Monter_budownictwa_wodnego_712[03].Z1.02

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Kacper Stępień
mgr inż. Mirosław Michalczyk

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż.

Grzegorz Pośpiech

Konsultacja:
mgr inż. Krzysztof Wojewoda

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712[03].Z1.02

Wykonywanie

pomiarów

związanych

robotami

hydrotechnicznymi

zawartego

w modułowym programie nauczania dla zawodu monter budownictwa wodnego.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Pomiary poziome

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Pomiary wysokościowe i pionowanie

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Pomiary hydrometryczne

5.3.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Wykonywanie pomiarów związanych

z robotami hydrotechnicznymi”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych
w szkole kształcącej w zawodzie monter budownictwa wodnego 712[03].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności

praktycznych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki,

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może

posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego
rodzaju zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

712[03].Z1

Technologia robót hydrotechnicznych

712[03].Z1.01

Organizowanie stanowiska pracy

712[03].Z1.02

Wykonywanie pomiarów związanych z robotami hydrotechnicznymi

712[03].Z1.03

Wykonywanie robót melioracyjnych

712[03].Z1.04

Wykonywanie robót ziemnych

i pogłębiarskich

712[03].Z1.05

Wykonywanie budowli regulacyjnych

712[03].Z1.06

Zabudowa potoków górskich

712[03].Z1.07

Wykonywanie budowli piętrzących

712[03].Z1.08

Wykonywanie zabezpieczeń przeciwpowodziowych

712[03].Z1.09

Wykonywanie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych

712[03].Z1.10

Obsługa urządzeń i obiektów

hydrotechnicznych

712[03].Z1.11

Wykonywanie konserwacji

i naprawy budowli wodnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować podstawowe pomiary w robotach hydrotechnicznych,

−

dobrać sprzęt pomiarowy,

−

posłużyć się podstawowym sprzętem mierniczym i przeprowadzać jego konserwację

−

wytyczyć linie proste i prostopadłe w terenie,

−

zmierzyć poziom zwierciadła wody,

−

odczytywać wskazana wodowskazu i limnigrafu,

−

wykonywać pomiary hydrometryczne,

−

przedstawiać na rysunkach wyniki inwentaryzacji rzek, wałów przeciwpowodziowych

i budowli wodnych,

−

wykonać pomiary realizacyjne na podstawie sporządzonej dokumentacji projektowej, ze

szczególnym uwzględnieniem obiektów hydrotechnicznych,

−

scharakteryzować zastosowanie technik komputerowych w technikach pomiarów

sytuacyjnych, przy zbieraniu i przetwarzaniu danych (GPS).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca ……………………………………………….
Modułowy program nauczania:

Monter budownictwa wodnego 712[03]

Moduł:

Technologia robót hydrotechnicznych 712[03].Z1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie pomiarów związanych z robotami
hydrotechnicznymi 712[03].Z1.02

Temat: Tyczenie linii prostych w terenie.

Cel ogólny: Poznanie sposobów tyczenie linii prostych w terenie.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić, w jaki sposób tyczy się linię prostą w terenie płaskim,

−

wyjaśnić, w jaki sposób tyczy się linię prostą między punktami rozdzielonymi

wzniesieniem,

−

wyjaśnić, w jaki sposób tyczy się linię prostą między punktami rozdzielonymi

zagłębieniem.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne,

−

metoda przewodniego tekstu.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna,

−

grupowa.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniów,

−

instrukcja pracy metodą przewodniego tekstu,

−

zadanie,

−

blok rysunkowy formatu A 4,

−

przybory do rysowania i pisania.

Czas:  180 min.

Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest poznanie sposobów tyczenia linii prostych w terenie.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów z pracą
metodą przewodniego tekstu.

