Operator_masz_urz_metal_812[02].O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Ochrona przeciwpoŜarowa

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Ochrona środowiska

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiadomości i umiejętności z zakresu

przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej
i ochrony środowiska.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania – podstawowe wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania
treści jednostki modułowej,

–

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy juŜ opanowałeś treści zawarte
w rozdziałach,

–

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw zadań testowych. Pozytywny wynik
sprawdzianu potwierdzi, Ŝe dobrze pracowałeś podczas zajęć i Ŝe nabyłeś wiedzę
i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

–

literaturę uzupełniającą.
Z rozdziałem Pytania sprawdzające moŜesz zapoznać się:

−

przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania – poznając wymagania wynikające
z zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści, odpowiadając na te pytania sprawdzisz
stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,

−

po opanowaniu rozdziału Materiał nauczania, by sprawdzić stan swojej wiedzy, która
będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.
Kolejny etap to wykonywanie ćwiczeń.
Wykonując ćwiczenia przedstawione w poradniku lub zaproponowane przez nauczyciela,

będziesz  poznawał  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpoŜarowej
i  ochrony  środowiska.  Po  wykonaniu  zaplanowanych  ćwiczeń,  sprawdź  poziom  swoich
postępów wykonując Sprawdzian postępów.

Odpowiedzi „Nie” wskazują luki w Twojej wiedzy, informują Cię równieŜ, jakich

zagadnień jeszcze dobrze nie poznałeś. Oznacza to takŜe powrót do treści, które nie są
dostatecznie opanowane.

Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości będzie stanowiło

dla nauczyciela podstawę przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości
i ukształtowanych umiejętności. W tym celu nauczyciel moŜe posłuŜyć się zadaniami
testowymi.

W poradniku jest zamieszczony sprawdzian osiągnięć, który zawiera przykład takiego

testu oraz instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania
sprawdzianu i przykładową kartę odpowiedzi, w której, w przeznaczonych miejscach zakreśl
właściwe odpowiedzi spośród zaproponowanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

812[02].O1

Techniczne podstawy zawodu

812[02].O1.01

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej

i ochrony środowiska

812[02].O1.02

Posługiwanie się dokumentacją techniczną

812[02].O1.03

Stosowanie materiałów konstrukcyjnych

i narzędziowych

812[02].O1.04

Rozpoznawanie elementów maszyn

i mechanizmów

812[02].O1.05

Analizowanie układów elektrycznych

i automatyki przemysłowej

812[02].O1.06

Stosowanie podstawowych technik wytwarzania

części maszyn

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zinterpretować podstawowe przepisy prawa, prawa i obowiązki pracownika oraz
pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie zapewnienia bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy,

−

przewidzieć konsekwencje naruszenia przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
wykonywania zadań zawodowych,

−

określić wymagania bhp dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń higieniczno-
sanitarnych,

−

dobrać środki ochrony indywidualnej do rodzaju wykonywanej pracy,

−

zapobiec zagroŜeniom zdrowia i Ŝycia,

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
ergonomii,

−

określić prace zabronione młodocianym w przedsiębiorstwie metalurgicznym,

−

określić dopuszczalne normy dotyczące oświetlenia, hałasu, drgań oraz pracy w polu
elektromagnetycznym na typowych stanowiskach operatorskich,

−

wyjaśnić i zastosować zasady ochrony przeciwpoŜarowej i prowadzenia akcji gaśniczej,

−

powiadomić właściwe słuŜby o zaistniałym poŜarze i wypadku przy pracy,

−

udzielić pierwszej pomocy poszkodowanym w wypadkach przy pracy,

−

określić główne źródła zanieczyszczeń emitowanych przez huty Ŝelaza i metali
nieŜelaznych oraz wskazywać ich wpływ na człowieka i środowisko,

−

ocenić stan zagroŜenia środowiska spowodowany emisją gazów, pyłów i innych odpadów
hutniczych na podstawie obowiązujących norm dopuszczalnych zanieczyszczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Prawna ochrona pracy

Podstawowe obowiązki pracodawcy w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy ujęte są

następująco:

−

pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
pracy,

−

pracodawca  jest  obowiązany  chronić  zdrowie  i  Ŝycie  pracowników  przez  zapewnienie
bezpiecznych  i  higienicznych  warunków  pracy  przy  odpowiednim  wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki.
Pracodawca przede wszystkim jest obowiązany:

−

organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp, wydawać
polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować ich wykonywanie,

−

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciąŜących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy
w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.

W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy

zatrudnieni przez róŜnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:

−

współpracować ze sobą,

−

wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,

−

ustalić  zasady  współdziałania  uwzględniające  sposoby  postępowania  w  przypadku
wystąpienia zagroŜeń dla zdrowia lub Ŝycia pracowników.
Zgodnie  z  artykułem  Kodeksu  Pracy  pracodawca  rozpoczynający  działalność  jest

obowiązany, w określonym terminie od dnia rozpoczęcia działalności, zawiadomić na piśmie
właściwego  inspektora  pracy  i  właściwego  inspektora  sanitarnego  o  miejscu,  rodzaju
i zakresie  prowadzonej  działalności  oraz  o  przewidywanej  liczbie  pracowników,  a  takŜe
złoŜyć  pisemną  informację  o  środkach  i  procedurach  przyjętych  do  spełnienia  wymagań
wynikających  z  przepisów  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  dotyczących  danej  dziedziny
działalności.

Pracodawca jest takŜe obowiązany zapewnić pomieszczenia pracy odpowiednie do

rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników.

Obowiązki i uprawnienia pracownika w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy

Zgodnie z postanowieniami Kodeksu pracy pracownik jest obowiązany wykonywać

pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełoŜonych, które dotyczą pracy,
jeŜeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umowy o pracę.

Zgodnie z artykułem Kodeksu pracy przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika.

Pracownik jest przede wszystkim obowiązany:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać  pracę  w  sposób  zgodny  z  zasadami  i  przepisami  bezpieczeństwa  i  higieny
pracy  oraz  stosować  się  do  wydanych  w  tym  zakresie  poleceń  i  wskazówek
przełoŜonych.
W  razie,  gdy  warunki  pracy  nie  odpowiadają  przepisom  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy

i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla zdrowia lub Ŝycia pracownika, albo gdy wykonywana
przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo
powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełoŜonego.

Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełoŜonego, powstrzymać się od

wykonywania  pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej, w przypadku gdy
jego  stan  psychofizyczny  nie  zapewnia  bezpiecznego  wykonywania  pracy  i  stwarza
zagroŜenie dla innych osób.

Za naruszenie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy pracownik moŜe być

pociągnięty do odpowiedzialności: porządkowej, karno-administracyjnej, karnej.

W ramach odpowiedzialności porządkowej wobec pracowników, którzy nie przestrzegają

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, moŜe być zastosowana kara:

−

upomnienia,

−

nagany,

−

pienięŜna.

Wymagania bezpieczeństwa i higieny dotyczące pomieszczeń pracy i pomieszczeń
higieniczno–sanitarnych

Mówiąc o pomieszczeniu pracy, naleŜy rozumieć pomieszczenie przeznaczone na pobyt

pracowników, w którym wykonywana jest praca.

Pomieszczenia pracy dzielą się na:

−

pomieszczenia stałej pracy – jeŜeli łączny czas przebywania tego samego pracownika
w pomieszczeniu w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny,

−

pomieszczenia czasowej pracy – jeŜeli łączny czas przebywania tego samego pracownika
w pomieszczeniu w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin.
Nie uwaŜa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczenia, w których:

−

łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest
krótszy  niŜ  2  godziny,  a  wykonywane  czynności  mają  charakter  dorywczy  bądź  praca
polega  na  krótkotrwałym  przebywaniu  związanym  z  dozorem  lub  konserwacją urządzeń
albo utrzymaniem czystości i porządku,

−

mają  miejsce  procesy  technologiczne  nie  pozwalające  na  zapewnienie  odpowiednich
warunków  przebywania  pracowników  w  celu  ich  obsługi,  bez  zastosowania  środków
ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reŜimu organizacji pracy,

−

jest  prowadzona  hodowla  roślin  lub  zwierząt  niezaleŜnie  od  czasu  przebywania  w  nich
pracowników zajmujących się obsługą.
W  pomieszczeniach  pracy  naleŜy  przede  wszystkim  zapewnić  oświetlenie  naturalne

i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią,
niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami
szkodliwymi dla zdrowia i uciąŜliwościami.

W pomieszczeniach magazynowych i na drogach znajdujących się w obiektach

budowlanych powinny być umieszczone informacje o dopuszczalnym obciąŜeniu stropów.

Pomieszczenia stałej pracy nie powinny być lokalizowane poniŜej poziomu otaczającego

terenu,  z  wyjątkiem  pomieszczenia  pracy  w  garaŜu,  kotłowni  i  warsztatach  podręcznych,
pomieszczenia  handlowego,  usługowego  i  gastronomicznego  w  ulicznych  przejściach
podziemnych,  w  podziemnych  stacjach  komunikacyjnych  i  tunelach,  w  domach  handlowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i hotelach  oraz  w  obiektach  zabytkowych,  pod  warunkiem  zachowania  wymagań  przepisów
techniczno-budowlanych  i  po  uzyskaniu  zgody  właściwego  wojewódzkiego  inspektora
sanitarnego,  wydanej  w  porozumieniu  z  okręgowym  inspektorem  pracy  oraz  wojewódzkim
konserwatorem zabytków.

Powierzchnia i wysokość pomieszczeń pracy powinna zapewniać spełnienie wymagań

bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem rodzaju wykonywanej pracy, stosowanych
technologii oraz czasu przebywania pracowników w tych pomieszczeniach.

Na kaŜdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy

powinno przypadać, co najmniej 13 m

wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m

wolnej powierzchni podłogi nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt.

Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie moŜe być mniejsza niŜ:

−−−−

3 metry w świetle – jeŜeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla
zdrowia,

−−−−

3,3 metra w świetle – jeŜeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować
występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.
WyŜej wymienione wysokości pomieszczeń mogą być obniŜone w przypadku

zastosowania klimatyzacji – pod warunkiem uzyskania zgody wojewódzkiego inspektora
sanitarnego.

W pomieszczeniu, w którym nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia, wysokość

moŜe być zmniejszona do:

−

2,5 metra w świetle – jeŜeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niŜ
4 pracowników, a na kaŜdego z nich przypada, co najmniej po 15 m

wolnej objętości

pomieszczenia  lub  w  pomieszczeniu  usługowym  albo  produkcyjnym  drobnej
wytwórczości  mieszczącym  się  w  budynku  mieszkalnym,  jeŜeli  przy  wykonywanych
pracach  nie  występują  pyły  lub  substancje  szkodliwe  dla  zdrowia,  hałas  nie  przekracza
dopuszczalnych  wartości  poziomu  dźwięku  w  budynkach  mieszkalnych,  określonych
w Polskich  Normach,  a  na  jednego  pracownika  przypada,  co  najmniej  15 m

wolnej

objętości pomieszczenia,

−

2,2  metra  w  świetle  –  w  dyŜurce,  portierni,  kantorze,  kiosku  ulicznym,  dworcowym
i innym  oraz  w  pomieszczeniu  usytuowanym  na  antresoli  otwartej  do  większego
pomieszczenia.
Wysokość pomieszczenia czasowej pracy nie moŜe być mniejsza niŜ:

−

2,2 metra w świetle – jeŜeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla
zdrowia,

−

2,5 metra w świetle – jeŜeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować
występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.
W pomieszczeniach o stropie pochyłym wyŜej wymienione wymagania stosuje się do

redniej wysokości pomieszczenia, przy czym w najniŜszym miejscu wysokość

pomieszczenia nie moŜe być mniejsza w świetle niŜ 1,9 m, licząc od poziomu podłogi do
najniŜszej części konstrukcyjnej sufitu.

Między pomieszczeniami nie naleŜy wykonywać progów, chyba Ŝe warunki techniczne

wymagają ich zastosowania. W takich przypadkach naleŜy je oznaczyć w sposób widoczny.

Pomieszczenia pracy, w których przebywają pracownicy, nie mogą być zamykane

w sposób uniemoŜliwiający z nich wyjście.

JeŜeli istnieją względy wymagające zamknięcia pomieszczeń w czasie pracy przed

osobami nieupowaŜnionymi, naleŜy stosować przy drzwiach zamki uniemoŜliwiające wejście
z zewnątrz,  a  jednocześnie  umoŜliwiające  wyjście  z  pomieszczenia  bez  uŜycia  klucza.
W takiej  sytuacji  naleŜy  przewidzieć  moŜliwość  powiadamiania  pracowników  znajdujących
się w takich pomieszczeniach o niebezpieczeństwie groŜącym z zewnątrz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wymagania higieniczno-sanitarne i socjalne

W budynku, w którym znajdują się pomieszczenia pracy, powinny być zainstalowane na

kaŜdej kondygnacji ubikacje, osobno dla kobiet i męŜczyzn. Nie dotyczy to zakładów – biur,
w których zatrudnionych jest mniej niŜ 5 pracowników na jednej zmianie – pod warunkiem
zapewnienia moŜliwości osobnego korzystania przez kobiety i męŜczyzn z tych pomieszczeń.

Ustęp powinien być oddzielony szczelnymi ścianami od pomieszczeń przeznaczonych na

pobyt  ludzi  i  dostępny  z  dróg  komunikacji  wewnętrznej  budynku.  W  toaletach  powinny
znajdować  się  umywalki  z  dopływem  ciepłej  i  zimnej  wody,  jedna  na  sześć  misek
ustępowych lub pisuarów, lecz nie mniej niŜ jedna.

W obiekcie powinno być wydzielone pomieszczenie do spoŜywania posiłków w czasie

pracy. W pomieszczeniach roboczych obowiązują określone temperatury (tabela 1).

Tabela 1. Temperatura w pomieszczeniach roboczych [5, s. 1230]

Optymalne temperatury w pomieszczeniach roboczych

temperatury

obliczeniowe

sposób wykorzystania pomieszczenia

przykłady pomieszczeń

+5°C

pomieszczenia nie przeznaczone do stałego
przebywania ludzi oraz pomieszczenia ogrzewane
dyŜurnie

−

magazyn bez stałej obsługi

−

hale postojowe (bez remontów)

−

akumulatorownie.

