Optyk_mechanik_731[04].O1.05

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

Ćwiczenia

5.1.

Obróbka ręczna

5.1.1.

wiczenia

5.2.

Obróbka mechaniczna

5.2.1.

wiczenia

5.3.

Wykonywanie połączeń spajanych

5.3.1.

wiczenia

Ewaluacja osiągnięć ucznia

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie

optyk-mechanik. W poradniku

zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć juŜ ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone róŜnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróŜnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.

Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które

zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:

−

materiał  nauczania  –  w  miarę  moŜliwości  uczniowie  powinni  przeanalizować
samodzielnie.  Obserwuje  się  niedocenianie  przez  nauczycieli  niezwykle  waŜnej
umiejętności,  jaką  uczniowie  powinni  bezwzględnie  posiadać  –  czytanie  tekstu
technicznego ze zrozumieniem,

−

pytania  sprawdzające  mają  wykazać,  na  ile  uczeń  opanował  materiał  teoretyczny  i  czy
jest  przygotowany  do  wykonania  ćwiczeń.  W zaleŜności  od  tematu  moŜna  zalecić
uczniom  samodzielne  odpowiedzenie  na  pytania  lub  wspólne  z  całą  grupą  uczniów,
w formie dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza,
poniewaŜ  nauczyciel  sterując  dyskusją  moŜe  uaktywniać  wszystkich  uczniów  oraz
w trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,

−

dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ć

wiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę

teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ć

wiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając róŜne

moŜliwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych
ć

wiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu technodydaktycznym szkoły.

Prowadzący moŜe równieŜ zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,

−

sprawdzian  postępów  stanowi  podsumowanie  rozdziału,  zadaniem  uczniów  jest
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone  w  nim  stwierdzenia  potwierdzić  lub  zaprzeczyć  opanowanie  określonego
zakresu materiału. JeŜeli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić,  sprawdzając  czy  braki  w  opanowaniu  materiału  są  wynikiem  niezrozumienia
przez  ucznia  tego  zagadnienia,  czy  niewłaściwej  postawy  ucznia  w  trakcie  nauczania.
W tym  miejscu  jest  szczególnie  waŜna  rola  nauczyciela,  gdyŜ  od  postawy  nauczyciela,
sposobu  prowadzenia  zajęć  zaleŜy  między  innymi  zainteresowanie  ucznia.  Uczeń
niezainteresowany  materiałem  nauczania,  wykonywaniem  ćwiczeń  nie  nabędzie  w pełni

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

umiejętności  załoŜonych  w  jednostce  modułowej.  NaleŜy  rozbudzić  wśród  uczniów  tak
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału moŜe stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia  z  tego  zakresu.  Nauczyciel  realizując  jednostkę  modułową  powinien  zwracać
uwagę  na  predyspozycje  ucznia,  ocenić,  czy  uczeń  ma  większe  uzdolnienia  manualne,
czy moŜe lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,

−

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej  jednostki  modułowej  i  naleŜy  je  wykorzystać  do  oceny  uczniów,  a  wyniki
osiągnięte  przez  uczniów  powinny  stanowić  podstawę  do  oceny  pracy  własnej
nauczyciela  realizującego  tę  jednostkę  modułową.  KaŜdemu  zadaniu  testu  przypisano
określoną  liczbę  moŜliwych  do  uzyskania  punktów  (0  lub  1  punkt).  Ocena  końcowa
uzaleŜniona jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel moŜe zastosować test według
własnego  projektu  oraz  zaproponować  własną  skalę  ocen.  NaleŜy  pamiętać,  Ŝeby  tak
przeprowadzić  proces  oceniania  ucznia,  aby  umoŜliwić  mu  jak  najpełniejsze  wykazanie
swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:

−

pokaz,

−

wiczenie (laboratoryjne lub inne),

−

projektów,

−

przewodniego tekstu.