FAZA WŁAŚCIWA
Zdobywanie informacji
1. W jaki sposób tyczy się linię prostą w terenie płaskim?
2. W  jaki sposób tyczy się linię prostą między punktami rozdzielonymi wzniesieniem?
3. W  jaki sposób tyczy się linię prostą między punktami rozdzielonymi zagłębieniem?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Planowanie
1.  Ustal w jakim czasie należy wykonać ćwiczenie.
2.  Ustal gdzie możesz znaleźć informacje dotyczące tyczenia linii prostych w terenie.

Ustalanie
1.  Nauczyciel ustala z uczniami kolejność czynności.
2.  Uczniowie otrzymują materiały niezbędne do wykonania zadania.
3.  Nauczyciel ustala kryteria oceny wykonanej pracy.

Wykonanie
1.  Narysuj na schemacie sposób tyczenia linii prostej w terenie płaskim.
2.  Narysuj  na  schemacie  sposób  tyczenia  linii  prostej  między  punktami  rozdzielonymi

wzniesieniem.

3. Narysuj na schemacie sposób tyczenia linii prostej między punktami rozdzielonymi

zagłębieniem.

Sprawdzanie

1. Czy poprawnie został narysowany sposób tyczenia linii prostej w terenie płaskim?
2. Czy poprawnie został narysowany sposób tyczenia linii prostej między punktami

rozdzielonymi wzniesieniem?

3. Czy poprawnie został narysowany sposób tyczenia linii prostej między punktami

rozdzielonymi zagłębieniem?

Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje jakie nowe, ważne
umiejętności zostały wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości.

Praca domowa

Korzystając z dostępnych źródeł odszukaj i przynieś na zajęcia proste urządzenia

miernicze, lub ich opisy, rysunki ewentualnie instrukcje, używane w robotach budowlanych.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas

realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca ……………………………………………….
Modułowy program nauczania:

Monter budownictwa wodnego 712[03]

Moduł:

Technologia robót hydrotechnicznych 712[03].Z1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie pomiarów związanych z robotami
hydrotechnicznymi 712[03].Z1.02

Temat: Wykonywanie pomiaru prędkości przepływu wody młynkiem hydrometrycznym.

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności wykonywania pomiaru prędkości wód.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

dobrać materiały i sprzęt do wykonania pomiaru prędkości wód młynkiem

hydrometrycznym,

−

zorganizować stanowisko do wykonywania pomiaru prędkości przepływu wody zgodnie

z zasadami bhp,

−

wykonać pomiar prędkości przepływu wody młynkiem hydrometrycznym,

−

ocenić wykonaną przez siebie pracę.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna.

Czas: 135 min.

Środki dydaktyczne:
–  kołowrotek z linką,
–  młynek hydrometryczny,
–  stoper,
–  przybory do pisania,
–  instrukcje bhp,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Przebieg zajęć:
1.  Sprawy organizacyjne.
2.  Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3.  Instruktaż bhp.
4.  Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.
5.  Realizacja tematu:

Wykonując ćwiczenie uczeń:
–  pobiera narzędzia i sprzęt do wykonania pomiaru,
–  unieruchamia kołowrotek z linką w miejscu pomiaru ,
–  zawiesza młynek do linki kołowrotka,
–  opuszcza młynek do wody,
–  stoperem mierzy czas między sygnałami młynka,
–  oblicza prędkość przepływu wody.

6. Po wykonaniu zakotwienia uczeń przeprowadza analizę wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Pomiary poziome (sytuacyjne)

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wytycz linię prostą w terenie płaskim, okiem nieuzbrojonym, posługując się tyczkami

geodezyjnymi, zgodnie z zasadami miernictwa budowlanego.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować w grupie dwuosobowej w terenie, zapewniając sprzęt

niezbędny do wykonania tyczenia. Przed przystąpieniem do ćwiczeń nauczyciel powinien
omówić jego zakres i technikę wykonania. W fazie wstępnej realizacji ćwiczenia konieczne
jest zapoznanie uczniów z przepisami bhp obowiązującymi na stanowisku pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować zasady tyczenia linii prostych w terenie (materiał nauczania rozdz. 4.1.1