+8°C

pomieszczenia nie przeznaczone do stałego
przebywania ludzi (jednorazowy pobyt ludzi
w okryciach zewnętrznych nie przekracza
1 godziny),

pomieszczenia, w których moc cieplna
zainstalowanych urządzeń technologicznych
przekracza 25 W/1 m

−

hale spręŜarek, pompownie

−

kuźnie, wydziały obróbki cieplnej

+12°C

pomieszczenie przeznaczone do stałego
przebywania ludzi (w okryciach zewnętrznych
lub wykonujących cięŜką pracę fizyczną),

pomieszczenia, w których moc cieplna
zainstalowanych urządzeń technologicznych
przekracza 10–24 W/1 m

−

magazyny i składy wymagające
stałej obsługi

−

hale cięŜkiej pracy, hale formierni,
maszynownie chłodni, ładownie
akumulatorów

+16°C

pomieszczenie przeznaczone do stałego
przebywania ludzi w okryciach zewnętrznych
w pozycji siedzącej lub bez okryć dla ludzi
znajdujących się ruchu lub wykonujących
lŜejsze prace fizyczne,

pomieszczenia, w których moc cieplna
zainstalowanych urządzeń technologicznych
przekracza 10 W/1 m

−

hale pracy lekkiej

−

korytarze, klatki schodowe
w budynkach biurowych

−

zmywalnie i przygotowalnie
wstępne w zakładach Ŝywienia
zbiorowego

−

ustępy publiczne

+20°C

pomieszczenie przeznaczone do stałego przebywania
ludzi bez okryć zewnętrznych nie wykonujących
w sposób ciągły pracy fizycznej

−

hale pracy siedzącej lekkiej

−

izby pomiarowe

−

pokoje biurowe, sale pomieszczeń

Środki ochrony indywidualnej oraz odzieŜ i obuwie robocze

rodki ochrony indywidualnej – to urządzenia lub wyposaŜenie przeznaczone do noszenia

bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym zagroŜeniem lub większą
liczbą zagroŜeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

OdzieŜ robocza – jest to odzieŜ, która ułatwia pracownikowi wykonywanie czynności

zawodowych w warunkach niezagraŜających Ŝyciu lub zdrowiu, chroni odzieŜ własną
pracownika przed nadmiernym jej zuŜyciem lub zniszczeniem. OdzieŜ roboczą ze względu
na sposób korzystania dzieli się na indywidualną i dyŜurną.

OdzieŜ robocza indywidualna – jest to odzieŜ, która stanowi wyposaŜenie danego

stanowiska pracy, jest wydawana pracownikowi wyłącznie do jego osobistego uŜytku
w czasie i miejscu pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

OdzieŜ robocza dyŜurna – jest to odzieŜ, która nie stanowi wyposaŜenia danego

stanowiska pracy, natomiast jest przydzielana poszczególnym jednostkom organizacyjnym
jako wyposaŜenie dodatkowe dla dokonywania krótkotrwałych czynności roboczych lub
nadzorczo-kontrolnych.

W przypadku utraty lub zniszczenia z winy pracownika odzieŜy roboczej, ochronnej lub

sprzętu  ochrony  osobistej  pracownik  musi  zwrócić  kwotę  pienięŜną  w  wysokości  ustalonej
przez  kierownika  jednostki  organizacyjnej  na  wniosek  komisji  powołanej  do  zbadania
przyczyn utraty bądź zniszczenia tego przedmiotu. Czas zuŜycia odzieŜy roboczej, ochronnej
lub sprzętu ochrony osobistej liczy się od dnia wydania i jest okresem minimalnym, w ciągu,
którego dany przedmiot powinien być zdatny do uŜytku. Po upływie przewidzianego w tabeli
czasu  zuŜycia  nie  zuŜyte  w  tym  czasie  przedmioty  odzieŜy  ochronnej  oraz  sprzętu  ochrony
osobistej,  przydzielone  poszczególnym  pracownikom,  powinny  być  nadal  przez  tych
pracowników  uŜywane,  aŜ  do  chwili  komisyjnego  uznania  przydzielonych  przedmiotów  za
zuŜyte.

OdzieŜ ochronna powinna być wykonana zgodnie z zaleceniami Centralnego Instytutu

Ochrony Pracy i posiadać jego atest. Konieczność jej stosowania na danym stanowisku pracy
określają  zakładowe  słuŜby  bhp  lub  niezaleŜni  rzeczoznawcy  na  zlecenie  pracodawcy.
Zdrowotne  skutki  nie  uŜywania  ubrań  ochronnych  mogą  ujawniać  się  dopiero  po  latach
pracy.  W  zakładach,  w  których  istnieje  niebezpieczeństwo  kontaktu  z  otwartym  ogniem  lub
gorącymi  elementami,  powinno  się  stosować  ubrania  ochronne  mogące  zapobiec  skutkom
krótkotrwałych oddziaływań termicznych.

Ochrona rąk

Najczęściej w wypadkach przy pracy skaleczeniu ulegają ręce. Oprócz stosowania

poprawnej  technologii  pracy  i  odpowiednich  narzędzi  przed  okaleczeniem  mogą  chronić
rękawice,  jednak  osoby  pracujące  przy  obrabiarkach  skrawających  nie  mogą  nosić  rękawic.
Przy  maszynach  tych  zachodzi,  bowiem  niebezpieczeństwo,  Ŝe  w  trakcie  obsługi  rękawica
moŜe  zostać  pochwycona  przez  obracające  się  uchwyty  obrabiarki,  narzędzie  lub  obrabiany
element.

Przy pracach transportowych wykonywanych ręcznie powinno się uŜywać rękawic

skórzanych, poniewaŜ pozwalają one na pewniejszy kontakt ręki z przedmiotem, stanowiąc
zarazem ochronę przed starciem naskórka, skaleczeniem lub ukłuciem.

Ochrona oczu

Okaleczenia wywołane na przykład przez drobne opiłki towarzyszące szlifowaniu

stwierdza się często dopiero po kilku godzinach. PoniewaŜ okaleczenia oka, w przeciwieństwie
do innych skaleczeń, występują rzadziej, jego ochrona bywa niedoceniana.

Obowiązuje zatem następujące zalecenie: wszędzie tam, gdzie w powietrzu unoszą się

iskry, odpryski oraz opadają cząstki brudu, niezbędna jest ochrona oczu. W tym celu stosuje
się okulary lub maski (przyłbice) ochronne, które powinny być tak skonstruowane, aby
chroniły równocześnie całą przestrzeń wokół oczu.

Ochrona stóp

Podobnie jak w odniesieniu do odzieŜy – przepisy wprowadzają rozróŜnienie obuwia

roboczego i ochronnego.

Obuwie robocze stosowane jest przy pracach, przy których występuje przyspieszone

niszczenie lub brudzenie obuwia. Obuwie ochronne powinni stosować pracownicy naraŜeni
przy pracy na urazy mechaniczne nóg, kontakt z iskrami oraz gorącymi rozpryskami metali.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy

Ergonomia w swoim podstawowym ujęciu zajmuje się optymalizacją pracy, rozumianej

jako układ lub system współdziałania człowieka ze środkami pracy w określonym
ś

rodowisku materialnym i społecznym, zmierzający do wytworzenia tak zwanego produktu.

Ergonomia określana jest teŜ bardzo często jako: interdyscyplinarna nauka, zajmująca się

przystosowaniem narzędzi, maszyn, środowiska i warunków pracy do anatomicznych
i psychofizycznych cech człowieka, zapewniając sprawne, wydajne i bezpieczne wykonywanie
przez niego pracy, przy stosunkowo niskim koszcie biologicznym.

Zadaniem

ergonomii

jest

optymalne

kształtowanie

systemu

pracy,

zarówno

poszczególnych  jego  elementów  jak  i  relacji  między  nimi.  Oznacza  ono  zapewnienie
wydajności  pracy  wykonywanej  w  warunkach  nie  tylko  pełnego  bezpieczeństwa,  ale
pozwalających  na  wszechstronny  rozwój  pracownika  –  intelektualny,  psychiczny  i  społeczny.
Te optymalne warunki pracy stwarzają moŜliwości i motywację u pracownika do zwiększania
wydajności. Podstawowym warunkiem przy projektowaniu pracy jest jej bezpieczeństwo.

Kształtowanie takich warunków pracy wymaga wiedzy o niezawodności działania nie

tylko układów technicznych, ale i człowieka – jego moŜliwości fizycznych i psychicznych.

A takŜe wiedzy o róŜnicach między moŜliwościami poszczególnych osób. Bowiem nie

kaŜda osoba moŜe pracować na dowolnym stanowisku pracy. Istnieją przecieŜ takie
stanowiska, na których potrzebna jest na przykład ponadprzeciętna siła fizyczna, albo
zdolność do logicznego rozumowania.

Trzeba pamiętać takŜe o tym, Ŝe optymalizacja warunków pracy to nie tylko dobre

projektowanie, ale takŜe nieustanne korygowanie i uwzględnianie zmian zachodzących
w organizacji, czy wyposaŜeniu stanowiska.

Powinien być to proces ustawicznej analizy i oceny warunków pracy, dokonywanej

w oparciu o kryteria systemowe. Tylko wówczas, kiedy ten proces ma charakter ciągły,
będzie moŜna stworzyć ergonomiczne miejsce pracy.

Wszystkie trzy elementy występujące w układzie człowiek – środki pracy – środowisko

są waŜne dla prawidłowego kształtowania warunków pracy, ze względu na wzajemne
oddziaływanie. Kluczowym zagadnieniem jest jednak wiedza o człowieku.

Podstawą tworzenia zasad kształtowania optymalnych warunków pracy jest znajomość

moŜliwości  psychofizycznych  człowieka.  WaŜna  jest  zwłaszcza  znajomość  ograniczeń  tych
moŜliwości.  Gdy  praca  przekracza  moŜliwości  adaptacji,  pojawia  się  zmęczenie  umysłowe
i fizyczne, rozwijają się dolegliwości i choroby zawodowe.

Traci na tym wydajność pracy. I kiedy nie jest to zjawisko dotyczące jednej osoby,

oznacza to, Ŝe dane miejsce pracy zostało źle zaprojektowane i wymaga natychmiastowej
reorganizacji.

Konieczna jest znajomość cech człowieka istotnych dla wykonywania pracy –

wydolności fizycznej, umysłowej, cech psychicznych oraz obciąŜenia fizycznego
(dynamicznego i statycznego) i psychicznego wynikającego z danej pracy.

Zakres prac w działaniach ergonomicznych na tych wszystkich polach aktywności

człowieka obejmuje zawsze relacje między aktywnością człowieka, środkami słuŜącymi do
uprawiania tej aktywności a środowiskiem. Rolą ergonomii jako nauki jest tworzenie wiedzy
kompleksowej oraz opracowywanie metod i narzędzi integrujących te dziedziny.

Jeśli chodzi o zakres działań stosowanych, to wyróŜnia się dwa kierunki ergonomii:

−

ergonomię koncepcyjną, projektową,

−

ergonomię korekcyjną.
Ergonomia koncepcyjna zajmuje się optymalizacją układu człowiek – technika –

rodowisko na etapie projektowania. Projekty te dotyczą przede wszystkim środków

i środowiska pracy, natomiast moŜliwości psychofizyczne człowieka są tu punktem odniesienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Bazą do ergonomicznego projektowania są wyniki badań podstawowych i stosowanych oraz
metody: diagnoza i modelowanie.

Ergonomia korekcyjna jest realizowana w miejscu pracy. Zajmuje się analizą istniejących

warunków  na  stanowiskach  pracy,  oceną  pod  katem  zgodności  tych  warunków
z wymaganiami,  jakie  dyktują  psychofizyczne,  antropologiczne,  biomechaniczne  cechy
człowieka  oraz  wymaganiami  społecznymi  i  organizacyjnymi  cechami  pracy,  następnie
opracowaniem projektu optymalizacji.

W analizie i ocenie konieczne jest systemowe ujęcie wielu elementów systemu pracy na

stanowisku takich jak:

−

sposób i efektywność systemu komunikacji między pracownikami, (przekaz informacji
wzrokowej i słuchowej),

−

podział zadań między pracownika a maszynę (komputer), (analiza wysiłku i pozycji przy
pracy),

−

ocena dostosowania narzędzi i parametrów środowiska pracy do zadania (oświetlenia,
hałasu, mikroklimatu),

−

ocena organizacji, podziału zadań i odpowiedzialności według kompetencji pracowników.
Wynikiem analizy i oceny ergonomicznej stanowiska pracy powinno być opracowanie

planu korekty warunków pracy w zakresie, jaki jest moŜliwy w danej sytuacji.

Obydwa kierunki prac ergonomicznych są ze sobą ściśle powiązane. Ergonomia

koncepcyjna  opiera  się  o  bazy  danych  dotyczące  psychofizjologicznych  moŜliwości  człowieka
i dane  techniczne  do  projektowania,  ale  równieŜ  o  wyniki  badań  prowadzonych  w  zakresie
ergonomii  korekcyjnej.  Natomiast  weryfikacja  przyjętych  podczas  projektowania  rozwiązań
układu  człowiek  –  technika  –  środowisko,  następuje  przez  jego  analizę  w  warunkach
produkcyjnych.

Oczywiście, najbardziej racjonalne jest podejmowanie odpowiednich działań w zakresie

ergonomii koncepcyjnej, łatwiej i ekonomiczniej jest bowiem wprowadzać wymogi
ergonomiczne dla nowej koncepcji projektu niŜ później go korygować.

Likwidacja lub ograniczanie zagroŜeń mechanicznych, elektrycznych, chemicznych

Promieniowanie widzialne jest to promieniowanie optyczne zdolne do bezpośredniego

wywoływania wraŜeń wzrokowych, w szczególnych przypadkach efekty świetlne mogą mieć
niekorzystny wpływ na pracownika.

