Polityka makroekonomiczna

pa

ń

stwa:

polityka fiskalna i monetarna

Wykład 6

1

Wykład 6

LITERATURA zalecana, w szczególności:

•

D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch, Makroekonomia, rozdział 22.5., ramka
22.2. (polityka fiskalna)

•

Podstawy ekonomii, red. nauk. R. Milewski, E. Kwiatkowski, rozdział

12.8.-12.10. (polityka monetarna)

•

A. Baszyński, B. Kalinowska, M. Knapińska, Makroekonomia. Państwo w

gospodarce (ćwiczenia i przykłady), rozdział 2 i 3.

Wpływ polityki fiskalnej na gospodark

ę

• Prowadzona przez rz

ą

d.

• Cel: stabilizowanie koniunktury

2

• Instrumenty: podatki, wydatki

Polityka fiskalna – podział

• pasywna – automatyczne stabilizatory

koniunktury, które samoczynnie reaguj

ą

na

zmiany koniunktury.

• aktywna (dyskrecjonalna) –

ś

wiadomy

3

• aktywna (dyskrecjonalna) –

ś

wiadomy

interwencjonizm pa

ń

stwa, polegaj

ą

cy na

podejmowaniu decyzji o zmianie podatków i
wydatków, które pozwol

ą

osi

ą

gn

ąć

zamierzone w danej sytuacji cele
gospodarcze.

Polityka fiskalna pasywna – automatyczne

stabilizatory koniunktury (ASK) _1

• ASK – mechanizm w gospodarce, który

zmniejsza podatno

ść

PKB na zmiany

koniunktury gospodarczej.

• Automatyzm tych instrumentów polega na

tym,

ż

e:

4

tym,

ż

e:

– po ich zatwierdzeniu zaczynaj

ą

działa

ć

bez

konieczno

ś

ci wprowadzania cz

ę

stych korekt na

skutek zmian sytuacji gospodarczej;

– siła i zakres ich działania zale

żą

niemal wył

ą

cznie

od skali zmian poziomu aktywno

ś

ci gospodarczej.

Polityka fiskalna pasywna – automatyczne

stabilizatory koniunktury (ASK) _2

• Główne ASK: zasiłki dla bezrobotnych,

progresywne opodatkowanie dochodów.

• Schemat działania ASK:

– recesja – hamuj

ą

spadek popytu globalnego

(AD);

5

(AD);

– wysoka koniunktura – hamuj

ą

wzrost AD.

– efekty: cz

ęś

ciowo koryguj

ą

zmiany w AD.

ASK – przykłady działania

• Przykład działania progresywnego opodatkowania

dochodów ludno

ś

ci jako ASK:

– wysoka koniunktura: ze wzgl

ę

du na takie

opodatkowanie, dyspozycyjny dochód osobisty wzrasta
wolniej ni

ż

dochód osobisty (brutto), dlatego wzrost

popytu globalnego jest mniejszy ni

ż

wynikałoby to ze

wzrostu dochodu narodowego.

6

wzrostu dochodu narodowego.

• Przykład działania zasiłku dla bezrobotnych jako

ASK:

– niska koniunktura: wzrost liczby bezrobotnych, który

otrzymuj

ą

zasiłki dla bezrobotnych; ze wzgl

ę

du na ich

funkcjonowanie spadek dyspozycyjnego dochodu
osobistego i popytu globalnego jest mniejszy ni

ż

wynikałoby to ze spadku dochodu narodowego.

Aktywna (dyskrecjonalna) polityka

fiskalna

• Polega na zmianie stawek podatkowych,

zmianie wydatków bud

ż

etowych,

• Instrumenty: wydatki bud

ż

etowe, stawki

podatkowe

• Podział aktywnej polityki w zale

ż

no

ś

ci od

7

• Podział aktywnej polityki w zale

ż

no

ś

ci od

bie

żą

cej koniunktury gospodarczej i

ustalonych celów:

– Restrykcyjna – ograniczenie tempa wzrostu

popytu globalnego;

– Ekspansywna – zwi

ę

kszenie tempa wzrostu

popytu globalnego.