poradnika dla ucznia),

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  pobrać narzędzia do wykonania tyczenia,
4)  ustawić tyczki na końcach  tyczonego odcinka,
5)  ustawić  się  za  pierwszą  tyczka  i  naprowadzać  mierniczego  z  tyczkami  do  momentu

pokrycia wszystkich tyczek,

6) dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– tyczki geodezyjne,
– literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wytycz linię prostą okiem nieuzbrojonym w terenie, między punktami rozdzielonymi

wzniesieniem, posługując się tyczkami geodezyjnymi, zgodnie z zasadami miernictwa
budowlanego.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować w grupie dwuosobowej w terenie, zapewniając sprzęt

niezbędny do wykonania tyczenia. Przed przystąpieniem do ćwiczeń nauczyciel powinien
omówić jego zakres i technikę wykonania. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia
konieczne jest zapoznanie uczniów z przepisami bhp obowiązującymi na stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować zasady tyczenia linii prostych w terenie (materiał nauczania rozdz. 4.1.1

poradnika dla ucznia),

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  ustawić tyczki na końcach tyczonego odcinka,
4)  nawzajem  z  drugim  pomiarowym  naprowadzać  pośrednie  tyczki  do  jednej  linii,

wykorzystując tyczki na początku i końcu tyczonego odcinka,

5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– tyczki geodezyjne,
– literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wytycz linię prostą okiem nieuzbrojonym w terenie, między punktami rozdzielonymi

zagłębieniem, posługując się tyczkami geodezyjnymi, zgodnie z zasadami miernictwa
budowlanego.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować w grupie dwuosobowej w terenie, zapewniając sprzęt

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować zasady tyczenia linii prostych w terenie (materiał nauczania rozdz. 4.1.1

poradnika da ucznia),

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  ustawić tyczki na końcach tyczonego odcinka,
4)  nawzajem  z  drugim  pomiarowym  naprowadzać  pośrednie  tyczki  do  jednej  linii

wykorzystując tyczki na początku i końcu tyczonego odcinka,

5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

– tyczki geodezyjne,
– literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Wykonaj pomiar długości odcinka w terenie płaskim taśmą stalową. Swoje pomiary wpisz

do dziennika pomiaru długości.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować w grupie dwuosobowej w terenie, zapewniając sprzęt

niezbędny do wykonania pomiaru. Przed przystąpieniem do ćwiczeń nauczyciel powinien
omówić jego zakres i technikę wykonania. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia
konieczne jest zapoznanie uczniów z przepisami bhp obowiązującymi na stanowisku pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować zasady wykonywania pomiarów w terenie (materiał nauczania rozdz.

4.1.1),

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  ustawić tyczki na początku i końcu mierzonego pierwszego odcinka,
4)  rozwinąć taśmę wzdłuż mierzonego odcinka,
5)  nakierować drugiego mierniczego z końcem taśmy aby ułożył taśmę wzdłuż mierzonego

odcinka wykorzystując tyczki i aby zaznaczył wbijając szpilkę koniec taśmy mierniczej,

6)  przesuwać się do przodu wykonując analogicznie następne pomiary,
7)  określić długość mierzonego odcinka,
8)  wpisać pomiar do dziennika pomiarów,
9)  zmierzyć w analogiczny sposób następne odcinki,
10)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  tyczki geodezyjne,
–  taśma miernicza,
–  szpilki stalowe,
–  dziennik pomiarów,
–  przybory do pisania,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 5

Wykonaj pomiar długości odcinka w terenie pochyłym taśmą stalową. Swoje pomiary

wpisz do dziennika pomiaru długości.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować w grupie dwuosobowej w terenie, zapewniając sprzęt

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować zasady wykonywania pomiarów w terenie (materiał nauczania rozdz.