Promieniowanie cieplne

ródłami promieniowania cieplnego są:

−

gorące stanowiska pracy w hutach, odlewniach, walcowniach i kuźniach,

−

piece martenowskie,

−

odlewnie Ŝeliwa i metali kolorowych,

−

powierzchnie pieców i inne duŜe powierzchnie grzejne.
Promieniowanie cieplne, oddziałując na pracownika, moŜe spowodować:

−

oparzenia termiczne skóry,

−

zapaść serca z powodu stresu cieplnego,

−

udar cieplny,

−

występowanie uciąŜliwych warunków pracy w wyniku zmęczenia.
Ochrona przed działaniem promieniowania cieplnego polega na:

−

izolacji cieplnej ścian urządzeń emitujących promieniowanie,

−

stosowaniu ekranów stałych lub przenośnych osłaniających pracowników,

−

odpowiedniej wentylacji pomieszczeń,

−

skracaniu czasu przebywania w pobliŜu źródeł ciepła,

−

zmianach w procesie technologicznym ograniczających naraŜenie pracownika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pyły przemysłowe w środowisku pracy

Pyłem nazywamy zbiór cząstek stałych, które wyrzucane do powietrza atmosferycznego

pozostają w nim przez pewien czas.

Do najbardziej pyłotwórczych procesów technologicznych zalicza się: kruszenie,

mielenie, przesiewanie surowców, procesy transportowe i mieszanie ciał sypkich, czynności
oczyszczania, toczenia, szlifowania, polerowania.

ZagroŜenie poraŜeniami elektrycznymi

Do poraŜenia prądem elektrycznym dochodzi najczęściej z powodu niewłaściwego

posługiwania  się  urządzeniami  elektrycznymi  bądź  z  powodu  ich  złego  stanu  technicznego.
Samo  poraŜenie  polega  na  przepływie  prądu  elektrycznego  przez  ludzkie  ciało  w  wyniku
bezpośredniego  kontaktu  z  przedmiotami  stanowiącymi  biegun  napięcia  elektrycznego.
Przepływ  prądu  (zwanego  prądem  poraŜenia)  przez  tkanki  organizmu  wywołuje  w  nich
niekorzystne zmiany o charakterze fizycznym, chemicznym i biologicznym.

Rozmiary tych zmian zaleŜą od:

−

napięcia i natęŜenia prądu poraŜenia,

−

czasu trwania poraŜenia,

−

drogi przepływu prądu przez organizm.
Fizyczne oddziaływanie prądu elektrycznego na organizm powoduje przede wszystkim:

−

skurcze mięśni sprawiające, Ŝe człowiek poraŜony nie moŜe samodzielnie (albo z trudem
mu się to udaje) odłączyć się od źródła prądu,

−

mechaniczne uszkodzenia mięśni i kości (złamania).
Skutki chemiczne i biologiczne polegają na zaburzaniu pracy układu nerwowego,

prowadzącym do utraty przytomności, zakłócania funkcji układu oddechowego
i krwionośnego lub wręcz śmierci poszkodowanego.

Walka z hałasem

Spośród wymienionych szkodliwych czynników fizycznych najczęściej w zakładach

pracy występuje nadmierny hałas. Jego dopuszczalny poziom określają odpowiednie normy,
według których hałasem jest kaŜdy niepoŜądany dźwięk o dowolnym charakterze
akustycznym.

Walka z hałasem polega przede wszystkim na:

−

eliminowaniu lub ograniczaniu jego źródeł,

−

ograniczaniu jego rozprzestrzeniania się,

−

stosowaniu osobistej ochrony słuchu (rys. 1),

−

skracaniu czasu przebywania w jego bezpośrednim zasięgu.

Rys. 1. Nauszniki przeciwhałasowe [5, s. 52]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przeciwdziałanie skutkom wibracji

Według polskiej normy rozróŜnia się w środowisku pracy drgania mechaniczne, czyli

wibracje o oddziaływaniu ogólnym i miejscowym. Pierwsze z nich przenoszone są na ciało
pracującego człowieka z podłoŜa, a drugie – z wibrujących narzędzi (za pośrednictwem rąk).

Ochrona przed działaniem wibracji polega na:

−

stosowaniu materiałów i osłon tłumiących z gumy, korka lub tworzyw sztucznych oraz
dodatkowych tłumików mechanicznych o rozmaitym działaniu i konstrukcji – przy
drganiach ogólnych,

−

stosowaniu rękawic przeciwwstrząsowych – przy drganiach miejscowych,

−

przestrzeganiu zasady ograniczonego napięcia mięśni przy uŜywaniu narzędzi ręcznych
stanowiących źródło drgań.

ZagroŜenia chemiczne

Toksyczne substancje chemiczne mogą przenikać do organizmu przez drogi oddechowe,

skórę  i  błony  śluzowe  oraz  przez  układ  pokarmowy.  W  zakładach  pracy  występują  one
w postaci  par,  mgieł,  gazów,  dymów  lub  pyłów.  Ich  intensywna  emisja  towarzyszy  między
innymi  takim  procesom  technologicznym,  jak  spawanie  (tlenek  azotu,  tlenek  węgla,  związki
metali)  i  nakładanie  powłok  lakierniczych  (węglowodory,  estry  i  sole  kwasów  organicznych
alkohole ketony, toluen, ksylen).

Ochrona przed ich oddziaływaniem polega na stosowaniu:

−

rodków technicznych zmniejszających emisję,

−

instalacji odsysających i filtrujących wyemitowane substancje,

−

przepisów regulujących uŜytkowanie i przechowywanie substancji technicznych,

−

rodków profilaktycznych neutralizujących substancje toksyczne w organizmie,

−

profilaktycznych badań lekarskich,

−

skróconego czasu pracy na stanowiskach szczególnie zagroŜonych.

Zasady bezpieczeństwa przy transporcie oraz magazynowaniu materiałów i wyrobów

Organizacja ręcznych prac transportowych, w tym stosowane metody pracy powinny

zapewnić w szczególności:

−

ograniczenie długotrwałego wysiłku fizycznego, w tym zapewnienie odpowiednich
przerw w pracy na odpoczynek,

−

wyeliminowanie nadmiernego obciąŜenia układu mięśniowo

−

szkieletowego pracownika,

a zwłaszcza urazów kręgosłupa, związanych z rytmem pracy wymuszonym procesem
pracy,

−

ograniczenie do minimum odległości ręcznego przemieszczania przedmiotów,

−

uwzględnienie wymagań ergonomii.
Przy ręcznym przemieszczaniu przedmiotów

−

tam gdzie jest to moŜliwe

−

naleŜy

zapewnić sprzęt pomocniczy odpowiednio dobrany do ich wielkości, masy i rodzaju,
zapewniający bezpieczne i dogodne wykonywanie pracy.

Organizacja ręcznych prac transportowych powinna uwzględniać wymagania ergonomii,

a w szczególności:

−

przemieszczane przedmioty naleŜy przenosić jak najbliŜej ciała,

−

sposoby ręcznego przemieszczania przedmiotów powinny eliminować ryzyko urazów.
Przedmiot przemieszczany ręcznie nie powinien ograniczać pola widzenia pracownika.

Podczas ręcznego przemieszczania przedmiotów naleŜy zapewnić wystarczającą przestrzeń,
zwłaszcza w płaszczyźnie poziomej, umoŜliwiającą zachowanie prawidłowej pozycji ciała
pracownika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Powierzchnia, po której są przemieszczane ręcznie przedmioty, powinna być równa,

stabilna i nieśliska.

Zwoje taśmy, drutu, kabla podczas przenoszenia powinny być zabezpieczone przed

rozwinięciem i wyginaniem, w razie konieczności przenoszenia przedmiotu trzymanego
w odległości większej niŜ 30 cm od tułowia, naleŜy zmniejszyć o połowę dopuszczalną masę
przedmiotu przypadającą na jednego pracownika lub zapewnić wykonywanie tych czynności
przez co najmniej dwóch pracowników.

Wypadek przy pracy

Bezpośrednią przyczyną wypadków bywa najczęściej:

−−−−

nieprzestrzeganie

ogólnych

przepisów

bezpieczeństwa

instrukcji

obsługi

poszczególnych urządzeń,

−−−−

dokonywanie napraw i obsługiwanie urządzeń przez osoby bez odpowiedniego
przeszkolenia lub będące pod wpływem alkoholu.

Podstawowe pojęcia z zakresu ratownictwa medycznego

Znajomość terminów przyjętych na określanie róŜnych okoliczności i stanów

towarzyszących nieszczęśliwym wypadkom bardzo ułatwia szybką i precyzyjną pomoc osób
i słuŜb uczestniczących w akcji ratunkowej.

Wypadek – nieprzewidziane, nagłe, niepomyślne zdarzenie, wywołane przyczyną

fizyczną lub chemiczną zewnętrzną względem poszkodowanego.

Nagłe zachorowanie – niespodziewana zmiana stanu zdrowia połączona z ograniczeniem

sprawności organizmu, utratą przytomności, zaburzeniami pracy układu krąŜenia lub układu
oddechowego.

Uraz – fizyczne lub biologiczne uszkodzenie organizmu na skutek intensywnego

oddziaływania czynników zewnętrznych.

Ciało obce – przedmiot tkwiący w tkankach lub przewodach (oddechowym, słuchowym,

pokarmowym) ciała poszkodowanego.

Wstrząs – bezpośredni, groźny dla Ŝycia stan organizmu poszkodowanego objawiający

się: spadkiem ciśnienia tętniczego, przyspieszeniem tętna i oddechu, a wynikający
z niedokrwienia tych organów, jak: mózg, płuca, nerki i serce.

Reanimacja – zespół czynności ratunkowych (sztucznego oddychania i zewnętrznego

masaŜu serca) wykonywanych dla przywrócenia krąŜenia i oddychania

Czynności ratownika podczas udzielania pierwszej pomocy

JeŜeli poszkodowany wymaga czynności podtrzymujących krąŜenie i oddychanie,

tamowania  krwotoku  lub  ochrony  uszkodzonego  kręgosłupa  –  pierwszej  pomocy  powinny
udzielać  tylko  osoby  przeszkolone  w  tym  zakresie.  W  zaleŜności  od  sytuacji,  ilości  rannych
oraz charakteru obraŜeń powinno się wezwać odpowiednią pomoc: karetkę lub kilka karetek,
zespół  reanimacyjny,  straŜ  poŜarną,  pogotowie  energetyczne  lub  gazowe.  Czynności
reanimacyjne  naleŜy  kontynuować  aŜ  do  czasu  przybycia  wezwanej  ekipy  pogotowia
ratunkowego.

Pierwsza pomoc przy urazach mechanicznych, poraŜeniu prądem, zatruciach
substancjami chemicznymi
Oparzenia

W przypadkach oparzeń trzeba w pierwszej kolejności ugasić płonące ubranie wszelkimi

dostępnymi środkami (gaśnicą, płaszczem lub wodą). Miejsca oparzone naleŜy oziębić wodą
bieŜącą, chłodną wodą, nakładając mokre kompresy lub umieszczając poparzonego w wannie.
Schłodzenie miejsca poparzenia przez 20 do 30 min ogranicza rozległość i głębokość ran.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przy oparzeniach chemicznych (kwasami) postępujemy podobnie. Po oparzeniu prądem

elektrycznym  poszkodowany  wymaga  dodatkowej  obserwacji  kardiologicznej,  nawet  gdy
rana  nie  wymaga  pomocy  lekarskiej.  Przy  oparzeniach  kończyn  naleŜy  koniecznie  zdjąć
poszkodowanemu obrączki, pierścionki i bransoletki.

Nie wolno natomiast zdejmować części ubrania przylegających bezpośrednio do miejsca

oparzonego. Powstałą ranę zabezpiecza się – po jej wcześniejszym oziębieniu – opatrunkiem
jałowym, kompresem lub czystym prześcieradłem.

W przypadkach gdy doszło do:

−

oparzenia głębokiego, z martwicą skóry,

−

oparzenia twarzy, dłoni, stóp lub krocza,

−

zachłyśnięcia się dymem lub płomieniem,

−

poparzenia powyŜej 15% powierzchni ciała – niezbędna jest pomoc lekarska.

Zranienia

JeŜeli dochodzi do utraty części ciała (najczęściej palca lub kończyny), naleŜy opatrzyć

pozostałe  rany  i  zatamować  miejsce  krwawienia,  a  odciętą  część  zabezpieczyć  w  worku
foliowym  (umieszczonym  w  wodzie  z  lodem)  lub  w  suchym  opatrunku  do  czasu  przyjazdu
pogotowia.  Zranienia  naleŜy  przede  wszystkim  chronić  przed  infekcją.  Brud  z  ran
powierzchniowych  usuwa  się  wodą  lub  wodą  utlenioną.  Głębokie  rany  wymagają
bezwzględnie  interwencji  lekarskiej,  a  pierwsza  pomoc  polega  na  zawinięciu  rany
opatrunkiem na czas transportu.

Nie usuwamy z rany tkwiących w niej ciał obcych. Nawet w przypadku niewielkich ran

zabrudzonych kurzem, błotem lub ziemią, naleŜy zgłosić się do przychodni chirurgicznej
celem zabezpieczenia przeciwtęŜcowego.

Choremu z cięŜkimi urazami jamy brzusznej nie naleŜy podawać napojów, a jedynie

zwilŜyć wargi. Gdy poszkodowany, oczekując na pomoc, przebywa w chłodnym miejscu,
powinno się go okryć kocem lub płaszczem.

Zatrucia

ZagroŜenie dla ludzkiego zdrowia z powodu swej toksyczności stanowią przewaŜnie

rozmaite substancje gazowe lub ciekłe, uŜywane głównie do celów technologicznych albo
będące produktem ubocznym reakcji chemicznych zachodzących w związku z wykonywanymi
pracami.

Do zatruć dochodzi najczęściej przez:

−

wdychanie oparów tych substancji,

−

omyłkowe spoŜycie,

−

kontakt ze skórą i błonami śluzowymi.

Zatrucia substancjami płynnymi

Najczęściej do przypadkowych zatruć substancjami płynnymi dochodzi w wyniku ich

nieprawidłowego  przechowywania  w  butelkach  po  środkach  spoŜywczych  i  pomyłkowego
spoŜycia. Do takich trucizn naleŜy glikol etylenowy, będący składnikiem płynów do układów
hamulcowych  chłodnic  i  spryskiwaczy  szyb.  Ma  on  postać  bezbarwnej  cieczy  bez  zapachu,
dobrze rozpuszczalnej w wodzie. Odznacza się silnym oddziaływaniem toksycznym na Ŝywy
organizm.  Po  spoŜyciu  –  ulega  szybkiemu  wchłanianiu  przez  śluzówki  przewodu
pokarmowego. Dawką śmiertelną jest – w zaleŜności od tolerancji organizmu – 15 do 100 g
trucizny.

