W3HME

dr in

. Zbigniew Jakubczyk

Historia my

li ekonomicznej

2.2 Rozwa

ania ekonomiczne w

redniowieczu

2.2.1. Ewolucja chrze

cija

skiej my

li społeczno - ekonomicznej w pierwszym millenium

W okresie schyłkowym

wiata antycznego, a zwłaszcza w wiekach

rednich, religia chrze

cija

ska

była traktowana jako oficjalna religia społeczna i pa

stwowa. Efektem tego była monopolizacja nauki,

kultury i sztuki przez ko

ciół, a co za tym szło, monopolizowanie my

li społeczno – ekonomicznej.

Była ona rozwijana przez tak zwanych kanonistów, to znaczy interpretatorów Pisma

tego oraz

prawa ko

cielnego. Pogl

dy ekonomiczne kanonistów były przedstawiane w otoczeniu moralno-

religijnym, podobnie jak to miało miejsce u Arystotelesa. W pocz

tkowym okresie my

l chrze

cija

ska

była zwi

zana z nurtem plebejskim. Ideolodzy pierwotnego chrze

cija

stwa głosili totalny egalitaryzm

społeczny, proponowali wspóln

własno

ść

, równo

ść

konsumpcji, powszechne ubóstwo oraz ascez

Pierwsze gminy chrze

cija

skie w zakresie konsumpcji były na swój sposób komunistyczne.

Postulat komunizmu konsumpcyjnego wywodzono bezpo

rednio z Pisma

tego oraz Ksi

Objawionych. Wraz z emancypacj

religii chrze

cija

skiej, a nast

pnie jej dominacj

w pa

stwie

rzymskim (IV w.n.e), nast

puje ewolucja doktryny ekonomicznej Ko

cioła. Znajduje to wyraz

w twórczo

ci Ojców Ko

cioła:

w. Jeremiasza,

w. Bazylego. Postulat egalitaryzmu zostaje

zast

piony postulatem o konieczno

ci dzielenia si

przez bogatych swym maj

tkiem z ubogimi.

Odrzucano te

postulat wspólnej własno

ci. Taka ewolucja zwi

zana była z przenikaniem religii

chrze

cija

skiej do warstw posiadaj

cych, oraz zwi

zana z tworzeniem si

teokratycznej własno

stwa (własno

ść

religijna). Jedynym pa

stwem

wieckim w okresie

redniowiecza była Szwajcaria.

Katolick

doktryn

społeczn

w istotnym stopniu rozwin

w. Augustyn, wprowadzaj

c kategori

dobra wspólnego, która do dzisiaj zostaje jednym z najwa

niejszych elementów katolickiej nauki

społecznej. W pogl

dach my

licieli ko

cioła spotykamy si

z akceptacj

gospodarki towarowo –

pieni

ęŜ

nej, co jest pewnym post

pem w stosunku do my

licieli staro

ytnych. Mniej jest tak

elementów moralno – etycznych, co wida

m.in. u

w. Tomasza z Akwinu

2.2.2. Pogl

dy społeczno – ekonomiczne

w. Tomasza z Akwinu (własno

ść

, teoria ceny

sprawiedliwej, nauka o pracy i płacy, zysk i procent)

ty Tomasz z Akwinu urodził si

prawdopodobnie w roku 1225, zmarł w 1274 roku. Był

filozofem, teologiem, ekonomist

, przyrodnikiem, zakonnikiem-dominikaninem wywodz

cym si

z tradycji scholastycznej

. Uwa

any jest za jednego z najwybitniejszych my

licieli w dziejach

Wykład oparto na B.Fiedor, Materiały do wykładów z historii my

li ekonomicznej, Wrocław AE 2003,

(maszynopis), Z.Jakubczyk, Materiały do

wicze

z historii my

li ekonomicznej. Wrocław AE 2003, (maszynopis).

Dzieła Tomasza z Akwinu znajduj

na stronie: http://www.republika.pl/toeinai/.