4.1.1),

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  ustawić tyczki na początku i końcu mierzonego odcinka,
4)  rozwinąć taśmę wzdłuż mierzonego odcinka,
5)  zaczepić na końcu taśmy pion,
6)  nakierować drugiego  mierniczego z końcem taśmy aby  naciągnął taśmę poziomo wzdłuż

mierzonego odcinka wykorzystując tyczki i aby zaznaczył wbijając szpilkę koniec taśmy
mierniczej w miejscu najdalszego wychylenia pionu,

7)  przesuwać się do przodu wykonując analogicznie następne pomiary,
8)  określić długość mierzonego odcinka,
9)  wpisać pomiar do dziennika pomiarów,
10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  tyczki geodezyjne,
–  taśma miernicza,
–  szpilki stalowe,
–  pion,
–  dziennik pomiarów,
–  przybory do pisania,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 6

Wytycz linię prostopadłą za pomocą taśmy wykorzystując trójkąt egipski.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować w grupie trzyosobowej w terenie, zapewniając sprzęt

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować zasady tyczenia kątów prostych w terenie (materiał nauczania rozdz.

4.1.1),

2) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3) odmierzyć wzdłuż prostej do której tyczymy prostopadłą odcinek równy 3 m i zaznaczyć

ustawiając tyczki,

4) przyłożyć wraz z drugim pomiarowym na początku i końcu odmierzonego odcinka, końce

odcinka taśmy równego 9 m,

5) ustawić trzeciego pomiarowego który z dziewięciometrowego odcinka taśmy odkłada 4 m

w kierunku prostopadłym tworząc trójkąt prostokątny,

6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  taśma miernicza,
–  tyczki geodezyjne,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 7

Wytycz linię prostopadłą posługując się węgielnicą pentagonalną i tyczkami

geodezyjnymi, zgodnie z zasadami miernictwa budowlanego.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować w grupie dwuosobowej w terenie, zapewniając sprzęt

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować zasady tyczenia kątów prostych w terenie (materiał nauczania rozdz. 4.1.1

poradnika dla ucznia),

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  ustawić tyczki na linii do której ma być tyczona prostopadła,
4)  zaczepić pion do węgielnicy,
5)  ustawić się z węgielnicą na linii, do której ma być tyczona prostopadła,
6)  ustawić pion nad punktem, z którego należy wytyczyć prostopadłą,
7)  ustawić  mierniczego  z  tyczką  tak  aby  obrazy  trzech  tyczek  w  węgielnicy  były  w  jednej

linii,

8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  węgielnica,
–  tyczki geodezyjne,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 8

Określ azymut magnetyczny za pomocą busoli na zadanych kierunków. Swoje odczyty

wpisz do dziennika pomiarów.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować indywidualnie w terenie, zapewniając sprzęt niezbędny do

wykonania tyczenia. Przed przystąpieniem do ćwiczeń nauczyciel powinien omówić jego
zakres i technikę wykonania. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia konieczne jest
zapoznanie uczniów z przepisami bhp obowiązującymi na stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować zasady określania azymutów magnetycznych (materiał nauczania rozdz.

4.1.1),

2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  ustawić busolę na trójnogu w punkcie początkowym,
4)  ustawić tyczkę w punkcie końcowym,
5)  skierować przezierniki wzdłuż kierunku,
6)  wykonać odczyt,
7)  wpisać pomiar do dziennika pomiarów
8)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  busola z trójnogiem,
–  tyczki geodezyjne,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Pomiary wysokościowe i pionowanie

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj przeniesienie rzędnej punktu o zadanej wysokości zaznaczonego na ścianie sali,

na ścianę przeciwległą, korzystając z poziomnicy wężowej (hydrostatycznej).

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować w grupie dwuosobowej w hali, zapewniając sprzęt

niezbędny do wykonania ćwiczenia. Przed przystąpieniem do ćwiczeń nauczyciel powinien
omówić jego zakres i technikę wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować sposoby pomiarów niwelacyjnych (materiał nauczania rozdz. 4.2.1),
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
3)  sprawdzić poziomicę wężową przykładają do siebie rurki wypełnione wodą,
4)  przyłożyć  korzystając  z  pomocy  kolegi  do  ścian  rurki  poziomicy  w  taki  sposób  aby

poziom wody w rurce ustabilizował się na punkcie zaznaczonym na ścianie,

5) zaznaczyć punkt na ścianie przeciwległej na tym samym poziomie wyznaczonym przez

poziom w rurce poziomicy.

Zalecane metody nauczania-uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  poziomnica wężowa,
–  ołówek stolarski,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wpisz nazwy i przeznaczenie przedstawionych na rysunkach przez nauczyciela urządzeń

pomiarowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i technikę

wykonania. Nauczyciel przedstawi uczniowi rysunki lub zdjęcia urządzeń pomiarowych

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  wpisać nazwy urządzeń,
2)  określić przeznaczenie przedstawionych urządzeń pomiarowych,
3)  przedstawić ćwiczenie nauczycielowi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Pomiary hydrometryczne

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odczytaj wysokość zwierciadła wody na łacie wodowskazowej w najbliższym znanym

punkcie pomiarowym.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy realizować indywidualnie w terenie, zapewniając sprzęt niezbędny do

wykonania pomiaru. Przed przystąpieniem do ćwiczeń nauczyciel powinien omówić jego
zakres i technikę wykonania. Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia konieczne jest
zapoznanie uczniów z przepisami bhp obowiązującymi na stanowisku pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  odszukać stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2)  dokonać odczytu „ na oko” okiem nieuzbrojonym, ewentualnie przy użyciu lornetki,
3)  stosować przepisy bhp,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5)  dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  stanowisko pomiarowe stanu wody z łatą wodowskazową,
–  lornetka,
–  kartka papieru,
–  ołówek,
–  instrukcje bhp,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 2

Wykonaj pomiar prędkości przepływu wody młynkiem hydrometrycznym.

Wskazówki do realizacji:
Ćwiczenie należy realizować indywidualnie w terenie, zapewniając sprzęt niezbędny do

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować

zasady

wykonywania

pomiarów

prędkości

wody

młynkiem

hydrometrycznym (materiał nauczania rozdz. 4.3.1),

2) pobrać narzędzia do wykonania pomiaru,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4)  unieruchomić kołowrotek z linką w miejscu pomiaru,
5)  zawiesić młynek do linki kołowrotka,
6)  opuścić młynek do wody,
7)  stoperem dokonać pomiarów czasu między sygnałami młynka,
8)  obliczyć prędkość przepływu wody,
9)  dokonać oceny wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się

– ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–  kołowrotek z linką,
–  młynek hydrometryczny,
–  stoper,
–  przybory do pisania,
–  instrukcje bhp,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

Ćwiczenie 3

Wypisz nazwy danych na podanym rysunku profilu podłużnego trasy regulacyjnej rzeki.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i technikę

wykonania. Nauczyciel przedstawi uczniowi rysunek profilu trasy regulacyjnej rzeki na
którym będą wypisane dane

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wpisać nazwy poszczególnych danych na rysunku,
2) przedstawić pracę nauczycielowi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– metoda przewodniego tekstu.

Środki dydaktyczne:

–  rysunki profilu trasy regulacyjnej rzeki,
–  przybory do pisania,
–  arkusze papieru,
–  literatura z rozdziału 7 poradnika dla nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie pomiarów
związanych z robotami hydrotechnicznymi”.

Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16, 17, 18, 19, 20 z są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu

ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. c, 4. b, 5. b, 6. a, 7. b, 8. a, 9. b, 10. d, 11. c,
12. a, 13. b, 14. a, 15. c, 16. a, 17. b, 18. a, 19. d, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić, za pomocą czego stabilizuje się
w sposób chwilowy punkty w terenie

Określić maksymalną długość odcinka który
można wytyczyć „na oko”

Określić, co jest elementarnym instrumentem
do pomiarów liniowych

Określić, ilu potrzeba pomiarowych aby
wytyczyć niewidoczne punkty odcinka
w terenie dostępnym

Określić ile metrów ma hektometr

Określić, do czego służy węgielnica

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić, jakie instrumenty stosuje się do
pomiarów bardzo krótkich odległości

Określić, do jakich pomiarów służy niwelator

Rozpoznać z rysunku pomiar niwelacyjny
metodą „ze środka”

10.

Określ co nazywamy stanem wody w cieku
lub zbiorniku

11.

Określić proporcje boków w trójkącie
egipskim

12.

Określić, jak nazywają się urządzenia
kątomiercze do pomiaru wartości kątów
pionowych i poziomych w terenie

13.

Określić z jaką dokładnością dokonuje się
pomiarów na łacie wodowskazowej

14.

Określić, czego jednostką jest radian

15.

Określić, z jaką dokładnością wykonuje się
prace węgielnicami

16.

Scharakteryzować na rysunku pionowniki
optyczne

17.

Odczytać stan na łatach wodowskazowych

18.

Scharakteryzować wodowskaz optyczny

19.

Scharakteryzować młynek hydrometryczny
skrzydełka

20.

Ustalić jaką wysokość mają podziałki z blachy
aluminiowej na łatach wodowskazowych
wycięte w formie tabliczek

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustalić

uczniami

termin

przeprowadzenia

sprawdzianu

najmniej

jednotygodniowym wyprzedzeniem.

2.  Omówić z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznać uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4.  Przeprowadzić  z  uczniami  próbę  udzielania  odpowiedzi  na  takie  typy  zadań  testowych,

jakie będą w teście.

5.  Omówić z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.  Zapewnić uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7.  Rozdać  uczniom  zestawy  zadań testowych  i karty odpowiedzi, podać czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru dydaktycznego

(rozładować niepokój, zachęcać do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnieć uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zebrać karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdzić wyniki i wpisać do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadzić analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybrać te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustalić przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracować wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5.  Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Punkty w terenie stabilizuje się w sposób chwilowy za pomocą

a)  słupów betonowych.
b)  pali drewnianych.
c)  rurek żeliwnych.
d)  tyczek mierniczych.

2. Tyczenie odcinków można wykonać „na oko” przy długościach nie przekraczających

a)  100 m.
b)  200 m.
c)  300 m.
d)  400 m.

3. Elementarnym instrumentem do pomiarów liniowych jest

a)  teodolit.
b)  niwelator.
c)  taśma miernicza.
d)  węgielnica pryzmatyczna.

4. Aby wytyczyć niewidoczne punkty odcinka w terenie dostępnym potrzeba

a)  1 pomiarowego.
b)  2 pomiarowych.
c)  3 pomiarowych.
d)  4 pomiarowych.

5. Hektometr to

a)  10 m.
b)  100 m.
c)  1000 m.
d)  10000 m.

6. Węgielnica służy do

a)  wyznaczania kąta prostego w terenie.
b)  pomiaru odległości.
c)  tyczenia prostych w terenie.
d)  pomiarów niwelacyjnych.

7. Do pomiarów bardzo krótkich odległości, np. spękań stosuje się

a)  ruletki.
b)  szczelinomierze.
c)  pionowniki.
d)  dalmierze.

8. Niwelator jest instrumentem geodezyjnym przeznaczonym głównie do pomiarów

a)  wysokościowych.
b)  kątów poziomych.
c)  odległości między punktami.
d)  położenia w stosunku do stron świata.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Rysunek przedstawia

a)  pomiar długości odcinka.
b)  pomiar niwelacyjny metodą „ze środka”.
c)  tyczenie linii prostej.
d)  pomiar niwelacyjny metodą „w przód”.

10. Stanem wody w cieku lub zbiorniku nazywamy

a.  poziom wody nad poziomem morza.
b.  stan zanieczyszczenia wody.
c.  objętość przepływu wody w cieku.
d.  poziom wzniesienia zwierciadła wody w miejscu pomiaru.

11. Trójkąt egipski to trójkąt o stosunku boków

a)  1:2:3.
b)  2:3:4.
c)  3:4:5.
d)  4:5:6.

12. Do pomiaru wartości kątów pionowych i poziomych w terenie używa się urządzeń

kątomierczych zwanych

a)  teodolitami.
b)  niwelatorami.
c)  dalmierzami.
d)  pionownikami.

13. Odczyty na łacie wodowskazowej dokonywane są z dokładnością do

a)  0,5 cm.
b)  1,0 cm.
c)  1,5 cm.
d)  2,0 cm.

14. Radian jest kątem płaskim o wierzchołku w środku pola, wycinającym z obwodu koła łuk

o długości równej

a)  1 promieniowi.
b)  2 promieniom.
c)  3 promieniom.
d)  4 promieniom.

15. Dokładność prac wykonywanych węgielnicami wynosi

a) 1

÷ 2 minut kątowych.

b) 2

÷ 3 minut kątowych.

c) 3

÷ 4 minut kątowych.

d) 4

÷ 5 minut kątowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:……………………………………………………..

Wykonywanie pomiarów związanych z robotami hydrotechnicznymi

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punktacja

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie pomiarów
związanych z robotami hydrotechnicznymi”.

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 16, 17, 18, 19, 20 z są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

–  dopuszczający - za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,
–  dostateczny - za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
–  dobry - za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
–  bardzo  dobry  -  za  rozwiązanie  18  zadań,  w  tym  co  najmniej  4  z  poziomu

ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1.a, 2.a, 3.c, 4.d, 5.c, 6.a, 7.c, 8.b, 9.c, 10.a, 11.b, 12.a, 13.d,
14.a, 15.b, 16.a, 17.a, 18.d, 19.d, 20.a

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Rozpoznać na rysunku węgielnice
pryzmatyczne

Określić, do jakiej odległości należy się
ograniczyć, wykonując pomiar niwelacyjny
aby można było pominąć kulistość ziemi

Określić, co służy do pomiarów stanu wód

Rozpoznać na rysunku pomiar niwelacyjny
metodą „w przód”

Określić, w jakiej odległości mierząc
prędkość powierzchniową pływakami,
oznaczamy dwa przekroje poprzeczne

Określić, do czego służą batymetry

Rozpoznać na rysunku wodowskaz
skarpowy

Określić ile powinna być zanurzona kula
dynamometru w wodzie przy pomiarze
prędkości wody

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoznać na rysunku przyrząd tależykowy

10. Określić, co nazywamy komparacją

11.

Rozpoznać na rysunku projektory
płaszczyzn

12.

Określić, co jest podstawową jednostką
miary długości

13.

Określić, jakimi wodowskazami są
limnigrafy

14.

Określić, co nazywamy azymutem
magnetycznym

15.

Określić, jakiej wielkości otwory mają
podziałki z blachy aluminiowej na łatach
wodowskazowych wycięte w formie
tabliczek

16.

Ustalić odległość talerzyków w przyrządzie
talerzykowym do pomiaru zwierciadła wody
gruntowej

17. Scharakteryzować węgielnicę

18. Scharakteryzować stopień

19.

Scharakteryzować kiedy młynek
hydrometryczny przekazuje sygnały

20.

Ustalić w jaki sposób w projektach
budownictwa wodnego kilometruje się profil
podłużny rzeki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustalić

uczniami

termin

przeprowadzenia

sprawdzianu

najmniej

jednotygodniowym wyprzedzeniem.

jakie będą w teście.

5.  Omówić z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6.  Zapewnić uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7.  Rozdać  uczniom  zestawy  zadań  testowych  i  karty  odpowiedzi,  podać  czas  przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru dydaktycznego

(rozładować niepokój, zachęcać do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnieć uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustalić przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracować wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru,
5.  Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej

rubryce znak X lub wpisując prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Rysunek przedstawia

a)  węgielnice pryzmatyczne.
b)  teodolity.
c)  niwelatory.
d)  dalmierze.