Schemat układu jednostek modułowych

731[04].O1

Podstawy

techniczne

zawodu

731[04].O1.01

Stosowanie zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpoŜarowej oraz

ochrony środowiska

731[04].O1.02

Określanie właściwości

materiałów stosowanych

w przemyśle optycznym

i precyzyjnym

731[04].O1.03

Posługiwanie się

dokumentacją

techniczną

731[04].O1.04

Wykonywanie

podstawowych pomiarów

warsztatowych

731[04].O1.05

Wykonywanie podstawowych

prac z zakresu ręcznej

i mechanicznej obróbki

materiałów

731[04].O1.06

Zastosowanie

elektrotechniki i elektroniki

w sprzęcie

optycznym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

stosować i przeliczać jednostki układu SI,

–

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu statyki, dynamiki, kinematyki, takimi
jak: masa, siła, prędkość, praca, moc, sprawność, energia,

–

określać właściwości i przeznaczenie stopów Ŝelaza i metali kolorowych,

–

stosować stopy Ŝelaza i metali kolorowych w procesie wytwarzania części,

–

wykonywać pomiary przyrządami suwmiarkowymi, mikrometrycznymi, czujnikami,
kątomierzami,

–

określać i stosować tolerancje i pasowania,

–

określać i stosować parametry chropowatości powierzchni i odchyłek

–

odczytywać dokumentację konstrukcyjną i interpretować zawarte w niej oznaczenia,

–

obsługiwać komputer,

–

współpracować w grupie,

–

korzystać z róŜnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

–

wykorzystać energię, maszyny, przyrządy i narzędzia zgodnie z zasadami eksploatacji,

–

zorganizować stanowisko pracy w zaleŜności od warunków wykonywanych czynności,

–

dokonać trasowania na płaszczyźnie i przestrzennego,

–

rozpoznać i scharakteryzować technikę toczenia, frezowania szlifowania,

–

sklasyfikować gwintowniki i narzynki,

–

sklasyfikować i dobrać nity i kołki,

–

określić sposoby mocowania materiału obrabianego i narzędzia,

–

wykonać  podstawowe  prace  z  zakresu  ręcznej  i  mechanicznej  obróbki  materiałów,  jak:
piłowanie,  wiercenie,  gwintowanie,  cięcie,  przecinanie,  wycinanie,  ścinanie,  gięcie,
prostowanie, nitowanie,  lutowanie, klejenie, szlifowanie, docieranie, skrobanie, toczenie
i frezowanie,

–

wykonać proste prace na obrabiarkach do metali,

–

ocenić zgodność wykonywanych czynności z normami technicznymi, jakościowymi oraz
wykorzystywaną dokumentacją,

–

dobrać średnicę otworu i sworznia pod gwint,

–

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej
i ochrony środowiska na stanowiskach obróbki ręcznej i mechanicznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Optyk-mechanik 731[04]

Moduł:

Podstawy techniczne zawodu 731[04].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie podstawowych prac z zakresu ręcznej
i mechanicznej obróbki materiałów 731[04].O1.05

Temat: Obróbka ręczna.

Cel ogólny: Wykonywanie operacji trasowania.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

zaplanować kolejność czynności,

−

zgromadzić właściwy materiał i narzędzia do trasowania i punktowania,

−

wykonać operację trasowania,

−

zastosować przepisy bhp podczas wykonywanych prac.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w zespołach 2–4 osobowych.

Czas: 3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

rysunek techniczny detalu,

−

narzędzia traserskie,

−

Poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

Zadanie dla ucznia:

Wytrasuj na arkuszu blachy zarys pokrywy pokazanej na rysunku poniŜej. Materiał:

blacha aluminiowa PA2 lub stalowa miękka o grubości 3 mm. Zaznacz otwory do wiercenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:

Etap wstępny
1.

Podanie uczniom tematu zajęć.

Zapoznanie uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego.

Podział uczniów na zespoły.

Etap właściwy

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I Informacje

Pytania przewodnie:

Co to jest trasowane?

Jaki jest cel trasowania?

Jakie podstawowe narzędzia są uŜywane przy trasowaniu?

Jakie czynności wykonuje się podczas trasowania?

Jakie przepisy bezpiecznej pracy obowiązują przy trasowaniu?

Faza II Planowanie

Uczniowie pracując w grupach ustalają:

−

na podstawie rysunku technicznego rodzaj materiału do pobrania,

−

wymiary próbki,

−

kolejność czynności obróbki ręcznej,

−

stanowiska, na których wykonają obróbkę,

−

narzędzia niezbędne do wykonania zadania,

−

sposób mocowania materiału,

−

zasady bezpiecznego wykonania poszczególnych operacji.

Faza III Ustalenie

Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność proponowanych rozwiązań.

Faza IV Wykonanie
–

uczniowie pobierają niezbędne narzędzia i materiały,

–

trasują w blasze zarys detalu zakładając ok. 0,5 mm na obwodzie na obróbkę, oraz punkty
które wyznaczają środki otworów.

Faza V Sprawdzanie

Uczniowie po wykonaniu operacji trasowania sprawdzają z rysunkiem detalu poprawność

trasowanych linii oraz punktów wyznaczających środki otworów do wywiercenia.

Faza VI Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy wykonania ćwiczenia sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać, jakie umiejętności
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.

Zakończenie zajęć

Uczniowie porządkują stanowiska pracy.

Praca domowa

Wyjaśnij, w jaki sposób konserwować i przechowywać narzędzia traserskie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Optyk-mechanik 731[04]

Moduł:

Podstawy techniczne zawodu 731[04].O1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie podstawowych prac z zakresu ręcznej
i mechanicznej obróbki materiałów 731[04].O1.05

Temat: Operacja klejenia.

Cel ogólny: Wykonywanie połączeń spajanych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

zidentyfikować materiały do klejenia,

–

pogrupować materiały ze względu na rodzaj kleju, jakim będą klejone,

–

skleić materiały przestrzegając ogólnych zaleceń dotyczących klejenia oraz
szczegółowych zaleceń producenta kleju.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponad zawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

miniwykład,

−

wiczenie.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w grupach 2-4 osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

elementy z róŜnych materiałów, takich jak: metal, porcelana, szkło tworzywa sztuczne,
guma, drewno,

−

kleje: epoksydowy, fenolowy, kauczukowy, winylowy,

−

stanowisko do klejenia.

Zadanie

Wykonaj klejenie róŜnych materiałów ze sobą.

Przebieg zajęć
1.

Wprowadzenie.

Uświadomienie celów zajęć.

Nauczyciel w formie wykładu omawia rodzaje klejów i materiałów, jakie uczniowie będą
wykorzystywali podczas zajęć oraz zasady bezpiecznej pracy obowiązującej przy
operacji klejenia.

Zidentyfikowanie materiałów do klejenia:
–

uczniowie w zespołach uzgadniają z jakiego rodzaju materiałów wykonane są
elementy przeznaczone do klejenia,

–

uczniowie w grupie sprawdzają poprawność rozpoznanych materiałów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pogrupowanie materiałów ze względu na rodzaj kleju, jakim będą klejone:
–

uczniowie w zespołach grupują materiały ze względu na rodzaj kleju, jakim będą
klejone,

–

uczniowie w grupie sprawdzają poprawność dobranego kleju do klejonych
materiałów.

Sklejenie materiałów:
–

uczniowie w zespołach zapoznają się z zaleceniami producenta dotyczącymi
przygotowania elementów do klejenia,

–

uczniowie zapoznają się z zaleceniami producenta dotyczącymi sposobu klejenia,

–

uczniowie wykonują operację klejenia materiałów.

Praca domowa

Dla wskazanych przez nauczyciela materiałów naleŜy dobrać kleje, opisać poszczególne

etapy klejenia.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

Nauczyciel na podstawie obserwacji aktywności uczniów, poprawności wykonania

zadania oraz wypowiedzi uczniów podczas podsumowania zajęć, uzyskuje informacje i moŜe
ocenić, czy cele zajęć zostały zrealizowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Obróbka ręczna

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz długość L płaskownika stalowego potrzebnego do wygięcia wspornika

pokazanego na rysunku.

Rysunek do ćwiczenia 1

Uwaga:
Długość płaskownika jest długością linii obojętnej przebiegającej przez warstwę

rodkową płaskownika. Linia ta składa się z odcinków linii prostych i łuków okręgów.

Promienie gięcia (tu 4 i 5 mm) podawane na rysunkach technicznych dotyczą powierzchni
blachy, nie zaś linii obojętnej. Promienie gięcia odnoszące się do linii obojętnej są większe od
promieni gięcia podanych na rysunku o pół grubości płaskownika.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na dokładne
zapoznanie się ucznia z treścią zadania, a w szczególności z uwagą do zadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

obliczyć długości L [m],

zapisać wynik obliczeń: L =......................m.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

–

Poradnik dla ucznia,

–

literatura zgodna z punktem 7 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wytrasuj na arkuszu blachy zarys pokrywy pokazanej na rysunku poniŜej. Materiał:

blacha aluminiowa lub stalowa miękka o grubości 3 mm. Zaznacz otwory do wiercenia.

Rysunek do ćwiczenia 2

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiału nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na stosowanie
zasad bezpiecznej obsługi przyrządów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać dokładnie rysunek techniczny oraz ustalić plan pracy,

dobrać właściwy materiał i narzędzia do trasowania,

wytrasować na powierzchni blachy zarys detalu zakładając ok. 0,5 mm na obwodzie na
obróbkę, która będzie polegać na:
–

wycięciu detalu piłką,

–

wyrównaniu krawędzi pilnikiem,

–

wiercenia otworów.

przestrzegać w czasie ćwiczenia zasad bezpiecznej pracy,

oczyścić po trasowaniu i połoŜyć na miejsce narzędzia traserskie oraz uprzątnąć
stanowisko traserskie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

wiczenia,

–

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

–

rysunek techniczny detalu,

–

narzędzia traserskie,

–

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wytrasuj na arkuszu blachy stalowej miękkiej pas blachy do wykonania detalu

pokazanego na rysunku.

Rysunek do ćwiczenia 3

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiału nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na stosowanie
zasad bezpiecznej obsługi przyrządów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać dokładnie rysunek techniczny i ustalić plan wykonania pracy,

obliczyć długość pasa blachy w rozwinięciu,

wybrać odpowiedni zestaw narzędzi traserskich,

wytrasować na arkuszu pas blachy z zachowaniem naddatku na obróbkę, która będzie
polegać na wycięciu detalu piłką oraz wyrównaniu brzegów,

zachować podczas pracy zasady bezpiecznej pracy,

oczyścić po trasowaniu i odłoŜyć na miejsce narzędzia traserskie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

wiczenia,

–

dyskusja w grupie.

rodki dydaktyczne:

–

rysunek techniczny detalu,

–

narzędzia traserskie,

–

Poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Obróbka mechaniczna

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj narzędzia do obróbki wiórowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania. NaleŜy zwrócić uwagę na prawidłowe
rozróŜnianie narzędzi do obróbki wiórowej oraz ich parametrów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zidentyfikować narzędzia do obróbki wiórowej korzystając z katalogów,

odczytać parametry narzędzi,

zanotować nazwy i parametry.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia,

–

dyskusja dydaktyczna.

rodki dydaktyczne:

–

zestaw narzędzi do obróbki wiórowej,

–

katalogi,

–

Poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wytocz z pręta stalowego ciągnionego detal przedstawiony na rysunku.

Rysunek do ćwiczenia 2

Po wytoczeniu wykonaj ręcznie posługując się odpowiednimi narzędziami gwint M10 na

długości 60 mm.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału materiału nauczania. NaleŜy zapoznać uczniów z zasadami
bhp obowiązującymi przy obsłudze tokarki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

przeczytać dokładnie rysunek techniczny i ustalić plan dalszej pracy,

odciąć piłką odcinek pręta (sworzeń) o długości ok. 102 mm zachowując naddatek 2 mm
na obróbkę,

zamocować sworzeń jednym końcem w uchwycie tokarki,

zamocować odpowiedni nóŜ tokarski w imaku noŜowym,

ustawić odpowiednią prędkość wrzeciona,

załoŜyć osłony na tokarkę,

wykonać planowanie powierzchni czołowych wałka posługując się pokrętłami do
posuwów ręcznych oraz zakończenie stoŜkowe w celu lepszego prowadzenia narzędzia
przy nacinaniu gwintu,

wyjąć po obróbce detal z uchwytu i jeszcze raz sprawdzić wymiary z rysunkiem,

zamocować detal w imadle korzystając z nakładek do mocowania wałków,

10)

wykonać gwint korzystając z odpowiednich narzędzi,

11)

sprawdzić prawidłowość wykonania gwintu nakręcając odpowiedni sprawdzian,
a w ostateczności nakrętkę M10,

12)

oczyścić i odłoŜyć na miejsce narzędzia oraz wyłączyć i oczyścić tokarkę,

13)

przestrzegać zasad bezpiecznej pracy w czasie wykonywania czynności roboczych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

–

piłka do metalu,

–

tokarka z oprzyrządowaniem,

–

zestaw narzynek,

–

sprawdzian do gwintów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Wykonywanie połączeń spajanych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj klejenie róŜnych materiałów ze sobą.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiału nauczania. NaleŜy zapoznać uczniów z zasadami
bhp obowiązującymi przy klejeniu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

zidentyfikować materiały do klejenia,

sprawdzić, jakimi klejami dysponujesz,

pogrupować materiały ze względu na rodzaj kleju, jakim będą klejone,

skleić wskazane przez nauczyciela materiały przestrzegając ogólnych zaleceń
dotyczących klejenia oraz szczegółowych zaleceń producenta kleju.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

–

elementy z róŜnych materiałów, takich jak: metal, porcelana, szkło tworzywa sztuczne,
guma, drewno,

–

kleje: epoksydowy, fenolowy, kauczukowy, winylowy,

–

stanowisko do klejenia.

Ćwiczenie 2

Wykonaj lutowanie lutem twardym wspornika wg rysunku poniŜej. Jako lutowia uŜyj

mosiądzu.

Rysunek do ćwiczenia 2: 1 – kątownik stalowy 25x25x2.5 o długości 70 mm,

2 – rura stalowa bez szwu precyzyjna 45x2 o długości 320 mm, 3 – drut mosięŜny Ø 1 (M63),

4 – drut stalowy Ø 0,3 do związania łączonych części

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiału nauczania. NaleŜy zapoznać uczniów z zasadami
bhp obowiązującymi przy obsłudze tokarki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

oczyścić dokładnie i dopasować do siebie powierzchnie lutowanych części: wspornika 1
oraz rury 2. Im bardziej będą dopasowane lutowane części tym cieńsza będzie warstwa
lut i połączenie będzie bardziej wytrzymałe,

posmarować powierzchnie łączone roztworem boraksu,

umieścić lut w postaci drutu mosięŜnego wzdłuŜ szwu,

związać części drutem 4 i posypać boraksem,

zamocować koniec rury w szczękach imadła korzystając z odpowiednich nakładek do rur,

nagrzewać łączone miejsce palnikiem gazowym lub lampą lutowniczą aŜ lut się stopi
i wniknie między łączone powierzchnie. NaleŜy uwaŜać, aby nie przegrzać spoiny,

poczekać po wykonaniu lutowania aŜ polutowane elementy wystygną na powietrzu.
usunąć wtedy drut, który słuŜył do związania elementów,

oczyścić powierzchnię złącza roztworem wodorotlenku sodu, który usuwa powstałe
tlenki,

usunąć nadmiar lutu pilnikiem.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

–

uchwyt do mocowania lutowanych elementów , np. imadło z nakładkami,

–

palnik gazowy,

–

stanowisko do lutowania wyposaŜone w sprawnie działającą wentylację,

–

odzieŜ ochronna i okulary,

–

szczotka druciana,

–

pilnik,

–

odczynniki chemiczne w naczyniach w tym: boraks w postaci roztworu oraz postaci
sypkiej, wodny roztwór wodorotlenku sodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie podstawowych
prac z zakresu ręcznej i mechanicznej obróbki materiałów”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 13, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu
podstawowego,

−−−−

zadania 5, 12, 14 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. b, 3. a, 4. c, 5. b, 6. c, 7. a, 8. c, 9. b, 10. a, 11. a,
12. b, 13. a, 14. a, 15. c, 16. a, 17. a, 18. c, 19. b, 20. c.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozpoznać operacje trasowania

Rozpoznać narzędzia do pogłębiania

Określić nachylenie zębów w pile

Rozpoznać rozwiertaki

Rozpoznać skrzynię posuwów tokarki

Rozpoznać narzynki

Zdefiniować obróbkę docierania

Określić połoŜenie przedmiotu obrabianego
i narzędzia we frezarce

Określić połoŜenie przedmiotu obrabianego
i narzędzia w tokarce

10 Określić zastosowanie narzynek

11 Rozpoznać frezarkę

12 Rozpoznać element tokarki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13 Zdefiniować obróbkę skrobania

14 Dobrać klej

15 Rozpoznać skrobaki

16 Rozpoznać prasę do wałków

17 Rozpoznać połączenie

18 Rozpoznać operacje nitowania

19 Określić spawanie metodą TIG

20 Rozpoznać operację skrobania

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej

jednotygodniowym.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Operacja trasowania polega na

wyznaczeniu toru narzędzia.

wyznaczeniu linii obróbczych, środków otworów, osi symetrii oraz zarysu części
przed obróbką.

wyznaczeniu trasy transportu części przy obróbce wielostanowiskowej.

oznaczeniu trasy narzędzia.

Na rysunku przedstawiono narzędzia do operacji

wiercenia.

pogłębiania.

gwintowania.

rozwiercania.

Zęby brzeszczotu piłki ręcznej do metalu powinny być nachylone

powinny być nachylone ku przedniemu uchwytowi piłki.

powinny być nachylone ku tylnemu uchwytowi piłki.

nie powinny być nachylone.

maja kąt pochylenia zaleŜny od rodzaju obrabianego materiału.

Przedstawione na rysunku narzędzia to

wiertła.

docieraki.

rozwiertaki.

pogłębiacze.

Przedstawione na rysunku urządzenie to

nawrotnica frezarki.

skrzynia posuwów (skrzynia Nortona) tokarki.

reduktor wciągarki.

skrzynia biegów wiertarki stołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przedstawione na rysunku narzędzia to

rozwiertaki.

docieraki.

narzynki.

gwintowniki.

Docieranie to obróbka

wykańczająca po obróbce skrawaniem.

wstępna przed szlifowaniem.

bezwiórowa.

plastyczna.

Podczas frezowania przedmiot obrabiany

wykonuje ruch obrotowy, narzędzie przesuwa się.

jest nieruchomy, narzędzie przemieszcza się.

jest przesuwany, narzędzie wykonuje ruch obrotowy.

oraz narzędzie wykonują ruchy prostoliniowe.

Podczas toczenia na tokarce pociągowej kłowej przedmiot obrabiany

jest nieruchomy, narzędzie przemieszcza się.

wykonuje ruch obrotowy, narzędzie przesuwa się.

jest przesuwany, narzędzie wykonuje ruch obrotowy.

oraz narzędzie wykonują ruchy obrotowe.

10.

Przy pomocy narzynki moŜna wykonać

gwinty zewnętrzne.

rozwiercić otwór.

gwinty wewnętrzne.

pogłębić otwór.

11.

Na rysunku przedstawiono

frezarkę wspornikową pozioma.

tokarkę karuzelową.

tokarkę pociągową kłową.

wiertarkę.

12.

W przedstawionym na rysunku koniku cyfrą 5
oznaczono

zacisk tulei konika.

kieł.

korpus konika.

tuleje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13.

Skrobanie to obróbka

ręczna, wykańczająca wykonywana za pomocą skrobaka.

maszynowa wykonywana na obrabiarce nazywanej skrobarką.

wstępna przed szlifowaniem.

bezwiórowa.

14.

Do połączenia metalu ze szkłem naleŜy uŜyć kleju

epoksydowego.

winylowego.

fenolowego.

kauczukowego.

15.

Przedstawione na rysunku narzędzia to

noŜe tokarskie.

frezy.

skrobaki.

wytaczaki.

16.

Na rysunku przedstawiono

prasę do prostowania wałków.

prasę mimośrodową.

prasę do gięcia blach.

maszynę do karbowania blach.

17.

Na rysunku przedstawiono

połączenie za pomocą nita z łbem kulistym.

połączenie za pomocą nita rurkowego.

złącze gwintowane.

złącze kołkowane.

18.

Przedstawiona na rysunku operacja to

gwintowanie.

kołkowanie.

nitowanie.

zgrzewanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19.

Spawanie metodą TIG polega na spawaniu

łukowym elektrodą topliwą w osłonie gazów obojętnych.

łukowym elektrodą nietopliwą w osłonie gazów obojętnych.

łukowym elektrodą topliwą bez osłony gazowej.

łukowym elektrodą nietopliwą bez osłony gazowej.

20.

Przedstawiona na rysunku operacja to

dłutowanie.

docieranie.

skrobanie.

frezowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie podstawowych prac z dziedziny ręcznej i mechanicznej
obróbki materiałów

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie podstawowych
prac z zakresu ręcznej i mechanicznej obróbki materiałów”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−−−−

zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu
podstawowego,

−−−−

zadania 4, 13, 14 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−−−−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−−−−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,

−−−−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. c, 4. b, 5. b, 6. c, 7. c, 8. a, 9. b, 10. c, 11. c,
12. c, 13. b, 14. b, 15. d, 16. c, 17. d, 18. c, 19. a, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozpoznać operacje trasowania

Rozpoznać narzędzia do gwintowania

Rozpoznać kąt skrawania

Rozpoznać narzędzie przy operacji

Rozpoznać narzędzie

Rozpoznać suport tokarki

Rozpoznać narzynki

Zdefiniować obróbkę skrawania

Określić

połoŜenie

przedmiotu

obrabianego

podczas obróbki toczenia

10 Określić zastosowanie narzynek

11 Rozpoznać frezarkę

12 Rozpoznać element tokarki

13 Dobrać urządzenie do obróbki

14 Dobrać klej

15 Rozpoznać gwintowniki

16 Rozpoznać tokarkę

17 Rozpoznać połączenie

18 Rozpoznać rodzaj nitu

19 Określić spawanie metodą MIG

20 Rozpoznać operację

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej
jednotygodniowym.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

Przygotuj odpowiednią liczbę testów.

Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.

Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.

Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.

Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.

Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliŜającym się czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−−−−

instrukcja,

−−−−

zestaw zadań testowych,

−−−−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

Wyznaczenie linii obróbczych, środków otworów, osi symetrii oraz zarysu części przed
obróbką to
a)

punktowanie.

skrobanie.

trasowanie.

rozwiercanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na rysunku przedstawiono narzędzie do operacji

rozwiercania.

pogłębiania.

gwintowania.

wiercenia.

to kąt

przyłoŜenia.

natarcia.

skrawania.

ostrza.

Numerem 1 na rysunku oznaczono

skrobak.

wytaczadło.

rozwiertak.

gwintownik.

Numerem 1 na rysunku oznaczono

wiertło.

docierak.

rozwiertak.

pogłębiacz.

Przedstawione na rysunku urządzenie to
a)

nawrotnica tokarki.

skrzynia posuwów (skrzynia Nortona) tokarki.

suport tokarki.

konik tokarki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przedstawione na rysunku narzędzia to
a)

rozwiertaki.

docieraki.

narzynki.

gwintowniki.

Skrobanie to obróbka

wykańczająca po obróbce skrawaniem.

wstępna przed szlifowaniem.

bezwiórowa.

plastyczna.

Podczas toczenia na tokarce pociągowej kłowej przedmiot obrabiany

jest nieruchomy, narzędzie przemieszcza się.

wykonuje ruch obrotowy, narzędzie przesuwa się.

jest przesuwany, narzędzie wykonuje ruch obrotowy.

oraz narzędzie wykonują ruchy obrotowe.

10.

Przy pomocy narzynki moŜna wykonać

gwinty zewnętrzne.

rozwiercić otwór.

gwinty wewnętrzne.

pogłębić otwór.

11.

Na rysunkach przedstawiono

noŜe krąŜkowe.

koła zębate.

frezy.

wiertła.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12.

W przedstawionym na rysunku koniku cyfrą 6
oznaczono
a)

zacisk tulei konika.

kieł.

korpus konika.

tuleje.

13.

Uzębienie kół zębatych moŜemy wykonać na
a)

tokarce.

frezarce.

pile taśmowej.

wiertarce.

14.

Do zabezpieczania połączeń gwintowanych przed odkręcaniem naleŜy uŜyć kleju
a)

epoksydowego.

anaerobowego.

fenolowego.

kauczukowego.

15.

Przedstawione na rysunku narzędzie to
a)

nóŜ tokarski.

frez.

skrobak.

gwintownik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16.

Na rysunku przedstawiono

prasę do prostowania wałków.

prasę mimośrodową.

tokarkę pociągową kłową.

maszynę do karbowania blach.

17.

Na rysunku przedstawiono
a)

połączenie za pomocą nita z łbem kulistym.

złącze kołkowane.

połączenie za pomocą nita rurkowego.

połączenie za pomocą nita drąŜonego.

18.

Numerem 1 na rysunku oznaczono
a)

sworzeń.

kołek.

nit.

wkręt.

19.

Spawanie metodą MIG polega na spawaniu
a)

łukowym elektrodą topliwą w osłonie gazów obojętnych.

łukowym elektrodą nietopliwą w osłonie gazów obojętnych.

łukowym elektrodą topliwą bez osłony gazowej.

łukowym elektrodą nietopliwą bez osłony gazowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie podstawowych prac z dziedziny ręcznej i mechanicznej
obróbki materiałów

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

Brodowicz W.: Skrawanie i narzędzia. WSiP, Warszawa 1997

Brodowicz W., Grzegórski Z.: Technologia budowy maszyn. WSiP, Warszawa 1993

Dudik K.: Poradnik tokarza. Wyd. XI poprawione. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne,
Warszawa 1987

Feld M.: Technologia budowy maszyn. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000

Górecki A.: Technologia ogólna. WSiP, Warszawa 2000

Kozak B.: Części maszyn z elementami mechaniki technicznej. WSiP, Warszawa 2000

Łabędź J.: Projektowanie procesów technologicznych obróbki – zagadnienia ogólne.
Wydawnictwo AGH, Kraków 1996

Mac S.: Obróbka metali z materiałoznawstwem. Wyd. XII. WSIP, Warszawa 1997

Tymowski J.: Technologia budowy maszyn. WSiP, Warszawa 2001

10.

Zawora J.: Podstawy technologii maszyn. WSiP, Warszawa 2001

11.

Praca zespołowa: Konstrukcja przyrządów i urządzeń precyzyjnych. Wydawnictwa
Naukowo-Techniczne, Warszawa 1996

Czasopisma:
–

Mechanik

–

Przegląd Mechaniczny

–

Nowa Edukacja Zawodowa

–

Edukator Zawodowy – www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php

Literatura metodyczna
1.

Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994

Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000