Pierwszą pomocą po spoŜyciu glikolu jest wywołanie wymiotów lub płukanie Ŝołądka

(nawet po upłynięciu 1–2 godzin) i przewiezienie chorego do ośrodka zapewniającego
fachową pomoc. Podobieństwo objawów zatrucia do stanu upojenia alkoholowego jest często

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przyczyną opóźnienia prawidłowego postępowania lekarskiego. Benzen i jego pochodne
(toluen, ksylen) stosowane są w lakiernictwie, w procesach wulkanizacji oraz w mieszankach
paliwowych.

Charakteryzują się one duŜą lotnością, działaniem miejscowo– draŜniącym oraz dobrym

rozpuszczaniem w tłuszczach. Najczęstszą przyczyną zatruć jest oddychanie powietrzem
zanieczyszczonym parami benzenu.

Objawami ostrego zatrucia przy mniejszym stęŜeniu benzenu są:

−

uszkodzenie centralnego układu nerwowego, powodujące „upojenie benzenem”,
oszołomienie, pobudzenie, euforia, bóle głowy, zawroty, drgawki, śpiączka),

−

podraŜnienie błon śluzowych układu oddechowego,

−

uszkodzenie płuc – obrzęk płuc, odma.
Utrata przytomności bywa poprzedzona okresem pobudzenia. W przypadku oddychania

powietrzem zawierającym powyŜej 2% par benzenu po 5

−

10 minutach w wyniku poraŜenia

układu oddechowego następuje śmierć. Podstawową czynnością ratownika jest w takich
wypadkach wyniesienie chorego na świeŜe powietrze i ewentualne prowadzenie sztucznego
oddychania do czasu przybycia pogotowia. Toksyczne działanie mogą mieć równieŜ produkty
destylacji ropy naftowej w postaci:

−−−−

paliw silnikowych,

−−−−

rozpuszczalników,

−−−−

materiałów smarnych.
Szkodliwość paliw i rozpuszczalników dla dróg oddechowych jest tym większa, im

bardziej  są  one  lotne  w  temperaturze  pokojowej.  Dlatego  najgroźniejsze  są  benzyny
ekstrakcyjne  uŜywane  jako  rozpuszczalniki,  następnie  benzyny  silnikowe  (takŜe
bezołowiowe),  a  w  dalszej  kolejności:  nafta,  oleje  napędowe,  opałowe  i  smarne.  Organem
najbardziej wraŜliwym na kontakt z produktami destylacji są płuca. Identyczny efekt zatrucia
daje  1g  benzyny  wchłonięty  w  postaci  oparów  przez  drogi  oddechowe,  co  140  g
wprowadzonych do układu pokarmowego.

Objawami ostrego zatrucia organizmu są typowe następstwa poraŜenia centralnego

układu nerwowego, takie jak:

−

bóle głowy,

−

oszołomienie,

−

drgawki,

−

utrata przytomności.
Pierwsza pomoc przy ostrych zatruciach polega na wygodnym ułoŜeniu poszkodowanego

w pomieszczeniu o nieskaŜonym powietrzu i wezwaniu szybkiej pomocy lekarskiej.
Właściwy ratunek moŜe być prowadzony wyłącznie w odpowiednio wyposaŜonych
placówkach słuŜby zdrowia, poniewaŜ polega on na:

−

płukaniu układu oddechowego,

−

zabiegach ułatwiających prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego,

−

terapii neutralizującej toksyny w organizmie.
Oprócz ostrych pojawiają się teŜ zatrucia przewlekłe, będące konsekwencją

długotrwałego naraŜenia na kontakt z substancjami toksycznymi o stosunkowo niewielkim
stęŜeniu.

Charakterystycznymi ich objawami są:

−

zaczerwienienie lub obrzęki błon śluzowych,

−

kaszel, duszności i inne zaburzenia oddychania,

−

bóle głowy, senność i zaburzenia pracy serca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki pracodawcy w razie wypadku przy pracy

W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:

−−−−

zabezpieczyć miejsce wypadku,

−−−−

zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−−−−

podjąć niezbędne środki eliminujące lub ograniczające zagroŜenie,

−−−−

niezwłocznie zawiadomić inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, cięŜkim lub
zbiorowym wypadku przy pracy oraz o kaŜdym innym wypadku, który wywołał
wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeŜeli moŜe być uznany za wypadek przy
pracy,

−−−−

niezwłocznie ustalić okoliczności i przyczyny wypadku,

−−−−

zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom,

−−−−

sporządzić właściwą dokumentację wypadku.

Zabezpieczenie miejsca wypadku

Miejsce wypadku naleŜy zabezpieczyć do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn

wypadku w sposób wykluczający:

−−−−

dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,

−−−−

uruchomienie bez koniecznej potrzeby urządzeń, które w związku z wypadkiem zostały
wstrzymane,

−−−−

dokonywanie zmiany ich połoŜenia, jak równieŜ zmiany połoŜenia innych przedmiotów,
które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Ogólne zasady bezpieczeństwa

Ogólne zasady bezpieczeństwa mają zastosowanie do wszystkich maszyn objętych

dyrektywą maszynową i brzmią one następująco:

−

maszyna powinna być wykonana w taki sposób, aby nadawała się do realizowania swojej
funkcji oraz mogła być w warunkach przewidzianych przez producenta regulowana
i konserwowana, nie powodując zagroŜenia dla osób wykonujących te czynności,

−

przedsięwzięte środki powinny mieć na celu wyeliminowanie wszelkiego ryzyka
wypadku, w tym zaistniałego w wyniku moŜliwych do przewidzenia sytuacji
odbiegających od normalnych w przewidywanym okresie eksploatacji maszyny, włącznie
z jej montaŜem i demontaŜem,

−

przy doborze najbardziej odpowiednich środków producent powinien postępować
zgodnie z następującymi zasadami:
a) projektować i wykonywać maszyny bezpieczne, przez wyeliminowanie lub

zminimalizowanie ryzyka tak dalece, jak jest to moŜliwe,

b) stosować konieczne środki ochronne w odniesieniu do ryzyka, którego nie moŜna

wyeliminować,

c) informować uŜytkowników o pozostającym ryzyku, którego nie moŜna

wyeliminować mimo zastosowania środków ochronnych, oraz wskazywać, czy
konieczne jest przeszkolenie w tym zakresie i wyspecyfikowanie potrzeb stosowania
ś

rodków ochrony indywidualnej,

–

podczas projektowania i wykonywania maszyny oraz opracowywania instrukcji
producent powinien wziąć pod uwagę nie tylko normalne uŜytkowanie maszyny, ale
takŜe przewidywać jej zastosowania, których w sposób racjonalny moŜna oczekiwać,

–

maszyna  powinna  być  zaprojektowana  w  sposób  zapobiegający  uŜytkowaniu
odbiegającemu  od  jej  normalnego  stosowania,  jeŜeli  takie  uŜytkowanie  wywołałoby
ryzyko.  W  przypadku  gdy  maszyna  nie  jest  zaprojektowana  w  taki  sposób,  w  instrukcji
naleŜy poinformować uŜytkownika o niedozwolonych sposobach jej uŜytkowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

niewygody, zmęczenie i obciąŜenie psychiczne odczuwane przez operatora podczas
uŜytkowania maszyny powinny być zredukowane do moŜliwego minimum,
z uwzględnieniem zasad ergonomii,

–

podczas projektowania i wykonywania maszyny producent powinien uwzględnić
ograniczenia wynikające z koniecznego lub przewidywanego stosowania środków
ochrony indywidualnej, w szczególności obuwia i rękawic,

–

maszynę naleŜy dostarczać z podstawowym wyposaŜeniem specjalnym i osprzętem
umoŜliwiającym jej regulację, konserwację i uŜytkowanie, bez stwarzania zagroŜeń.

Materiały i wyroby

Materiały uŜyte do wykonania maszyny lub produkty wykorzystywane i powstające

w trakcie  jej  uŜytkowania  nie  powinny  stwarzać  zagroŜenia  dla  bezpieczeństwa  i  zdrowia
osób  naraŜonych.  W  przypadku  stosowania  płynów  maszyna  powinna  być  zaprojektowana
i wykonana  w  taki  sposób,  aby  moŜna  było  ją  uŜytkować  bez  ryzyka  powodowanego
napełnianiem, uŜywaniem, odzyskiwaniem lub usuwaniem płynów.

Oświetlenie

Producent powinien dostarczyć integralne oświetlenie miejscowe maszyny, odpowiednie

do  wykonywanych  czynności,  jeŜeli  brak  takiego  oświetlenia  moŜe  spowodować  powstanie
ryzyka mimo oświetlenia ogólnego o normalnym natęŜeniu. Producent powinien zapewnić, Ŝe
dostarczone  przez  niego  oświetlenie  nie  spowoduje  występowania  uciąŜliwych  obszarów
zacienienia,  męczących  olśnień  i  niebezpiecznego  efektu  stroboskopowego.  W  maszynie
naleŜy  zapewnić  odpowiednie  oświetlenie  obszarów  wewnętrznych  wymagających  częstych
kontroli, regulacji i konserwacji.

Rozwiązania konstrukcyjne ułatwiające manipulowanie maszyną

Maszyna lub kaŜda jej część powinna być:

–

zaprojektowana w sposób umoŜliwiający jej bezpieczne przemieszczanie,

–

zaprojektowana  oraz  opakowana  w  sposób  umoŜliwiający  bezpieczne  i  niepowodujące
uszkodzeń  składowanie,  w  szczególności  przez  zapewnienie  odpowiedniej  stateczności
albo specjalnych wsporników.
W  przypadku,  gdy  masa,  wielkość  lub  kształt  samej  maszyny  lub  róŜnych  części

składowych uniemoŜliwiają jej ręczne przemieszczanie, maszyna lub kaŜda z jej części
składowych powinna:

–

być wyposaŜona w elementy umoŜliwiające zamocowanie do urządzenia podnoszącego,

–

być zaprojektowana w sposób umoŜliwiający wyposaŜenie w elementy, w szczególności
przez zaprojektowanie otworów gwintowanych,

–

mieć kształt umoŜliwiający łatwe zamocowanie do typowych urządzeń podnoszących.
JeŜeli maszyna lub element składowy są przewidziane do ręcznego przemieszczania,

powinny one być:

–

łatwo przemieszczalne,

–

wyposaŜone w elementy do podnoszenia, w szczególności uchwyty, oraz do
bezpiecznego przemieszczania.
W przypadku przemieszczania narzędzi lub części maszyn, nawet tych o niewielkiej

masie, które mogą stwarzać zagroŜenie przez swoje właściwości, takie jak kształt oraz
materiał, naleŜy stosować środki specjalne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rodzaje zagroŜeń mechanicznych

ZagroŜenia mechaniczne to wszelkie oddziaływania na człowieka czynników fizycznych,

które mogą być przyczyną urazów powodowanych mechanicznym działaniem części maszyn,
narzędzi, przedmiotów obrabianych lub wyrzucanych materiałów stałych bądź płynnych. Do
podstawowych zagroŜeń mechanicznych zalicza się zagroŜenie:

–

zgniataniem (zgnieceniem, zmiaŜdŜeniem),

–

cinaniem,

–

cięciem (obcięciem, odcięciem),

–

wplątaniem, wciągnięciem lub pochwyceniem (zmiaŜdŜeniem, złamaniem),

–

uderzeniem (obtarciem, uderzeniem, pęknięciem, złamaniem),

–

kłuciem (przekłuciem, przebiciem),

–

cieraniem (starciem lub obtarciem),

–

wytryskiem cieczy pod wysokim ciśnieniem (uderzeniem, poparzeniem).

Zapobieganie zagroŜeniom powodowanym czynnikami mechanicznymi

ZagroŜenia czynnikami mechanicznymi, podobnie jak innymi niebezpiecznymi

czynnikami, naleŜy eliminować lub ograniczać poprzez:

–

eliminowanie czynników lub ograniczanie ich aktywności,

–

ograniczanie ekspozycji osób na czynniki, których nie udało się wyeliminować.
ZagroŜenia mogą być powodowane przez czynniki niebezpieczne występujące podczas

normalnego  (ustalonego  przez  projektanta)  funkcjonowania  maszyny  lub  innego  przedmiotu
pracy  oraz  przez  czynniki  powstające  wskutek  zakłóceń.  Dlatego  teŜ  przedsięwzięcia
podejmowane  w  celu  wyeliminowania  lub  ograniczenia  aktywności  niebezpiecznych
czynników mechanicznych powinny dotyczyć:

–

normalnego funkcjonowania maszyny lub innego przedmiotu pracy,

–

sytuacji anormalnych (dających się przewidzieć).
Zapobieganie anormalnemu funkcjonowaniu lub awariom maszyn pośrednio eliminuje

lub  zmniejsza  zagroŜenia,  gdyŜ  nie  powoduje  powstawania  czynników  zwykle
towarzyszących  takim  stanom  oraz  zmniejsza  częstotliwość  interwencji  związanych
z usuwaniem  przyczyn  tych  stanów,  a  więc  takŜe  zmniejsza  naraŜenie  na  towarzyszące  im
z reguły niebezpieczne czynniki mechaniczne.

