Jerzy Bartmiński
Stereotyp jako przedmiot lingwistyki
Walter Lippman „Public Opinion” – stereotyp to jednostronny, cząstkowy i schematyczny obraz zjawiska w
głowie ludzkiej i opinia o nim; jest on zaspokojeniem potrzeb psychicznych człowieka i wytworem kultury.
Funkcje:
- psychiczna (ekonomizacja wysiłku poznawania świata)
- społeczna (obrona szeroko rozumianej pozycji społecznej)
W książce „Stereotypes” pisze, że zanim doświadczamy jakichś przedmiotów najpierw wyobrażamy je sobie,
co ma wpływ na percepcję zjawisk: jedne wydają nam się oswojone, inne – obce. Raz wywołane zalewają ze
świeżym postrzeganiem i nakładają stare pojęcia na nasz ogląd sytuacji. Wyzbycie się stereotypów
powodowałoby jednak zubożenie ludzkiego życia, gdyż trudno ”dziewiczo” oceniać i poznawać go wciąż na
nowo, bo jest on pod wieloma względami jednolity. Mogą one nie tworzyć kompletnego obrazu świata, lecz
obraz świata możliwego, do którego można się przystosować.
Z. Gostowski – komentator Lippmana wyróżnia funkcję
- stabilizacyjną (poczucie bezpieczeństwa i przystosowania się do rzeczywistości)
J. Chłasiński – socjolog, który skoncentrował się na pojęciu stereotypu jako zachowania człowieka i
kształtowania pewnego obrazu rzeczywistości.
Stereotypy
to definicje ludzi, przedmiotów, sytuacji, których dokonujemy na każdym kroku, a które przekazuje
tradycja społeczna. Nie są one wynikiem logicznego rozumowania, ale doświadczenia, w którym duża rolę
odgrywają procesy instynktowne. Niemniej jednak to one tworzą obaraz rzeczywistości społecznej.
burżuj, inteligent, Żyd – dobre wychowanie, pan profesor, człowiek z dobrej rodziny – obrazy-skróty, do
których przywiązane są pozytywne lub negatywne kompleksy wzruszeniowe. Są to treści o silnym
zabarwieniu uczuciowym.
Andrzej Kapiszewski – stereotypy określane jako wyobrażenie o danej grupie etnicznej istniejące w
świadomości członków innej grupy w postaci zbioru powiązanych ze sobą sądów przekonaniowych
odzwierciedla strukturę społeczną i występujące w niej układy.( Polacy: „Niemcy to mordercy”, Niemcy:
”Polacy to złodzieje”)
Socjologowie A. Sosnowski i J. Walkowiak wyróżnili w badaniach nad stereotypem:
a) podejście rezultatowe związane z postrzeganiem grup etnicznych i mających funkcję kształtowania
zachowań ludzi, badane za pomocą ankiet;
b) podejście poznawcze – stereotyp jako sposób widzenia rzeczywistości, strukturalizacji świata, badane na
podstawie listów, wywiadów;
c) podejście kontekstowo-opiniowe – utożsamia stereotyp z opinią o znacznym stopniu racjonalizacji.
Adam Schaff
Kod kulturowy wpływa na poznanie m.in. za pośrednictwem języka. Stereotypy są zawsze werbalne, gdyż
występują zawsze jako treść jakiegoś słowa.
Funkcje:
- społeczna integrująca (spójnik grupy)
- obronna (utrzymanie stanu umysłu w stanie „zamkniętym” na nowe obiektywne informacje)
Stereotyp:
- zawiera uogólnioną wizję rzeczywistości,
- jest nieelastyczny, odporny na zmiany,
- jest uogólnieniem, które jest prawie lub całkowicie niezgodne z rzeczywistością,
- ma związek z wartościowaniem i z emocjonalnym stosunkiem nosiciela stereotypu do rzeczywistości,
- ma związek z tworami językowymi, wg innych jest owym tworem
Uta Quasthoff – stereotyp to werbalny wyraz przekonania skierowanego na grupy społeczne lub jednostki
będące członkami tych grup, mające formę logicznego sądu z tendencją emocjonalnie wartościującą i w sposób
niepodważalny, upraszczający i generalizujący.