Scholastyka - okres w rozwoju filozofii chrze

cija

skiej, (wła

ciwie katolickiej) który rozpocz

ł si

około IX wieku.

Obejmował wiele nurtów filozoficznych, których wspóln

cech

było podejmowanie problemu zgodno

ci prawd

wiary chrze

cija

skiej z rozumem naturalnym. Powstała z potrzeby pełnego zrozumienia tego, w co si

wierzy

(zgodnie z formuł

w. Anzelma z Canterbury: fides quaerens intellectum – wiara szukaj

ca rozumienia). Metoda

scholastyczna polega na rozwi

zywaniu problemów poprzez racjonalne badanie argumentów za i przeciw.

Scholastyka była metod

rozumowania polegaj

cisłym stosowaniu ustalonej procedury. Składała si

ona

z komentowania tekstu, dyskusji i wyci

gania wniosków.

Podstawowe zało

enia scholastyki:

dr in

. Zbigniew Jakubczyk

Historia my

li ekonomicznej

chrze

cija

stwa. Jest twórc

kierunku filozoficznego zwanego tomizmem. Jego wa

niejsze dzieła to:

Summa Theologiae (1265-1274, niedoko

czona) i Summa de homine.

w. Tomasz z Akwinu, podobnie jak Arystoteles, wychodzi od tezy o przyrodzonej nierówno

ludzi. Uwa

ał przy tym,

e hierarchiczna struktura stanowa społecze

stwa feudalnego jest

odzwierciedleniem tej nierówno

ci. Podobnie jak Arystoteles jest te

zwolennikiem własno

prywatnej i uwa

a własno

ść

za pochodz

od Boga. Jest ona zgodna z prawami natury. Własno

ść

prywatna zabezpiecza najlepiej porz

dek społeczny. Dobra materialne nale

Ŝą

do ludzi jedynie

w sensie ich dyspozycji, a nie stałego u

ywania. Zatem wła

ciciele dóbr winni dzieli

nadwy

kami

uzyskanych dochodów z ubogimi. Egoizm i prywatna własno

ść

zatem podstaw

efektywnej

produkcji, jednak

e zasad

podziału powinien by

altruizm. Taki pogl

d na własno

ść

wynikał z faktu,

e ko

ciół w okresie

redniowiecza był dominantem własno

ci.

y wpływ na pogl

w. Tomasza z Akwinu mieli kanoni

ci, do których zreszt

sam Tomasz

zaliczał. Mianem kanonistów okre

lano w

redniowieczu twórców i kodyfikatorów prawa

cielnego (prawa kanonicznego). Mo

na wyró

trzy

ródła inspiracji pogl

dów społeczno

ekonomicznych kanonistów:

- Pismo

te (Stary i Nowy Testament).

- Twórczo

ść

Ojców Ko

cioła np.

tego Augustyna – generalnie tym mianem okre

lamy

twórców chrze

cija

skiej etyki i społecznej nauki Ko

cioła.

- Pogl

dy antycznych filozofów, przede wszystkim greckich – Platona i Arystotelesa. Liczne

odwołania do niego znajduj

w. Tomasza z Akwinu.

Jednym z kluczowych elementów, którymi zajmowali si

kanoni

ci, było zagadnienie ceny

sprawiedliwej. W rzymskim prawie handlowym, bowiem, wystarczaj

cym warunkiem sprawiedliwo

było zapewnienie całkowitej wolno

ci handlu. Cena była wi

c sprawiedliwa, je

eli tylko zgod

na ni

wyra

ał sprzedaj

cy i kupuj

cy. Kanoni

ci mieli odmienne pogl

dy. W analizie ceny sprawiedliwej

wyró

niali trzy elementy:

1. Punktem odniesienia była dla nich kategoria dobra wspólnego, stworzona przez

w. Augustyna.

Cena sprawiedliwa zatem to cena, która przyczynia si

do powszechnego po

ytku i dobrobytu,

negowano natomiast osi

ganie zysków.