Eliminowanie lub ograniczanie czynników mechanicznych

Eliminowanie czynników mechanicznych lub ograniczanie ich aktywności, mogącej

stwarzać  zagroŜenia  podczas  normalnego  (ustalonego  przez  projektanta)  funkcjonowania
maszyn  lub  przedmiotów  pracy,  powinno  następować  w  drodze  rozwiązań  konstrukcyjnych.
Rozwiązania konstrukcyjne ograniczające aktywność czynników mechanicznych sprowadzają
się w głównej mierze do wyeliminowania czynnika lub utrudniania moŜliwości powstawania
sytuacji zagroŜenia poprzez dobór kształtów, wymiarów, gładkości powierzchni, parametrów
ruchu elementów oraz stworzenia moŜliwości uwolnienia się człowieka z sytuacji zagroŜenia
bądź  zmniejszenia  skutków  takich  sytuacji.  Rozwiązania  konstrukcyjne  powinny  takŜe
zapobiegać  powstawaniu  sytuacji  anormalnych  powodujących  zakłócenia  lub  wynikających
z zakłóceń  w  funkcjonowaniu  maszyny  lub  innego  przedmiotu  pracy  spowodowanych
niezamierzonym  uruchomieniem,  nadmiernym  wzrostem  obciąŜenia,  ciśnienia,  obrotów  lub
włączeniem  kolizyjnych  ruchów.  Bezpośrednim  następstwem  tych  zakłóceń  mogą  być
pęknięcia,  złamania,  nadmierne  odkształcenia,  obluzowania  i  inne  naruszenia  konstrukcji
elementów  i  zespołów  maszyn  lub  innych  środków  pracy  doprowadzające  do  ich  awarii.
Następstwa  te  mogą  być  przyczyną  powstawania  często  trudnych  do  zidentyfikowania
czynników  mechanicznych  zagraŜających  operatorowi  i  otoczeniu,  np.  przeciąŜenie  Ŝurawia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

moŜe doprowadzić do zerwania liny lub złamania wysięgnika bądź nawet wywrócenia całego
Ŝ

urawia. Naruszeniom konstrukcji lub innym przyczynom anormalnego funkcjonowania

przedmiotów pracy naleŜy zapobiegać przede wszystkim przez:

–

nieprzekraczanie  dopuszczalnych  wartości  napręŜeń,  odkształceń  i  innych  parametrów
decydujących  o  wytrzymałości  danego  elementu;  naleŜy  dobierać  wytrzymałość
elementów  (z  zachowaniem  współczynników  bezpieczeństwa)  do  charakteru  i  wartości
występujących  obciąŜeń  z  uwzględnieniem  wpływu  warunków  eksploatacji.  Dla
elementów  decydujących o bezpieczeństwie, takich jak zawiesia, liny oraz kabiny i inne
konstrukcje  chroniące  operatora  w  razie  przewrócenia  się  maszyny  lub  przed
spadającymi  przedmiotami,  obliczenia  wytrzymałościowe  powinny  być  obowiązkowo
poparte wynikami badań,

–

stosowanie urządzeń zabezpieczających przed naruszeniem normalnych warunków
funkcjonowania maszyn lub innych przedmiotów pracy, takich jak zawory
bezpieczeństwa, ograniczniki udźwigu, ograniczniki zakresu jazdy lub podnoszenia.

Ograniczenie naraŜenia człowieka na nie wyeliminowane niebezpieczne czynniki
mechaniczne

NaraŜenie (ekspozycję) na nie wyeliminowane niebezpieczne czynniki mechaniczne

naleŜy ograniczać przez:

–

eliminowanie lub ograniczanie związanych z procesem pracy ingerencji człowieka
w strefach zagroŜenia (niebezpiecznych),

–

zapobieganie niezamierzonemu kontaktowi człowieka z czynnikiem niebezpiecznym.
Eliminowaniu lub ograniczaniu związanych z procesem pracy ingerencji człowieka

w strefach zagroŜenia słuŜy przede wszystkim:

–

mechanizacja i automatyzacja

–

stosowanie systemów diagnozowania niesprawności

–

wydłuŜanie okresów między wymaganymi regulacjami, smarowaniami i innymi
czynnościami związanymi z obsługą techniczną

–

wydłuŜanie okresów międzynaprawczych.
Eliminowaniu lub ograniczaniu ekspozycji na niebezpieczne czynniki mechaniczne przez

ograniczenie kontaktu słuŜy zatem:

–

rozdzielenie w przestrzeni i/lub czasie człowieka oraz maszyny bądź innego przedmiotu
pracy tak, aby granice ich naturalnego oddziaływania nie zachodziły na siebie,

–

przegrodzenie zasięgu granic naturalnego oddziaływania człowieka oraz maszyny lub
przedmiotu pracy.
Rozdzielanie granic powinno być realizowane dla niczym nie ograniczanych naturalnych

ruchów  człowieka,  natomiast  przegradzanie  z  zasady  powoduje  ograniczenie  tych  ruchów.
Rozdzielenie  granic  oddziaływania  zapewnia  automatyzacja  lub  mechanizacja.  Jeśli  nie
moŜna ich zastosować, to rozdzielenie tych granic moŜe być osiągnięte w aspekcie przestrzeni
lub  czasu.  W  przestrzeni  osiąga  się  je  przez  usytuowanie  niebezpiecznego  czynnika
mechanicznego  tak,  aby  człowiek,  przy  pełnej  swobodzie  ruchów,  nie  mógł  dosięgnąć  do
strefy  zagroŜenia,  a  w  przypadku  czynnika  zagraŜającego  zgnieceniem,  czynnik
niebezpieczny  nie  dosięgał  człowieka.  Podstawę  do  ustalania  odległości  uniemoŜliwiających
dosięgnięcie  do  strefy  zagroŜenia,  nazywanych  odległościami  bezpieczeństwa,  stanowią
wymiary  antropometryczne  i  moŜliwości  ruchowe  (tułowia,  kończyn)  ustalone  w  wyniku
badań  populacji  uŜytkowników.  UniemoŜliwieniu  dosięgnięcia  strefy  niebezpiecznej  słuŜy
ustalenie  jej  granicy  na  wysokości  określonej  maksymalnym  zasięgiem  kończyny  górnej
najwyŜszego  osobnika  z  populacji  uŜytkowników,  nawet  stojącego  na  palcach  w  obuwiu
roboczym,  z  uwzględnieniem  zapasu  (naddatku)  dla  zapewnienia  bezpieczeństwa.  Według

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tego kryterium określono, Ŝe odległość bezpieczeństwa przy sięganiu do góry powinna
wynosić, co najmniej 2500 mm

−

przy małym ryzyku urazu i 2700 mm – przy duŜym ryzyku

urazu.  W  związku  z  powyŜszym,  odległość  bezpieczeństwa  zaleŜy  od  tego,  czy  podczas
wykonywania  pracy  przewiduje  się  ryzyko  małe  (moŜliwość  dotknięcia,  obtarcia),  czy  duŜe
(moŜliwość pochwycenia i zranienia).

Podstawowe  środki  zapobiegania  zagroŜeniom  powodowanym  przez  czynniki
mechaniczne

Z wielu środków słuŜących zapobieganiu zagroŜeniom powodowanym przez czynniki

mechaniczne,  istotne  znaczenie  mają  specjalne  urządzenia  stosowane  wyłącznie  ze  względu
na,  realizowaną  bezpośrednio  lub  pośrednio,  ochronę  przed  zagroŜeniami  operatora  lub
innych  osób.  Urządzenia  te  są  nazywane  urządzeniami  ochronnymi.  MoŜna  je  podzielić  na
dwie zasadnicze grupy:

–

osłony,

–

urządzenia zabezpieczające.
Osłony są to wszelkiego rodzaju urządzenia stanowiące materialną przegrodę między

człowiekiem  a  niebezpiecznym  czynnikiem  mechanicznym,  zastosowane  specjalnie  w  celu
zapewnienia  ochrony  człowieka.  Funkcje  osłony  mogą  zatem  spełniać  równieŜ  pokrywy,
drzwi,  ogrodzenia.  Przy  projektowaniu  i  doborze  osłon  i  urządzeń  zabezpieczających  naleŜy
uwzględniać przede wszystkim zagroŜenia czynnikami mechanicznymi, nie pomijając jednak
innych  zagroŜeń  związanych  z  procesem  pracy.  Osłony  i  inne  urządzenia  bezpieczeństwa
powinny zatem:

–

być mocnej konstrukcji,

–

być trudne do usunięcia lub wyłączania,

–

być umieszczone w odpowiedniej odległości od strefy zagroŜenia (niebezpiecznej),

–

powodować jak najmniej utrudnień w procesie pracy,

–

nie

powodować

powstawania

dodatkowych

czynników

niebezpiecznych

lub

szkodliwych,

–

umoŜliwiać wykonywanie, jeŜeli to moŜliwe – bez ich usuwania, koniecznych prac
związanych z instalowaniem i/lub wymianą narzędzi czy konserwacją przy ograniczonym
dostępie tylko do obszaru, w którym prace te mają być wykonywane.
Ogólnie osłony dzieli się ze względu na: sposób ich zamocowania i działania, moŜliwość

regulacji, stopień wypełnienia oraz stopień osłonięcia niebezpiecznego czynnika. Osłona
moŜe być połączona z miejscem zainstalowania dwojako:

–

na stałe, czyli nierozłącznie (np. przyspawana) lub za pomocą połączeń rozłącznych
(połączenia śrubowego) w sposób uniemoŜliwiający usunięcie lub otwarcie jej bez uŜycia
narzędzi; osłona taka jest nazywana osłoną stałą,

–

za pomocą elementów mechanicznych umoŜliwiających jej otwieranie bez uŜycia
narzędzi (zawiasy, prowadnice); osłona taka jest nazywana osłoną ruchomą.
Osłona moŜe działać:

–

samodzielnie (tj. bez blokady), przy czym jest ona skuteczna tylko wtedy, kiedy jest
zamknięta; w odniesieniu do osłony stałej, określenie „zamknięta”, oznacza „połączona
z miejscem zainstalowania”,

–

w powiązaniu z urządzeniem blokującym (blokadą) wyposaŜonym lub nie w urządzenie
ryglujące.
Urządzenie blokujące, w które jest wyposaŜona osłona powoduje, Ŝe funkcje maszyny

mogące stwarzać zagroŜenie czynnikami mechanicznymi

−

przed którymi chroni osłona – nie

mogą być wykonywane do chwili zamknięcia osłony. Otwarcie osłony w czasie, gdy maszyna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykonuje  takie  funkcje,  powoduje  przerwanie  ruchu  niebezpiecznego  maszyny.  Osłona  taka
jest nazywana osłoną blokującą. Innym kryterium podziału osłon jest ich konstrukcja. Osłony
mogą  być  pełne  lub  aŜurowe  z  otworami  o  róŜnych  kształtach.  Stosuje  się  je  np.  w  celu
zmniejszenia  cięŜaru  lub  zapewnienia  lepszego  chłodzenia.  PołoŜenie  osłony  moŜe  być
regulowane  lub  nie.  Wszędzie  tam,  gdzie  dostęp  operatora  do  strefy  zagroŜenia  podczas
normalnej  pracy  nie  jest  wymagany,  naleŜy  stosować  osłony  stałe.  Mogą  być  ewentualnie
stosowane  ruchome  osłony  blokujące  lub  samoczynnie  zamykające  się  bądź  odległościowe
samoczynne  urządzenia  ochronne  (np.  kurtyny  świetlne).  JeŜeli  jest  konieczny  częsty  dostęp
operatora  do  strefy  niebezpiecznej,  to  naleŜy  zastosować  ruchomą  osłonę  blokującą  lub
odległościowe  samoczynne  urządzenie  ochronne.  Mogą  być  ewentualnie  stosowane  osłony
regulowane lub samoczynnie zamykające się bądź urządzenia oburęcznego sterowania.

Urządzenia zabezpieczające są to wszelkie, nie stanowiące materialnej przegrody (inne

niŜ  osłony),  urządzenia  ochronne.  Podczas  normalnego  funkcjonowania  maszyny
uniemoŜliwiają one uaktywnienie czynnika mechanicznego wówczas, gdy człowiek lub część
jego  ciała  znajduje  się  w  strefie  zagroŜenia,  lub  uniemoŜliwiają  wtargnięcie  do  tej  strefy
w  czasie  działania  tego  czynnika.  Urządzenia  zabezpieczające  zapobiegają  takŜe  naruszeniu
normalnego funkcjonowania maszyny lub innego obiektu technicznego.

Urządzenia zabezpieczające są zatem urządzeniami uniemoŜliwiającymi zarówno

ekspozycję  człowieka  na  uaktywnione  czynniki  mechaniczne,  występujące  podczas
normalnego  funkcjonowania  maszyny  i  innych  obiektów  technicznych,  jak  i  generowanie
nowych  czynników  poprzez  zapobieganie  sytuacjom  anormalnym.  Do  tej  grupy  zalicza  się
zatem  zarówno  urządzenia  oburęcznego  sterowania,  urządzenia  fotoelektryczne,  maty  czułe
na  nacisk,  jak  i  zawory  bezpieczeństwa,  ograniczniki  udźwigu  oraz  urządzenia  blokujące,
ryglujące, zezwalające na uruchomienie maszyny i inne. Urządzenia zabezpieczające powinny
w szczególności:

–

uniemoŜliwiać wzrost obciąŜenia siłą, ciśnieniem lub obrotami ; w tym celu są stosowane
ograniczniki udźwigu, sprzęgła przeciąŜeniowe, zawory bezpieczeństwa, ograniczniki
obrotów,

–

uniemoŜliwiać przekroczenie załoŜonych zasięgów ruchu, przez stosowanie wyłączników
krańcowych,

–

zapewniać ustaloną bezkolizyjną kolejność ruchów maszyny lub przebiegu procesów
technologicznych, przez odpowiednie zblokowanie elementów sterowniczych,

–

uniemoŜliwiać powstanie zagroŜeń związanych z zanikiem mediów roboczych; funkcję tę
spełniają zawory zwrotne utrzymujące niezbędne ciśnienie w układach mocujących do
momentu zatrzymania ruchu maszyny.
Działanie urządzeń odległościowych samoczynnych, rozdzielających w czasie

oddziaływania człowieka i czynnika mechanicznego, polega na tym, Ŝe:

–

uniemoŜliwiają one aktywizację czynnika niebezpiecznego (ruchu roboczego suwaka
prasy), dopóki część ciała, która wniknęła w nadzorowany przez nie obszar, znajduje się
w strefie zagroŜenia,

–

zatrzymują działanie niebezpiecznego czynnika mechanicznego (niebezpiecznego ruchu
maszyny) zanim wnikająca część ciała do niego dotrze.
Odległość między takim urządzeniem ochronnym a granicą strefy niebezpiecznej

powinna  być  taka,  aby  czas  wniknięcia  części  ciała  do  tej  strefy  był  dłuŜszy  od  czasu,  który
upłynie  od  momentu  pobudzenia  urządzenia  ochronnego  do  całkowitego  zatrzymania
działania  niebezpiecznego  czynnika  mechanicznego  (niebezpiecznego  ruchu  maszyny  lub  jej
części). Urządzenia odległościowe mogą być aktywizowane dwojako:

–

mechanicznie (poprzez dotyk lub nacisk),

–

niemechanicznie (bezdotykowo).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzeniami aktywizowanymi mechanicznie są, między innymi:

–

podatne urządzenia ochronne – są to wszelkiego rodzaju, połączone z wyłącznikami linki
czy  pręty,  którymi  jest  ogradzana  strefa  zagroŜenia,  tak  aby  zapobiec  swobodnemu
dostępowi  do  niej.  Przy  nacisku  odchylają  się  one  lub  odsuwają,  powodując zadziałanie
wyłączników, a w rezultacie zatrzymanie ruchu maszyny,

–

urządzenia czułe na nacisk – urządzenia te po przekroczeniu ustalonego nacisku (np. pod
cięŜarem  człowieka)  powodują  wyłączenie  maszyny.  Instalowane  są  najczęściej  wokół
stanowisk  zmechanizowanych  lub  zrobotyzowanych.  Niekiedy,  np.  w  dźwigach
osobowych,  urządzenia  takie  są  instalowane  jako  umoŜliwiające  włączenie  ruchu  tylko
wówczas,  gdy  operator  znajduje  się  na  tym  urządzeniu,  w  sytuacji  zapewniającej
bezpieczeństwo, a uniemoŜliwiają włączenie tego ruchu dzieciom,

–

urządzenia oburęczne

−

zapobiegają one urazom kończyn górnych, umoŜliwiając

włączenie ruchu niebezpiecznego części maszyny tylko wówczas, gdy obie ręce
jednocześnie naciskają elementy sterownicze usytuowane w omówionej wcześniej
odległości

zapewniającej

bezpieczeństwo.

