadkach (tzn. tam gdzie
fizycznie jest to możliwe). Dlatego
każdy, kto zechce skorzystać z tej
usługi, powinien bardzo starannie
dokonywać wyboru firmy bądź osoby,
której chcemy powierzyć swoje nośniki
w celu odzyskania danych. Wręcz
kuriozalne jest też to, że na rynku
można spotkać coraz więcej firm lub
osób reklamujących się jako jednostki
wyspecjalizowane w odzyskiwaniu
danych, a nie mających gruntownej
wiedzy oraz warsztatu pozwalającego
na profesjonalne wykonanie takiej
usługi. I tak, np. najwyższy, światowy
średni poziom skuteczności
odzyskiwania danych wynosi ok. 76% na
100 zgłoszonych przypadków (źródło:
Wikipedia). Jest to spowodowane
tym, iż sytuacje takie jak nadpisanie
utraconych danych, bądź fizyczne

OCHRONA DANYCH

HAKIN9 2/2010

uszkodzenie powierzchni roboczej
nośników nie należą do wyjątków.
Niestety, coraz częściej spotykamy
reklamy, które delikatnie mówiąc …
naciągają rzeczywistość. Coraz więcej
firm ogłasza się jako ta najlepsza,
przelicytowując się w skuteczności: 95%
, 98% czy nawet 99%. Mało tego: na
rynku pojawiają się reklamy sugerujące
100% skuteczności (!!!) w odzyskiwaniu
danych czy też mówiące o gwarancji na
odzyskanie danych. Jest to omamianie
zdesperowanego klienta i świadome
wprowadzanie go w błąd (powinien się
temu przyjrzeć UOKIK). Nie ma bowiem
na świecie firmy potrafiącej odzyskiwać
dane z każdego przypadku ich utraty
(nawet po uprzednim zrobieniu kopii
strefy serwisowej). Często działania te
mają na celu złapanie klienta w celu
wyciągnięcia od niego pieniędzy za
usługę sprawdzenia, bądź analizy czy
się da dane odzyskać, a na końcu
stwierdzenia Niestety nie udało się,
ale się napracowałem, więc kliencie
zapłać! .

Jeszcze większą patologią jest

funkcjonowanie tzw. bezpłatnej analizy,
która jest warunkowa. Z grubsza rzecz
biorąc, polega to na tym, że coraz
więcej firm oferuje bezpłatną analizę
nośnika pod warunkiem, że po jej
przeprowadzeniu klient skorzysta
w danej firmie z usługi odzyskania
danych. W przypadku rezygnacji, klient
musi pokryć koszty przeprowadzonej
analizy oraz inne ukryte opłaty – w
przypadku dysków twardych, bądź
macierzy RAID, mogą to być kwoty
od kilkuset do kilku tysięcy złotych. I
nie byłoby w tym nic złego, gdyby nie
fakt, że taka praktyka przyczyniła się
do rozpowszechnienia się pewnego
procederu, a mianowicie coraz częściej
nieuczciwe firmy po wykonaniu analizy

decydują się na stosowanie cen
zaporowych, np. 30 tysięcy złotych za
odzyskanie danych. W efekcie klient
rezygnuje i niestety musi zapłacić za
rezygnację – czyli za odbiór własnego
serwera lub dysku. W tej sytuacji
właściciel sprzętu ma związane ręce,
ponieważ wcześniej w momencie
przyjęcia dysku czy serwera do analizy
podpisał stosowne zobowiązanie bez
dokładnego zapoznania się z nim.
Przy takich praktykach teoretyczna
skuteczność faktycznie może osiągnąć
100% i jeszcze gwarantuje przypływ
gotówki w każdym możliwym przypadku.
Prowadząc taką firmę, równie dobrze
można nic nie robić – tylko wystawiać
faktury.

Dlatego pamiętajmy – przed

wyborem firmy odzyskującej dane
powinniśmy gruntownie przeanalizować
jej rzetelność (otrzymane certyfikaty,
nagrody konsumenckie, poświadczenia
dla rzetelnych firm). Także przed
oddaniem (lub wysłaniem) dysku
lub macierzy należy zapoznać się z
warunkami, które będziemy musieli
pisemnie zaakceptować (czytajmy
regulaminy, zamówienia, itp.). W trakcie
rozmowy wstępnej sprawdźmy, czy
bezpłatna analiza jest faktycznie
bezwarunkowa oraz domagajmy (!!!)
się podania widełek cenowych (chodzi
o cenę maksymalną !) za konkretny
rodzaj potencjalnego uszkodzenia, tak
aby uniknąć przykrych niespodzianek.
I ufajmy tylko sprawdzonym firmom,
mogącym się pochwalić wieloletnią
praktyką poświadczoną certyfikatami i
nagrodami.

Podsumowanie

– jak nie stracić danych?

Jakkolwiek same macierze
RAID są rodzajem systemów

pamięci masowych, w których
zaimplementowane technologie
pozwalają ograniczyć ryzyko utraty
danych, to jednak musimy pamiętać, że
nawet tak skomplikowane urządzenia
mogą ulec awarii. Dlatego też w każdym
przypadku przechowywania ważnych
danych w układach macierzowych
powinniśmy pomyśleć o zaopatrzenie
się w dodatkowy system wykonujący
kopie zapasowe. W tym celu można
wykorzystać zwykły zewnętrzny dysk czy
też streamer.

Poza tym należy przestrzegać

poniższych zasad:

• unikajmy komputerów, tzw.

składaków – korzystajmy z
opracowanych do tego celu
markowych rozwiązań serwerowych
(m.in. posiadają one redundancyjne
zasilacze i wiele innych
zabezpieczeń),

• jeżeli to możliwe, należy stosować

maksymalne zabezpieczenie
związane z zasilaniem (używajmy
kontrolerów macierzowych z
bateriami podtrzymującymi oraz
stosujmy UPS),

• przy konfigurowaniu macierzy

unikajmy stosowania trybu zapisu
writeback,

• nie należy ustawiać opcji

automatycznej naprawy RAID
(automatic array rebuilding),

• rodzaj wybranego poziomu RAID

powinien posiadać zabezpieczenia,
np. w postaci nadmiarowości,

• jeżeli to możliwe stosujmy

podwyższony, dodatkowe poziomy
redundancji w postaci hot spare,

• starajmy się unikać stosowania

samych poziomów stripe (RAID 0)
bez dodatkowych zabezpieczeń.

Artur Skrouba

Autor studiował na wydziale Fizyki i Astronomii

Uniwersytetu Warszawskiego; jest także absolwentem

Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie na kierunku

Finanse i Bankowość. Na co dzień zajmuje się

profesjonalnym odzyskiwaniem danych w firmie

DataMax Recovery, w której pełni funkcję jednego z

inżynierów technicznych.

Kontakt z autorem: artur.skrouba@data-max.pl.

Uwaga

Zarówno autor jak i redakcja nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jakiekolwiek
szkody i straty powstałe w wyniku stosowanie się do wskazówek w niniejszym artykule.
Nie zaleca się stosowania niniejszych metod w warunkach amatorskich, kiedy w grę
wchodzi ryzyko utraty danych, mogące stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia lub
powodujące znaczne straty. W takiej sytuacji należy zwrócić się do wyspecjalizowanych
firm typu Data Recovery.