Krzywa Laffera

P

rzy

c

h

o

d

y

z

p

o

d

a

tk

ó

w

8

P

rzy

c

h

o

d

y

z

p

o

d

a

tk

ó

w

Stawka podatkowa (%)

0%

t

1

100%

Aktywna polityka fiskalna – restrykcyjna

Kiedy

W celu

Instrumenty

• wysokie tempo
wzrostu AD;
• inflacja;
• wysoki deficyt
budżetowy

• obniżenia popytu
globalnego i dochodu
do dyspozycji;
• spadku inflacji
•zwiększenia wpływów

• Wzrost stawek

podatkowych;

• Spadek

wydatków
rządowych

9

budżetowy

•zwiększenia wpływów
do budżetu

rządowych

AD

1

↓

G

AD

Y

AD

2

45°

Y

1

Y

2

Restrykcyjna polityka fiskalna
– spadek G:

Aktywna polityka fiskalna - ekspansywna

Kiedy

W celu

Instrumenty

• recesja;
• niskie tempo
wzrostu lub spadek
AD;
• zrównoważony
budżet

• zwiększenia
popytu globalnego i
dochodu do
dyspozycji

Spadek stawek

podatkowych;

Wzrost wydatków

rządowych

10

budżet

AD

2

AD

Y

AD

1

45°

Y

2

Y

1

Ekspansywna polityka fiskalna
– spadek stawki podatkowej t:

Ograniczenia aktywnej polityki

pa

ń

stwa:

• opó

ź

nienia czasowe;

• niepewno

ść

: trudno

ś

ci w oszacowaniu m.in. warto

ś

ci

mno

ż

nika, czyli ustalenia optymalnej skali zmian i

reakcji gospodarki;

• niemo

ż

no

ść

reagowania na ka

ż

d

ą

zmian

ę

koniunktury i trwałego zlikwidowania bezrobocia;

11

koniunktury i trwałego zlikwidowania bezrobocia;

• niewiadomo jaka b

ę

dzie reakcja na zmiany w polityce

fiskalnej innych podmiotów (zmiany w popycie
konsumpcyjnym i inwestycyjnym);

• zmiany wielko

ś

ci produkcji wpływaj

ą

tak

ż

e na stan

bud

ż

etu pa

ń

stwa.

W

ą

tpliwo

ść

: czy aktywna polityka fiskalna stabilizuje czy

raczej destabilizuje koniunktur

ę

gospodarcz

ą

?

Polityka monetarna

12

Funkcja popytu na pieni

ą

dz

)

,

,

(

+

−

+

×

=

tr

k

r

Y

P

f

L

determinanty

nominalnego popytu

na pieni

ą

dz

13

Funkcja poda

ż

y pieni

ą

dza

0

)

,

,

(

M

r

z

u

f

M

ro

m

×

=

+

−

determinanty

realnego popytu

na pieni

ą

dz

Równowaga na rynku pieni

ęż

nym

M - podaż pieniądza

14

M/P

1

M/P

2

realne zasoby pieniądza (M/P

)

L - popyt na pieniądz

r

1

r

2

Wpływ polityki monetarnej na

gospodark

ę

• Prowadzona przez bank centralny

– w Polsce: Narodowy Bank Polski.

• Cel: utrzymanie stabilnej warto

ś

ci pieni

ą

dza

15

• Uczestnicy systemu bankowego: bank

centralny i banki komercyjne

Bank Centralny – funkcje

• bank emisyjny: posiada monopol na emisj

ę

pieni

ą

dza

gotówkowego;

• bank banków: zaopatruje banki komercyjne w

pieni

ą

dz gotówkowy, reguluje rezerwy tych banków i

udziela im po

ż

yczek;

• bank pa

ń

stwa – obsługuje bud

ż

et, pokrywa

16

• bank pa

ń

stwa – obsługuje bud

ż

et, pokrywa

zobowi

ą

zania zagraniczne, utrzymuje rezerw

ę

pa

ń

stwow

ą

, prowadzi rozliczenia z rz

ą

dem;

• stabilizuje rynki finansowe, jest kredytodawc

ą

ostatniej instancji dla banków, instytucji finansowych;

• współrealizuje polityk

ę

pieni

ęż

n

ą

pa

ń

stwa, kontroluje

i reguluje poda

ż

pieni

ą

dza i kredytu w gospodarce

Narodowy Bank Polski –

Art. 227 Konstytucji RP:

1. Centralnym bankiem pa

ń

stwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu

wył

ą

czne prawo emisji pieni

ą

dza oraz ustalania i realizowania polityki pieni

ęż

nej.