Stosowane

są

głównie

prasach

mechanicznych, gilotynach i innych maszynach, w których ze względów technologicznych
niezbędne jest sięganie kończynami górnymi do strefy zagroŜenia.
W bezdotykowych urządzeniach odległościowych do uniemoŜliwienia włączenia lub

przerywania  ruchu  niebezpiecznych  części  wykorzystuje  się  zmiany  promienia  świetlnego,
pola elektromagnetycznego, elektrostatycznego lub innych rodzajów pól zachodzące podczas
ich  naruszenia  przez  część  ciała  człowieka  lub  przedmiot.  Urządzeniami  tego  rodzaju  są
urządzenia fotoelektryczne, pojemnościowe, indukcyjne i ultradźwiękowe.

Przy określaniu odległości zapewniającej bezpieczeństwo przyjmuje się prędkość

przemieszczania się kończyny górnej równą 2 m/s, jeśli odległość ta jest mniejsza od
500 mm, i 1,6 m/s

−

przy większych odległościach. Do tej grupy urządzeń naleŜy zaliczyć

równieŜ  skanery,  coraz  częściej  montowane,  zwłaszcza  na  środkach  transportu
wewnętrznego, np. wózkach napędzanych, które wytwarzają pole ochronne przed poruszającą
się  maszyną.  Jeśli  człowiek  lub  inna  przeszkoda  znajdzie  się  w  zasięgu  tego  pola,  to
generowany jest sygnał do zatrzymania poruszającego się wózka lub innej przemieszczającej
się  maszyny.  Istotą  jest  zapewnienie  takiej  długości  strefy  ochronnej,  aby  zahamować
przemieszczającą  się  maszynę  przed  uderzeniem  w  człowieka  lub  przeszkodę.  Jeśli
wyczerpanie wszystkich moŜliwości eliminowania zagroŜeń mechanicznych lub zmniejszenia
związanego  z  nimi  ryzyka  i  jest  ono  wyŜsze  od  akredytowanego,  to  naleŜy  stosować  środki
ochrony indywidualnej. Omówione wyŜej urządzenia i środki chronią w sposób czynny przed
następstwami  zagroŜeń  mechanicznych.  Ochronę  bierną  stanowią  wszelkiego  rodzaju
informacje  o  zagroŜeniach  w  postaci  barw,  znaków,  sygnałów  itp.  Środki  te,  informując  lub
ostrzegając o zagroŜeniach, mogą istotnie zmniejszać ryzyko związane z tymi zagroŜeniami.

Zasady bezpiecznej pracy podczas obsługi urządzeń metalurgicznych i do obróbki

plastycznej

W czasie pracy w zakładach metalurgicznych istnieje szczególnie duŜe zagroŜenie

wypadkowe (rys. 2) ze względu na operowanie płynnym metalem, gorącymi materiałami oraz
pracę  młotów,  pras,  walców  i  innych  urządzeń.  Stałym  zagroŜeniem  bezpiecznej
i  higienicznej  pracy  są  hałas,  zapylenie,  dym  i  gazy  oraz  wysoka  temperatura  od  pieców
grzewczych. Podczas pracy przy takim zagroŜeniu sprawą niezmiernie waŜną jest zapoznanie
się  kaŜdego  pracownika  ze  stanowiskową  instrukcją  bhp  oraz  wyposaŜenie  we  właściwą  dla
danego stanowiska odzieŜ ochronną i sprzęt ochrony osobistej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Sięganie do góry [7]

W szczególności naleŜy:

–

zabezpieczyć  wszystkie  młoty  mechaniczne,  walce  oraz  inne  urządzenia  metalurgiczne
w zakładach  od  strony  przejść  ekranami,  aŜeby  odpryskująca  zgorzelina,  płomienie  lub
rozpryski ciekłego metalu  nie poparzyły przechodzących,

–

zachować szczególną ostroŜność podczas przenoszenia gorącego materiału wsadowego,

–

przestrzegać zasady, Ŝe rozpalanie pieców grzewczych moŜe być dokonywane tylko
przez uprawnione osoby, z zachowaniem wszystkich wymogów bezpieczeństwa,

–

przestrzegać, aby uruchomienie walcarki lub innego urządzenia metalurgicznego
poprzedzone było sygnałem ostrzegawczym ,

–

zwrócić uwagę, by wszystkie ruchome części młotów i pras były zabezpieczone
osłonami,

–

przestrzegać, aby ubrania pracowników niebyły zanieczyszczone tłuszczami, smarami
lub olejami,

–

przestrzegać,  by  przy  prasach  do  cięcia  i  tłoczenia  były  stosowane  osłony  lub  inne
zabezpieczenia  obszaru  pracy  tłocznika  uniemoŜliwiającego  włoŜenie  rąk  do  tej
niebezpiecznej strefy,

–

przestrzegać, aby pracownik dokonujący ręcznej regulacji elektrod w piecach
elektrycznych stał na suchym i dielektrycznym podłoŜu

–

uŜywać rękawic do przenoszenia wytłoczek z blach i odpadów, aby uniknąć skaleczeń
o krawędzie blach,

–

uŜywać

zmechanizowanych

rodków

transportu

przenoszenia

cięŜarów

przekraczających wagę 20 kg,

–

przestrzegać, przepisów dozoru technicznego dotyczących eksploatowania suwnic oraz
innych urządzeń transportu pionowego i poziomego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Symbole bhp [5, s. 1089]

Znak

Opis

Znak

Opis

Ogólny znak nakazu

Nakaz uŜywania pasów
bezpieczeństwa

Nakaz stosowania ochrony oczu

Nakaz uŜywania sygnału

Nakaz stosowania ochrony głowy

Nakaz stosowania zamknięcia

Nakaz stosowania ochrony słuchu

Nakaz noszenia ochrony stóp

Nakaz stosowania ochrony dróg
oddechowych

Nakaz stosowania ochrony rąk

Nakaz przechodzenia
w oznaczonych miejscach

Nakaz uŜywania osłony twarzy

Nakaz mycia rąk

Nakaz stosowania osłony
nastawnej

Tabela 3.

Znaki informacyjne [5, s. 1089]

Znak

Opis

Znak

Opis

Pierwsza pomoc medyczna

Prysznic do przemywania oczu

Prysznic bezpieczeństwa

Zatrzymanie awaryjne

Telefon awaryjny

Nosze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4.

Znaki zakazu [5, s. 1089]

Znak

Opis

Znak

Opis

Zakaz uŜywania
telefonów komórkowych

Zakaz wejścia w obuwiu
zewnętrznym

Zakaz fotografowania

Nie dotykać.
Gorąca powierzchnia

Zakaz smarowania
urządzeń w ruchu

Zakaz przebywania pod
cięŜarem

Zakaz przewozu osób na
urządzeniach
transportowych

Zakaz jazdy na
urządzeniach
transportowych

Nie dotykać

Zakaz uruchamiania
maszyny (urządzenia)

NieupowaŜnionym
wstęp wzbroniony

Zakaz przejścia

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Kto sprawuje nadzór i kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy?
2.  Kto powinien informować o ryzyku związanym z wykonywaną pracą?
3.  Jak  nazywa  się  akt  prawny,  w  którym  określone  są  prawa  i  obowiązki  pracowników

i pracodawców?

4.  Co zaliczamy do podstawowych środków ochrony osobistej?
5.  Co rozumiesz pod pojęciem pomieszczenie pracy stałej?
6.  Jakie obowiązki nakłada kodeks pracy na pracodawcę?
7.  Jakie ma obowiązki osoba kierująca pracownikami pod względem bhp?
8.  W jaki sposób moŜna aktywizować urządzenia odległościowe?
9.  Jak moŜna podzielić znaki bhp?
10.  Jakim kolorem oznaczone są znaki zakazu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ podstawowe prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy w przypadku

zaistnienia wypadku przy pracy. Wpisz je w poniŜszą tabelę.

Pracodawca jest zobowiązany

Pracownik jest zobowiązany

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w Kodeksie Pracy informacje o prawach i obowiązkach pracownika w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy,

2) zanotować numery artykułów z Kodeksu Pracy,
3) wypisać prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w przypadku zaistnienia wypadku

przy pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

Dzienniki Ustaw,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

Ćwiczenie 2

Określ wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące transportu ręcznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w Kodeksie pracy i normach lub w dziennikach ustaw informacje

o wymaganiach bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących transportu ręcznego,

2) zanotować najwaŜniejsze wymagania,
3) zaprezentować wyniki pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Kodeks pracy z komentarzem,

−

Dzienniki Ustaw,

−

Polska Norma,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Rozpoznaj zagroŜenia wypadkowe występujące podczas eksploatacji maszyn.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zidentyfikować najwaŜniejsze zagroŜenia występujące podczas eksploatacji maszyn,
2)  zanotować najwaŜniejsze zagroŜenia,
3)  zaprezentować wyniki pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

Dzienniki Ustaw,

−

Polska Norma,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

Ćwiczenie 4

Opisz zastosowanie znaków umieszczonych w tabeli.

Znak

Opis

Znak

Opis

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się ze znakami bhp,
2)  zidentyfikować znaki umieszczone w tabeli,
3)  opisać przeznaczenie znaków,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

plansze poglądowe znaków przeciwpoŜarowych,

−−−−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Opisz zastosowanie znaków umieszczonych w tabeli.

Znak

Opis

Znak

Opis

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować znaki zakazu,
2)  zidentyfikować znaki umieszczone w tabeli,
3)  opisać przeznaczenie znaków,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

plansze poglądowe znaków zakazu,

−−−−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić, co zawiera Kodeks Pracy?

2) zdefiniować termin „wypadek przy pracy”?

3) określić zagroŜenia występujące na stanowisku pracy?

4) określić zagroŜenia występujące podczas transportu ręcznego?

5) określić zagroŜenia występujące podczas eksploatacji maszyn?

6) określić obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy?

7) rozróŜnić znaki bhp?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Ochrona przeciwpoŜarowa

4.2.1. Materiał nauczania

PoŜar jest to niekontrolowany proces spalania odbywający się poza paleniskiem.

W miejscach zamieszkania, pracy i zgromadzeń publicznych jest powaŜnym zagroŜeniem
ludzkiego zdrowia i Ŝycia.

Obowiązek ochrony przeciwpoŜarowej zakładu pracy spoczywa na pracodawcy, który

w związku z tym powinien:
1) przestrzegać przeciwpoŜarowych wymagań budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,
2) zapewnić siły i środki potrzebne do gaszenia poŜaru w razie jego wybuchu poprzez:

−

odpowiednie przeszkolenie personelu w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej,

−

wyposaŜenie pomieszczeń, obiektów i sąsiadującego z nimi terenu w wymagany
przepisami sprzęt ratowniczy i środki gaśnicze,

−

wyposaŜenie zakładu w odpowiedni system alarmowy,

3) opracować warunki bezpiecznej ewakuacji podczas ewentualnego poŜaru przez

odpowiednie wytyczenie i utrzymywanie dróg ewakuacyjnych oraz ich czytelne
oznakowanie.
Do obowiązków pracowników naleŜy:

1) udział w szkoleniach przeciwpoŜarowych,
2) znajomość rozmieszczenia i sposobu uŜytkowania zakładowego sprzętu ratowniczego

i środków gaśniczych,

3) przestrzeganie zasad bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego podczas eksploatacji urządzeń

technologicznych i socjalnych,

4) czynny udział w akcjach gaśniczych, ewakuacyjnych i ratowniczych w przypadku

powstania poŜaru,

5) powiadamianie przełoŜonych o wszelkich zauwaŜonych zagroŜeniach poŜarowych.

Przyczyną powstawania poŜarów w zakładach pracy są między innymi:

−−−−

wady konstrukcyjne urządzeń technicznych,

−−−−

niewłaściwe uŜytkowanie urządzeń mechanicznych i elektrycznych,

−−−−

niewłaściwe

przechowywanie

zabezpieczenie

materiałów

łatwo

palnych

i wybuchowych,

−−−−

wyładowania atmosferyczne,

−−−−

elektryczność statyczna,

−−−−

wybuchy gazów skroplonych lub spręŜonych, materiałów pirotechnicznych, pyłów oraz
oparów cieczy łatwo palnych,

−−−−

samozapalenie składowanych paliw, chemikaliów i odpadów.