2. Orientacja poda

owo – kosztowa. Kanoni

ci uwa

ali,

e w okre

leniu wysoko

ci cen nale

bra

pod uwag

warunki produkcji, a przede wszystkim koszty produkcji. Natomiast

w zdecydowanie mniejszym zakresie o wysoko

ci cen powinien decydowa

popyt. Taki pogl

wynika z faktu,

e w

redniowieczu mieli

my do czynienia z powszechnym niedoborem

kszo

ci dóbr, w zwi

zku z czym popytowe okre

lanie ceny musiałoby prowadzi

wysokich cen i niedost

pno

ci dóbr dla wielu ludzi, a to z kolei jest sprzeczne z koncepcj

dobra wspólnego.

3. Stanowisko reguluj

ce, czyli ceny regulowane przez pa

stwo. Kanoni

ci akceptowali ju

Dogmaty i prawdy wiary s

niepodwa

alne, mo

na jednak uzasadni

je rozumowo.

Metody rozumowego dowodzenia oparte były na dziele Arystotelesa pt. Logika.

Scholastyka stała si

podstaw

teologii, czyli nauki o Bogu.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Scholastyka_%28filozofia%29

dr in

. Zbigniew Jakubczyk

Historia my

li ekonomicznej

w pewnym zakresie wolno

ść

handlu i produkcji. W warunkach wolnego handlu jednostki mogły

jednak d

ąŜ

do podnoszenia cen, co godzi w dobro wspólne. W zwi

zku z tym cena

sprawiedliwa to zdaniem kanonistów cena, która znajduje akceptacj

przez władze zwierzchnie

(pa

stwo i feudał).

W praktyce kupieckiej stosowano rozmaite okre

lanie cen sprawiedliwych. Badano odchylenia od

cen powszechnie obowi

zuj

cych. Im wi

ksze odchylenia, tym cena mniej sprawiedliwa. Cen

sprawiedliw

była niekiedy cena długo obowi

zuj

ca, czasami

rednia arytmetyczna propozycji

sprzedaj

cego i kupuj

cego lub te

cena wyznaczona przez tak zwan

osob

godn

szacunku, któr

był z reguły starszy, do

wiadczony kupiec.

Tomasz z Akwinu wł

czył si

do dyskusji na temat ceny sprawiedliwej. Jego wkład polega na tym,

e jako pierwszy ustalił tzw. produkcyjne podstawy cen sprawiedliwych. Inaczej mówi

c wyszedł

poza sfer

wymiany i szukał warto

ci. Prekursorem

w. Tomasza był Albert Magnus, twórca ideologii

zakonu Dominikanów.

Według

w. Tomasza cena sprawiedliwa zale

y od:

- nakładów pracy potrzebnych do wytworzenia danego dobra,

- nakładów rzeczowych obejmuj

cych wszystkie koszty materialne oraz ryzyko gospodarcze,

- cena sprawiedliwa powinna tak

e odzwierciedla

stanowisko społeczne producenta, to znaczy

cena powinna zapewnia

producentowi dochód, umo

liwiaj

cy konsumpcj

na poziomie jego

pozycji stanowej. Była to tak zwana renta stanowa. W skrajnym przypadku mogło to oznacza

ze istniej

ró

ne ceny na to samo dobro.

Teoria ceny sprawiedliwej zapocz

tkowała pó

niejszy rozwój teorii warto

ci opartej na pracy.

Tomasz z Akwinu wi

zał jednak istot

pracy, jako czynnika warto

ciotwórczego, z ró

nymi formami

przejawiania si

pracy, czy te

jej wydatkowania. Teoria ceny sprawiedliwej ma wyra

ny wyd

ideologiczny. Jest ona teoretycznym uzasadnieniem nierówno

ci stanowych.

W ramach dyskusji nad cen

sprawiedliw

w. Tomasz zadawał sobie pytanie, czy człowiek mo

sprzeda

dan

rzecz za wi

cej ni

jest ona warta? Tomasza z Akwinu sam bowiem zdawał sobie

spraw

e nie jest mo

liwa powszechna równo

ść

cen sprawiedliwych i cen rynkowych.