Narodowy Bank Polski odpowiada za warto

ść

polskiego pieni

ą

dza.

2. Organami Narodowego Banku Polskiego s

ą

: Prezes Narodowego Banku

Polskiego, Rada Polityki Pieni

ęż

nej oraz Zarz

ą

d Narodowego Banku Polskiego.

3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek

Prezydenta Rzeczypospolitej, na 6 lat.

4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie mo

ż

e nale

ż

e

ć

do partii politycznej,

zwi

ą

zku zawodowego ani prowadzi

ć

działalno

ś

ci publicznej nie daj

ą

cej si

ę

17

zwi

ą

zku zawodowego ani prowadzi

ć

działalno

ś

ci publicznej nie daj

ą

cej si

ę

pogodzi

ć

z godno

ś

ci

ą

jego urz

ę

du.

5. W skład Rady Polityki Pieni

ęż

nej wchodz

ą

Prezes Narodowego Banku Polskiego

jako przewodnicz

ą

cy oraz osoby wyró

ż

niaj

ą

ce si

ę

wiedz

ą

z zakresu finansów

powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm i
Senat.

6. Rada Polityki Pieni

ęż

nej ustala corocznie zało

ż

enia polityki pieni

ęż

nej i

przedkłada je do wiadomo

ś

ci Sejmowi równocze

ś

nie z przedło

ż

eniem przez

Rad

ę

Ministrów projektu ustawy bud

ż

etowej. Rada Polityki Pieni

ęż

nej, w ci

ą

gu 5

miesi

ę

cy od zako

ń

czenia roku bud

ż

etowego, składa Sejmowi sprawozdanie z

wykonania zało

ż

e

ń

polityki pieni

ęż

nej.

7. Organizacj

ę

i zasady działania Narodowego Banku Polskiego oraz szczegółowe

zasady powoływania i odwoływania jego organów okre

ś

la ustawa.

Narodowy Bank Polski – cel działalno

ś

ci

• Konstytucja, art. 227 ust. 1

Narodowy Bank Polski odpowiada

za warto

ść

polskiego pieni

ą

dza.

18

• Ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym

Banku Polskim w art. 3:
Podstawowym celem działalno

ś

ci NBP jest

utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy
jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej
Rz

ą

du, o ile nie ogranicza to podstawowego

celu NBP.

Instrumenty banku centralnego

• operacje otwartego rynku

• stopa rezerw obowi

ą

zkowych

• stopa redyskontowa

19

Operacje otwartego rynku

• transakcje dokonywane z inicjatywy banku

centralnego z bankami komercyjnymi,
polegaj

ą

ce na sprzeda

ż

y/ kupnie papierów

warto

ś

ciowych

– w Polsce: polegaj

ą

na emisji własnych papierów

dłu

ż

nych (7-dniowych bonów pieni

ęż

nych), których

minimalna rentowno

ść

jest równa stopie referencyjnej

20

minimalna rentowno

ść

jest równa stopie referencyjnej

wyznaczonej przez Rad

ę

Polityki Pieni

ęż

nej

• wpływ operacji otwartego rynku na rynek

pieni

ęż

ny:

– równowa

żą

popyt i poda

ż

ś

rodków utrzymywanych

przez banki komercyjne w banku centralnym - bank
centralny wpływa na poziom krótkoterminowych stóp
procentowych na rynku mi

ę

dzybankowym;

– wpływaj

ą

na wielko

ść

bazy monetarnej (M0).

Stopa rezerw obowi

ą

zkowych

• Stopa rezerw obowi

ą

zkowych – okre

ś

la jak

ą

cz

ęść

z depozytu pierwotnego, banki

komercyjne musz

ą

odprowadzi

ć

na swoje

rachunki w banku centralnym.

• Wpływ rezerwy na rynek pieni

ęż

ny:

21

• Wpływ rezerwy na rynek pieni

ęż

ny:

– współczynnik kreacji depozytów, czyli wielko

ść

kreacji

pieni

ą

dza bezgotówkowego, czyli na M1;

– ma na celu łagodzenie wpływu bie

żą

cych zmian

płynno

ś

ci sektora bankowego na stopy procentowe

na rynku mi

ę

dzybankowym;

– wpływa na mo

ż

liwo

ś

ci ekspansji kredytowej banków.

Stopa redyskontowa weksli_1

• stopa redyskontowa – stopa procentowa

pobierana przez bank centralny od po

ż

yczek

udzielanych bankom komercyjnym pod zastaw
poprzednio przez nie zdyskontowanych weksli
lub innych papierów warto

ś

ciowych.

• Wpływ stopy redyskontowej na rynek pieni

ęż

ny:

22

• Wpływ stopy redyskontowej na rynek pieni

ęż

ny:

– wpływa na wielko

ść

po

ż

yczek zaci

ą

ganych przez

banki komercyjne w BC

– wpływa na wielko

ść

rezerw trzymanych przez banki

komercyjne;

– wpływa na wielko

ść

działalno

ś

ci kredytowej

prowadzonej przez banki komercyjne

– wpływa na M1.

Polityka monetarna – restrykcyjna

↑

stopy

redyskontowej

↑

stopy rezerw

obowiązkowych

sprzedaż bonów

pieniężnych

IN

S

T

R

U

M

E

N

T

Y

M - podaż pieniądza

23

pieniężnych

↑

stopy procentowej

↓

podaży pieniądza

↓

AD

↓

inflacji

IN

S

T

R

U

M

E

N

T

Y

S

K

U

T

K

I

M/P

1

M/P

0

realne zasoby pieniądza

L - popyt na pieniądz

r

1

r

0

Polityka monetarna – ekspansywna

↓

stopy

redyskontowej

↓

stopy rezerw

obowiązkowych

skup bonów

pieniężnych

IN

S

T

R

U

M

E

N

T

Y

M - podaż pieniądza

24

pieniężnych

↓

stopy procentowej

↑

podaży pieniądza

↑

AD

↑

tempa inflacji

(może doprowadzić)

IN

S

T

R

U

M

E

N

T

Y

S

K

U

T

K

I

PM

0

PM

1

realne zasoby pieniądza

L - popyt na pieniądz

r

0

r

1

INSTRUMENTY NBP

I 06

II 06

III06-III 07

II 08

STOPA REDYSKONTOWA WEKSLI

4,75

4,50

4,25

5,50

STOPA KREDYTU

LOMBARDOWEGO

6,00

5,75

5,50

6,75

STOPA DEPOZYTOWA

3,00

2,75

2,50

3,75

STOPA REZERWY

OBOWI

Ą

ZKOWEJ

3,5

3,5

3,5

3,50

Oprocentowanie

ś

rodków rezerwy

0,9 stopy redyskontowej weksli

25

Oprocentowanie

ś

rodków rezerwy

obowi

ą

zkowej

0,9 stopy redyskontowej weksli

Minimalna stopa rentowno

ś

ci 7-

dniowych operacji otwartego rynku

4,50

4,25

4,00

5,25

Stopa lombardowa wyznacza maksymalny koszt pozyskania pieniądza w banku

centralnym, a stopa depozytowa stanowi dolne ograniczenie korytarza wahań

krótkoterminowych stóp rynkowych.

UWAGA: Stopy procentowe (a także stopa rentowności) prezentowane są w ujęciu rocznym.

www.nbp.pl

.

Stopy oprocentowania depozytów i

kredytów

26

Ź

ródło:NBP

Ś

rednie oprocentowanie nowych umów złotowych w

bankach komercyjnych oraz nowych umów

kredytowych walutowych w dominuj

ą

cych walutach.

27

Podsumowanie

• Pa

ń

stwo jest wa

ż

nym podmiotem na rynku, który

prowadzi polityk

ę

fiskaln

ą

(rz

ą

d) i monetarn

ą

(bank centralny).

• Polityka fiskalna – ma na celu stabilizacj

ę

koniunktury gospodarczej:

– aktywna (dyskrecjonalna)

28

– aktywna (dyskrecjonalna)
– pasywna – automatyczne stabilizatory koniunktury

• Bank centralny – dostosowuje poda

ż

pieni

ą

dza

do potrzeb w gospodarce

• Bank centralny: niezale

ż

no

ść

polityczna,

przejrzysto

ść

działa

ń

, polityka informacyjna,

wiarygodno

ść

.

Pytania…?

29