Składowanie materiałów i substancji niebezpiecznych

Materiały i substancje niebezpieczne to takie, które mogą stanowić zagroŜenie dla

zdrowia  i  Ŝycia  ludzkiego  oraz  otoczenia.  Oddziaływanie  tych  substancji  na  organizm
człowieka  moŜe  być  róŜne,  a  mianowicie:  duszące,  odurzające,  trujące  i  Ŝrące.  Materiały
i substancje  niebezpieczne  mogą  występować  w  postaci  cieczy  lub  gazów.  Najczęściej  są  to
ciecze:

−

rące, np.: kwasy mineralne: azotowy, siarkowy i solny,

−

roztwory zasad, np.: wodorotlenek sodowy i potasowy.
Do materiałów szczególnie niebezpiecznych naleŜą spręŜone i płynne gazy techniczne,

np. acetylen, tlen

−

jest to grupa materiałów łatwopalnych i wybuchowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas pracy z tymi materiałami i substancjami człowiek moŜe być naraŜony

bezpośrednio na:

−

zatrucie oparami,

−

chemiczne poparzenie skóry,

−

uszkodzenie oczu,

−

zniszczenie odzieŜy.
Pośrednie zagroŜenie stanowić moŜe:

−

zapalanie się materiałów łatwopalnych,

−

wydzielanie się gazów palnych,

−

wydzielanie się gazów trujących,

−

utlenianie metali.
Materiały i substancje niebezpieczne powinny być przechowywane z zachowaniem

szczególnej ostroŜności w specjalnie do tego celu przeznaczonych magazynach

−

najlepiej

w budynkach wolnostojących.

Budynek magazynu z materiałami i substancjami niebezpiecznymi powinien być

zlokalizowany w odległości nie mniejszej niŜ 50 m od innych obiektów, posadowiony na
płycie betonowej grubości 20 cm i mieć ściany murowane z cegły ceramicznej lub betonowe
o grubości 20 cm.

Dach magazynu powinna stanowić lekka konstrukcja drewniana, pokryta materiałem

niepalnym.

Minimalne wymiary pomieszczenia przeznaczonego do przechowywania materiałów

niebezpiecznych są następujące:

−

wysokość

−

250 cm,

−

szerokość

−

200 cm,

−

długość

−

ok. 450 cm.

Drzwi wejściowe, otwierane na zewnątrz, o szerokości co najmniej 100 cm, powinny być

zabezpieczone zamknięciem.

W pomieszczeniu magazynowym konieczne są środki ochrony przeciwpoŜarowej

w postaci:

−

skrzyni z piaskiem,

−

gaśnicy proszkowej,

−

gaśnicy śniegowej,

−

koca gaśniczego.
Pomieszczenia

magazynów

przeznaczonych

przechowywania

materiałów

łatwopalnych  i  wybuchowych  nie  mogą  mieć  bezpośredniego  połączenia  z  pomieszczeniami
na  wyŜszych  kondygnacjach,  sąsiednimi  na  tej  samej  kondygnacji  oraz  powinny  mieć
niezaleŜne,  bezpośrednie  wyjście  na  zewnątrz,  centralne  ogrzewanie,  gazoszczelną instalację
elektryczną oraz być dobrze wentylowane.

Sposoby walki z poŜarami

Znane są dwa sposoby walki z poŜarami, pierwszy z nich to obrona czynna,

stosowana wówczas, gdy walczymy juŜ z powstałym ogniem, drugi natomiast to obrona
bierna, gdy czynimy wszystko, aby nie dopuścić do powstania poŜaru. Przy obronie czynnej
powinny być spełnione następujące warunki:

−

plan i wymiary budynku powinny umoŜliwiać szybką ewakuację ludzi w razie poŜaru,

−

urządzenia gaśnicze (gaśnice, skrzynki z piaskiem, hydranty) powinny być odpowiednio
rozmieszczone, w pobliŜu miejsc, w których poŜar jest prawdopodobny oraz w pobliŜu
wyjść,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

instalacje alarmowe powinny być tak rozmieszczone, aby umoŜliwiały jak
najwcześniejsze zawiadomienie o wybuchu poŜaru,

−

rozplanowanie budynków i ich otoczenia powinno być takie, aby umoŜliwić straŜy
poŜarnej dojazd i gaszenie poŜaru.

W zakładach przemysłowych o duŜym zagroŜeniu poŜarowym zakłada się specjalne

instalacje gaśnicze – tryskacze uruchamiane ręcznie lub działające automatycznie. Instalacje
automatyczne zaczynają działać pod wpływem wzrostu temperatury.

Rodzaje poŜarów
A – spalaniu ulegają ciała stałe pochodzenia organicznego (paliwa stałe, drewno, papier, tkaniny),
B – ogień obejmuje ciecze palne lub substancje stałe przechodzące w stan płynny pod

wpływem wysokiej temperatury (paliwa ciekłe, alkohole, oleje, smary, materiały
bitumiczne),

C – płoną gazy palne (acetylen, metan, propan-butan, wodór, gaz koksowniczy lub ziemny),

D –

zapaleniu uległy metale lekkie (magnez, sód, potas).

Rodzaje sprzętu gaśniczego
Gaśnice proszkowe

Gaśnice proszkowe występują:

−−−−

z wewnętrznym ładunkiem zasilającym CO

, dozowanie środka gaśniczego przez zawór

lub prądownicę proszkową,

−−−−

pod stałym ciśnieniem, z zaworem dozującym, wyposaŜonym we wskaźnik ciśnienia.
Zastosowany w gaśnicach proszek gaśniczy BC lub ABC oraz róŜne wersje pojemności

zbiorników  pozwalają  na  szeroki  zakres  ich  zastosowania.  Są  szczególnie  zalecane  do
zabezpieczania  przeciwpoŜarowego  róŜnych  typów  samochodów,  garaŜy,  biur,  mieszkań,
warsztatów,  magazynów,  hal  przemysłowych,  zakładów  energetycznych  i  chemicznych,
budynków administracji państwowej, słuŜby zdrowia, oświaty, nauki, kultury.

Gaśnice śniegowe

Przeznaczone do gaszenia poŜarów grupy BC. Wykonane na bazie butli

wysokociśnieniowych. Zalecane do stosowania w energetyce, lakierniach, magazynach,
stacjach benzynowych, halach przemysłowych

Gaśnice i agregaty pianowe

Przeznaczone do gaszenia poŜarów grupy AB. Zalecane do stosowania w przemyśle

petrochemicznym, drzewnym, na stacjach paliw, w magazynach cieczy łatwopalnych, bazach
transportowych, zabudowaniach rolniczych.

Agregaty gaśnicze

Przeznaczone do gaszenia poŜarów grupy BC lub ABC (w zaleŜności od stosowanego

proszku). Znajdują szczególne zastosowanie jako uzupełnienie sprzętu w akcjach
ratowniczych straŜy poŜarnych, kolumn transportowych, jako zabezpieczenie lotnisk,
w rafineriach oraz innych duŜych zakładach przemysłowych.

Samoczynne urządzenia gaśnicze

Przeznaczone do gaszenia poŜarów grupy ABC. Zalecane do stosowania

w pomieszczeniach  zamkniętych,  takich  jak:  magazyny  farb,  olejów,  materiałów
łatwopalnych, rozdzielniach elektrycznych, w których nie przewiduje się stałej obsługi. SUG
są  wyposaŜone  w  samoczynny  zawór  ampułkowy,  który  moŜe  być  uruchamiany  impulsem
elektrycznym  przesyłanym  z  automatycznej  centrali  alarmowej  lub  w  wyniku  przekroczenia
określonej temperatury w pomieszczeniach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykłady podstawowych urządzeń gaśniczych pokazano na rysunkach 3, 4, 5, 6.

Rys. 3. Hydranty uniwersalne [9]

Rys. 4. Gaśnica proszkowa [8]

Rys. 5. Gaśnica pianowa [8]

Rys. 6. Urządzenie gaśnicze [8]

Oznaczenia graficzne stosowane w znakach bhp

Tabela 5. Umowne funkcje barw w znakach bhp [5, s. 1084]

Barwa

Znaczenie

Przykłady zastosowania

Stój – nie pracuj
Zakaz

Znak zakazu wstępu
Wyłącznik awaryjny
Znak zakazu jakiejś czynności

Czerwona

Ta barwa jest równieŜ stosowana do oznaczania materiałów słuŜących do
zwalczania ognia

śółta

OstroŜnie!
MoŜliwe niebezpieczeństwo

Wskazanie na niebezpieczeństwo (ogień,
eksplozja, promienie, oddziaływanie
chemiczne)
(oznaczenie progów, niebezpiecznych
przepustów, przeszkód)

Zielona

Pierwsza pomoc

Oznaczenia dróg ratunkowych i wyjść
ewakuacyjnych, natrysk ratunkowy Stacje
pierwszej pomocy i stacje ratunkowe.

Niebieska

Znaki nakazu
Wskazania

Zobowiązanie do stosowania określonego
ś

rodka ochrony osobistej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 6. Symbole przeciwpoŜarowe [5, s. 1084]

Znak

Opis

Znak

Opis

Znak

ten

jest

stosowany

drzwiach szafki hydrantowej

Znak ten jest stosowany do
uniknięcia podawania zestawów
indywidualnych znaków
określających sprzęt poŜarniczy

Znak wskazujący na usytuowanie
gaśnicy

Stosowany do wskazania przycisku
poŜarowego lub ręcznego sterowania
urządzeń gaśniczych (stałego
urządzenia gaśniczego)

Znak wskazujący usytuowanie
dostępnego telefonu
przeznaczonego dla ostrzeŜenia
w przypadku poŜaru

MoŜe być stosowany samodzielnie
lub łącznie ze znakiem
„uruchamianie ręczne”, jeśli
przycisk poŜarowy uruchamia alarm
dźwiękowy odbierany bezpośrednio
przez osoby znajdujące się
w obszarze zagroŜenia

Tabela 7. Symbole ewakuacyjne [5, s. 1085]

Znak

Opis

Znak

Opis

Znak

stosowany

nad

drzwiami

skrzydłowymi, które są wyjściami
ewakuacyjnymi (drzwi lewe)

Znak

stosowany

nad

drzwiami

skrzydłowymi, które są wyjściami
ewakuacyjnymi (drzwi prawe)

Znak

wskazuje

kierunek

drogi

ewakuacyjnej do wyjścia; moŜe
kierować w lewo lub w prawo.

Znak

wskazuje

kierunek

drogi

ewakuacyjnej

wyjścia;

moŜe

kierować w dół lub w górę

Znak

ten

jest

umieszczany

drzwiach dla wskazania kierunku
otwierania (ciągnąć, Ŝeby otworzyć)

Znak ten jest umieszczany na drzwiach
dla wskazania kierunku otwierania
(pchać, aby otworzyć)

Znak stosowany łącznie ze znakiem
poprzednim

przesuwnych

drzwiach

wyjścia

ewakuacyjnego

(strzałka

powinna

wskazywać

kierunek otwarcia drzwi)

Znak ten moŜe być stosowany:
a) w miejscu, gdzie niezbędne jest

stłuczenie szyby dla uzyskania
dostępu do klucza lub systemu
otwarcia,

b) gdzie

niezbędne

jest

rozbicie

przegrody dla uzyskania przejścia.

Strzałka długa do samodzielnego
stosowania

Znak stosowany do oznakowania wyjść
uŜywanych w przypadku zagroŜenia

Znak

wskazuje

kierunek

drogi

ewakuacyjnej do wyjścia; moŜe
kierować w lewo lub w prawo.

Znak

wskazuje

kierunek

drogi

ewakuacyjnej

wyjścia;

moŜe

kierować w lewo lub w prawo.

Znak

wskazuje

kierunek

drogi

ewakuacyjnej do wyjścia schodami
w górę (na prawo)

Znak

wskazuje

kierunek

drogi

ewakuacyjnej do wyjścia schodami
w górę (na lewo)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co nazywamy zagroŜeniem poŜarowym?
2.  Co to jest poŜar?
3.  Kogo naleŜy zawiadomić w przypadku poŜaru?
4.  Jakie występują typy poŜarów?
5.  Czym charakteryzuje się czynna ochrona przeciwpoŜarowa?
6.  Jakie kroki wykonujemy w przypadku zauwaŜenia poŜaru?
7.  Co to jest podręczny sprzęt gaśniczy?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz sprzęt i środki gaśnicze w zaleŜności od rodzaju poŜaru. Wpisz je do poniŜszej

tabeli.

Rodzaj poŜaru

Zastosowane środki gaśnicze

Uwagi

A – spalaniu

ulegają

ciała

stałe

pochodzenia organicznego (paliwa
stałe, drewno, papier, tkaniny).

B – ogień obejmuje ciecze palne lub

substancje stałe przechodzące w stan
płynny pod wpływem wysokiej
temperatury

(paliwa

ciekłe,

alkohole, oleje, smary, materiały
bitumiczne).

C – płoną gazy palne (acetylen, metan,

propan

−

butan,

wodór,

gaz

koksowniczy lub ziemny).

D – zapaleniu

uległy

metale

lekkie

(magnez, sód, potas).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować instrukcje przeciwpoŜarowe oraz instrukcje stosowania sprzętu i środków

gaśniczych,

2)  dobrać środki gaśnicze,
3)  zanotować moŜliwe do zastosowania środki gaśnicze,
4)  zaprezentować wyniki pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

instrukcje przeciwpoŜarowe,

−−−−

instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,

−−−−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj symulację polegającą na zastosowaniu podręcznego sprzętu i środków

gaśniczych do gaszenia poŜaru

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wybrać odpowiedni sprzęt lub środek gaśniczy do określonego typu poŜaru,
2)  określić sposób uŜycia danego sprzętu lub środka gaśniczego,
3)  określić  najczęściej  popełniane  błędy  przy  stosowaniu  wymienionych  środków

gaśniczych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

sprzęt i środki gaśnicze,

−

instrukcje przeciwpoŜarowe, instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

Ćwiczenie 3

Opisz zastosowanie znaków umieszczonych w tabeli.

Znak

Opis

Znak

Opis

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  przeanalizować znaki przeciwpoŜarowymi,
2)  zidentyfikować znaki umieszczone w tabeli,
3)  opisać przeznaczenie znaków,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

plansze poglądowe znaków przeciwpoŜarowych,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wykonaj symulację polegającą na gaszeniu pudełek tekturowych po narzędziach

skrawających.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  dobrać sprzęt gaśniczy,
2)  rozpocząć gaszenie,
3)  omówić najczęściej popełniane błędy podczas gaszenia.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

instrukcję wszczynania alarmu,

−

instrukcje przeciwpoŜarowe, instrukcje stosowania sprzętu i środków gaśniczych,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozpoznać oznaczenia dróg ewakuacyjnych?

2) zidentyfikować sprzęt i środki gaśnicze?

3) posłuŜyć się sprzętem gaśniczym?

4) ugasić poŜar w zarodku?

5) rozpoznać symbole przeciwpoŜarowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Ochrona środowiska

4.3.1. Materiał nauczania

Zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady ochrony środowiska jest ustawa

o ochronie i kształtowaniu środowiska

Podstawowym aktem prawnym regulującym

gospodarkę odpadami jest ustawa o odpadach

Przez ochronę środowiska– rozumie się podjęcie lub zaniechanie działań, umoŜliwiające

zachowanie lub przywracanie równowagi przyrodniczej; ochrona ta polega w szczególności na:

−−−−

racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównowaŜonego rozwoju,

−−−−

przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,

−−−−

przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego.
Ź

ródłami zanieczyszczeń są:

–

procesy utleniania: bezpośrednie spalanie paliw (gotowanie posiłków, ogrzewanie wody),
palenie tytoniu, procesy oddychania,

–

procesy technologiczne.
Odpady przemysłowe to uboczne produkty działalności człowieka, powstające na terenie

zakładu  przemysłowego  i  niepoŜądane  w  miejscu  ich  powstawania.  Są  szkodliwe  lub
uciąŜliwe  dla  środowiska.  Zalicza  się  do  nich  oleje,  opakowania,  ŜuŜel  i  popiół,  odpady
mineralne, odpady metaliczne.

Postępowanie z odpadami

Gospodarowanie odpadami to: zbieranie, transport, odzysk i unieszkodliwianie odpadów,

jak równieŜ nadzór nad wyŜej wymienionymi działaniami oraz miejscami unieszkodliwiania
odpadów.

Utylizacja – jest to przetworzenie materiałów lub odpadów, które straciły wartość

uŜytkową.

Unieszkodliwianie– likwidacja lub ograniczenie uciąŜliwości odpadów dla środowiska

przez poddanie ich obróbce powodującej zmianę ich cech fizycznych, chemicznych lub
biologicznych.

System prawidłowego gospodarowania odpadami składa się z trzech głównych

elementów:
–

gromadzenie (w miejscu powstawania),

–

usuwanie,

–

unieszkodliwiane.

Zasady prawidłowego gospodarowania odpadami

Gromadzenie to pierwsze ogniwo systemu gospodarki odpadami. Do gromadzenia

odpadów stosuje się specjalnie przystosowane pojemniki.
Pojemniki  zostają  oznaczone  i  ustawiane  są  w  specjalnie  do  tego  celu  przeznaczonych
miejscach.  Miejsca  te  muszą  zapewnić  łatwy  dostęp.  W  przypadku  segregacji  odpadów
powinny  być  stosowane  pojemniki  oddzielne  dla  kaŜdego  rodzaju  odpadu,  uwzględniające
specyficzne cechy odpadów.

Częstotliwość wywozu odpadów:

−−−−

co 2

−

3 dni (odpady zawierające resztki organiczne),

−−−−

co 2

−

4 tygodnie (pozostałe odpady).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recykling odpadów

Recykling jest to systemem wielokrotnego wykorzystywania tych samych materiałów

w kolejnych  dobrach  materialnych  i  uŜytkowych,  czyli  powtórne  zagospodarowanie  raz
wyprodukowanych  i  uŜytych  wyrobów  na  przykład  makulatury,  opakowań  szklanych  lub
plastikowych.  Przykłady  oznaczeń  miejsc  gdzie  moŜna  pozbywać  się  posegregowanych
odpadów zestawiono w tabeli 8.

Chronione są w ten sposób nieodnawialne lub trudno odnawialne źródła surowców,

a jednocześnie  ograniczana  jest  produkcja  odpadów,  które musiałyby być gdzieś składowane
lub  utylizowane.  Pośrednio  środowisko  naturalne  jest  chronione  równieŜ  poprzez
zmniejszenie  zuŜycia  surowców  energetycznych,  które  musiałyby  być  uŜyte  w  procesach
pozyskania surowców z natury i późniejszego zagospodarowania ich odpadów.

Tabela 8. Znaki

informacyjne sugerujące poprawne postępowanie z odpadami [1, s. 68]

Znak ten oznacza recykling oleju.

Znak ten oznacza recykling szkła.

Znak „Dbaj o środowisko”.

Znak zachęcający uŜytkownika do dbania o środowisko.

Znak ostrzegający, Ŝe dany wyrób (farby, baterie) zawiera substancje toksyczne i Ŝe nie
naleŜy wyrzucać go do odpadów domowych.

Znak ten oznacza, Ŝe produkt jest wykonany ze stali.

Znak ten oznacza, Ŝe druk na opakowaniu jest przyjazny dla środowiska. Nie oznacza on
jednak, ze całe opakowanie jest ekologiczne. MoŜemy spotkać ten znak na siatkach,
reklamówkach, które są wyprodukowane z trudno degradowalnych tworzyw i przez to nie
są przyjazne dla środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Gospodarka wodno-ściekowa

Wymagania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej wiąŜą się przede wszystkim

z korzystaniem  z wód.  Korzystanie  to,  niezaleŜnie  od  celu  i  zakresu,  nie  moŜe  powodować
pogorszenia  stanu  ekologicznego  wód  i  ekosystemów  od  nich  zaleŜnych,  a  takŜe
marnotrawstwa  wody,  marnotrawstwa  energii  wody,  ani  wyrządzać  szkód  w  środowisku.
Musi  ono  równieŜ  pozostawać  w  zgodzie  z  ustaleniami  miejscowych  planów
zagospodarowania  przestrzennego,  planów  gospodarowania  wodami  w  dorzeczu  oraz
wymaganiami  ochrony  środowiska,  ochrony  zdrowia  i  ochrony  dóbr  kultury  wpisanych  do
rejestru zabytków.

Emisja gazów i pyłów do powietrza

Operat ochrony powietrza jest podstawą do uzyskania pozwolenia na wprowadzanie

gazów lub pyłów do powietrza. Jest to opracowanie, które charakteryzuje daną instalację pod
względem technicznym i technologicznym oraz wykazuje na podstawie obliczeń wielkość
emisji gazów lub pyłów do powietrza.

Prawo określa dwie grupy instalacji:

–

wymagające pozwolenia,

–

wymagające zgłoszenia.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co rozumiesz pod pojęciem ochrona środowiska?
2.  Jakie są zasady prawidłowej gospodarki odpadami?
3.  Co nazywamy odpadami przemysłowymi?
4.  Co powinna zawierać instrukcja gospodarki odpadami?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opracuj instrukcje gospodarki odpadami i opakowaniami dla wybranego działu

przedsiębiorstwa metalurgicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zidentyfikować rodzaje odpadów i opakowań,
2) wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące metod składowania i utylizacji

odpadów i opakowań,

3)  pogrupować odpady według metod składowania i utylizacji,
4)  zestawić w tabeli grupy odpadów, metody ich składowania i utylizacji,
5)  scharakteryzować opracowaną instrukcję.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

dyrektywy Unii Europejskiej, Polskie Normy,

−

charakterystyka wydziału metalurgicznego,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Opracuj instrukcje składowania i zlecania utylizacji popiołów pokoksowniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zidentyfikować ilość popiołów,
2)  wyszukać w regulacjach prawnych dane dotyczące popiołów pokoksowniczych,
3)  zestawić w tabeli uzyskiwane ilości popiołów wynikających z procesu technologicznego,
4)  scharakteryzować opracowaną instrukcję.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

dyrektywy Unii Europejskiej, Polskie Normy,

−−−−

charakterystyka wydziału metalurgicznego,

−−−−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

Ćwiczenie 3

Opracuj harmonogram wywozu odpadów dla wydziału metalurgicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zidentyfikować wielkość produkcji,
2)  zidentyfikować rodzaje i ilość odpadów,
3)  ocenić rozmiary pojemników na odpady,
4)  zapisać w tabeli orientacyjną częstotliwość wywozu odpadów wg typu odpadu,
5)  scharakteryzować opracowany harmonogram.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−−

dyrektywy Unii Europejskiej, Polskie Normy,

−−−−

przykładowa  charakterystyka  zakładu  pracy  (zawierająca  charakter  produkcji,  proces
technologiczny,  wielkość  zatrudnienia,  materiały  potrzebne  do  procesu  produkcyjnego,
powstające odpady, opakowania),

−−−−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić znaczenie ochrony środowiska?

2) scharakteryzować zasady gospodarki odpadami?

3) wyjaśnić znaczenie utylizacji?

4) zdefiniować pojęcie odpadów produkcyjnych?

5) wymienić odpady powstałe w wyniku pracy działu metalurgicznego?

6) określić zagroŜenia wynikające z niewłaściwej gospodarki odpadami?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  20  zadań  o  róŜnym  stopniu  trudności.  Wszystkie  zadania  są  zadaniami

wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi – zaznacz prawidłową

odpowiedź znakiem X (w przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Czas trwania testu 30 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Po zaistniałym wypadku powinieneś

a)  wykonać wpis w ksiąŜce wypadków lub wypełnić formularz wypadkowy.
b)  zgłosić zaistniałe wydarzenie przełoŜonemu.
c)  nie robić nic, bo wypadki zawsze się zdarzają.
d)  wyciągnąć wnioski dla siebie bez poinformowania innych osób.

2. Barwa czerwona słuŜy do oznaczania

a)  lokalizacji sprzętu telekomunikacyjnego.
b)  pomieszczeń lub maszyn które mogą stwarzać niebezpieczeństwo.
c)  lokalizacji sprzętu gaśniczego.
d)  znaków zakazu.

3. Gaśnice śniegowe słuŜą do gaszenia poŜarów typu

a)  AC.
b)  AB.
c)  BC.
d)  ABC.

4. Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca przed rozpoczęciem działalności musi

a)  sporządzić wykaz magazynu.
b)  zbadać stan wizualny pomieszczeń.
c)  zawiadomić na piśmie inspektora pracy i inspektora sanitarnego.
d)  określić zakres obowiązków kierownictwa.

5. Znak stosowany jest do oznaczenia

a)  dbałości o środowisko.
b)  terenów zielonych.
c)  rurociągu z ciepłą wodą.
d)  przycisku alarmowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Prawidłowe składowanie olejów przepracowanych to

a)  składowanie oleju w dowolnych pojemnikach na świeŜym powietrzu.
b)  składowanie oleju w dowolnych pojemnikach pod ziemią.
c)  składowanie  oleju  w  zbiornikach,  lub  w  szczelnych  pojemnikach  pod  zadaszeniem

i na utwardzonej powierzchni.

d) pracodawca niema obowiązku składowania przepracowanych olejów.

7. Przedstawiony na rysunku znak oznacza nakaz stosowania

a)  osłony twarzy.
b)  ochrony oczu.
c)  osłony.
d)  ochrony.

8. Urządzenia pracujące pod ciśnieniem to takie, w których ciecze i gazy znajdują się pod

ciśnieniem
a)  większym od atmosferycznego.
b)  dwa razy większym niŜ atmosferyczne.
c)  róŜnym od atmosferycznego.
d)  mniejszym od atmosferycznego.

9. Zasady prawidłowego gospodarowania odpadami to

a)  zapobieganie i składowanie odpadów.
b)  zapobieganie i gromadzenie odpadów.
c)  usuwanie nagromadzonych odpadów i ich unieszkodliwianie.
d)  zapobieganie,  składowanie  i  gromadzenie  odpadów  a  potem  ich  częste  usuwanie

i unieszkodliwianie.

10. Pod pojęciem gromadzenia odpadów rozumiemy

a)  składowanie odpadów.
b)  utylizacja odpadów.
c)  usuwanie nagromadzonych odpadów i ich unieszkodliwianie.
d)  umieszczanie odpadów w specjalnie do tego celu przystosowanych pojemnikach.

11. Nadmierny hałas stanowi zagroŜenie dla zdrowia, poniewaŜ

a)  powoduje natychmiastowe uszkodzenie słuchu.
b)  przyspiesza normalną utratę słuchu, występującą wraz z wiekiem.
c)  powoduje stres.
d)  noszenie ochrony uszu przez dłuŜszy czas moŜe uszkodzić małŜowiny uszne.

12. Znak przedstawiony na rysunku stosowany jest do oznaczenia

a)  gaśnicy.
b)  hydrantu.
c)  rurociągu z ciepłą wodą.
d)  przycisku alarmowego.

13. Gaśnice proszkowe słuŜą do gaszenia poŜarów typu

a)  AC.
b)  AB.
c)  ABC.
d)  AD.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. śółty trójkąt o grubej krawędzi oznacza

a)  zakaz.
b)  nakaz.
c)  ostrzeŜenie.
d)  informacje.

15. Znak przedstawiony na rysunku stosowany jest do oznaczenia

a)  recyklingu oleju.
b)  wyrobów ropopochodnych.
c)  gaśnicy.
d)  przycisku alarmowego.

16. Do bezdotykowych urządzeń odległościowych nienaleŜny urządzenie:

a)  fotoelektryczne,
b)  pojemnościowe,
c)  indukcyjne i ultradźwiękowe,
d)  wyłącznika krańcowego.

17. Znak przedstawiony na rysunku stosowany jest do oznaczenia

a)  zakazu przewozu osób na urządzeniach transportowych.
b)  przewozu osób na urządzeniach transportowych.
c)  ostrzeŜenia o poruszaniu się urządzeń transportowych.
d)  miejsc  w  których  miały  miejsce  wypadki  z  udziałem

urządzeń transportowych.

18. PoŜar jest to

a)  kontrolowany proces spalania odbywający się poza paleniskiem.
b)  kontrolowany proces spalania odbywający się w palenisku.
c)  niekontrolowany proces spalania odbywający się w palenisku.
d)  niekontrolowany proces spalania odbywający się poza paleniskiem.

19. OdzieŜ robocza dyŜurna jest to odzieŜ, która

a) stanowi wyposaŜenie danego stanowiska pracy i jest wydawana pracownikowi

wyłącznie do jego osobistego uŜytku.

b) nie stanowi wyposaŜenia danego stanowiska pracy i jest przydzielana

poszczególnym jednostkom organizacyjnym jako wyposaŜenie dodatkowe.

c) jest własnością pracownika i do jego obowiązków naleŜy utrzymywanie jej

w czystości.

d) jest dostarczana wraz z maszyną.

20. Znak przedstawiony na rysunku stosowany jest do oznaczenia

a)  włącznika alarmu.
b)  zatrzymania awaryjnego.
c)  włącznika podnoszenia kurtyny ochronnej.
d)  wyłącznika oświetlenia awaryjnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Przestrzeganie

zasad

bezpieczeństwa

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpoŜarowej i ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem: