1095.1333 -  WYPRAWY  KRZYŻOWE

--------- wyprawy krzyżowe ----------

W 1095 r. na  synodzie  w Piacenzie papież Urban II podpisał

porozumienie z wysłannikami cesarza bizantyńskiego Aleksego
Komnena. Papież ogłosił pierwszą  krucjatę, zachęcając księży i

rycerstwo   do   udania   się  do   Grobu   Pańskiego   i  odebrania   go
niewiernym. Później, papież na  soborze  w Clermont we Francji,

wezwał zachodnie chrześcijaństwo do odbicia ziemi świętej od

muzułmanów.   Zachęcał   do   zdobycia   Świętego   Grobu   Pana

Jezusa   w   Jerozolimie   z   rąk   niewierzących   Mahometan.
Obiecywał

 

za

 

to

 zupełny

 

odpust.

    Rozpoczął   się   wielki   ruch   po   całym   chrześcijaństwie,   który

trwał blisko 200 lat, wciągając w śmierć miliony ludzi, którzy pod

sztandarami   Krzyża   walczyli   bronią   cielesną,   myśląc,   że   z

Saracenami   walczą   dla   Pana.   Połączono   to   z   zapowiedzią

odpuszczenia   grzechów   wezwanie.   Te   idee   znalazły   żywy

oddźwięk wśród feudalnego rycerstwa.

--------- pierwsza wyprawa krzyżowa ----------

W 1096 r. ruszyła  wyprawa chłopska  (tzw. "ludowa krucjata") w

celu   uwolnienia   ziemi   świętej   i   grobu   świętego   spod

muzułmanów.   Na   jej   czele   szedł   kaznodzieja   zwany   Piotrem

Pustelnikiem.

    Pierwsze   drużyny   krzyżowców   zebrały   się   w   północnej

Francji,   lecz   początkowo   napaści   na   Żydów   zdarzały   się

sporadycznie.   Musimy   jednak   pamiętać,   że   Kościół   Rzymsko-

Katolicki odpuszczał krzyżowcom wszystkie grzechy, zarówno

stare, jak i przyszłe. W takich warunkach, pewien mnich rzucił
hasło:   "Żydzi   ukrzyżowali   naszego   Zbawiciela,   niechże   się   więc
nawrócą do niego lub umrą." Wówczas krzyżowcy w francuskim

mieście Rouen zagnali Żydów do kościoła i zmusili do chrztu.

Energiczna interwencja francuskich książąt i kleru powstrzymały

dalsze

 

incydenty

 

we

 

Francji.

    Pochód   około   40   tysięcy   krzyżowców   z   północnej   Francji

wkroczył   do   Niemiec.   Jako   pierwszy,   oddział   pod   wodzą

Eilhelma   Cieśli   przeszedł   przez   gminy   nad   Mozelą   i  Renem,

prześladując Żydów. Wielu zostało  przemocą  zmuszonych do

przyjęcia chrztu. Wielu zginęło męczeńsko. Do pogromu doszło

w   Wormacji,   gdzie   krzyżowcy   zburzyli   domy   żydowskie,

zrabowali   ich  mienie   i  spalili  znalezione   święte   księgi.   Wielu

tamtejszych   Żydów   wybierało   samobójczą   śmierć,   niż

męczeńską. Nieliczni przyjęli chrzest. W samej Wormacji zginęło

800

 

Żydów.

    Do   Moguncji   wkroczył   oddział   krzyżowców   pod   wodzą

hrabiego Emeryka z Leiningen. W pogromie zginęło około 1300

Żydów, a znaczna część miasta spłonęła. Tylko nieliczni Żydzi

przyjęli

 

chrzest.

    Do   Kolonii   wkroczył   oddział   krzyżowców   pod   wodzą

Wilhelma Cieśli. Zburzyli żydowskie domy, lecz tamtejsi Żydzi

zdołali uciec przed pogromem. W następnych dniach krzyżowcy

wyłapali   większość   Żydów   w   okolicy,   mordując   wszystkich.

Następnie   doszło   do   pogromów   Żydów   w   Czechach.

    Drogę   do   Ziemi   Świętej   znaczyły   liczne   akty   gwałtów,
określane   później   w  tradycji  żydowskiej   mianem  pierwszego
holocaustu.
    Krzyżowców nauczano, by by "świętą wojnę" rozpoczynać od
własnego kraju i zniszczenia "wrogów Boga", czyli Żydów. Mord

Żydów   traktowano   jako   czyn   miły   Bogu,   gwarantujący

odpuszczenie kar za grzechy. Tylko w ciągu pierwszych trzech

miesięcy (maj-lipiec 1096 r.) pogromów w niemieckich miastach

nad   Renem   zabito   12   tysięcy   Żydów.   Ogółem   szacuje   się,   że

zgładzono trzecią część ludności żydowskiej Niemiec i północnej

Francji.   Nieliczni   ocaleni   przyjęli   pozornie   chrześcijaństwo.

    

Wyprawa   była   jednak   źle   zorganizowana   i   pozbawiona

zaopatrzenia, dotarła do Konstantynopola,  a następnie  została

rozbita przez Turków.

W 1096 r. do Polski przybyła pierwsza fala Żydów. Polska ich

przyjęła   i   dała   warunki   do   osiedlenia   się.   Ta   pierwsza   fala

Żydów,   która   napłynęła   do   Polski,   uciekała   przed   pierwszą

wyprawą krzyżową.

W 1096 r.  wyruszyła także  druga  fala pierwszej  krucjaty  na

Wschód. Około 40-50 tysięcy francuskiego i włoskiego rycerstwa

podążało pod wodzą wybitnych książąt. Z początkiem 1097 r.

siły krzyżowców przeprawiły się przez Bosfor i wkroczyły do

Azji Mniejszej. Po rozbiciu sił tureckich, zdobyli Edessę, kolonię

armeńską   na   pograniczu   Syrii   i   Mezopotamii.   Hrabią   Edessy

został   Baldwin,   brat   księcia   Lotaryngii.   W   1098   r.   krzyżowcy

opanowali   stolicę   Wschodu   Antiochię,   której   księciem   został

Boemund z Tarentu.

W   1097   r.   cesarz   Henryk   IV   pozwolił   ocalałym   Żydom

niemieckim,   którzy   zostali   zmuszeni   do   chrztu,   aby   teraz

powrócili

 

do

 

wiary

 

swoich

 

ojców.

    Papież   Klemens   III   (1080-1100)   zganił   cesarza   Henryka   IV
pisząc  do  niego:  "Słyszeliśmy, że  ochrzczonym  Żydom   pozwolono
odpaść od Kościoła. Rzecz to niesłychana i grzeszna, wzywamy przeto
Ciebie i wszystkich naszych braci, abyście nie dopuścili pohańbienia
sakramentów

 

Kościoła

 

przez

 

Żydów."

    W 1098 r. książę Czech, Wratysław odebrał Żydom czeskim

cały majątek i dopiero wtedy pozwolił, aby uciekli do Polski i

Węgier.

W 1099 r. krzyżowcy, będący w sile około 15 tysięcy ludzi, zdobyli Jerozolimę.

Miasto   zostało   całkowicie   splądrowane,   a   ludność   muzułmańska   i   żydowska

wymordowana   (Żydów   spalono   żywcem   w   synagodze   -   15   lipca   1099   r.).

    Zwycięzcy ustanowili chrześcijańskie Królestwo Jerozolimskie, które obejmowało

dawną Fenicję, Syrię i Palestynę. Było to klasyczne państwo feudalne z systemem

lennym.   Pierwszym   jego   władcą   został   Gotfryd   de   Bouillon.   Do   obrony   całego

Królestwa   Jerozolimskiego   miał   on   zaledwie   3   tysiące   ludzi.

    W następnych latach we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego powstały

kolejne księstwa łacińskie.

W 1100 r. z Europy wyruszyła na Wschód druga fala rycerstwa

krzyżowego. Siły liczące około 40-50 tys. ludzi wyszły z Francji,

Włoch i Niemiec. Podczas ciężkich walk w Azji Mniejszej zginęło

ponad trzy czwarte krzyżowców. Ocalałe resztki wzmocniły siły

obronne Królestwa Jerozolimskiego.

W   1100   r.   władcą   Królestwa   Jerozolimskiego   został   jako   król,   hrabia   Edessy,

Baldwin I (1100-1118).

W 1103 r. cesarz Henryk IV przerażony skutkami pogromów

Żydów niemieckich w Moguncji i Wormacji, kazał książętom i

mieszczanom   złożyć   przysięgę,   że   w   przyszłości   zabezpieczą

Żydom   spokojne   istnienie   i   nie   pozwolą   ich   prześladować.

    W obliczu tych wszystkich cierpień i prześladowań, niemieccy

Żydzi   przyjęli   katolicki   obyczaj   odwiedzania   grobów   swoich
zmarłych,   których   nazywali  świętymi  (Kedoszim)  męczennikami.

Odprawiano   przy   tym   modlitwy   za   zmarłymi.   Od   tych

tragicznych wydarzeń pierwszej wyprawy krzyżowej, niemiecki
judaizm 

obumarł   i   przybrał   posępną   postać.

    Zbawienną   przeciwwagę   dla   smutku   stanowiły  studia
talmudyczne.   W  uczelniach  panowała   radosna   praca   myślowa.
Szkoły  stały się całym światem dla nieszczęsnych niedobitków.

Izaak   Alfassi   (zmarł   w   1103   r.)   i   Raszi   (zmarł   w   1105   r.)

pozostawili   po   sobie   liczny   zastęp   adeptów,   którzy
rozpowszechnili po świecie głęboką naukę Talmudu.

W   XII   wieku   pojawiły   się   dwa   nowe,   mniejsze   rejony

żydowskiego   osadnictwa   -   południowe   Włochy   i   Jawan   w

cesarstwie bizantyjskim, oraz drugie miejsce na wschód od rzeki

Łaby, w krainie Słowian.

W   owym   czasie   Andaluzję   w   muzułmańskiej   Hiszpanii

opanowali Almorawidzi.  

Sytuacja Żydów pod ich panowaniem

nie   uległa   większej   zmianie.   Żydzi   cieszyli   się   spokojną

egzystencją.

    W   latach   1106-1143   w   hiszpańskiej   Andaluzji   panował

almorawidzki kalif Alego. 

Żydzi cieszyli się dużymi swobodami.

Niektórzy z nich sprawowali obowiązki poborców pogłównego

od   ludności   żydowskiej   i   chrześcijańskiej.   Wybitni   Żydzi

zajmowali ważne urzędy na dworze. Przybocznym medykiem

kalifa Alego był Żyd, Abu-Ajub Salomon Ibn-Almuallem, który

otrzymał tytuł księcia i wezyra. Tytuł wezyra otrzymał również

inny   żydowski   medyk,   Abulhassan   Abraham   Ben-Meir   Ibn-

Kamnial. Najznakomitsi ówcześni poeci wysławiali szlachetność

jego   uczuć,   jego   hojność   i   zainteresowanie   losem   współbraci

Żydów.

    Wysokie   stanowisko   na   dworze   jednego   z   książąt

muzułmańskich   w   Hiszpanii   zajmował   żydowski   astronom

Abraham Ben-Chija Albardżeloni (1065-1136). Był on ministrem

policji (Zachib as-Szorta) i nosił tytuł książęcy.

Za czasów królów Ludwika VI (1108-1137) i Ludwika VII (1137-

1180)   Żydzi   we   Francji   cieszyli   się   dużymi   swobodami.

Dostępowali zaszczytów i łaski na dworze. W tak sprzyjających

warunkach bogacili się, posiadali domy, grunta i winnice. Połowa

ówczesnego

 

Paryża

 

należała

 

do

 

Żydów.

    Francuskie   gminy   żydowskie   miały   na   czele   własnego
burmistrza  (prevota),   któremu   przysługiwało   prawo   obrony
interesów   członków   swojej   gminy.   Żydowskiego  burmistrza

wybierała   gmina,   a   zatwierdzał   król   lub   baron,   do   którego

należało dane miasto. W owym czasie wspaniale rozwijała się
uczelnia   talmudyczna  w   Troyes   (Francja).   Studenci   operali   się

głównie na komentarzach Raszego, podanych w postaci prostych
dodatków  (Tosafot).   Właśnie   dlatego   uczelnia   w   Troyes   została
nazwana  tosafistyczną. Uzupełniła ona luki pozostawione przez

Raszego,   oraz   sprostowała   i   rozszerzyła   podane   przezeń
objaśnienia. Główną cechą  kierunku tosafistycznego  stanowi jego

zupełna   niezależność   od   powag   i   usiłowanie   ogarnięcia
przedmiotu   własnym   rozumem.   Grono   pierwszych  tosafistów

tworzyli: Meir Ben-Samuel, Jehuda Ben-Natan, Jakub Ben Meir
oraz Izaak Ben-Aszer Halevi. 

Opracowali oni Tosafot (suplementy)

tak

 

do

 Pięcioksiągu,

 

jak

 

do

 Talmudu.

    W okresie 1100-1160 rozwinęli swoją działalność Józef Karo i
Samuel Ben-Meir, którzy  obrali drogę odmienną od  tosafistów.

Uprawiali   oni   egzegezę,   opartą   na   ścisłych   prawidłach

gramatyki.

W   1113   r.   w   Kijowie   (Ruś   Kijowska)   po   śmierci   księcia

Światopełka   II   wybuchły   społeczne   niepokoje,   które   władca

skierował przeciwko Żydom. W owym czasie, Żydzi w Kijowie

w pełni kontrowali handel solą, przez co stali się niepopularni.

Już w tak wczesnych czasach pojawił się powtarzający potem

schemat konfliktu.

W 1114 r. w Norwich w Anglii oskarżono Żydów o zamęczenie

na śmierć chrześcijańskiego dziecka na wzór męki Chrystusowej.
Jest to pierwszy zanotowany przypadek "krwawego oszczerstwa".

W 1119 r. powstał w Jerozolimie francuski zakon rycerski templariuszy dla obrony

pielgrzymów w Palestynie i walki z niewiernymi.  Templariusze  byli zakonnikami

przestrzegającymi   ścisłej   reguły,   łączącej   w   przedziwny   sposób   ideały   życia
mniszego   i   rycerskiego.   Razem   z   zakonem  joannitów  fortyfikowali   oni   granice

Królestwa Jerozolimskiego i prowadzili nieustanne walki z muzułmanami.

Pierwsza połowa XII wieku wydała wśród żydostwa mnóstwo

mężów   wybitnych,   poetów,   filozofów,   bystrych  talmudystów,

których   dzieła   noszą   niemal   piętno   perfekcji.   Wybitni   rabini,

przeważnie   uczniowie   Alfassiego,   objawiali   obok   studiów
talmudycznych  niemałą   skłonność   do   poezji   i   nauki.

Najznakomitszym   w   tej   dobie   rabinem   był   Józef   Ibn-Migasz

(1077-1141). Zajmował on zaszczytne stanowisko zwierzchnika

gminy

 

w

 

Lucenie

 

(Hiszpania).

    W owym czasie Hiszpania została rozdarta na wrogie sobie

stronnictwa i znajdowała się w stanie zamieszania. W Andaluzji

hiszpańscy   Arabowie   sprzeciwili   się   zwycięskim   Berberom

almorawickim i rozpoczęli z nimi wojnę. W okolicach Grenady

chrześcijanie uknuli spisek przeciwko mahometańskim panom i

wezwali   na   pomoc   chrześcijańskiego   króla   Aragonii,   Alfonsa.

Królestwa   Aragonii   i   Kastylii   skłóciły   się   z   sobą.   Hrabstwo

Portugalii   starało   się   uwolnić   spod   zwierzchnictwa   Leonu.

Przymierza   zawierano   i   łamano.   Obłuda   i   zdrada   były

powszechnym zjawiskiem, a kościelni dostojnicy przechodzili z

obozu

 

do

 

obozu.

    W  tych   ciężkich  warunkach,   w Hiszpanii  rozkwitały   studia
talmudyczne.   Jednocześnie   nastąpił   zastój   w   egzegezie  Pisma
Świętego  i uprawie gramatyki hebrajskiej. Natomiast wspaniale

rozwijała   się   poezja.   Język   hebrajski   nabrał   takiej   giętkości   i

plastyczności,   że   małym   nakładem   talentu   można   było   pisać

wiersze   i   manipulować   rymami.   Moda   układania   listów   do

przyjaciół, którą hiszpańscy Żydzi przejęli od Arabów, uczyniła

rymotwórstwo   rzeczą   codziennej   potrzeby.   Na   wzmiankę

zasługują następujący poeci: Salomon Ben-Sakbel, który stworzył

nowy   rodzaj   poezji   hebrajskiej,   igraszki   miłosne.

Najpłodniejszym   poetą   tego   okresu   był   Mojżesz   Abu-Harun

(1070-1139).   Mojżesz   Ibn-Ezra   wzbudził   zdumienie   swoją

biegłością w języku hebrajskim. Był nadzwyczaj płodny i pisał

wielką   rozmaitość   form   poezji,   którymi   wzbogacił   hebrajską
poezję.  

Ułożył   piosennik   pt.   "Sznur   pereł"   z   1200   wierszami.

Oprócz tego napisał 300 utworów okolicznościowych i około 200

modlitw,   które   w   wielu   gminach   weszły   w   skład   liturgii.

    Gwiazdą tego okresu i jego głównym wyrazicielem był Abul-

Hassan Jehuda Ben-Samuel Halevi ze Starej Kastylii w Hiszpanii.

Swoją   poezją   przewyższał   wszystkich   ówczesnych   poetów,   a

jako   myśliciel   tworzył   nowe   idee.   Po   mistrzowsku   opanował

język hebrajski oraz formy poezji nowohebrajskiej. Utrzymywał

się z praktyki medycznej w Toledo. Zgłębiał nauki przyrodnicze.

Halevi wystąpił w obronie judaizmu. Nauczał, że o właściwości

żydowskiej   wiary   stanowią   nie   powinności   moralne   i   nie

wymagania rozumu, lecz prawdziwym rdzeniem judaizmu są

obowiązki religijne. W prawach religijnych judaizmu odbija się

mądrość   ich   Twórcy.   Halevi   pięknymi   słowami   wyjaśniał

znaczenie judaizmu, a jego uczynki i słowa stopiły się w zupełną

harmonię.

    Po długim pobycie na uczelni w Toledo (Hiszpania), w 1141 r.

Halevi popłynął do Egiptu, a następnie do ziemi ojców Izraela.

W  latach  1120-1138  Saraceni  podburzyli  cały  świat  muzułmański do

zaatakowania   i   obalenia   chrześcijańskiego   królestwa   w   Jerozolimie.

Muzułmanie pobili siły krzyżowców pod Antiochią.

Władca Królestwa Jerozolimskiego, Baldwin II, zwrócił się do papieża Kaliksta II i

doży weneckiego z apelem o pomoc w utrzymaniu chrześcijańskiego panowania nad

Ziemią Świętą. W odpowiedzi silna flota wenecka rozbiła muzułmańską flotę egipską

pod Askelonem i następnie pomogła w zdobywaniu Tyru.

W latach 1136-1160 w Kalifacie Bagdadzkim panował kalif Mohammed

Almuktafi. 

Udzielił on Żydowi Salomonowi tytułu egzylarchy i ustanowił

go książęciem nad wszystkimi Żydami kalifatu. Każdy Żyd od Persji po
Indie   był   zobowiązany   do   płacenia   pogłównego   na   rzecz  egzylarchy.

    W   stolicy   kalifatu,   w   Bagdadzie,   żyło   wówczas   1000   rodzin

żydowskich. W XII wieku, podróżnik Beniamin z Tudeli, w Bagdadzie
naliczył 40 tys. Żydów, 4  synagogi  i  akademię rabiniczną. W Mosulu żyło

około

 

7000

 

rodzin

 

żydowskich.

    Na   wschód   od   Tabaristanu,   na   płaskowyżu   pod   Niszaburem,   żył

niezależny   i   wojowniczy   szczep   żydowski.   Trudnili   się   oni   hodowlą

bydła,   a   jednocześnie   byli   wspaniałymi   wojownikami.

Dalej na wschód istniały gminy w Chiwie (8000 rodzin) i Samarkandzie

(50

 

tys.

 

Żydów).

    W owym czasie, na wyspie Cejlon żyło 23 tys. Żydów. Król tej wyspy

miał   szesnastu   wezyrów,   w   tym   czterech   żydowskich.   Aden,   port

stanowiący   klucz   Morza   Arabskiego   i   Oceanu   Indyjskiego,   posiadał

liczną gminę żydowską, która wybudowała sobie warownię i zajmowała

się  handlem  pomiędzy   Egiptem,  Persją  i Indiami.  Obszar  działalności

kupców żydowskich rozciągał się od Hiszpanii i Maroka po Indie i Chiny,

a skupiska Żydów pojawiały się głównie wzdłuż szlaków handlowych.

    W   Arabii   odrodziły   się   dawne   gminy   żydowskie.   Powstały   liczne

gminy   w   Jemenie.   W   północnej   Arabii   Żydzi   tworzyli   specyficzne

szczepy, trudniące się hodowlą bydła, rolą i handlem. Jedna taka grupa

mieszkała   w   Tajmie   i   miała   własnego   księcia   Chanana.   Druga   grupa

zamieszkiwała   okolicę   Talmasu   pod   wodzą   księcia   Salomona.   Trzecie

grupa usadowiła się w Chajbarze, w liczbie 50 tys. osób. Duże skupiska

Żydów powstały również w arabskich miastach Wasit (10 tys.), Kufa (7

tys.)

 

i

 

Basra

 

(2

 

tys.).

    Gminy   żydowskie   w   Egipcie   posiadały   własnego,   uznanego   przez

kalifa   zwierzchnika,   który   pełnił   funkcje   duchowe   i   sędziowskie,   i
tytułował się  nagidem. Przysługiwało mu prawo mianowania rabinów i

karania winowajców. W Kairze żyło 2 tys. rodzin (około 7 tys. osób),

natomiast w Aleksandrii żyło 3 tys. rodzin.

W 1144 r. muzułmanie zajęli hrabstwo Edessy, co odbiło się szerokim

echem   w   całej   Europie.   Król   jerozolimski   ponownie   zwrócił   się   do

papieża z prośbą o pomoc.

Gdy upadła Edessa, rozpoczęto głosić potrzebę drugiej krucjaty.

W Niemczech i we Francji znowu podburzano przeciwko Żydom

krwiożerczy fanatyzm ludu.

W   1146   r.   papież   Eugeniusz   III   (1145-1153)   wydał  bullę,

zwalniającą   wszystkich   uczestników  świętej   wojny  od   płacenia

procentu   wierzycielom   żydowskim.   W   rzeczywistości   było   to

zamaskowane   odpuszczenie   wszystkich   długów   żydowskich.

    We   Francji,   na   mocy  papieskiej   bulli  i   królewskiego

uprawomocnienia, ograbiono żydowskich bogaczy. Jednakże do

wybuchu krwawych prześladowań nie dopuścił król, rozsądni

ministrowie

 

i

 

pobożny

 

opat

 

Bernard.

    W   Niemczech,   mieszczaństwo   miast   nad   Renem,   zostało
podburzone  przez fanatycznego  mnicha  Rudolfa. Głosił on, że
krucjata  powinna   rozpocząć   się   od   Żydów.   Już   w   sierpniu

rozpoczęły

 

się

 

krwawe

 

prześladowania.

    Wypadki te zmusiły niemieckich Żydów do szukania opieki.

Zapłacili znaczne sumy książętom za udzielenie schronienia w
zamkach   i   twierdzach.  Kardynał-biskup  Arnold   oddał   Żydom

zamek   Wolkenburg   pod   Koenigswinterem   i   pozwolił   im   się

bronić w razie potrzeby. Wolkenburg stał się schronieniem dla

wielu żydowskich gmin z terenu Niemiec. Poza murami twierdz

na Żydów  czekały  przymusowe   chrzty,   grabieże  i  męczeńska

śmierć.

    Cesarz   Konrad   (1137-1152)   udzielił   Żydom   schronienia   w

Norymberdze   i   kilku   innych   warowniach.   Od   tego   momentu

Żydzi  niemieccy  uważali cesarza   za  swego  patrona   i  on  sam

uważając się za takiego, zażądał od nich opłacania ekwiwalentu.

Dzięki   temu   Żydzi   w   Cesarstwie   Rzymskim   narodu
niemieckiego stali się stałymi klientami skarbu (Kammerknechte)

państwa.  Początkowo   oznaczało   to   ich  nietykalność   jako   sług

cesarskich.  

Jednakże   z   czasem   zepchnięto   ich   na   same   dno

społeczeństwa   i   przywiązano   jak   niewolników   do   ziemi.   Do

końca XVIII wieku Żydzi niemieccy odgrywali już rolę parjasów.

W   1146   r.   fanatyczny   kalif   Abdulmumen   zniósł   na   północy   Afryki

tolerancję   dla   Żydów   i   chrześcijan.   Wszyscy   Żydzi   stanęli   przed

dramatycznym   wyborem:   przyjęcie   Islamu   albo   emigracja,   w

przeciwnym   razie   śmierć.   Wyznaczono   Żydom   termin,   do   którego

musieli sprzedać swoje grunty i posiadłości, a następnie wyemigrować.

Bardzo wielu Żydów wywędrowało wówczas do chrześcijańskiej części

Hiszpanii, Włoch i do innych krajów.  Jednakże większość pozostała i

pozornie przyjęła Islam. W całym państwie Almohadów (od gór Atlasu
po granicę Egiptu) zburzono kościoły i synagogi.

W lutym 1147 r. znaleziono pod Wircburgiem (Niemcy) ciało

zabitego   chłopca   chrześcijańskiego.   Krzyżowcy   oskarżyli   o

zbrodnię Żydów. W pogromie zginęło ponad 20 osób, w tym

rabin Izaak Ben-Eljakim.

W 1147 r. do Polski przybyła druga fala Żydów. Uciekali oni

przed prześladowaniami drugiej wyprawy krzyżowej w Europie

Zachodniej.

    W owym czasie ludność żydowska w Europie miała charakter
odrębnego stanu społecznego. Uważano ich za sługi skarbu (servi
camerae),   co   wpłynęło   na   wyodrębnienie   się   zwyczaju

bezpośredniego   podlegania   Żydów   monarsze.   Formuła   ta

znalazła   wyraz   w   przywileju   Fryderyka   I   Barbarossy   dla

ludności żydowskiej z 1157 r. i stała się normą obowiązującą w

Niemczech, a także poza ich granicami.

--------- druga wyprawa krzyżowa ----------

Pod koniec 1147 r. z Francji i Niemiec wyruszyła przeciwko

muzułmanom   druga   wyprawa   krzyżowa   prowadzona   przez

króla francuskiego Ludwika VII i cesarza Niemiec Konrada III.

Maruderzy bezkarnie rzucili się na Żydów. Doszło do krwawych

pogromów w Carentonie, Clairvaux, Ramer i Sully we Francji.

    Podczas przemarszu krzyżowców przez Czechy, w pogromach

zginęło

 

150

 

Żydów.

    Po ciężkich walkach w Azji Mniejszej, do Palestyny dotarły

tylko niedobitki rycerstwa. W 1148 r. krzyżowcy bezskutecznie

próbowali zdobyć Damaszek, skąd Turcy zagrażali Jerozolimie.
Druga  krucjata  zakończyła się całkowitym niepowodzeniem. W

wyniku   niepowodzenia   tej   wyprawy   przygasł   w   Europie   na
dłuższy czas ruch krucjatowy.

W   1149   r.   fanatyczny   kalif   Abdulmumem   podporządkował

sobie całą muzułmańską Hiszpanię. Wówczas Żydzi hiszpańscy

stanęli   przed   wyborem   pomiędzy   przyjęciem   Islamu   lub

emigracją,   w   przeciwnym   razie   czekała   na   nich   śmierć.

Większość wyemigrowała do chrześcijańskiej części Hiszpanii, a

pozostali   pozornie   przyjęli   Islam.   Na   południu   Hiszpanii
zburzono  synagogi  i  zamknięto   wspaniałe  uczelnie  w  Sewilli  i

Lucenie.

    Chrześcijańska   Kastylia   w   Hiszpanii   (król   Alfons   VII

Raimundez 1126-1157) udzieliła uciekającym Żydom schronienia.

W  owym  czasie  ulubieńcem  króla  był  Jehuda  Ibn-Ezra,  który

swoje   bogactwo   i   wielkie   wpływy   na   dworze   obrócił   na

pomaganie   żydowskim   rodakom.   Jehuda   był   marszałkiem

nadwornym w Toledo, znajdowała się tam również najliczniejsza

gmina

 

żydowska.

    Od   tej   pory   chrześcijańska   Hiszpania   (Kastylia   i   Aragonia)

stały się ogniskiem umysłowości żydowskiej. Abraham Ibn-Daud

(1110-1180)   zajął   się   medycyną   i   hiszpańską   historią.  

Napisał

filozoficzne   dzieło   "Wzniosła   wiara".   W   historycznym
opracowaniu   "Seria   tradycji"   (1161   r.)   przedstawił   kolejnych

przedstawicieli   doby   talmudycznej,   gaońskiej   i   rabinicznej.

    Abraham Ben-Meir Ibn-Ezra z Toledo (1088-1167) posługiwał

się   różnymi   formami   poezji.   Zajął   on   pierwsze   miejsce   jako
gruntowny   i   pełen   taktu   objaśniacz  Pisma   Świętego,   które

traktował   na   podstawie   analizy   gramatycznej.  

Napisał

komentarz do Pięcioksiągu.

 Rabin Ibn-Ezra po długim pobycie w

Toledo,   udał   się   w   podróż   przez   północną   Afrykę,   Egipt,

Palestynę, Babilonię, Włochy, Francję do Brytanii. We wszystkich
tych   miejscach   nauczał   i   wykładał

 Zakon.

    W tym czasie we Francji działał rabin Jakub Ben Meir, znany

jako Rabbenu Tam z Rameru. Doszedł on do takiej biegłości w
wykładni  Talmudu,   że   zaćmił   wszystkich   ówczesnych.   Łącząc

jasność myśli z bystrym rozumem, został głównym założycielem
uczelni tosafistów w Ramer (Francja). Cieszył się on powszechnym

uznaniem

 

i

 

szacunkiem.

    Przy  uczelni w Ramer pojawił się po raz pierwszy w dziejach
potalmudycznych  synod  rabinów,  który   zebrał  się przy   rabinie

Tam aby rozstrzygnąć różne ważne kwestie religijno-prawne. Od
tego   momentu,   podobne  synody   rabinów  zbierały   się   podczas
miejskich   jarmarków.   Uchwały  synodów  dotyczyły   kwestii

religijnych,

 

moralnych

 

i

 

gminnych.

    Około 1150 r. zebrał się wielki synod 150 francuskich rabinów z

Troyes,   Auxerre,   Reims,   Paryża,   Sens,   Drome,   Lyonu,

Carpentras,   Normandii,   Akwitanii,   Andegawii,   Piktawii   i
Lotaryngii.   Na   czele  synodu  stanął   rabin   Jakub   Ben   Meir   z
akademii  w   Ramer.   Ze   względu   na   niebezpieczeństwo

prześladowań   uchwalono,   aby   żaden   Żyd   nie   nabywał

krucyfiksów,   osprzetów   kościelnych   i  tym   podobnych   rzeczy.

Nikomu   nie   wolno   było   ubiegać   się   u   władz   państwowych

urzędu   przełożonego   gminy,   który   miał   być   wybierany

większością głosów członków gminy. Żaden Żyd nie powinien

pozywać współwyznawcę przed sądy krajowe. Uchwalono także

wiele innych ważnych decyzji, których przestrzeganie nakazane

było pod groźbą klątwy.

W   latach   1154-1172   odbyła   się   wielka   podróż   Benjamina   z

Tudeli (Hiszpania). Ten wielki żydowski podróżnik i historyk

odwiedził   kraje   nad   Morzem   Śródziemnym,   Bliski   Wschód,

Indie, Cejlon  oraz  Chiny. Pozostawił liczne opisy  żydowskich

społeczności.

W latach 1159-1181 głową Kościoła Rzymsko-Katolickiego był

papież Aleksander III.  

Sprzyjał on Żydom we Włoszech. Jego

podskarbim   był   Jechiel   Ben-Abraham.   W   owym   czasie   we

Włoszech   szanowano   Żydów   i   nie   obciążano   ich   żadnymi

specjalnymi podatkami.

W chrześcijańskim Królestwie Jerozolimskim żyło około 1000 żydowskich rodzin.

W Aszkelonie żyło 300 Żydów. W 1160 r. słynny podróżnik Benjamin z Tudela (Żyd

z Hiszpanii) w czasie pobytu w Jerozolimie doliczył się zaledwie dwunastu Żydów.

Inne źródła podają około 300 żydowskich mieszkańców Jerozolimy, którzy trudnili

się przeważnie farbiarstwem.

W 1160 r. Dawid Alroy ogłosił się w Persji Mesjaszem. Jego zwolennicy

szykowali się do powrotu do Jerozolimy. Ten fałszywy Mesjasz został

zabity podczas bitwy przez żołnierzy gubernatora.

W latach 1162-1196 w Królestwie Aragonii (Hiszpania) panował

król   Alfons.

  Pod   jego   rządami   Żydzi   mogli   spokojnie   się

rozwijać.   Zajmowali   się   pisarstwem   i   filozofią.   Za   ognisko

żydostwa w północnej Hiszpanii uchodziła wówczas Barcelona, o
której mówiono "gmina książąt i magnatów". Na czele tej gminy
stanął Szeszet Benvieniste, medyk i filozof biegły w  Talmudzie.

Służył on królowi aragońskiemu w dyplomacji. Swoim wielkim

bogactwem i wpływami na dworze wspierał żydowskich poetów

i  filozofów.  Najbliższym mu  powagą   był   Samuel  Ibn-Chasdaj

Halevi (1165-1216), poeta i tłumacz dzieł filozoficznych.

W 1163 r. Benjamin z Tudela opisał społeczność żydowską Bagdadu,

liczącą 40 tys. osób, z 28 synagogami oraz 10 akademiami talmudycznymi.

Papieskie   wezwania   o   podjęcie   nowej   wyprawy   krzyżowej,

ponawiane   w   latach   1157,   1165,   1169,   1173,   1181   i   1184,   nie

spotkały   się   ze   szczególnie   żywym   przyjęciem,   chociaż   w

dalszym ciągu wyruszały na Wschód nowe, niewielkie wyprawy,

przynoszące wzmocnienie Królestwu Jerozolimskiemu.

W   owym   czasie   Żydzi   hiszpańscy   wiedli   jeszcze   prym   w

oświecie.   Żydzi   mieszkali   we   wszystkich   pięciu   królestwach

chrześcijańskich   w   Hiszpanii   -   Kastylii,   Leon,   Aragonia,

Portugalia   i   Nawarra.   W   stolicy   Kastylii,   w   Toledo,   żyło   12

tysięcy Żydów, w tym bardzo wielu możnych i wykształconych.
Posiadali

 

oni

 

kilka

 

wspaniałych

 synagog.

    W południowej Hiszpanii (muzułmańskiej) prawie wcale nie

było   Żydów,   a   co   co   tam   pozostali,   przyjęli   Islam.   Dawne

siedziby uczelni były zniszczone: Kordowa, Sewilla, Grenada i

Lucena.

    W latach 1166-1214 w Królestwie Kastylii (Hiszpania) panował

król Alfons VIII Szlachetny. 

Powoływał on uzdolnionych Żydów

na   urzędy   państwowe.   Za   księcia   został   uznany   Józef   Ben-

Salomon Ibn-Szoszan. Wielkimi zaszczytami na dworze cieszył

się Abraham Ibn-Alfachar, władający znakomicie poezją. Gmina

w Toeldo szczyciła się wspaniałym dziejopisarzem i filozofem

Abrahamem Ibn-Daudem.

Na południu Francji, w Prowansji i Langwedocji kwitły liczne

gminy żydowskie. Między gminami panowała solidarność. Ich

powszechna zamożność płynęła z rolnictwa i handlu pomiędzy

Hiszpanią,   Włochami,   Anglią,   Egiptem   i   Wschodem.   Główną

gminą   była   Narbona,   licząca   około   300   Żydów.   Rektorem
wybitnej  uczelni  w   Narbona   był   rabin   Abraham   Ben-Izaak
(   zmarły   w   1178   r.),   wybitny  talmudysta.   W   Narbonie   działał
również rabin Józef Ben-Izaak Kimchi, 

który napisał komentarz do

Pisma   Świętego 

i   uprawiał   poezję   liturgiczną.

    W mniej korzystnym położeniu była gmina w Beziers. Tamtejsi

Żydzi  musieli rokrocznie  opłacać   okup  księdzu,  w wysokości

4.000   funtów   srebra.   W   zamian,   ksiądz   nie   podburzał   w

Wielkanoc   pospólstwa   przeciwko   Żydom.

 

    W   pobliskim   mieście   handlowym   Montpellier   (stolica

południowej Francji) istniała bogata gmina żydowska, słynna ze
swojej  akademii medycznej  i panującej wolności nauczania. Obok

Montpellier   znajduje   się  miasto   Lunel,   w   którym   była   gmina

licząca   300   Żydów   (największa   po   Narbonie   społeczność
żydowska   w   Prowansji).  Uczelnia   talmudtyczna  w   Lunel
współzawodniczyła z  uczelnią  w Narbonie. Na czele gminy stał
rabin Meszullam Ben-Jakub (zmarł w 1170 r.), uczony talmudysta i

wielki bogacz. W Lunel przeważał kierunek naukowy. Jonatan

Ben-Dwid Kohen był wielkim autorytetem talmudycznym i jako

pierwszy rozpoczął walkę aby nauka mogła prawnie istnieć w

pośrodku   judaizmu.   Jehuda   Ben-Saul   Ibn-Tibbon   (1120-1190)

zajmował   się   praktyką   medyczną   w   Lunel,   a   równocześnie

tłumaczył   z   języka   arabskiego   na   hebrajski   "Obowiązki   serca"
Bachji,   "Naukę   moralną"   i   "Sznury   pereł"   Ibn-Gabirola,   "Kozari"

Haleviego

 

i

 

inne

 

dzieła.

    W pobliskiej gminie w Posquieres żyło wówczas 40 Żydów. W

tej   małej   gminie   narodził   się   jeden   z   najznakomitszych
talmudystów,   rabin   Abraham   Ben-Dawid   (1125-1198).   Był   on

bardzo   dobrze   wykształcony,   a   będąc   bogatym   człowiekiem
założył   własną  uczelnię   talmudyczną.   W   Bourg   de   St.   Gilles

mieszkało 100 Żydów.

W   1171   r.   we   francuskim   mieście  Blois   fałszywie   oskarżono

Żydów   o   ukrzyżowanie   w   święto   Paschy   chrześcijańskiego

chłopca, którego później wrzucono do rzeki Loiry. Wszystkich

Żydów osadzono w więzieniu i zmuszano do przyjęcia chrztu.

Opornych   zaprowadzono   do   drewnianej   wieży   i   spalono

żywcem

 

(34

 

mężczyzn

 

i

 

17

 

kobiet).

    W owych czasach Żydzi w Europie musieli walczyć z licznymi

niedorzecznymi   przesądami   rozpowszechnianymi   przez

agresywne kazania księży i zakonników. Generalnie rzecz biorąc

polityka  chrześcijańska zakładała izolację  i podporządkowanie

Żydów.

W 1174 r. królem jerozolimskim został Baldwin IV (1174-1185). Był on chory na

trąd.   Władzę   regenta   -   w   imieniu   młodego   trzynastoletniego   króla   do   czasu

uzyskania   przez   niego   pełnoletności   -   sprawował   przez   trzy   lata   jego   kuzyn.

Wówczas w Królestwie Jerozolimskim rozpoczęły się walki stronnictw o przejęcie

władzy nad Królestwem.

W latach 1179-1180 głową Kościoła Rzymsko-Katolickiego był

papież Innocenty III. Oświadczył on, że "Papież zajmuje miejsce
prawdziwego   Boga",   a   prawo   kanoniczne   komentując   słowa
papieża stwierdziło: papież - "nasz Pan Bóg". Papież Innocenty III

wykazał dużą gorliwość w głoszeniu nowej wyprawy krzyżowej.

    W   owym   czasie   katolicki   kaznodzieja   Fulkon   podburzał

francuski   lud   przeciwko   Żydom.   Głosił   on,   że   dłużnik
chrześcijański ruszając na świętą wojnę, pozbywa się zobowiązań

względem wierzycieli żydowskich.

W 1179 r. na  synodzie laterańskim  papież Aleksander III okazał

swoją przychylność dla Żydów, nie zezwalając na uchwalenie
przez   kler   prześladowczych   ustaw.  Synod  podkreślił,   że   nie

należy   zmuszać   Żydów   do   chrztu   i   wymierzać   im   kary   bez

sądowego

 

orzeczenia

 

winy.

    Na   południu   Włoch,   w   Neapolu   i   na   wyspie   Sycylii,   pod

panowaniem Normandów, Żydzi cieszyli się wolnością i mogli

być sądzeni według własnego prawa.

W   Cesarstwie   Bizantyńskim   przez   cały   czas   źle   traktowano

Żydów,   pozbawiając   ich   wszelkich   praw   obywatelskich.  

Na

terytorium greckim istaniły gminy w Tescalii, Macedonii i Tracji,

a   do   największego   rozkwitu   doszły   gminy   w   Tebach   (2000
rodzin) i Konstantynopolu (2000 rodzin i 500  karaitów). Żydzi

tebańscy   byli   najlepszymi   w   Grecji   producentami   jedwabiu   i

purpury.

Najwybitniejszym żydowskim uczonym epoki Średniowiecza był rabin

Mosze ben-Majmon - Rambam (Majmonides) (1135-1204). Od 1165 roku

przebywał na dworze sułtana w Fostacie (Egipt), gdzie był lekarzem i

duchowym przywódcą miejscowej społeczności żydowskiej.  

W 1168 r.

wydał  komentarz  do  Miszny  w   języku   arabskim   "Oświetlenie"   (arab.
"Sirdż").

  Majmonides   doszedł   do   podania   trzynastu   artykułów   wiary

judaizmu.   Jakkolwiek   te   artykuły   wiary   opierają   się   na   badaniach,   to

jednak, zdaniem Mojmonidesa, ten tylko mógł uchodzić za prawdziwego

Izraelitę, kto je wszystkie uznał za prawdziwe. Ktoby zaprzeczył jednemu
z nich, przestawał już należeć do  judaizmu.  

W 1180 r. ukończył nowy

kodeks   religijny   prawa,   zwany   "Powtórzona   Tora"   (hebr.   "Miszna   Tora").

Celem tego wielkiego dzieła było uproszczenie nauki całego  judaizmu  -
biblijnego i talmudycznego. Tym kodeksem prawa, Majmonides oddziaływał

na cały świat żydowski, pobudzając Żydów do działania i wewnętrznej

przemiany.   W  przeciągu 10  lat   dzieło  to  rozprowadzono  po  licznych

krajach. Nie tylko je czytano, lecz podniesiono do znaczenia podstawowej
księgi   religijnej.   Mojmonidesa   okrzyknięto   "sztandarem   rabinów"   i
"oświecicielem   oczu   Izraela".   Uznano   go   za   najwyższy   autorytet
społeczności   żydowskiej.  

W   1190   r.   Majmonides   ukończył  traktat

filozoficzno-religijny "Przewodnik dla błądzących" (hebr. "More Newuchim").

Dzieło   to   stanowi   punkt   kulminacyjny   geniuszu   Majmonidesa.

    Poglądy  Majmonidesa wywołały sprzeciw ze strony  ortodoksyjnych

rabinów  i  spór   ciągnący  się  ponad   sto  lat  pomiędzy   zwolennikami  a

przeciwnikami jego poglądów.

W   1180   r.   podburzony   tłum   zabił   w   Toledo   (Kastylia   w

Hiszpanii)   żydowską   kochankę   króla   Alfonsa   VIII.   Podczas

rozruchów zginął wówczas Abraham Ibn-Daud.

W latach 1180-1223 we Francji panował król Filip II August.

August dążył do zjednoczenia pod swą władzą ziem francuskich,

a do tego były potrzebne pieniądze i wojsko. Z tego powodu

August   zmienił   swoje   nastawienie   względem   Żydów.

    W 1180 r. król Francji August nakazał aresztować wszystkich

Żydów w swoim państwie i wtrąził ich do więzienia. Dopiero po

złożeniu okupu w wysokości 1.500 marek srebra zwrócono im

wolność.   Następnie   król   August   unieważnił   wszystkie

chrześcijańskie   długi   zaciągnięte   u   Żydów,   nakazując   jednak

dłużnikom   wpłacenie   piątej   części   należności   do   skarbca

królewskiego.
    W   1181   r.   król   Francji   August   nakazał  edyktem  wszystkim

Żydom   opuścić   terytorium   Francji.   Pozwolono   im   sprzedać

ruchomości,  natomiast   grunty,  budynki  i  winnice   przeszły   na
własność króla.  Opuszczone  synagogi  przemieniono w  kościoła.
Zamknięto

 akademię 

w

 

Paryżu.

    Na   szczęście   własnością   króla   francuskiego   były   niewielkie

terytoria rozrzucone po całej Francji, a wasalowi nie słuchali woli

króla.   Żydzi   opuścili   prowincję   królewską   i  przenieśli   się   do

innych francuskich prowincji.

W   1181   r.   książę   Antiochii,   Renald,   samowolnie   zerwał   zawieszenie

broni z muzułmańskim sułtanem Saladynem. W 1182 r. Renald wysłał

swoją flotę drogą lądową do Zatoki Akabe, skąd rozpoczęła ona działania

wojenne   na  Morzu   Czerwonym.  Między   innymi napadnięto   na  samo

serce  Islamu,   na  Mekkę.  Wywołało  to   natychmiastową   reakcję  świata

muzułmańskiego, który zjednoczył się pod wodzą sułtana Saladyna.

W 1185 r. królem jerozolimskim został Gwidon. Sułtan Saladyn zażądał od niego

wypłacenia odszkodowania i zwrotu łupów zagrabionych przez Renalda. Wobec

jego   odmowy,   muzułmanie   rozpoczęli   wojnę,   w   której   krzyżowcy   ponieśli

druzgocącą   klęskę   (1187   r.)   tracąc   prawie   15   tys.   ludzi.

    W 1187 r. Turcy na czele z sułtanem Saladynem zajęli Tyberiadę, Akko, Jaffę i

wkroczyli do Jerozolimy. Saladyn (1171-1193) utworzył wielkie państwo tureckie z

ośrodkiem w Egipcie, obejmujące część Syrii i Mezopotamii. Dążył do zlikwidowania

Królestwa

 

Jerozolimskiego.

    Przychylny Saladyn zezwolił Żydom na zamieszkanie w Jerozolimie.

W 1188 r. król Francji August wszczął nowe prześladowania

Żydów.   Z   powodu   błahego   zajścia   w   Bray   (Szampania)

postawiono tamtejszym Żydom alternatywę pomiędzy śmiercią a

chrztem. Blisko 100 Żydów spalono żywcem na stosie.

W latach 1189-1199 w Anglii panował król Ryszard Lwie Serce.

    Podczas   jego   koronacji   (1189   r.)   nie   wpuszczono   na

uroczystość delegacji Żydów londyńskich. Tłum odczytał to jako

zgodę   królewską   na   zorganizowanie   pogromu   w   Londynie.

Podczas zamieszek zburzono synagogi i spalono żydowską część

miasta. Wielu Żydów zginęło śmiercią męczeńską, a tylko jeden

przyjął chrzest.

--------- trzecia wyprawa krzyżowa ----------

W 1189 r. wyruszyła z Europy  na Wschód trzecia wyprawa

krzyżowa. Była to najliczniejsza z wszystkich zachodnich armii,

jaka wyruszyła przeciwko muzułmanom. Na czele krzyżowców

podążali cesarz niemiecki Fryderyk I Barbarossa, król francuski

Filip   II   August   i   król   angielski   Ryszard   Lwie   Serce.   Wojska

niemieckie utknęły w Azji Mniejszej, a po utonięciu cesarza w

jednej z rzek syryjskich, wróciły do Europy.

Gdy król Anglii, Ryszard Lwie Serce, wyruszył na wyprawę

krzyżową,   w   całej   Anglii   wybuchły   pogromy   Żydów.   Do

mordów doszło w Lynn i Norwich. W Yorku oblężono zamek

dwóch żydowskich książąt, Joceusa i Benedykta. Oblężeni Żydzi

wybrali śmierć samobójczą niż męczeńską. Zginęło wówczas 500

Żydów. Z gminy York nikt nie ocalał. W St. Edmunt zabito 57

Żydów.  Do  pogromów   dochodziło   we  wszystkich  angielskich

miastach.

Siły   angielskie   i   francuskie   w   1191   r.   zdobyły   twierdzę   Akko.   Królem

odbudowywanego   Królestwa   Jerozolimskiego   ponownie   został   Gwidon.   W   toku

dalszych   działań   krzyżowcy   zajęli   Jaffę   i   Askelon,   który   został   całkowicie

zniszczony. Najistotniejszym sukcesem było zawarcie korzystnego pokoju w 1192 r.

z sułtanem Saladynem, dającym swobodny dostęp chrześcijanom do miejsc świętych

w Jerozolimie, Betlejem i Nazarecie.

W 1190 r. w Syrii powstało niemieckie bractwo szpitalne, przekształcone w

1198 r. w zakon rycerski Najświętszej Marii Panny (Krzyżacy).

Około  1193 r. hiszpańscy Żydzi wsparli finansowo wyprawę

króla   Kastylii   przeciwko   muzułmanom,   jednakże   bitwa   pod

Alarcos   (1195   r.)   skończyła   się   klęską.   Kastylia   została

spustoszona  przez  muzułmańskie oddziały.  W obronie  stolicy

Kastylii, miasta Toledo, aktywnie uczestniczyli Żydzi.

W 1197 r. krzyżowcy zdobyli Sydon i Bejrut.

W latach 1198-1216 głową Kościoła Rzymsko-Katolickiego był

papież   Innocenty   III.   Był   on   inicjatorem   tyranii   Kościoła   nad

książętami i ludami.

W   1198   r.   wielu   francuskich   baronów   wykorzystało

chrześcijańską   nagonkę   na   Żydów   i   doszczętnie   ich   złupili,

zmuszając do opuszczenia swoich prowincji. Majątek żydowski

przechodził

 

na

 

własność

 

pana

 

kraju.

    Niespodziewanie schronienie dla Żydów zaoferował na swoich

ziemiach król Francji, Filip August.

W latach 1199-1216 w Anglii panował król Jan bez Ziemi. Był to

nieudolny   i   lekkomyślny   władca,   który   swoim   brutalnym

postępowaniem zmobilizował przeciw sobie baronów, rycerstwo

i   mieszczaństwo.  

Prowadząc   wewnętrzne   walki,   król

potrzebował dużo środków finansowych i nie gardził żadnym

środkiem, byle tylko wycisnąć z Żydów angielskich jak najwięcej

złota.   Baronowie   nienawidzili   króla,   natomiast   w   Żydach
widzieli   źródło   jego   bogactwa.   Dodatkowo  kardynał  Stefan
Langton,  arcybiskup  Canterbury,   przeszczepił   do   Anglii

prześladowczego ducha Kościoła.

W   1199   r.   w   całej   chrześcijańskiej   Europie   na   porządku

dziennym były pogromy Żydów, przymusowe chrzty, grabieże i

zabójstwa.

    W   1199   r.   przerażeni   Żydzi   zwrócili   się   do   papieża

Innocentego III z prośbą, by powstrzymał gwałty na ludności

żydowskiej.

    W   1199   r.   papież   Innocenty   III   oświadczył,   że   nie   wolno

zmuszać Żydów do chrztu, ograbiać ich bez wyroku sądowego,

ranić lub zabijać, zakłócać spokoju w czasie świąt żydowskich i

bezcześcić   cmentarzy.  

Do   tego   stopnia   zwyrodniał   Kościół

Rzymsko-Katolicki, że aż trzeba było wydawać takie ustawy w

obronie praw Żydów.

--------- czwarta wyprawa krzyżowa ----------

W 1202 r. wyruszyła z Wenecji na Wschód czwarta wyprawa

krzyżowa. Potężna flotylla krzyżowców liczyła 200 okrętów, w

tym 60 galer. Dzięki przebiegłości Wenecjan, krucjata skierowała

się przeciwko Konstantynopolowi, który został zdobyty w 1204r.

dając początek rządów łacienników w tym regionie. Krzyżowcy

nazwali swoje cesarstwo Romanią.

Po 1204 r., gdy zmarł Majmonides, społeczność żydowska w

Europie i Azji rozpadła się na dwa zwalczające się stronnictwa:
majmonisów  i antymajmonisów. Ci ostatni otwarcie potępili nauki
Majmonidesa   i   zawierające   je   pisma.   Dla  ortodoksów
talmudycznych  nauki   Majmonidesa   były   prawdziwą   herezją.

Obserwowali oni z trwogą rozwój nowej filozofii i obawiali się
zagłady

 judaizmu.

    W czasie tych wielkich sporów, w łonie judaizmu pojawiła się

nowa nauka religijno-filozoficzna, która podawała się za mądrość

odwieczną i żydowską, lecz w rzeczywistości taką nie była. Ta
nowa   tajemna   nauka   zwała   się  Kabałą  (tradycją).   Jej   pierwszy

początek   zaistniał   w   XIII   wieku.   Jednym   z   jej   twórców   był

hiszpański rabin Izaak Ślepy (pisał w latach 1190-1210). Za nowy
artykuł wiary żydowskiej przyjął wędrówkę dusz. Kabalistyka jest
zasadniczo połączeniem  gnostycyzmu  z  ascetyzmem  i zawiera w
sobie liczne pierwiastki magiczne. Systematyką nauk Kabały zajęli

się uczniowie Izaaka Ślepego: Azriel i Ezra z Gerony.  

Powstała

pierwsza  księga  mistyczna  "Blask"  ("Bahir").

  Hiszpańscy  kabaliści

twierdzili,   że   pochodzi   ona   z   czasów   starożytnych.

    W   ten   sposób   rozłam   wewnętrzny   w   pośrodku   Żydów

pogłębił się jeszcze bardziej. Istniały teraz trzy zwalczające się
stronnictwa:

 kabalistów,   prawowiernych

 talmudystów 

i

zwolenników filozofii (majmoniści).

W   1205   r.   papież   Innocenty   III   zarzucił   judofilstwo   królowi

francuskiemu Filipowi Augustowi. Papież zganił króla Francji za

to, że zanadto pofolgował Żydom. Francuscy Żydzi ośmielali się

pokazywać publicznie na uliach w Wielkanoc, a gmina w Sens
wybudowała nową  synagogę. Papież powtórzył przy  tej okazji

oszczerstwo,   jakoby   Żydzi   dopuszczali   się   na   chrześcijanach

skrytobójstw.

    W 1205 r. papież Innocenty III wystosował podobne list do

króla   Kastylii,   Alfonsa   Szlachetnego.   Zagroził   przy   tym

dumnemu królowi hiszpańskiemu cenzurą kościelną, gdyby nadal

trwał w popieraniu Żydów.

W 1207 r. papież Innocenty III nakazał, aby w chrześcijańskiej

Europie Żydzi płacili Kościołowi dziesięcinę z gruntów nabytych

od   chrześcijan.   Papież   zagroził   również   klątwą   wszystkim

chrześcijanom,   którzyby   utrzymywali   jakiekolwiek   stosunki   z

Żydami.

W   owym   czasie   grupa   pobożnych   i   moralnych   chrześcijan

przeciwstawiła się wszechwładzy papieskiej. Zostali oni nazwani
Albigensami. Działali głównie na południu Francji. Uzyskali oni

polityczne wsparcie  hrabiego  Raymunda  VI  z Tuluzy.  

Był on

przychylnie nastawiony do Żydów i powoływał ich na urzędy

państwowe.

W   latach   1208-1229   trwała   wyprawa   krzyżowa   przeciw

Albigensom.  

Hrabia Raymund został zmuszony do zaparcia się

swojej wiary i usunięcia wszystkich żydowskich urzędników w

swoim   kraju.   Równocześnie   armia   krzyżowców   uderzyła   na

południe   Francji,   mordując   Albigensów   i   Żydów   na   równi.

Podczas szturmu miasta Beziers (1209 r.) zabito 20 tys. ludzi, w

tym 200 Żydów.  

Rok wyprawy krzyżowej przeciw Albigensom

nazwali

 

Żydzi

 

"rokiem

 

żałoby".

    W 1209 r. Kościół Rzymsko-Katolicki narzucił swoją wolę całej
Francji.  Synod  paryski   zakazał   czytania   wszelkich   dzieł

filozoficznych.   W  ten  sposób  zgasło  ostatnie   światło   nauki   w

chrześcijańskiej

 

Europie.

    Konsylium  synodu  w   Awinionie   uchwaliło,   aby   wszyscy

francuscy baronowie złożyli przysięgę, że nie będą powierzali w

swoich prowincjach Żydom żadnych urzędów oraz zabronią im

utrzymywania służby chrześcijańskiej.

W   1211   r.   ponad   300   rabinów   z   Francji   i   Anglii   uciekło   przed   powszechną

nienawiścią   i   wywędrowało   do   Palestyny.   Pobudowali  synagogi  i  szkoły,   oraz
przeszczepili na Wschód subtelną metodę tosafistów.

W  1211  r.   w  wielkim  zagrożeni   muzułmańskim   znalazła  się

chrześcijańska   Kastylia   (północna   Hiszpania).   Król   kastylski

Alfons   Szlachetny   zwrócił   się   do   papieża   Innocentego   III   z

prośbą   o   ogłoszenie   powszechnej   krucjaty   przeciwko

muzułmanom

 

w

 

Hiszpanii.

    W   1212   r.   do   chrześcijańskiej   północnej   Hiszpanii   przybyli

pierwsi krzyżowcy. 

Doszło do pogromu Żydów w Toledo.

W 1212 r. z Francji i Niemiec wyruszyła na Wschód wyprawa

krzyżowa dzieci. Nieuczciwi kaznodzieje nauczali, że tylko dzieci

czystego serca mogą odzyskać panowanie chrześcijaństwa nad

Ziemią   Świętą.   Dzieci   zostały   przewiezione   do   Egiptu   i

sprzedane w niewolę.

W latach 1212-1250 w Świętym Cesarstwie Rzymskim narodu

niemieckiego   panował   cesarz   i   król   sycylijski   Fryderyk   II

Hohensztauf.  

W   swojej   sycylijskiej   stolicy,   Palermo,   zamknął

Żydów   w   wydzielonej   dzielnicy   oddzielonej   murem   od

pozostałej części miasta.

W   1215   r.   konsylium  synodu   laterańskiego   IV  nakazało

chrześcijańskim książętom w Europie rozciągnięcie nad Żydami

ścisłej kontroli. Ochrzczonym Żydom zakazano praktykowania

obrzędów   żydowskich.   Żydzi   zostali   zmuszeni   do   płacenia
Kościołowi  dziesięciny  ze   swych   domów   i   gruntów.   Każda

rodzina   musiała   dodatkowo   płacić   6   denarów   rocznie   na

Wielkanoc. Szczytem pohańbienia był jednak punkt 4 uchwały,
nakazujący  Żydom, by "od dwunastego roku życia mężczyźni na
kapeluszach, a kobiety na welonach nosiły odznaki wpadające w oko".
Była to tak zwana "żółta łata hańby". "Żydowska łata" była dużym

żółtym   kołem,   które   mężczyźni   musieli   nosić   na   wierzchu

ubrania.   Kobiety   natomiast   musiały   nosić   woalkę   w   błękitne

pasy. W ten sposób, wszyscy widzieli, że Żydzi znajdują się poza

społeczeństwem   i   poza   powszechnym   porządkiem   prawnym.

    Żydowskie   dzielnice   lub   ulice   były   ze   względów

bezpieczeństwa   zamykane   na   noc.   Ten   zwyczaj   był

praktykowany zwłaszcza w Niemczech i we Włoszech. W Polsce

tylko we Lwowie i na krakowskim Kazimierzu.

W latach 1216-1272 w Anglii panował król Henryk III. 

Został on

przekupiony złotem, aby powstrzymał prześladowania Żydów

w   swoim   państwie.   Pozwolił   Żydom   osiedlać   się   w   Anglii   i

powstrzymywał kler przed podburzaniem ludu. Mianował także

nadrabina, w którego ręce złożył zwierzchnictwo nad wszystkimi

angielskimi gminami. W rzeczywistości jednak, jego zadaniem

było zbieranie od Żydów daniny dla króla. Wciąż podnoszone

kontrybucje   wyciągnęły   ostatnie   pieniądze   od   angielskich

Żydów. W przeciągu siedmiu lat musieli dostarczyć do skarbca

442.000 funtów sterlingów. Jeden tylko Żyd Aron z Yorku musiał

w tym okresie złożyć królowi 30 tys. marek srebra, a oprócz tego

królowej 200 marek złota.

--------- piąta wyprawa krzyżowa ----------

W   1217   r.   wyruszyła   na   Wschód   wyprawa   krzyżowa   rycerstwa

niemieckiego i węgierskiego, pod wodzą króla Węgier Andrzeja II. Po

przybyciu   do   Akko,   krzyżowcy   prowadzili   bezskuteczne   walki   w

Palestynie. W 1218 r. skierowali się do Egiptu i zajęli twierdzę Damiettę.

Po doznanych niepowodzeniach w 1221 r. wycofali się.

W   1221   r.   fanatyczni   chrześcijańscy   pielgrzymi   zaatakowali

żydowską   dzielnicę  w niemieckim  mieście Erfurt,  zabijając  26
Żydów i paląc dwie synagogi.

Około  1222 r. król węgierski Andrzej  II  musiał na polecenie

legata   papieskiego  złożyć   przysięgę,   że   nie   pozwoli   Żydom

piastować urzędów, zawierać mieszanych małżeństw i zmusi ich
do noszenia "łaty hańby".

W latach 1226-1270 we Francji panował król Ludwik IX Święty.

Tak nienawidził Żydów, że nie mógł na nich nawet patrzeć.

W 1226 r. biskup wrocławski Wawrzyniec (południowa dzielnica

Polski), zarządzając dla Żydów jadących z Moraw na Kujawy z

towarami   podobne   prawa   i   obowiązki   celne   jak   dla   innych

kupców,   ustalił   jednak   dla   Żydów   jadących   bez   towarów
obowiązek płacenia pogłównego, dając początek tzw. "leizoboll".

Był   to   jeden   z   pierwszych   przejawów   antysemityzmu

duchowieństwa na ziemiach polskich.

W latach 1227-1241 głową Kościoła Rzymsko-Katolickiego był

papież   Grzegorz   IX,  

zagożały   wróg   Żydów.

  Zakazał   on

chrześcijanom   posiadania   Pisma   Świętego   pod   groźbą

najsurowszych kar.

W   pierwszej   połowie   XIII   wieku   w   argumentacji

usprawiedliwiającej pogromy Żydów w chrześcijańskiej Europie
pojawiało się coraz częściej oskarżenie o mord rytualny. Mówiono,

że Żydzi mordują na święto Paschy dzieci chrześcijańskie, aby z

tak   otrzymanej   krwi   sporządzić   chleb   przaśny.   Dla   osób
znających zasady judaizmu, te zarzuty są absurdem.

--------- szósta wyprawa krzyżowa ----------

W latach 1228-1229 trwała szósta wyprawa krzyżowa pod dowództwem

ekskomunikowanego   cesarza   Fryderyka   II.   W   1229   r.   sułtan   Egiptu

zgodził się oddać krzyżowcom Jerozolimę, Betlejem i Nazaret.

W 1229 r.  sobór  w Tuluzie wydał pierwszy zakaz posiadania i

czytania Starego i Nowego Testamentu przez laikat. "Dekret wydany
w   Tuluzie   ustanowił  trybunał   inkwizycyjny  wymierzony
przeciwko wszystkim tym, którzy czytać będą  Biblię  w języku

pospólstwa. Był to edykt ognia, rozlewu krwi i zniszczenia. W

rozdziałach   3   do   6   nakazywał   całkowite   zniszczenie   domów,

miejsc schronienia, a nawet podziemnych kryjówek ludzi, co do
których panowało przekonanie, że posiadali Pismo Święte. Ci zaś,

którzy ich ukrywali będą surowo ukarani".

W   1232   r.   trójka   francuskich   rabinów   (Jon   Ben-Abraham

Gerundi,   Meir   Abulafja   i   Dawid   Ben-Saul)   rzuciła   klątwę   na

wszystkich   tych   Żydów,   którzy   czytają   pisma   Majmonidesa,

szczególnie rozdziały filozoficzne. W wykładni Pisma trzymali

się   zasad   Raszego.   W   odpowiedzi,   zwolennicy   nauk

Majmonidesa z francuskich gmin w Prowansji (Lunel, Beziers i
Narbona)   obłożyli   klątwą  antymajmonisów.   Wezwali   oni

wszystkich   Żydów,   by   się   przyłączyli   do   obrońców   czci

wielkiego

 

Majmonidesa.

    Niezgoda   i   podziały   szybko   ogarnęły   gminy   żydowskie   w

Prowansji, Katalonii, Aragonii i Kastylii. Jedna strona obstawała,

że   słowa  Pisma   Świętego  i  Talmud  należy   przyjmować   z

bezwzględną   wiarą,   bez   dociekań   i   filozofii.   Druga   strona

podkreślała,   że   rozum   ma   głos   w   sprawach   religii.

    W obronie nauk Majmonidesa wystąpił rabin Dawid Kimchi,
wybitny badacz języka hebrajskiego i komentator Pisma Świętego.
Dla Kimchi judaizm był kultem idei. Rozpatrując rozumem nauki
Talmudu  nie   miał   w   nich   żadnych   tajemnic.   Za   nauką

Majmonidesa   uważał,   że   przypisywanie   jakiejś   potęgi   złym

duchom

 

było

 

tylko

 

przesądem.

    Przeciwko niemu wystąpił rabin Mojżesz ben Nachman, znany

też  pod  akronimem  Ramban  (1194-1270), niezależny badacz z
kręgów  talmudyczno-rabinicznych. Był nie tylko rabinem Gerony,

ale   duchowym   przywódcą   całej   społeczności   żydowskiej   w
Hiszpanii. Dla Nachmaniego judaizm był religią uczucia i naukę
tajemną uważał za święte świętych  judaizmu, do którego myśl

świecka nie ma dostępu. W swym światopoglądzie przyznawał

ważną rolę demonom.

W   1233   r.   papież   Grzegorz   IX   pragnąc   ostatecznie   wytępić

pozostałości   Albigensów   w   Prowansji   (południowa   Francja)
ustanowił na tym terenie stałą inkwizycję. Sądom inkwizycyjnym

przewodniczyli   Dominikanie   pod   wodzą   generała   zakonu

Raymunda   de   Peniaforte,   który   wszelkimi   siłami   starał   się

nawrócić

 

Żydów.

    Zarządzono rewizje w żydowskich domach w Montpellier i
znaleziono  pisma   talmudyczne  oraz   książki   Majmonidesa,   z
których   na   łacinę   przetłumaczono   część   "Przewodnika".

Dominikanie nakazali publiczne spalenie żydowskich książek.

W 1235 r. w Coucy (południowa Francja) odbył się zjazd rabinów

gmin   południowej   Francji   i   Hiszpanii,   pod   przywództwem

rabina   Nachmana.   Był   on   zaniepokojony   rozbiciem   jedności
judaizmu  i wzywał do przywrócenia pokoju pomiędzy Żydami.

Za pomocą kazań i usilnych upomnień wzmocnił osłabioną wiarę

żydowską.   Dążąc   do   pojednania   pomiędzy   skłóconymi

stronnictwami publicznie  uznał Majmonidesa, stawiając  go  na
równi   z  gaonami.   Jednakże   skłócone   stronnictwa   nie   zwróciły

uwagi na propozycje Nachmana.

W 1235 r. w Badenii (Niemcy) znaleziono zwłoki chrześcijanina.

O   skrytobójstwo   oskarżono   Żydów.   Podczas   pogromu

wymordowano   wszystkich   Żydów   w   miastach   Luda   i

Bischofsheim.   Ośmiu   uczonych   poddano   torturom   i   stracono.

    W 1235 r. przerażeni niemieccy Żydzi z Badenii zwrócili się do

papieża   Grzegorza   IX   z   prośbą   o   ochronę.

    W   1235   r.   papież   Grzegorz   IX   oświadczył,   że   nie   wolno

zmuszać Żydów do chrztu, ograbiać ich bez wyroku sądowego,

ranić lub zabijać, zakłócać spokoju w czasie świąt żydowskich i
bezcześcić   cmentarzy.   Było   to   powtórzenie  bulli  papieża

Innocentego   III   z   1199   r.,

  jednakże   była   ona   powszechnie

ignorowana przez chrześcijaństwo. Oskarżono nawet papieża, że

dał   się   przekupić   Żydom.   W   ten   sposób   duch   nietolerancji

nauczany latami w szkołach i głoszony przez Dominikanów z

ambon,   wszedł   w   krew   i   zaczął   wydawać   plugawy   owoc

prześladowań, grabieży i mordów.

W   latach   1235-1270   na   Węgrzech   panował   król   Bela   IV.

Korzystał on z usług dzierżawców żydowskich. Bez ich pomocy

bogactwo krajowe leżałoby odłogiem, dlatego Żydzi dzierżawili

żupy solne, mennice i podatki.

W  1235   r.   cesarz   Fryderyk   II   zarządził   dochodzenie   w   celu

ustalenia prawdziwości  zarzutów  o  mord   rytualny, stawianych

przeciwko Żydom. Dochodzenie wykazało nieprawdziwość tych

zarzutów.
    W 1236 r. cesarz Fryderyk II ogłosił Żydów "sługami naszego
skarbu". Tym samym Żydzi znaleźli się pod specjalną ochroną

cesarskiego prawodawstwa, które pomimo wszystko stawiało ich

na marginesie społeczeństwa.

W   1236   r.   wyruszające   do   Palestyny   posiłki   krzyżowców

dokonały   rzezi   w   francuskich   gminach   żydowskich   w

Andegawii, Piktawii, Bordeaux, Angouleme i w innych miastach.

Zginęło ponad 3 tys. Żydów, a około 500 zostało zmuszonych do

chrztu.

    W 1236 r. przerażeni francuszy Żydzi zwrócili się do papieża

Grzegorza   IX   z   prośbą   o   powstrzymanie   rzezi.

    W 1236 r. papież Grzegorz IX wystosował pismo do książąt

Kościoła i króla francuskiego Ludwika IX, w którym ubolewał

nad  zadanymi   gwałtami   i  oświadczył,   że   Kościół   nie  pragnie

Żydów wytępić, ani zmusić do chrztu.

W   1237   r.   pojawia   się   pierwsza   historyczna   wzmianka   o

żydowskiej   gminie   na   terenach   Polski   (w   Płocku   studnia

żydowska

 

stanowi

 

granicę

 

kilku

 

ulic).

    Od   XIII   wieku   miał   miejsce   nieustanny   odpływ   Żydów   z

Niemiec głównie do Polski. Niektórzy spośród nich przesiedlali

się również do Hiszpanii i Włoch. Generalnie jednak zaznaczył

się ruch na wschód, do Polski, oraz na południe, do Włoch. Ci
przybysze byli zwani mianem Aszkenazym (Aszkenazejczycy, od
hebr.   nazwy   Niemiec   -  Aszkenaz).   Narzucali   oni   miejscowej

ludności żydowskiej własny język i kulturę religijną.

W   połowie   XIII   wieku   Mongołowie   i   Tatarzy   pustoszyli

wschodnią   Europę   -   tereny   Rusi   i   Polski.  

W   Niemczech

oskarżono   Żydów,   że   potajemnie   wspierają   tych   nieprzyjaciół

chrześcijaństwa.

W 1239 r. doszło do pogromów i wypędzeń Żydów z Bretanii

(prowincja w północnej Francji).

W 1239 r. żydowski odstępca Mikołaj Donin udał się do papieża

Grzegorza   IX   i   oskarżył  Talmud  o   błędy   religijne   i

niedorzeczności.   Sformułował   on   ogółem   35   punktów

oskarżenia.

    W 1239 r. papież Grzegorz IX nakazał książętom Kościoła we

Francji,   Anglii,   Kastylii,   Aragonii   i   Portugalii   wtargnąć   w
pierwszą niedzielę adwentu do synagog i skonfiskować wszystkie
księgi Talmudu. Zostały one nastepnie przekazane w ręce sądów
inkwizycyjnych Dominikanów i Franciszkanów, aby zbadać i osądzić

treść żydowskich ksiąg.

W 1239 r. kolejna wyprawa krzyżowców przybyła do Królestwa Jerozolimskiego.

Krzyżowcy zawarli wówczas sojusz z Syrią przeciwko Egiptowi, i wykorzystując

spory  pomiędzy muzułmanami przejęli kontrolę  nad okolicą Sydonu,  Tyberiadą,

Safedem   i   całą   Galileą.   W   ten   sposób   starania   dyplomatyczne   pozwoliły   na

odzyskanie znacznej części terytoriów, utraconych przez chrześcijan po klęsce w

1187

 

r.

    W   1240   r.   krzyżowcy   w   dalszym   ciągu   wykorzystując   wewnętrzne   spory

muzułmanów, zawarli porozumienie z Egiptem i przejęli kontrolę nad Górą Tabor.

W 1240 r. francuski król Ludwik IX Święty (1226-1270) zarządził

dysputę religijno-filozoficzną nad  Talmudem. Naprzeciw biskupom i

Mikołaja Donina stanęli czterej rabini (Jechiel z Paryża, Mojżesz z

Coucy, Jahuda Ben-Dawid z Melunu i Samuel Ben-Salomon  z
Chateau-Thierry).   W   rezultacie  dysputy  zwrócono   francuskim

Żydom część skonfiskowanych ksiąg.

Rok  1241   był   punktem   zwrotnym   w   dziejach   osadnictwa   w

Polsce. Napady tatarskie spustoszyły miasta i wsie polskie od

wschodu aż po Śląsk. Po wycofaniu się hord tatarskich trzeba

było   zagospodarować   kraj.  

Powstała,   więc   koniunktura   dla

kolonizatorów   niemieckich   i   przybyszów   żydowskich.

Kolonizatorzy   niemieccy   uzyskali   specjalne   prawa   lokacyjne

zwane   prawem   brandenburskim,   średzkim   lub   chełmskim,

wzorem   tych,   które   regulowały   ich   warunki   osiedlania   się

poprzednio na terenie Niemiec.

W 1242 r. pod wpływem Dominikanów, francuski król Ludwik

IX   ponownie   nakazał   konfiskatę   ksiąg  Talmudu  i   innych

podobnych   żydowskich   ksiąg.   W   Paryżu   publicznie   spalono

dwadzieścia   cztery   wozy   pełne   ksiąg.   Było   to   pierwsze
całopalenie Talmudu.

W 1243 r. w Anglii dokonano konfiskaty synagog, przemieniając

je w kościoły.

W latach 1243-1254 głową Kościoła Rzymsko-Katolickiego był

papież Innocenty IV. 

Zdjął on z Żydów zarzut dzieciobójstwa w

czasie

 

święta

 

Wielkanocy.

    

W 1244 r. papież Innocenty  IV zwrócił się do  francuskiego

króla   Ludwika   IX,   by   nakazał   energiczniej   poszukiwać
zabronionych  książek.  Zakazem  objęte   były  Pismo Święte  oraz
różne księgi żydowskie. Obok  Biblii  i  Talmud  często płonął na

stosie.

W 1244 r. Egipcjanie porozumieli się z Turkami, i wspólnie najechali na Królestwo

Jerozolimskie. Krzyżowcy ostatecznie utracili Jerozolimę.

Na   terenie   Austrii  panował   wówczas   arcyksiążę   Fryderyk   I.

Zrozumiał   on   wartość   dobrze   wykształconych   Żydów   i

powierzył im urzędy państwowe, w szczególności te związane z

finansami   państwa.   Dwaj   bracia   Leblin   i   Nekelo   zwali   się
oficjalnie

 kamergrafami

 

księcia

 

austriackiego.

    W 1244 r. austriacki arcyksiążę Fryderyk I nadał austriackim
Żydom  statut   państwowy.   W   ten   sposób   Żydzi   otrzymali

gwarancję   bezpiecznego   życia  w  Austrii.   Każdy   chrześcijanin,

któryby zabił Żyda, miał być ukarany śmiercią, a za okaleczenie

groziły   ciężkie   grzywny.   Oskarżenia   przeciwko   Żydom
wymagały dodatkowych zeznań świadków żydowskich.  Statut

Fryderyka   I   Walecznego   nadał   Żydom   własne   sądownictwo.
Domy   modlitwy  i  cmentarze  znalazły   się   pod   ochroną.   Żydzi

otrzymali prawo swobodnego przemieszczania się i zajmowania

handlem.

    Po   upływie   dwudziestu   lat   statut   zaczął   obowiązywać   na

Węgrzech, Czechach, Wielkopolsce, Miśni, Turyngii i Śląsku.

W 1248 r. wyruszyła na Wschód szósta wyprawa krzyżowa, dowodzona

przez króla francuskiego Ludwika IX Świętego. Podczas walk w Egipcie,

krzyżowcy zostali pobici i cała armia z królem dostała się do niewoli.

W   1250   r.   w   świecie   Islamu   rozpoczęto   bardziej   rygorystycznie

przestrzegać   prawa   zróżnicowania.   Od   tej   pory   rygorystycznie

wymagano od Żydów noszenia wyróżniającego ich stroju. 

Ta stopniowa

radykalizacja poglądów w świecie Islamu wynikała z równoczesnej presji

chrześcijaństwa z zachodu i Mongołów ze wschodu.

W 1251 r. węgierski król Bela IV (1206-1270) wydał przywileje

dla Żydów, aby zachęcić ich do osiedlania się w spustoszonym

przez Mongołów kraju. Żydzi regularnie płacili podatki i byli

wygodnymi mieszkańcami dla królestwa.

W latach 1252-1284 w hiszpańskiej Kastylii panował król Alfons

X   Mądry.  

Sprzyjał   on   Żydom.   Podskarbim   królewskim   był

wykształcony  talmudysta  don   Meir   de   Malea.   Przybocznym

medykiem   króla   był   don   Juda   Ben-Mose   Kohen,   który   pełnił

zarazem   obowiązki   astronoma   i   astrologa   na   dworze.   Liczni

Żydzi  służyli   jako   tłumacze   dzieł  naukowych  i pośrednicy  w

dyplomacji. Najznakomitszym ówczesnym astronomem był don

Zag   (Izaak   Ibn-Said),   który   na   zlecenie   króla   ułożył   tablice
astronomiczne,   zwane   "tablicami   alfonsowymi".   Samuel   Halevi

zbudował

 

dla

 

króla

 

zegar

 

wodny.

    Podczas wyprawy przeciwko muzułmanom w Sewilli, miał w

szeregach   swojej   armii   licznych   żołnierzy   żydowskich.   Po

zwycięstwie nadał Żydom na własność część zdobytych ziem, na

których powstała wioska Aldea de los Judios. Żydom w Sewilli
darował trzy  meczety, by je przemienili w synagogi. Należała do

nich duża dzielnica, odgrodzona murem od reszty miasta.

Lata 1254-1273 to okres wielkiego bezkrólewia w Niemczech.

Brak władzy centralnej i zamieszanie wojny domowej stworzyło

warunki   do   straszliwych   pogromów   Żydów.   Mordowano   ich

tysiącami.   Męczennicy   ginęli   w   Weissenburgu,   Magdeburgu,

Arnstadzie,   Koblencji,   Sinzigu,   Erfurcie   i   innych   miastach.

Istniały   wówczas   rodziny   chrześcijańskie   w   Niemczech,   które
chlubiły   się z palenia  Żydów  i z  dumą nazywały  żydopiekami
(Judenbraterami).

W   1260   r.   Jerozolimę   zdobyły   dzikie   hordy   Mongołów,   co   doprowadziło   do

dalszego rozproszenia i tak już nikłej społeczności żydowskiej w Palestynie.

W 1263 roku na rozkaz króla Aragonii, Jayme, odbyła się w

Barcelonie   wielka   dysputa   religijna   pomiędzy  judaizmem  a
chrześcijaństwem.   Stronę   Kościoła   reprezentował  Dominikanin
Pablo Christian. Przed zarzutami ze strony Kościoła,  judaizmu

bronił  rabin  Mojżesz  ben   Nachman   -  Ramban   (Nachmanides)

(1194-1270).   Nachman   wygrał   rozprawę   zyskując   tym   sobie
wielką sławę wśród Żydów, a nienawiść wśród Dominikanów.

W 1264 r. książę kaliski Bolesław Pobożny udzielił Żydom w

Wielkopolsce przywileje, zwane "Statutem Kaliskim". Było to 40

artykułów   dających   Żydom   pełną   wolność   handlu   i   wolność

wyznania z własnym sądownictwem w gminach żydowskich. Za

zabicie Żyda groziła kara śmierci i pełna konfiskata majątku. A

temu, kto by nie udzielił pomocy napadniętemu Żydowi groziła

grzywna.  Przywileje kaliskie  stanowiły podstawę bytu prawnego

Żydów. Po połączeniu dzielnic Polski dokument ten nabrał mocy

obowiązującej

 

w

 

całym

 

państwie.

    Bolesław Pobożny wzorował się bezpośrednio na przywileju

czeskim   Przemysła   Ottokara   II   z   1254   r.,   który   odpowiadał

normom przyjętym w Rzeszy. Z tego samego czeskiego wzoru

czerpali również książęta śląscy: Henryk IV Prawy, Henryk V

Brzuchaty i Henryk III Wielki. Dzięki nim przywileje otrzymali

Żydzi   mieszkający   w   księstwach:   wrocławskim,   legnickim   i

głogowskim.

W   1264   r.   konsylium  synodu  w   Wiedniu   (Austria)   nakazało

niemieckim   Żydom   noszenia   znaku   piętna   na   płaszczu,   a

dodatkowo spiczasty, w róg zakrzywiony kapelusz.

W 1264 r. w Londynie, w Anglii, doszło do krwawego pogromu

Żydów, w którym zginęło 1 500 ludzi. Równocześnie parlament
angielski uchwalił "Statut Żydowski", który bardzo ograniczył ich

prawa.

W latach 1265-1268 głową Kościoła Rzymsko-Katolickiego był

papież Klemens IV. 

Ogłosił on bullę nakazującą konfiskatę ksiąg

Talmudu  w   Hiszpanii   i   innych   chrześcijańskich   państwach.

Gdyby znaleziono w żydowskich księgach bluźnierstwa, miano

je

 

spalić

 

na

 

stosie.

    W   Hiszpanii  Dominikanie  zajęli   się   cenzurą   tekstu  Talmudu,

wykreślając   obraźliwe   fragmenty   dla   chrześcijaństwa.
    W   1265   r.  Dominikanie  oskarżyli   aragońskiego   króla   Jayme

(Hiszpania) przed papieżem Klemensem IV, że sprzyja Żydom i

wypuścił   wolno   rabina   Nachmana,   który   dopuścił   się   obrazy

względem chrześcijaństwa (podczas dysputy w 1263 r.).

W   1266   r.   rabin   Nachman   musiał   opuścić   Hiszpanię   i   udał   się   do   Palestyny.

Zorganizował   tam  gminę  żydowską   i  założył  synagogę.  Budował  uśpiony  wśród
Żydów   wschodnich   zapał   do   egzegezy  Pisma   Świętego.  

W   tym   celu   opracował

przejrzyste   komentarze   do  Pisma   Świętego.

  Swoje   objaśnienia   często   uzupełniał

fragmentami o charakterze homiletycznym, filozoficznym, czy nawet mistycznym.

Nachmanides   odrzucał   filozoficzny   racjonalizm,   na   rzecz   objawienia,   sięgał   do
tradycji   kabalistycznej,   chociaż   jednocześnie   był   zwolennikiem   ograniczania

poszukiwań   mistycznych.   Niewątpliwie   jego   autorytet   przyczynił   się   jednak   do

wzrostu znaczenia myślenia mistycznego w filozofii żydowskiej. Rozniecił również

tęsknotę Żydów do Ziemi Obiecanej.

W 1267 r. we Wrocławiu (wówczas pod panowaniem polskich

książąt   z   rodu   Piastów)   pod   przewodnictwem  kardynała

Gwidona,   wysłanego   specjalnie   przez   papieża   Klemensa   IV,
odbył się synod, który postanowił między innymi, że Żydzi mają

mieszkać   w   wyodrębnionych   dzielnicach,   powinni   odznaczać

swoją odzież dla odróżnienia od ludności chrześcijańskiej, nie

wolno im chodzić razem z chrześcijanami do łaźni, mogą mieć w
każdym mieście tylko jedną synagogę, a chrześcijanom nie wolno

kupować u nich mięsa ani innych produktów spożywczych.  

W

praktyce   jednak   te   postanowienia  synodu  nie   miały   w   Polsce

znaczenia, gdyż Żydzi byli zbyt ważni dla władców.

W 1267 r. Palestynę odwiedził Mosze Ben Nachman, i zastał w niej zaledwie 3

tysiące rodzin muzułmańskich i około 300 chrześcijańskich. Żydów w kraju prawie

nie było, bo albo wyginęli, albo uciekli podczas napadów tatarskich.

W   1268   r.   Turcy   zdobyli   Antiochię,   stopniowo   wypierając   ostatki

krzyżowców z Azji Mniejszej.

W 1269 r. francuski król Ludwik IX zaostrzył  edykt kanoniczny

dotyczący odznaki żydowskiej. Miał to być we Francji krążek z

czerwonego   sukna   noszony   na   wierzchu   odzienia   na   piersi   i
plecach, "by napiętnowanych można było zewsząd rozeznać".

--------- siódma wyprawa krzyżowa ----------

W 1270 r. wyruszyła na Wschód siódma wyprawa krzyżowa, rozbita

przez   zarazę   dżumy.   Od   tego   momentu   posiadłości   krzyżowców   na

Wschodzie przechodziły stopniowo w ręce tureckie.

W latach 1271-1276 głową Kościoła Rzymsko-Katolickiego był

papież Grzegorz X.  

Na prośbę Żydów ogłosił  bullę  zakazującą

przymusowego   chrztu   oraz   wyrządzania   kar   cielesnych   i

grabieży.

W   latach   1273-1291   w   Niemczech   panował   król   Rudolf   I

Habsburg. Dążył do przywrócenia ładu i pokoju w Niemczech,

oraz   do   stworzenia   potęgi   rodziny   Habsburgów.   Na

zrealizowanie tych celów potrzebował olbrzymich środków.  

Za

każdą łaskę, za każdy akt opieki, Żydzi musieli płacić grubymi

sumami.

---------- początek ciemnych czasów ----------

W latach 1277-1280 głową Kościoła Rzymsko-Katolickiego był

papież Mikołaj III. 

Wyliczył on królowi kastylijskiemu Alfonsowi

X długi rejestr grzechów, wynikających z dobrego traktowania

Żydów.

    Pod   wpływem   przedstawicieli   papieża,   król   Kastylii   ogłosił
własny  kodeks, ograniczający prawa hiszpańskich Żydów. Żydzi

nie mogli zajmować żadnych urzędów. Nie mogli pokazywać się

publicznie   w   Wielkanoc.   Zakazano   Żydom   i   chrześcijanom

spożywać wspólnych posiłków i razem kąpać się. Dodatkowo,

Żydzi   zostali   zobowiązani   do   noszenia   specjalnej   odznaki   na

nakryciu głowy.

W   1278   r.   w   Anglii   odkryto   fałszywe   monety,   o   których

produkcję   i   wprowadzenie   do   obiegu   oskarżono   Żydów.   Na

polecenie króla Edwarda I (1272-1307) aresztowano wszystkich

angielskich Żydów (10 tys. osób). Po dochodzeniu skazano na

śmierć   i  powieszono   293  Żydów,   innych  skazano  na  wieczne

więzienie, a jeszcze innych wygnano z kraju konfiskując całe ich

mienie.

    W   1279   r.   pomówiono   angielskich   Żydów   o   zabicie   w

Northampton   dziecka   chrześcijańskiego.   W   pogromie   w

Londynie,   wielu   Żydów   rozszarpano   końmi.   Natychmiast
rozpoczął   się   proces   o   "mord   rytualny",   w   trakcie   którego

uwięziono   wszystkich   Żydów   angielskich,   a   następnie   za

okupem ich zwolniono.

W 1279 r. na Węgry przybyli Dominikanie i Franciszkanie. Pod

przewodnictwem  legata papieskiego  odbył się  sobór  w Ofem, na

którym   potępiono   Żydów   na   Węgrzech,   w   Polsce,   Dalmacji,

Kroacji, Sławonii, Włodzimierzu i Haliczu. Żydzi w tych krajach

mieli   zostać   usunięci   od   dzierżawy   wszelkich   podatków.   Na

Węgrzech   i   w   południowych   dzielnicach   Polski   Żydzi   zostali

zobowiązani   do   noszenia   czerwonego   sukna   na   wierzchnich

szatach

 

po

 

lewej

 

stronie

 

piersi.

    Król Węgier, Władysław IV, zatwierdził w swoim państwie

uchwałę   wyodrębniającą   Żydów   poprzez   odmienne   odzienie

wierzchnie.

Rozkwit handlu we Włoszech oraz rozwój sztuki i poezji silnie

oddziaływał na włoskich Żydów, którzy wzbogacili się i budzili z

dotychczasowego   letargu.   Ich   oczy   zwróciły   się   do   nauk
Majmonidesa. Wymierzone przeciw Żydom  uchwały kanoniczne

nigdzie nie były mniej przestrzegane niż we Włoszech. Miasto

Ferrara ogłosiło statut dla Żydów, nadając im liczne swobody.

Król   Sycylii,   Karol   Andegaweńczyk   (1279-1291)   miał

żydowskiego   medyka   imieniem   Faradż   Ibn-Salomo.   Jeden   z

papieży miał medyka Izaaka Ben-Mardochi, zwanego maestro

Gajo.

    Największym   ówczesnym   krzewicielem   nauki   we   Włoszech

był   rabin   Hillel   z   Werony   (1220-1295).   Zagłębiał   się   on   w

religijno-filozoficzne pisma Majmonidesa.

W 1282 r. zamknięto wszystkie synagogi w Anglii.

W 1283 r. pod Moguncją (Niemcy) znaleziono martwe dziecko

chrześcijańskie. O skrytobójstwo oskarżono Żydów. W pogromie

w   Moguncji   zginęło   10   Żydów,   a   w   Bacharachu   zginęło   26

Żydów.

    W   1285   r.   w   Monachium   (Niemcy)   oskarżono   Żydów   o

skrytobójstwo   dziecka   chrześcijańskiego.   Podczas   pogromu
wielu   Żydów   schroniło   się   w  synagodze.   Rozwścieczony   tłum
spalił  synagogę,   w   której   spłonęło   żywcem   180   Żydów.   W

Oberwesel zabito 40 Żydów.

W latach 1285-1314 we Francji panował król Filip IV Piękny.

Dążył  on do  umocnienia  władzy  królewskiej   i  wprowadzenia

centralizacji   państwa.   Filip   IV   oskarżył   papieży   o   herezję,

symonię, chciwość złota, krzywoprzysięstwo i wszeteczeństwo.

W odpowiedzi papież zwolnił poddanych z przysięgi wierności

królowi   Francji   i   porozdawał   jego   ziemię.   Ostatecznie   spór

wygrał król Filip IV i osadził papieży w niewoli w Awinionie,

uzależniając ich od własnej woli.

W   1286   r.   do   pogromu   doszło   w   Boppardzie   (Niemcy).

    W   1286   r.   wiele   żydowskich   rodzin   z  Moguncji,   Wormacji,

Spiry,   Oppenheimu   i   innych   niemieckich   miast   postanowiło

porzucić swe domy i wyruszyć do Palestyny. Na ich czele stanął

najznakomitszy   rabin,   Meir   z   Rotenburga   (1220-1293).

    Niemiecki   król   Rudolf   nakazał   zatrzymać   rabina   Meira   i

osadzić   w   więzieniu,   aby   zapobiec   masowemu   wychodztwu

Żydów, co stanowiłoby dużą stratę dla skarbca. Za uwolnienie

rabina Meira, Żydzi zapłacili wysoki okup w wysokości 20.000

marek srebra, jednakże rabin pozostał w więzieniu aż do swojej

śmierci.

W 1287 r. w Kaliszu starsi żydowscy kupili górę na urządzenie

cmentarza.   Jest   to   druga   najstarsza   historyczna   wzmianka   o

obecności gmin żydowskich na terenach Polski.

W 1287 r.  synod kościelny  odnowił na terenie Anglii wszystkie

uchwały   kanoniczne

 wymierzone   przeciwko   Żydom.

    W 1287 r. angielski król Edward I (1272-1307) nakazał uwięzić

wszystkich   Żydów   w   Anglii   i   dopiero   za   wysokim   okupem

zwrócił im wolność.

Momentem   zamykającym   proces   izolacji   Żydów   w   Europie,

było   stopniowe   ich   wydalanie   z   kolejnych   państw.   Początek

zrobiła   tu   w   1290   r.   Anglia.   Szeroka   fala   wysiedleń   ludności

żydowskiej   częściowo   ominęła   Niemcy.   Duże   rozdrobnienie

terytorium   niemieckiego   powodowało,   że   jeśli   jedno   księstwo

wprowadzało restrykcje, to Żydzi mogli znaleźć schronienie w

sąsiednim   księstwie.   Pomimo   tego,   pod   koniec   XV   wieku

pozostało tam tylko kilka gmin żydowskich (między innymi we

Frankfurcie, Wormacji i Ratyzbonie).

W   1290   r.   angielski   król   Edward   I   wydał  edykt  nakazujący

wszystkim   Żydom   opuścić   Anglię.   Dano   im   krótki   czas   na

sprzedaż mienia i opuszczenie kraju. Opornych czekała śmierć.

Wypędzeniu podlegali również Żydzi z Gaskonii, która należała

do   Anglii.   Ziemie   angielskie   opuściło   16.511   Żydów.   W

większości udali się do Francji, która  za prawo osiedlenia się

pobrała od nich znaczne opłaty.

W 1290 r. król Sancha uregulował w Hiszpanii sprawę podatku

żydowskiego. W owym czasie w Kastylii żyło 850 tys. Żydów,

którzy   musieli   płacić   roczny   podatek   w   wysokości   2.780.000

maravedi. 

W Toledo żyło 72 tys. Żydów, w Burgos 29 tys., a w

Carrion

 

24

 

tys.

    W   Portugalii   dobrze   się   żyło   Żydom   pod   rządami   królów

Alfonsa III (1248-1279) i Diniza (1279-1325). Byli wolni od ucisku
prawa   kanonicznego  i   mogli   dostępować   wysokich   urzędów.

Podskarbim   królewskim   był   Juda,   który   jednocześnie   był
nadrabinem  Portugalii.   Był   on   tak   bogaty,   że   mógł   kupić   całe

miasto.

    W tym czasie w Hiszpanii działał rabin Salomon Ben-Abraham
Ben-Adret z Barcelony (1245-1310).  Talmud  nie miał dla niego

żadnych   tajemnic,   filozofię   zaledwie   tolerował,   natomiast   dla
Kabały  miał głęboki respekt. Przez czterdzieści lat uchodził za

najwyższą   powagę   w   kwestiach   religijnych   wśród   całego

żydostwa.   Dzięki   niemu   Hiszpania   ponownie   stała   się   na

przeciąg   dwóch   stuleci   ogniskiem   całego   żydostwa.

    U   jego   boku   pracował   rabin   Aron   Halevi   (1235-1300).

    Równocześnie Dominikanin imieniem Raymund Martin wydał
w   Hiszpanii  dwie   książki   przeciwko  judaizmowi:   "Wędzidło  na
Żydów" (łac.  Capistrum  Judaeorum) i "Puginał  wiary" (łac.  Pugio
fidei).

W owym czasie nad rozwojem  Kabały  pracował Todros Ben-

Josef Halevi (1234-1304) z Toledo w Hiszpanii. Był on medykiem

i finansistą na dworze królewskim w Toledo. Wysoka pozycja,

bogactwo i uczoność zyskały mu szacunek gmin hiszpańskich i
francuskich. Był on wtajemniczony w  Kabałę, którą  uważał za

objawienie

 

Boskiej

 

mądrości.

    Obok   niego   pracowali   Izaak   Allatif,   Abraham   Abulafja   i

Mojżesz de Leon. Ci trzej kabaliści rozwinęli doktryny mistyczne,
które   zaćmiły   światło

 judaizmu 

ciemną   mgłą.

Mojżesz   Ben-Szem-Tob   de   Leon   (1250-1305)   wprowadził   do
literatury   żydowskiej  księgę   kabalistyczną,   którą   utwierdził   i
uwieńczył   nauką   tajemną.  

Opublikował   on   księgę   "Blask"

("Zohar")

, którą przez długie wieki uwielbiano jako objawienie

niebios. Autorem miał być podobno Tananita Szymon Ben-Jochaj,

który   spędził   trzynaście   lat   w   jaskini.   Jednakże

najprawdopodobniejszym   jej   autorem   był   Mojżesz   de   Leon.

    Tym to sposobem do kręgów żydowskich wślizgnęła się księga
zasadnicza, stawiająca nieznaną jeszcze przed stu lat Kabałę obok
Pisma Świętego i Talmudu.

W  1291   r.   władający   Egiptem   muzułmańscy   Mamelucy   zdobyli   Akko,   ostatnią

twierdzę krzyżowców w Palestynie. W ten sposób zakończyła się historia państw

łacińskich na Wschodzie.

W 1291 r. doszło do masakr Żydów w muzułmańskiej Granadzie i w

Iraku.

W 1291 r. francuski król Filip IV (1285-1314) i parlament wydali

dekret  nakazujący   wszystkim   Żydom   wygnanym   z   Anglii   i

Gaskonii, opuszczenie ziem Francji.

W   latach   1295-1312   w   Kastylii   (Hiszpania)   panował   król

Ferdynand   IV.  

Sprzyjał   on   Żydom   i   powierzył   urząd

podskarbiego   Żydowi   Samuelowi,   którego   się   też   radził   w

sprawach politycznych.

W 1298 r. w Niemczech wybuchła wojna domowa pomiędzy

Adolfem   Nassau   a   Albrechtem   Habsburgiem.  

Brak   władzy

centralnej i zamieszanie wewnętrzne zapewniły bezkarność dla

licznych pogromów Żydów, które swoimi rozmiarami zaćmiły

rzezie

 

z

 

doby

 

wypraw

 

krzyżowych.

    W   1298   r.   posądzono   Żydów   z   niemieckiego   miasteczka
Rottingen   w   Frankoni,   o   znieważenie  hostii.   Jako   mściciel

chrześcijaństwa   wystąpił   niemiecki   szlachcic   nazwiskiem

Rindfleisch,   dowodzący   rzeziami   w   Rottingen.   Jego   banda

wędrowała   od   miasta   do   miasta,   grabiąc,   paląc   i   mordując.

Wymordowano   całe   gminy   żydowskie   Wurzburga   i

Norymbergii. Krwawe prześladowania Rindfleischa przetoczyły

się z Frankonii i Bawarii do Austrii. W przeciągu roku zostało

zniszczonych ponad 140 gmin. Zginęło przeszło 100 tys. Żydów.

W Bawarii ocalały tylko gminy w Regensburgu i Augsburgu.

Uczeń rabina Meira z Rothenburga, rabin Aszer Ben Jechiel -

Rosz   (1250-1327),   przywódca   społeczności   żydowskiej   w

Niemczech,   w   obliczu   prześladowań   ze   strony   fanatycznych

chrześcijan,   uciekł   w   1303   roku   do   Hiszpanii.   Jego   zdaniem
Talmud powinien być wyłącznym przedmiotem studiów, a nauki

świeckie   należało   porzucić.   Aszer   zamieszkał   w   Toledo
(Hiszpania),   gdzie   żyjąc   w   nędzy  

pracował   nad  komentarzami

Miszny i Talmudu

.

W   1305   r.   rabin   Ben-Adret,   działając   pod   wpływem   rabina

Aszera, ogłosił w Barcelonie (Hiszpania) klątwę na wszystkich

tych Żydów, którzy czytaliby dzieła naukowe. Klątwie podlegały

również pisma Majmonidesa, a jedyny wyjątek uczyniono dla
studiów medycznych. Był to pierwszy przypadek  inkwizycji  w

kręgach

 

żydowskich.

    W   odpowiedzi,   grupa   żydowskich   uczonych   z   Jakubem

Tibbon na czele, powzięła w Montpellier uchwałę o obłożeniu

klątwą wszystkich tych Żydów, którzy zabraniają zajmować się

nauką i źle wyrażają się o wielkim Majmonidesie. Była to więc

klątwa przeciw klątwie.

W 1306 r. francuski król Filip IV nakazał uwięzić wszystkich

Żydów we Francji. W więzieniach oznajmiono im, że w terminie

miesiąca czasu muszą opuścić terytorium Francji, pozostawiając

cały swój dobytek i wszystkie rewersy. Majątek żydowski miał

zasilić skarbiec królewski, który był osłabiony po długotrwałym

sporze

 

z

 

papiestwem.

    Francję   opuściło   100   tys.   Żydów.   O   wpływach   do   skarbca

królewskiego   dają   nam   pojęcie   zyski   z   samego   tylko   okręgu

Orleanu,   które   wyniosły   337.000   franków.

    Żydowscy wygnańcy rozproszyli się po świecie, lecz większość

osiedliła się w Prowansji i Aragonii.

W   owym   czasie   gminy   żydowskie   we   Włoszech   rosły   w

dobrobycie   i   oświacie.   Król   Neapolu,   Robert   Andegaweński,

wspierał   żydowskich   uczonych   i   wyszukiwał   nowe   talenty.

Leone Romano wykładał królowi język hebrajski i Pismo Święte.

Na służbie u króla był także Kalonymos Ben-Kalonymos (1284-

1337), wybitny uczony i satyryk żydowski. W swoich pismach
najwięcej   zajmował   się   moralnością,   "gdyż   zaniedbywanie   jej
prowadzi   ludzi   do   przeróżnych   zdrożności   i   do   wyrządzania   sobie
szkody   wzajemnej".  

W   dziele   "Kamień   probierczy"   (1322   r.)

przedstawił   żydowskie   zdrożności,   głupoty   i   grzechy.   Pisał

liczne

 

satyry.

    Immanuel Ben-Salomo  Romi (1265-1330) pisał utwory  pełne

humoru   i  ciętej   satyry.   Zajmował   on   poważne   stanowisko   w

gminie rzymskiej.

W latach 1312-1325 w Kastylii (Hiszpania) panował król Alfons

X.  

Sprzyjał on Żydom i powierzył urząd podskarbiego Żydowi

don Mojżeszowi. Przywrócono wówczas hiszpańskim  rabinatom

jurysdykcję kryminalną.

W   latach   1314-1316   we   Francji   panował   król   Ludwik   X.   Po

wygnaniu   Żydów   francuska   gospodarka   załamała   się   i

znajdowała się w głębokiej stagnacji.  

W 1315 r. pod naciskiem

licznych grup społeczeństwa, król Ludwik X wyraził zgodę, by

Żydzi   powrócili   do   Francji   na   10   lat.

    Wracający   Żydzi   postawili   francuskiemu   królowi   liczne
warunki i uzyskali zwrot  synagog, cmentarzy i ksiąg, umorzono

dawne   procesy   sądowe   i  nadano   place   pod   budowę   nowych
synagog.

W latach 1314-1347 w Niemczech panował cesarz Ludwik IV

Bawarski.  

Obciążył on Żydów niemieckich nowym podatkiem,

tzw. "złotym pieniążkiem ofiarnym". Każdy Żyd i każda Żydówka,

posiadający   majątek   powyżej   20   guldenów,   musieli   opłacać

cesarzowi coroczne pogłówne w wysokości 1 guldena.

W   latach   1316-1322   we   Francji   panował   król   Filip   V   Długi.

Rozszerzył on uprawnienia francuskich Żydów i bronił ich przed

atakami kleru. Żydzi i książki żydowskie podlegały wyłącznie

kompetencji urzędników królewskich.

W 1320 r. francuski król Filip V ogłosił pomysł zorganizowania

nowej wyprawy krzyżowej.  

Fanatyczni mnichowie natychmiast

zebrali w północnej Francji gromady chłopstwa i pasterzy, którzy

obrali   sobie   za   cel   Żydów.   Straszliwe   rzezie   ogarnęły   całą

północną Francję. Około  500 Żydów schroniło się w twierdzy

Verdun   nad   Goroną.   Wybrali   oni   smierć   samobójczą   niż

męczeńską. W pogromach zginęła prawie cała społeczność gmin

w   Tuluzie,   Bordeaux,   Gaskonii,   Albi   i   innych   francuskich

miastach. Nawałnica zniszczyła prawie 120 gmin żydowskich.

W 1321 r. trędowaci z miasta Guienne (Francja), rozgoryczeni z

powodu odsunięcia od społeczeństwa i złego traktowania, zatruli

lokalne studia i ujęcia wody.  

O tę zbrodnię oskarżono Żydów.

    Na   polcenie   francuskiego   króla   Filipa   V   aresztowano   i

osadzono   w   więzieniach   wielu   francuskich   Żydów.   Żywcem

spalono 5 tys. Żydów. Za uwolnienie pozostałych gminy musiały

zapłacić grzywnę w wysokości 150.000 funtów paryskich.

W 1321 r. oskarżono w Rzymie Żydów, że wyśmiewali się z

krucyfiksu,   niesionego   w   procesji.   Pogromu   uniknięto   dzięki
wysłaniu   papieżowi   do   Awinionu   wysokiej  kontrybucji  w

wysokości 20.000 dukatów.

W   owym   czasie   Żydzi   w   Kastylii   (Hiszpania)   cieszyli   się

niezwykłą   wolnością.   Król   Alfons   XI   (1325-1380)   powoływał

wykształconych Żydów na wysokie urzędy, głównie finansowe.

Podskarbim i poufnikiem króla był Józef Ben-Efraim Beneviste

Halevi.   Jeździł   on   w   paradnej   karecie   w   orszaku   rycerzy.

Medykiem   przybocznym   króla   był   don   Samuel   Ibn-Waker.

    Bogaci   Żydzi   cieszyli   się   szacunkiem   i   uznaniem.   Jednakże

niektórzy Żydzi, ufni w wpływy swych przyjaciół na dworze,

prowadzili  niesumienny  handel  pieniędzmi,  pobierali  wysokie

procenty   i   niemiłosiernie   ścigali   opieszałych   dłużników

chrześcijańskich.  

Wywołało   to   wzrost   nienawiści   do   Żydów,

którą   wykorzystywali   chrześcijańscy   duchowni.   Ta   nienawiść

tylko   czekała   na   okazję   by   wybuchnąć.

    Hiszpańscy   Żydzi   w   nauce   rozwijali   się   zasadniczo
jednostronnie,   w   kierunku  talmudycznym  wyznaczonym   przez

rabina Aszera. W owym czasie rabin Jakub Ben-Aszer (1280-1340)
ujawnił zdumiewającą uczoność w ostatecznej kodyfikacji  praw
talmudycznych.  

Ułozył on drugi  kodeks  religijny  "Cztery Szeregi"

(hebr.   "Arba   Turim")

,   przeznaczony   do   praktyk   religijnych,   tj.

rytualnych, moralnych i dotyczących prawa małżeńskiego oraz

cywilnego.   Dzieło   to   otworzyło   nową   epokę   w   rozwoju
wewnętrznym  judaizmu. Można  powiedzieć,  że pod   jego  ręką
judaizm talmudyczny przemienił się w judaizm rabiniczny. Ustawy
Talmudu  prawie zginęły w powodzi surowych nakazów powag
rabinicznych.   Nawet   twierdzenia  kabalistyczne  znalazły   swoje
miejsce

 

w

 

tym

 

nowym

 kodeksie.

    Olbrzymia większość gmin hiszpańskich i niemieckich przyjęła
z   radością   nowy  kodeks   religijny,   który   stał   się   nieodzownym
podręcznikiem   do   znajomości  judaizmu,   jakim   go   sobie

wyobrażali rabini.

Do ówczesnych żydowskich myślicieli należeli: Izaak Pulgar z

Avili, Dawid Ibn-Albila z Portugalii i Józef Kaspi z południowej

Francji. Najwybitniejszym uczonym był Levi Ben-Gerson, zwany

Gersonidesem   (1288-1345).   Jego   obserwacje   astronomiczne

odznaczały   się   taką   ścisłością,   że   specjaliści   przyjęli   je   za

podstawę   swoich   obliczeń.   Wynalazł   narzędzie,   ułatwiające

obserwację ciał niebieskich. Zajmował się również medycyną i
gruntownymi badaniami Talmudu, 

ułożył metodologiczne pismo

do  Miszny.   Główne   jego   dzieło   "Walki   Boga"   omawiało   dzieje

stworzenia.

Na   początku   XIV   wieku,   jako   pierwsze   miasto   w   Polsce,

Bydgoszcz otrzymało przywilej "de non tolerandis Judeis".

--------------------------------------------------

Materiały opracowywane na podstawie: patrz 

Bibliografia

.