Spełnienie takiej równo

ci oznaczałoby,

e społecze

stwo dysponuje

rodkami tylko na odtworzenie

ycia osobowych i rzeczowych elementów produkcji oraz

rodkami na zapewnienie indywidualnej,

cho

zró

nicowanej konsumpcji. A zatem niemo

liwa byłaby reprodukcja rozszerzona lub

funkcjonowanie całej sfery publicznej. Tak, wi

w. Tomasz z Akwinu dopuszcza z moralnego

punktu widzenia istnienie nadwy

ki ceny rynkowej nad cen

sprawiedliw

, gdy:

- przeznaczana jest ona na rozwój produkcji,

- słu

y do finansowania sektora publicznego,

- jest przeznaczona na działalno

ść

dobroczynn

Rozumowanie to ujawnia sprzeczno

ść

samej koncepcji

w. Tomasza. Ceny sprawiedliwe nie s

liwe w praktyce.

ródło tej sprzeczno

ci tkwi w samej definicji ceny sprawiedliwej. Niezb

dna do

rozwoju ka

dej gospodarki nadwy

ka ekonomiczna, ukryta jest pod postaci

konsumpcji klas

posiadaj

cych.

dr in

. Zbigniew Jakubczyk

Historia my

li ekonomicznej

Pomijaj

c omówione wcze

niej trzy przypadki, równo

ść

cen rynkowych i sprawiedliwych traktuje

w. Tomasz jako normalny warunek przebiegu reprodukcji. W przypadku gdy:

- ceny rynkowe s

sze od cen sprawiedliwych, osłabiaj

one nabywców, powoduj

brak

popytu i w konsekwencji uderzaj

w producentów,

- ceny rynkowe ni

sze od cen sprawiedliwych powoduj

bezpo

redni

ruin

producentów.

Tomasz z Akwinu analizował ten problem w kontek

cie konkretnych uwarunkowa

historycznych to

znaczy uwa

ał,

e monopolistyczna polityka zwi

zków kupieckich godzi w interesy nabywców,

a w efekcie hamuje rozwój gospodarczy. Jest to, wi

c zacz

tek liberalizmu gospodarczego.

W ramach swoich zainteresowa

problemami ekonomicznymi

w. Tomasz zajmował si

tak

zagadnieniami pracy i płacy. Koncepcja ta oparta jest na podobnych zało

eniach jak teoria ceny

sprawiedliwej, a przede wszystkim na tezie o przyrodzonej nierówno

ci ludzi. Tomasz z Akwinu nie

traktuje pracy jako swoistego zła koniecznego, lecz jako powszechny obowi

zek. Za naturalny uznaje

społeczny podział pracy. Zró

nicowanie stanowe jest dla niego odbiciem społecznego podziału pracy.

Ró

ne rodzaje pracy ocenia z moralnego punktu widzenia. Najwy

ej ceni te prace, które słu

Ŝą

bezpo

redniemu zaspokojeniu potrzeb, a wi

c rolnictwo i rzemiosło. Ni

ej oceniał handel, pot

piał za

wszelk

działalno

ść

manipulacyjn

pieni

dzem, w szczególno

ci spekulacyjny kredyt (lichw

). Płaca

to cena za wynajem siły roboczej. Tomasz wprowadził przy tym, analogicznie do koncepcji ceny

sprawiedliwej, poj

cie płacy sprawiedliwej. Płaca sprawiedliwa odpowiada warto

ci pracy, nie jest ona

jednak dla wszystkich jednakowa. Płaca sprawiedliwa zapewnia taki standard

ycia, który wynika

z przynale

ci stanowej. Istnieje jednak pewne minimum płacy okre

lane przez koszty fizycznej

reprodukcji siły roboczej. Płac

w tej wysoko

ci powinni otrzymywa

robotnicy najemni i rzemie

lnicy.

Tomasz z Akwinu analizował tak

e problemem zysków i procentu. W pa

stwie - mie

cie (Civitas)

powinno by

wszystko, co jest potrzebne do

ycia. W warunkach rozwini

tego, technicznego

i społecznego podziału pracy, wymiana jest potrzebna i nieunikniona, aby mo

na było zaspokaja

zró

nicowane potrzeby ludzi. Z drugiej strony, podobnie jak wszyscy kanoni

ci, uwa

ał on, i

sam

handel czy wymiana (rozumiany jako po

rednictwo) nie tworz

nowych warto

ci. Nikt jednak nie

zaanga

uje swojego kapitału w działalno

ść

handlow

, je

eli nie uzyska dochodu. Co w zwi

zku z tym

jest

ródłem dochodów kupca? Według

w. Tomasza kupiec mo

e uzyska

dochód tylko w takim

zakresie, w jakim

wiadczy on usługi polegaj

ce na transporcie, przechowywaniu, uszlachetnianiu

i tym podobnych dóbr. W istocie jest to zatem rozszerzenie teorii ceny sprawiedliwej na sfer

wymiany.

w. Tomasz, tak jak wszyscy kanoni

ci, generalnie pot

piał procent. Wypływało to ze wskaza

Pisma

tego i tezy Arystotelesa o „bezpłodno

ci pieni

dza”. Uwa

ał on jednak,

e s

okoliczno

szczególne, kiedy uzyskiwanie procentu z tytułu po

yczek jest moralnie uzasadnione.

Okoliczno

ci te to:

- zwłoka w oddaniu po

yczki,

- kiedy udzielanie po

yczki jest zwi

zane ze szczególnie wysokim ryzykiem,

- procent, jako rekompensata kosztów utraconych mo

liwo

ci ( koszty alternatywne).

dr in

. Zbigniew Jakubczyk

Historia my

li ekonomicznej

W okresie pó

niejszym pogl

dy kanonistów na pobieranie procentu stawały si

coraz bardziej

elastyczne. Duns Scotus (1265 – 1308), który

ył w okresie silniejszego rozwoju stosunków

towarowych ni

w. Tomasz, zakładał ju

liwo

ść

wyst

powania zysku kupieckiego. Cena

sprawiedliwa nie wyklucza bowiem mo

liwo

ci pojawienia si

takiego zysku. Stanowi ona

wynagrodzenie nie za prac

, ale za przedsi

biorczo

ść

i ryzyko

. W dalszych latach, pod wpływem

nacisku lobby kupieckiego, zacz

to ju

uwzgl

dnia

oddziaływania popytowe. Taki pogl

reprezentował Bernard z Sienny (1380 – 1444) i Antonin z Florencji (1389 – 1459). Bernard

proponował, aby w cenie sprawiedliwej uwzgl

dnia

takie elementy, jak wkład kwalifikacji, rzadko

ść

i indywidualne gusty. Antonin wprowadził natomiast trzy stopnie ceny sprawiedliwej: ni

szy

w przypadku kiedy nast

puje wymiana ekwiwalentna,

redni, kiedy ma miejsce transakcja gotówkowa

oraz wy

szy, gdy zapłata zostaje uiszczona pó

niej. Dało to podstaw

uwzgl

dnienia problemu

kredytów na gruncie scholastyki. Wpływ na ich pogl

dy miało niew

tpliwie zamieszkiwanie w miastach

włoskich, a tym okresie były one centrum

wiatowego handlu

2.2.3. Nauka o pieni

dzu Mikołaja Oresmiusza

Mikołaj Oresmiusz (1320 - 1382) był francuskim biskupem i doradc

Karola V. Nale

ał do

najbardziej o

wieconych ludzi tamtego okresu, był politykiem, matematykiem i filozofem, rozumiał

istot

spadku ciał, oraz był prekursorem idei heliocentrycznych

. Jego główne dzieło to Traktat

o powstaniu, istocie, prawach i zmianach monet z 1366 roku.

W swoich pracach wyst

pował przeciwko nominalistycznej teorii pieni

dza, głosz

cej, i

funkcja

pieni

dza jako miernika warto

ci opiera si

na autorytecie pa

stwa i wynika z przepisów prawnych

Prawo do emisji monety ma panuj

cy, który przez wybicie stempla nadaje jej warto

ść

. St

d te

warto

ść

pieni

dza mo

e by

dowolnie zmieniana.

Uprawnienie to było w

redniowieczu powszechnie wykorzystywane przez władców do emisji

pieni

dza niepełnowarto

ciowego. Wzrost produkcji towarowej i wymiany mi

dzynarodowej znacznie

zdynamizował to zjawisko. Władcy cz

sto ratowali si

w ten sposób przed, mówi

c j

zykiem

współczesnym, deficytem bud

etowym. Dlatego mieszcza

stwo, a w szczególno

rodowiska

kupieckie opowiadały si

za pieni

dzem pełnowarto

ciowym, w którym siła nabywcza byłaby

zwi

zana z ilo

zawartego w nim kruszcu.

Podobne pogl

dy reprezentował Oresmiusz. Uwa

ał,

e władca ma prawo wybijania monety tylko

jako przedstawiciel całej społeczno

ci, nie za

dla własnych korzy

ci. Koszty bicia monety powinny

c obci

ąŜ

całe społecze

stwo. Przyczyn

wprowadzenia monet do obiegu była potrzeba

wzajemnej wymiany dóbr. Wyst

puj

one bowiem nierównomiernie na całym

wiecie. Nadanie

monecie funkcji gromadzenia bogactwa jest zabiegiem sztucznym. Nawi

zuj

c do Arystotelesa

uwa

ał,

e moneta jako taka nie jest w stanie sama zaspokoi

potrzeb ludzkich. Nagromadzenie

pieni

dzy nie oznacza bynajmniej rzeczywistego bogactwa.

E.Lipi

ski, Historia powszechnej my

li ekonomicznej do roku 1870, Warszawa, PWN 1968, s.45 – 46..

Student zainteresowany twórczo

Tomasza z Akwinu mo

e znale

źć

wybór jego tekstów na stronie

http://www.republika.pl/toeinai/.

E.Lipi

ski, Historia…op.cit.s.54

dr in

. Zbigniew Jakubczyk

Historia my

li ekonomicznej

Dobry pieni

dz powinien by

wykonany z materiału cennego w sobie i warto

ciowego. „ Materiał

z którego pieni

dz powinien by

zrobiony, jest cenny sam w sobie i warto

ciowy; z tego materiału

na zrobi

zastaw

i cenne inne rzeczy”

. Warto

ść

pieni

dza nie mo

e by

zmienna, gdy

zmian warto

ci zale

Ŝą

ceny towarów, pieni

dz nie zachowuj

cy stałej warto

ci staje si

złym

miernikiem warto

ci po

rednikiem w wymianie. Oresmiusz dopuszcza co prawda uzyskiwanie korzy

fiskalnych z bicia monety, uwa

a jednak,

e powinny one by

le okre

lone.

Oresmiusz du

o uwagi po

ca rozwa

aniom dotycz

cym skutków psucia pieni

dza. Uwa

zyski panuj

ce z tego tytułu s

gorsze ni

lichwa. Po

yczkobiorcy nikt nie zmusza do korzystania

z usług lichwiarza, natomiast panuj

cy zabiera pieni

dze ludziom wbrew ich woli. Taka władza ma

charakter tyra

ski i nie utrzyma si

zbyt długo. Psucie pieni

dza działa jak ukryty podatek którego

skutki s

długookresowe. Przede wszystkim pojawiaj

zaburzenia w handlu. Wzrasta poczucie

niepewno

ci, lawinowo ro

nie liczba sporów i procesów. Szczególnie negatywnie zjawisko to

oddziałuje na stałe zobowi

zania i dochody. Wskutek psucia pieni

dza nast

puje zubo

enie licznych

warstw społecze

stwa, które Oresmiusz uznaje za szczególnie po

yteczne, takich jak s

dziowie,

duchowie

stwo,

ołnierze, chłopi, kupcy i rzemie

lnicy. Wzrasta uzale

nienie całego społecze

stwa

od panuj

cego, co jest wr

cz rabunkiem lub oszustwem.

Najgorszy wpływ psucie monety wywiera na handel. Pojawia si

zjawisko powszechnej

niepewno

ci, gdy

„handel

yje bezpiecze

stwem”. Najsilniej to zjawisko wyst

puje w handlu

zagranicznym, gdy

kupcy nie odwiedzaj

jarmarków w krajach o złym pieni

dzu. Handel przenosi si

do krajów o stabilnej walucie. Wyra

nie maleje eksport, a jedyn

dziedzin

która dynamicznie si

rozwija jest spekulacyjny handel monetami. Dokonuj

go przede wszystkim wekslarze, którzy

wycofuj

z obiegu monety dobre, przetapiaj

je i wywo

Ŝą

za granic

osi

gaj

c nienale

ne zyski.

Beneficjentami procesu psucia monety s

dworzanie z otoczenia panuj

cego władcy.

Ostatecznym efektem tego procesu jest rozbicie pa

stwa lub przej

cie pod obce panowanie.

W twierdzeniach Oresmiusza pojawiaj

zupełnie nowe akcenty w rozumowaniu

. Po raz

pierwszy zauwa

ył on znaczenie organizacji obiegu pieni

ęŜ

nego, co równało si

z wysuni

ciem

nowych argumentów w miejsce dotychczasowych, tradycyjnych o charakterze etyczno-moralnym.

W teorii biskupa chodziło ju

nie tylko o kwesti

sprawiedliwego post

powania władcy w stosunku do

reszty społecze

stwa, ile o spraw

niewła

ciwego funkcjonowania pieni

dza, co jest zjawiskiem

o konsekwencjach tak ekonomicznych, jak i ogólnospołecznych.

Dzieło biskupa z Lisieux pozostawało przez całe stulecia prawie nieznane, a

do XIX w., kiedy

w republikach północno-włoskich rozgorzała dyskusja wokół prawa Kopernika głosz

cego wypieranie

lepszej monety przez gorsz

. Wtedy pojawiły si

głosy zaliczaj

ce Oresmiusza do prekursorów tej

teorii.

Historia my

li ekonomicznej (red. B.Fiedor), Wrocław, Ossolineum 1979, s.30.

N.Oresme, Traktat über Geldabwertungen, Jena 1937, s.36 – 37, cytat za E.Lipi

ski, Historia powszechnej my

ekonomicznej do roku 1870, Warszawa PWE 1968, s.55.

dr in

. Zbigniew Jakubczyk

Historia my

li ekonomicznej

Pytania kontrolne:

1. Jaki charakter miała my

l chrze

cija

ska w pocz

tkowym etapie rozwoju?

2. Co wprowadził do doktryny chrze

cija

skiej

w.Augustyn?

3. Scharakteryzuj pogl

dy na własno

ść

Tomasza z Akwinu.

4. Jakie były

ródła inspiracji pogl

dów społeczno - ekonomicznych kanonistów?

5. Jakie trzy elementy uwzgl

dniali kanoni

ci w analizie ceny sprawiedliwej.

6. Koncepcja ceny sprawiedliwej Tomasza z Akwinu.

7. Kiedy cena sprawiedliwa mo

e ró

od rynkowej?

8. Scharakteryzuj nauk

o pracy i płacy Tomasza z Akwinu.

9. Omów koncepcje zysku i procentu Tomasza z Akwinu.

10. Scharakteryzuj pogl

dy Oresmiusza na bicie monety przez panuj

cego władc

11. Omów skutki psucia pieni

dza według Oresmiusza.

12. Jakie nowe elementy dotycz

ce teorii pieni

dza pojawiaj

u Oresmiusza?

Problemy do dyskusji:

1. Czy w dzisiejszych czasach mo

emy mówi

o cenie sprawiedliwej?

2. Jakie elementy rozwa

Oresmiusza o dobrym pieni

dzu zachowały aktualno

ść

do dzi