2. Wykonując pomiar niwelacyjny, aby pominąć wpływ zakrzywienia powierzchni ziemi,

należy ograniczyć się do odległości miedzy punktami wynoszącej
a)  100 m.
b)  200 m.
c)  300 m.
d)  400 m.

3. Do pomiarów stanu wód służą

a)  pływaki.
b)  batymetry.
c)  wodowskazy.
d)  przyrządy talerzykowe.

4. Rysunek przedstawia

a)  pomiar długości odcinka.
b)  pomiar niwelacyjny metodą „ze środka”.
c)  tyczenie linii prostej.
d)  pomiar niwelacyjny metodą „w przód”.

5. Mierząc prędkość powierzchniową pływakami, oznaczamy na możliwie prostym odcinku

rzeki dwa przekroje poprzeczne w odległości
a) 10

÷ 20 m.

b) 20

÷ 30 m.

c) 20

÷ 40 m.

d) 20

÷ 50 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Batymetry to przyrządy służące do pomiaru

a)  prędkości wody.
b)  stanu wód.
c)  poziomu wody gruntowej.
d)  szerokości koryta rzeki.

7. Rysunek przedstawia

a)  wodowskaz optyczny.
b)  wodowskaz sprzężony.
c)  wodowskaz skarpowy.
d)  przyrząd talerzowy do pomiaru zwierciadła wody.

8. Wykonując pomiar prędkości wody dynamometrem, kulę o średnicy 150 mm opuszcza się

na lince tak, aby była zanurzona
a)  10 cm.
b)  20 cm.
c)  30 cm.
d)  40 cm.

9. Rysunek przedstawia

a)  wodowskaz optyczny.
b)  batymetr.
c)  przyrząd talerzykowy.
d)  młynek hydrometryczny.

10. Komparacja jest to

a)  proces porównania przymiaru badanego ze wzorcem długości.
b)  wytyczanie budynku w terenie.
c)  wytyczanie prostopadłej.
d)  tyczenie odcinka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Rysunek przedstawia

a)  pionowniki optyczne.
b)  projektory płaszczyzn.
c)  teodolity.
d)  niwelatory.

12. Podstawową jednostką miary długości jest

a)  metr.
b)  decymetr.
c)  centymetr.
d)  milimetr.

13. Limnigrafy to

a)  wodowskazy optyczne.
b)  wodowskazy skarpowe.
c)  wodowskazy łatowe sprzężone.
d)  wodowskazy samopiszące.

14. Azymut magnetyczny jest to kąt zawarty między

a)  kierunkiem  północy  magnetycznej  a  kierunkiem  danym  liczonym  zgodnie  z  ruchem
wskazówek zegara.
b)  kierunkiem północy magnetycznej a kierunkiem danym liczonym przeciwnie do ruchu
wskazówek zegara.
c)  kierunkiem  południowym  a  kierunkiem  danym  liczonym  zgodnie  z  ruchem
wskazówek zegara.
d)  kierunkiem  południowym  a  kierunkiem  danym  liczonym  przeciwnie  do  ruchu
wskazówek zegara.

15. Podziałki z blachy aluminiowej na łatach wodowskazowych wycięte w formie tabliczek

mają wysokość 10 cm z dwoma otworami po
a)  1 cm.
b)  2 cm.
c)  3 cm.
d)  4 cm.

16. Przyrząd talerzykowy do pomiaru zwierciadła wody gruntowej składa się z szeregu

talerzyków, których krawędzie odległe są od siebie o
a)  0,5 cm.
b)  1,0 cm.
c)  1,5 cm.
d)  2,0 cm.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko:……………………………………………………..

Wykonywanie pomiarów związanych z robotami hydrotechnicznymi

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punktacja

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem: